श्री सुहास सोहोनी
इंद्रधनुष्य
☆ आगळं वेगळं — ☆ माहिती संग्राहक – श्री सुहास सोहोनी ☆
एक आटपाट नगर होतं. तिथे एक श्रीमंत ब्राह्मण राहत होता…
… चमकलात ना वाचून?
कारण आपण आत्तापर्यंत सर्व कथाकहाण्यांमध्ये “तिथे एक गरीब ब्राह्मण रहात होता” हेच शब्द ऐकत-वाचत आलो आहोत. त्यामुळे “श्रीमंत ब्राह्मण” हे विरोधाभासी शब्द कानांना देखिल नाही म्हटलं तरी खटकतातच !!
🤣🤣
“नावडतीचं मीठ अळणी” ही मराठीतील म्हण किंवा वाक्प्रचार आपण अनेक वेळा ऐकलाय. पण हीच म्हण खूप जुन्या मराठी गोष्टींमध्ये वेगळ्या प्रकारे वापरली गेलेली तुम्ही वाचली आहे कां?
आवडतीचं मीठ गोड आणि नावडतीचं मीठ अळणी
किंवा
आवडतीचं मीठ गोड आणि नावडतीची साखर खारट
🤣
एका डांसानं डांसीपासून डायव्होर्स घेतला, कारण ती अंगाला ओडोमस लावून झोपायची !!
😗
बहुतेक सर्व खेडेगावांचे दोन भाग पाडलेले असतात. “खुर्द आणि बुद्रुक”.
यातला बुद्रुक हा शब्द व्यवहारांत साधारणपणे दुय्यम दर्जाचा, किरकोळ, दुबळा, हडकुळा, मरतुकडा या अर्थी वापरला जातो, कारण त्याचा उच्चारही तसाच, म्हणजे काहीसा दळिद्रीच आहे! त्यामानाने खुर्द हा शब्द थोडा ठसकेबाज आहे.
पण प्रत्यक्षातले अर्थ मात्र पूर्णपणे उलटे आहेत! खुर्द म्हणजे खुर्दा, चिल्लर. आणि बुद्रुक म्हणजे महान, मोठा, महत्वाचा.
😗
चपल-अचपल हे शब्द सुद्धा असेच. चपल म्हणजे चटपटीत, गतिमान. अचपल म्हणजे संथ, स्थिर, स्थाणु. हे शब्द देखील कधी कधी उलट अर्थी वापरले जातात. समर्थांनी सुद्धा चपळ याअर्थी अचपळ हा शब्द वापरलेला दिसतो.
“अचपल मन माझे नावरे आवरीता”.
🤔
अडगुलं मडगुलं,
सोन्याचं कडगुलं,
रुप्याचा वाळा,
तान्ह्या बाळा
तीऽऽट लावू…
तान्ह्या बाळाच्या कपाळावर, गालावर काजळाची गोल तीट लावतांना त्याची आई नेहमी या ओळी गुणगुणते. ही तीट गोल कशी हवी? आडासारखी, माडासारखी, कड्यासारखी, वाळ्यासारखी. मूळच्या ओळींचा अपभभ्रंश होऊन वरच्या ओळी निर्माण झाल्या. मूळच्या ओळी अशा :-
आड (विहीर) गोल
माड (नारळाचं झाड) गोल
सोन्याचं कडं गोल
रुप्याचा (चांदीचा) वाळा (गोल)
तान्ह्या बाळा तीट लावू..
😗
पां, पै, बा, गा, भो, जी…
ही आणि अशी इतर काही निरर्थक एकाक्षरे आपल्याकडच्या संतांनी, कवींनी त्यांच्या ओवी, अभंग, काव्यांमध्ये वापरलेली दिसतात, ती केवळ मात्रा दोष सुधारण्यासाठी. अन्यथा त्या अक्षरांना काहीच अर्थ नसतो.
“भो” म्हणे “जी” आपणिकासी
नेत्री पाणियाच्या रासी
पृथ्वी दाहे करोनि जाळिली
तोडिली झाडली “पै” भूती
संकष्ट चतुर्थी व्रत सदा
न सोडी मी जाण “पां”
कां “गा” तुला माझा
न ये जिव्हाळा “बा”
🤔 🤔 🤔 🤔
शोधक, संग्राहक : सुहास सोहोनी
रत्नागिरी
मो ९४०३०९८११०
≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ. उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈
