सुश्री सुलभा सुभाषचंद्र तांबडे
पुस्तकांवर बोलू काही
☆ “निवडक ‘प्रखर’ कथा” – हिन्दी कथाकार : श्री. भगवान वैद्य ‘प्रखर’ – मराठी अनुवाद : सौ. उज्ज्वला केळकर / सौ. मंजुषा मुळे ☆ परिचय – सुश्री सुलभा सुभाषचंद्र तांबडे ☆
पुस्तक : “निवडक ‘प्रखर’ कथा” — (अनुवादित कथांचा संग्रह)
हिन्दी कथाकार : श्री. भगवान वैद्य ‘प्रखर’
मराठी अनुवाद : सौ. उज्ज्वला केळकर / सौ. मंजुषा मुळे
श्री भगवान वैद्य ‘प्रखर’
“निवडक ‘प्रखर’ कथा “ हा उज्ज्वला केळकर आणि मंजुषा मुळे यांनी मराठीत अनुवाद केलेल्या निवडक वीस हिंदी कथांचा अतिशय सुंदर असा कथासंग्रह. यातील कथा प्रसिद्ध हिंदी कथाकार श्री. भगवान वैद्य ‘प्रखर‘ यांच्या वेगवेगळ्या पुस्तकातील आहेत.
सौ. उज्ज्वला केळकर
कथा लहान असल्या तरी मराठी वाचकापुढे या कथांमधून अनेक विषय ठेवले आहेत. या कथांमध्ये सामाजिक जाणीव, नातेसंबंध, गरिबी, जातीचा प्रभाव असे मनाला भिडणारे विषय असल्याने अगदी वास्तवता आपल्यासमोर उभी राहते. सर्वच कथा वाचनीय आहेत. यातील काही कथांची ओळख उदाहरणादाखल इथे करून देत आहे.
सौ. मंजुषा सुनीत मुळे
साप – घरी गरिबी असल्यामुळे वडिलांच्या मृत्यूनंतर रमलू प्रामाणिकपणे मालकाच्या घरी राबत असतो. आज ना उद्या शेठजी ऑफिसात काम देईल या आशेने ते लोक सांगतील ती कामं तो करत असतो. एक दिवस तो मुलाला चांगल्या शाळेत घालण्यासाठी मालकाच्या घरातील सर्वांना पैश्याची विनवणी करतो. पैसे तर मिळत नाहीतच पण बोलणी मात्र खावी लागतात. नाराज झालेला रमलू आता यांच्याकडे कामाला जायचं नाही असा निश्चय करतो. पण तरीही एक दिवस तो जातो .. का ? ते कळण्यासाठी कथाच वाचायला हवी.
पारू – ही एक विधवा, संधिवाताने त्रस्त. तिला एक मुलगा व मुलगी आहे.जोपर्यंत कामं होत होती तोपर्यंत अत्यंत प्रामाणिकपणे तिने पंडितांच्या घरी पडेल ते काम केलेलं असतं.आता मात्र दुखण्याने जोर धरल्याने तिला बसता उठताही येत नसल्याने ती घरीच असते. मुलगी एक दिवस पार्लरमधे जाते आणि तिला मसाजचे ५०००₹ मिळतात. पारू विचारात पडते. दोन महिने राबलं तरी मला इतका पगार मिळत नाही आणि हिला एका दिवसाचे इतके पैसे मिळाले. तिच्या मनात शंकेची पाल चुकचुकते आणि ती मुलीला असलं काम आपल्याला नको म्हणून सांगते. तेवढ्यात पंडितांच्या घरी पारुला बोलावण्यात येतं. पंडितांचा मुलगा आणि सून दोघेही परगावी नोकरी करत असतात. त्यांना एक लहान मुलगा असतो, आणि त्याला सांभाळायला मुलीला पाठवण्याची विनंती ते पारूला करतात… आणि ती मुलीला पाठवण्यास साफ नकार देते. .. का ? — ते कळण्यासाठी ही कथाच वाचायला हवी.
‘नारायणी नमोस्तुते – एकूण चार बहिणी .. आई-वडिलांचे छत्र हरपलेले. मोठी मुलगी एका कापड दुकानात काम करत असते. एक दिवस तिच्यासोबतच नेहमी काम करणारी मुले तिच्यावरती बलात्कार करतात आणि त्या चौघींना एका रात्रीत ते शहर सोडावं लागतं. . इतर बहिणींची व स्वतःच्या सुरक्षिततेसाठी इथून पुढे ती मुलगी नारायणीची नारायण कशी होते ? .. त्या सगळ्या बहिणींचे काय होते ?
—- ते या कथेतून समजेल.
मृत्युपत्र – दोघेही नोकरी करत असतात. दोन मुलं पराग अनुराग. मुलांची लग्न होतात सुना नातवंडे येतात. हे दोघेही सुखा समाधानाने सेवानिवृत्त होतात. मिस्टरांना देवाज्ञा होते. एक मुलगा सून दुसऱ्या शहरात राहत असतात. एक मुलगा परदेशी असतो व त्याची सून पुण्यात राहत असते. आई त्या सुनेकडे राहत असते. इथपर्यंतचा प्रवास अगदी आनंदी आनंदाचा असतो. त्यामुळे आई आपले मृत्युपत्र करते…
आणि मग पुढे काय काय घडते ते या कथेतून कळेल.. हे आहे आजचे वास्तव.
नशीब – एका हॉस्पिटलमधली ही कथा. विधी वेटिंग रूम मध्ये बसून हनुमान चालीसा वाचत असते. तिच्या शेजारीच मिसेस कपूर बसलेल्या असतात. दोघींच्याही नवऱ्यांना हृदयाचे ऑपरेशन करण्यासाठी ऑपरेशन थिएटर मध्ये नेऊन चार पाच तास झाले आहेत. विधी वयाने लहान आहे तर मिसेस कपूर तिच्या आईच्या वयाच्या आहेत.विधी दुसऱ्या राज्यात असल्याने तिच्याजवळ नातेवाईक कुणीच नाही. त्यामुळे ती आतून घाबरली आहे. पण मिसेस कपूर तिला खूप समजावून धीर देतात आधार देतात. तेवढ्यात वॉर्ड बॉय येऊन नाव पुकारतो… उत्सुकता वाढवणारी ही कथा.
मन्नत – अनाथ बाळ शाळेच्या आवारात सोडून दिलेले… माणुसकीच्या नात्याने शिक्षक त्याला हॉस्पिटलमध्ये ऍडमिट करतात… प्रश्न असतो त्या अनाथ मुलीला दत्तक कोण घेणार? एक निपुत्रिक जोडपं ते दत्तक घेण्याची तयारी दर्शवतात पण ज्योतिषशास्त्र आडवं येतं. ज्यांना सापडलं त्यांनाही त्या मुलीला सांभाळण्याची इच्छा असते पण त्यांच्या अर्धांगिनीची नसते… पुढे काय काय घडते ? — जे अगदी अनपेक्षित असते. —
अरुंद वाट प्रेमाची – मूर्तिकारच्या हाताखाली काम करणारा मधू… तिथेच माती तयार करण्याचे काम करणारा मंसाराम .. याला वृद्धत्वामुळे काम झेपत नसल्याने त्याच्या जागी त्याची मुलगी मधुलिका कामावर येऊ लागते. मधू व मधुलिका दोघेही तरुण आहेत… या मध्यवर्ती सुत्रानुसार फुलत गेलेली ही एक भावनाप्रधान कथा – वाचायलच हवी अशी.
इतरही अशाच सुंदर कथा या संग्रहात आहेत.. नंदग्राम – कुबड्या – मी पण लहानच आहे – चकारी – नवी दिशा नवा मार्ग – जिज्ञासा – . द्वारकाधीश – आणि अशाच आणखी काही कथा ज्या तुमची उत्सुकता वाढवतात … आणि सगळ्या कथा वाचण्याची आपसूक निर्माण झालेली उत्सुकता वाचकाला पुस्तक हातातून खाली ठेवू देत नाही. अतिशय सुंदर अशा सर्व कथा आहेत. ज्या ‘ कथा ‘ वाचण्याची आवड असणाऱ्यांनी आणि नसराण्यांनीही आवर्जून वाचाव्यात अशा आहेत.
सांगायलाच हवी अशी एक विशेष बाब म्हणजे या कथा वाचत असताना त्या अनुवादित आहेत असं कुठंच वाटत नाही. मूळ मराठीतच लिहिलेल्या या कथा आहेत असंच वाटतं. हे दोन्ही अनुवादिकांच्या लेखन शैलीचे आणि अनुवाद-कौशल्याचे वैशिष्ट्य. कथा त्यांनीच स्वतः लिहिल्या आहेत असं वाटतं. सहज प्रवाही अशी त्यांची लेखनशैली आहे.
धन्यवाद उज्ज्वला व मंजुषाताई. अतिशय सुंदर असा कथासंग्रह तुम्ही वाचकासाठी दिलात.
परिचय – सुश्री सुलभा सुभाषचंद्र तांबडे
≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ. उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈
