डाॅ. निशिकांत श्रोत्री
इंद्रधनुष्य
☆ श्रीमद्‌भगवद्‌गीता — अध्याय १४ — गुणत्रयविभागयोग — (श्लोक २१ ते २७) – मराठी भावानुवाद ☆ डाॅ. निशिकांत श्रोत्री ☆
संस्कृत श्लोक…
अर्जुन उवाच
कैर्लिङ्गैस्त्रीन्गुणानेतानतीतो भवति प्रभो ।
किमाचारः कथं चैतांस्त्रीन्गुणानतिवर्तते ॥ २१ ॥
कथित अर्जुन
त्रिगुणांच्या अतीत गेला काय लक्षणे त्याची
कसे तयाचे असे आचरण वृत्ती काय तयाची
प्रभो माधवा कथन करावे गुह्य याचे मजला
काय उपाये साध्य करावे त्रिगुणातीत स्थितीला ॥२१॥
श्रीभगवानुवाच
प्रकाशं च प्रवृत्तिं च मोहमेव च पाण्डव ।
न द्वेष्टि सम्प्रवृत्तानि न निवृत्तानि काङ्क्षति ॥ २२ ॥
*
कार्यप्रकाशे सत्वगुणाच्या रजोगुण प्रवृत्ती
तमोगुणाच्या मोहाची अप्राप्ती वा न्राप्ती
विषाद नाही समाधान नच असे समप्रवृत्ती
नाही वासना उदासीन ना जाण सुभद्रापती ॥२२॥
*
उदासीनवदासीनो गुणैर्यो न विचाल्यते ।
गुणा वर्तन्त इत्येव योऽवतिष्ठति नेङ्गते ॥ २३ ॥
*
विचलित नाही होत त्रिगुणे उदासीन साक्षीरूप
गुणात वसती गुण जाणून परमात्मी एकरूप ॥२३॥
*
समदुःखसुखः स्वस्थः समलोष्टाश्मकाञ्चनः ।
तुल्यप्रियाप्रियो धीरस्तुल्यनिन्दात्मसंस्तुतिः ॥ २४ ॥
*
सुख-दुःख शिळा-सुवर्ण समान मानुन दंग आत्मभावी
प्रिय-अप्रिय स्वस्तुती वा दूषण ज्ञानी जाणी समभावी ॥२४॥
*
मानापमानयोस्तुल्यस्तुल्यो मित्रारिपक्षयोः ।
सर्वारम्भपरित्यागी गुणातीतः स उच्यते ॥ २५ ॥
*
मान असो वा अपमान निर्विकार वृत्ती
शत्रू असो वा मित्र तयांस्तव समसमान वृत्ती
कर्ता मी नाही अहंकार कर्मकाज निर्विकार
जाणावे त्या गुणातीत तो तर श्रेष्ठ अपरंपार ॥२५॥
*
मां च योऽव्यभिचारेण भक्तियोगेन सेवते ।
स गुणान्समतीत्यैतान्ब्रह्मभूयाय कल्पते ॥ २६ ॥
*
अव्यभिचारी भक्तियोगे निरंतर मज भजतो
त्रिगुण उल्लंघुन ब्रह्मप्राप्तिचा अधिकारी असतो ॥२६॥
*
ब्रह्मणो हि प्रतिष्ठाहममृतस्याव्ययस्य च ।
शाश्वतस्य च धर्मस्य सुखस्यैकान्तिकस्य च ॥ २७ ॥
*
शाश्वत परब्रह्माचा नित्य धर्माचा अमृताचा
आश्रय मी तो अखंड एकत्व परमानंदाचा ॥२७॥
☆
ॐ तत्सदिति श्रीमद्भगवद्गीतासूपनिषत्सु ब्रह्मविद्यायां योगशास्त्रेश्रीकृष्णार्जुनसंवादे गुणत्रयविभागयोगो नाम चतुर्दशोऽध्यायः ॥१४॥
ॐ श्रीमद्भगवद्गीताउपनिषद तथा ब्रह्मविद्या योगशास्त्र विषयक श्रीकृष्णार्जुन संवादरूपी गुणत्रयविभागयोग नामे निशिकान्त भावानुवादित चतुर्दशोऽध्याय संपूर्ण ॥१४॥
☆
मराठी भावानुवाद © डॉ. निशिकान्त श्रोत्री
एम.डी., डी.जी.ओ.
मो ९८९०११७७५४
≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ. उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈
