डाॅ. निशिकांत श्रोत्री
इंद्रधनुष्य
☆ गीत ऋग्वेद – मण्डल १ – सूक्त १३ (आप्री सूक्त) ☆ डाॅ. निशिकांत श्रोत्री ☆
ऋग्वेद – मण्डल १ – सूक्त १३ (आप्री सूक्त)
ऋषी – मेधातिथि कण्व : देवता – आप्री देवतासमूह
ऋग्वेदातील पहिल्या मंडलातील बाराव्या सूक्तात मधुछन्दस वैश्वामित्र या ऋषींनी अग्निदेवतेला आवाहन केलेले आहे. त्यामुळे हे सूक्त अग्निसूक्त म्हणून ज्ञात आहे.
मराठी भावानुवाद : डॉ. निशिकांत श्रोत्री
☆
सुस॑मिद्धो न॒ आ व॑ह दे॒वाँ अ॑ग्ने ह॒विष्म॑ते । होतः॑ पावक॒ यक्षि॑ च ॥ १ ॥
यज्ञामध्ये अग्निदेवा हवी सिद्ध जाहला
प्रदीप्त होऊनी आता यावे स्वीकाराया हविला
हे हविर्दात्या सकल देवता घेउनी सवे यावे
पुण्यप्रदा हे अमुच्या यागा पूर्णत्वासी न्यावे ||१||
☆
मधु॑मन्तं तनूनपाद्य॒ज्ञं दे॒वेषु॑ नः कवे । अ॒द्या कृ॑णुहि वी॒तये॑ ॥ २ ॥
प्रज्ञानी हे अग्निदेवा स्वयंजात असशी
अर्पण करण्या हवीस नेशी देवांच्यापाशी
मधुर सोमरस सिद्ध करुनिया यज्ञी ठेविला
यज्ञा नेवूनी देवतांप्रति सुपूर्द त्या करण्याला ||२||
☆
नरा॒शंस॑मि॒ह प्रि॒यम॒स्मिन्य॒ज्ञ उप॑ ह्वये । मधु॑जिह्वं हवि॒ष्कृत॑म् ॥ ३ ॥
मधुर अतिमधुर जिव्हाधारी हा असा असे अग्नी
अमुच्या हृदया अतिप्रिय हा असा असे अग्नी
स्तुती करावी सदैव ज्याची असा असे अग्नी
पाचारण तुम्हाला करितो यज्ञा या हो अग्नी ||३||
☆
अग्ने॑ सु॒खत॑मे॒ रथे॑ दे॒वाँ ई॑ळि॒त आ व॑ह । असि॒ होता॒ मनु॑र्हितः ॥ ४ ॥
आम्हि अर्पिल्या हवीस अग्ने देवताप्रती नेशी
तू तर साऱ्या मनुपुत्रांचा हितकर्ता असशी
सकल जनांनी तुझ्या स्तुतीला आर्त आळवीले
प्रशस्त ऐशा रथातुनी देवांना घेउनी ये ||४||
☆
स्तृ॒णी॒त ब॒र्हिरा॑नु॒षग्घृ॒तपृ॑ष्ठं मनीषिणः । यत्रा॒मृत॑स्य॒ चक्ष॑णम् ॥ ५ ॥
लखलखत्या दर्भांची आसने समीप हो मांडा
सूज्ञ ऋत्विजांनो देवांना आवाहन हो करा
दर्शन घेऊनिया देवांचे व्हाल तुम्ही धन्य
त्यांच्या ठायी दर्शन होइल अमृत चैतन्य ||५||
☆
वि श्र॑यन्तामृता॒वृधो॒ द्वारो॑ दे॒वीर॑स॒श्चतः॑ । अ॒द्या नू॒नं च॒ यष्ट॑वे ॥ ६ ॥
उघडा उघडा यज्ञमंडपाची प्रशस्त द्वारे
सिद्ध कराया यागाला उघडा विशाल दारे
त्यातुनि बहुतम ज्ञानी यावे यज्ञ विधी करण्या
पवित्र यज्ञाला या अपुल्या सिद्धीला नेण्या ||६||
☆
नक्तो॒षासा॑ सु॒पेश॑सा॒स्मिन्य॒ज्ञ उप॑ ह्वये । इ॒दं नो॑ ब॒र्हिरा॒सदे॑ ॥ ७ ॥
सौंदर्याची खाण अशी ही निशादेवीराणी
उषादेवीही उजळत आहे सौंदर्याची राणी
आसन अर्पाया दोघींना दर्भ इथे मांडिले
पूजन करुनी यज्ञासाठी त्यांसी आमंत्रिले ||७||
☆
ता सु॑जि॒ह्वा उप॑ ह्वये॒ होता॑रा॒ दैव्या॑ क॒वी । य॒ज्ञं नो॑ यक्षतामि॒मम् ॥ ८ ॥
दिव्य मधुरभाषी जे सिद्ध अपुल्या प्रज्ञेने
ऋत्विजांना हवनकर्त्या करितो बोलावणे
पूजन करितो ऋत्विग्वरणे श्रद्धा भावाने
हवन करोनी या यज्ञाला तुम्ही सिद्ध करावे ||८||
☆
इळा॒ सर॑स्वती म॒ही ति॒स्रो दे॒वीर्म॑यो॒भुवः॑ । ब॒र्हिः सी॑दन्त्व॒स्रिधः॑ ॥ ९ ॥
यागकृती नियमन करणारी इळा मानवी देवी
ब्रह्मज्ञाना पूर्ण जाणते सरस्वती देवी
त्यांच्या संगे सौख्यदायिनी महीधरित्री देवी
आसन घ्यावे दर्भावरती येउनीया त्रीदेवी ||९||
☆
इ॒ह त्वष्टा॑रमग्रि॒यं वि॒श्वरू॑प॒मुप॑ ह्वये । अ॒स्माक॑मस्तु॒ केव॑लः ॥ १० ॥
विश्वकर्म्या सर्वदर्शी तुम्ही सर्वश्रेष्ठ
केवळ अमुच्यावरी असावी तुमची माया श्रेष्ठ
अमुच्या यागा पावन करण्या तुम्हास आवाहन
यज्ञाला या सिद्ध करावे झणी येथ येऊन ||१०||
☆
अव॑ सृजा वनस्पते॒ देव॑ दे॒वेभ्यो॑ ह॒विः । प्र दा॒तुर॑स्तु॒ चेत॑नम् ॥ ११ ॥
वनस्पतिच्या देवा अर्पण देवांसी हवि करी
प्रसन्नतेच्या त्यांच्या दाने कृतार्थ आम्हा करी
यजमानाला यागाच्या या सकल पुण्य लाभो
ज्ञानप्राप्ति होवोनीया तो धन्य जीवनी होवो ||११||
☆
स्वाहा॑ य॒ज्ञं कृ॑णोत॒नेन्द्रा॑य॒ यज्व॑नो गृ॒हे । तत्र॑ दे॒वाँ उप॑ ह्वये ॥ १२ ॥
यजमानाच्या गृहात यज्ञा इंद्रा अर्पण करा
ऋत्वीजांनो यज्ञकर्त्या प्रदान पुण्या करा
सर्व देवतांना आमंत्रण यज्ञी साक्ष करा
देवांना पाचारुनि यजमानाला धन्य करा ||१२||
हे सूक्त व्हिडीओ गीतरुपात युट्युबवर उपलब्ध आहे. या व्हिडीओची लिंक येथे देत आहे. हा व्हिडीओ ऐकावा, लाईक करावा आणि सर्वदूर प्रसारित करावा. कृपया माझ्या या चॅनलला सबस्क्राईब करावे.
Attachments area
Rugved Mandal 1 Sukta 13 Marathi Geyanuvad :: ऋग्वेद मंडळ १ सुक्त १३ मराठी गेयानुवाद
© डॉ. निशिकान्त श्रोत्री
≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ. उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈
