डाॅ. निशिकांत श्रोत्री
इंद्रधनुष्य
☆ श्रीमद्भगवद्गीता — अध्याय ११ — विश्वरूपदर्शनयोग — (श्लोक ३१ ते ४०) – मराठी भावानुवाद ☆ डाॅ. निशिकांत श्रोत्री ☆
*
आख्याहि मे को भवानुग्ररूपोनमोऽस्तु ते देववर प्रसीद ।
विज्ञातुमिच्छामि भवन्तमाद्यंन हि प्रजानामि तव प्रवृत्तिम् ॥३१॥
*
कसले हे उग्र रूप आपले देवश्रेष्ठा नमन तुला
प्रसन्न व्हा आदिपुरूषा दावी गुण ना तव रूपाला ॥३१॥
श्रीभगवानुवाच
कालोऽस्मि लोकक्षयकृत्प्रवृद्धोलोकान्समाहर्तुमिह प्रवृत्तः ।
ऋतेऽपि त्वां न भविष्यन्ति सर्वे येऽवस्थिताः प्रत्यनीकेषु योधाः ॥३२॥
कथित श्री भगवान
महाकाल मी नाशकर्ता तिन्ही लोकांचा
या समयाला या योद्ध्यांचा अंत व्हायाचा
शस्त्रसज्ज होउनी होई युद्धाभिमुख पार्थ
तव कर्माविनाही यांचा नाश आहे खचित ॥३२॥
*
तस्मात्त्वमुक्तिष्ठ यशो लभस्व जित्वा शत्रून्भुङ्क्ष्व राज्यं समृद्धम् ।
मयैवैते निहताः पूर्वमेव निमित्तमात्रं भव सव्यसाचिन् ॥३३॥
*
जिंकण्यास शत्रूला समरी यशःप्राप्ति करण्या
युद्धास्तव उत्तिष्ठ भवान समृद्ध राज्य भोगण्या
तू तर केवळ कारण होशिल वीरांच्या या मृत्यूचा
सव्यसाची हे केला मीच अंत तयांच्या जीवनाचा ॥३३॥
*
द्रोणं च भीष्मं च जयद्रथं च कर्णं तथान्यानपि योधवीरान् ।
मया हतांस्त्वं जहि मा व्यथिष्ठायुध्यस्व जेतासि रणे सपत्नान् ॥३४॥
*
द्रोण भीष्म जयद्रथ कर्णादि वीरांचा मम हस्ते अंत
साधन होउनिया माझे युद्धात करी तू त्यांचा अंत
विजयी होशिल या समरात हाचि कालाचा लेख
शंकित होउनिया मानसी होई ना तू युद्धपराङ्मुख ॥३४॥
संजय उवाच
एतच्छ्रुत्वा वचनं केशवस्य कृतांजलिर्वेपमानः किरीटी ।
नमस्कृत्वा भूय एवाह कृष्णंसगद्गदं भीतभीतः प्रणम्य ॥३५॥
कथित संजय
ऐकुनिया ही केशववाणी अर्जुन भयभीत
प्रणाम करता झाला कृष्णा कंपित जरी हस्त
लीन होउनी पूरभु चरणांसी भावभरा तो स्वर
व्यक्त करोनी भाव आपुले कथिता होई सत्वर ॥३५॥
अर्जुन उवाच
स्थाने हृषीकेश तव प्रकीर्त्या जगत्प्रहृष्यत्यनुरज्यते च ।
रक्षांसि भीतानि दिशो द्रवन्ति सर्वे नमस्यन्ति च सिद्धसङ्घा: ॥३६॥
*
मुदित होतसे तुझ्या कीर्तने इहलोक समस्त
धन्य जाहले तव अनुराग तयांस होता प्राप्त
समग्र सिद्धसमुदाय होत तव चरणांवर नत
असूर सारे करित पलायन होउनिया भयभीत ॥३६॥
*
कस्माच्च ते न नमेरन्महात्मन् गरीयसे ब्रह्मणोऽप्यादिकर्त्रे ।
अनन्त देवेश जगन्निवास त्वमक्षरं सदसत्तत्परं यत् ॥ ३७ ॥
*
ब्रह्माचे आदिकर्ता अनंत सर्वश्रेष्ठ महात्मन
सदसत्परे अक्षर देवेश ब्रह्म सच्चिदानंदघन
तव चरणी लीन होउनी सर्वस्वाचे समर्पण
शरण पातलो हे भगवंता तुम्हासी करितो नमन ॥३७॥
*
त्वमादिदेवः पुरुषः पुराणस्त्वमस्य विश्वस्य परं निधानम् ।
वेत्तासि वेद्यं च परं च धाम त्वया ततं विश्वमनन्तरूप ॥३८॥
*
आदिदेवा पुराणपुरुषा संरक्षण करुनी पाळता तुम्ही या विश्वाला
अनन्तरूपी हे परमेशा परिपूर्ण अहात व्यापुनी अखिल जगताला ॥३८॥
*
वायुर्यमोऽग्निर्वरुणः शशाङ्क: प्रजापतिस्त्वं प्रपितामहश्च।
नमो नमस्तेऽस्तु सहस्रकृत्वः पुनश्च भूयोऽपि नमो नमस्ते ॥३९॥
*
अनल अनिल वरुण सोम प्रजापति ब्रह्मा ब्रह्मपिता
पुनःपुनः सहस्रावधी नमन तुम्हा चरणी हे जगत्पिता ॥३९॥
*
नमः पुरस्तादथ पृष्ठतस्ते नमोऽस्तु ते सर्वत एव सर्व।
अनन्तवीर्यामितविक्रमस्त्वंसर्वं समाप्नोषि ततोऽसि सर्वः ॥४०॥
*
आदि ना अंत तव सामर्थ्या अष्टदिशांनी नमन तुम्हा
विश्वव्यापी सर्वरूपी अतिपराक्रमी प्रणाम असो तुम्हा ॥४०॥
☆
अनुवादक : © डॉ. निशिकान्त श्रोत्री
एम.डी., डी.जी.ओ.
मो ९८९०११७७५४
≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ. उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈
