मराठी साहित्य – जीवनरंग ☆ विठाई… – भाग-२ ☆ श्री प्रदीप केळूसकर ☆

श्री प्रदीप केळुस्कर

जीवनरंग 

☆ विठाई… – भाग-२ ☆ श्री प्रदीप केळूसकर ☆

(चार दिवसांनी विठाई पुन्हा रस्ता झाडण्याच्या कामावर हजर झाली. आमच्या घराजवळ आल्यावर घराच्या पायरीवर बसली आणि मला बाहेर बोलावून माझ्या पायावर डोकं ठेवू पाहत होती.) – इथून पुढे

” काय हे विठाई, लहान व्यक्तीच्या पायावर डोकं ठेवणं शोभून दिसतं का?

“वैनीवाय, तुमी माका परत हाडलात, नायतर मी वर गेललंय यमाच्या राज्यात ‘

“अस बोलू नकोस विठाई, एकमेकांसाठी करावंच लागतं ‘ तू माझ्यासाठी एक कर, उद्या राधेला येताना घेऊन ये तिला मी शाळेत घालणार ‘

” होय वहिनी बाय तेवढा तर जरा करा, आमच्या सारख्या अडाणी रवाने नको तेका ‘.

मी राधेचं नाव जिल्हा परिषदेच्या शाळेत घातलं. राधेला दोन फ्रॉक, पेटीकोट, पुस्तके, वही घेतली, राधा शिकू लागली.

आमच्या तिघांच्या सुखी आनंदी संसाराला दृष्ट लागायची वेळ होती. खूप दिवसापासून माझे पती पोटात दुखण्याची तक्रार सांगत होते. त्या काळात छोट्या गावात मोठे डॉक्टर नव्हते. आधुनिक सोयी नव्हत्या. डॉक्टर पोटदुखीच्या गोळ्या देत होते, त्या गोळ्या हे घेत होते. एक दिवस सकाळी हे उठले तो त्यांना रक्ताच्या उलट्या सुरू झाल्या. मी घाबरले, मुलगा माझा लहान. मी त्याला डॉक्टर नाडकर्णी कडे पाठविले, डॉक्टर आले, त्यांनी यांची परिस्थिती बघून सिव्हिल हॉस्पिटल मध्ये ऍडमिट करण्याचे ठरवले. सिव्हिल सर्जनी अंदाज घेऊन तातडीने ऑपरेशन करायचे ठरवले. त्यांच्या अंदाजाने आठ ते 10 रक्ताच्या बाटल्यांची गरज होती. छोट्या शहरांमध्ये रक्ताच्या बाटल्या मिळणे  अशक्य होते. फक्त ओळखीच्या माणसांकडून रक्तदान करून बाटल्या जमवणे एवढेच शक्य होत, माझ्या नवऱ्याचा रक्तगट क्वचित मिळणारा होता. मग त्या रक्तगटाची रक्त मिळवायला धडपड सुरू झाली. त्यांच्या बँकेतले सर्व कर्मचारी इकडे तिकडे धावत होते. कशीबशी दोन-तीन बाटल्यांची सोय झाली. अजूनही रक्ताची गरज होती. माझा रक्तगट पॉझिटिव्ह, तर यांचा निगेटिव्ह.

दोन दिवस चाललेली माझी धावपळ विठाई पाहत होती. एकदा मी हॉस्पिटलमध्ये गेलेली असताना ती दारात बसूनच राहिली. मी घरी आल्यावर ती मला विचारायला लागली  ” दादाक काय झाला?’

“त्यांना रक्ताची गरज आहे, योग्य रक्त मिळालं की मग ऑपरेशन करायचं आहे ‘

पन रक्त गावातला खय?

” असं मिळत नाही कुणाच्यातरी अंगातून रक्त काढावे लागत ‘

” मग माझ्या अंगातून रक्त काढा ना, नायतर तेचो काय उपयोग आसा माका, माजो दादा बरो होऊक हवंयो ‘

” पण रक्तगट जमावा लागतो ना,’

” मग जमून टाका, पन बघा हा मजा रक्त तुमका चालत तर, मी खालच्या जातीचा ‘

“नाही ग विठाई, जातीचा वगैरे काही प्रश्न नाही. पण रक्तगट जमायला पाहिजे ना ‘

माझ्या मनात आले बघावा प्रयत्न करून. मी तिला सिव्हिल मध्ये घेऊन गेले. तिचा रक्तगट तपासला आणि आश्चर्य म्हणजे माझ्या नवऱ्याचाच रक्तगट तो होता. मी विठाईला म्हणाले ” तुझं रक्त तुझ्या दादांना चालेल, तुझं रक्त थोडं घेतलं तर चालेल का?

ह्या काय इचारतास वैनीवाय, माजो जीव व्हयो तरी मी देन दादासाठी ‘

मी आवेगाने तिचा हात पकडला, “नको ग विठाई, तुझा जीव नको फक्त थोडा रक्त हवं ‘.

डॉक्टरनी तिच्या शरीरातून तीन चार बाटल्या काढल्या आणि त्या माझ्या नवऱ्याला चढवल्या. आपल्या शरीरातून रक्त काढत असताना विठाई मोठ्या कौतुकाने बघत होती. आणि त्या बाटल्या आपल्या दादासाठी म्हणून तिला मोठा आनंद झाला.

राधे शाळेत जात होती, आपल्या आजीकडे पण लक्ष देत होती. विठाईचेरस्ता झाडणे सुरु होते.

माझ्या नवऱ्याची मग कोल्हापूरला बदली झाली. मी तिला आम्ही आता कोल्हापुरात जाणार असे सांगितले.

“जावा वैनीवाय, नातवाचो मोठो अभ्यास असतलो, भायर गेल्या शिवाय दादा मोठो होऊचो नाय ‘ डोळे पुसत विठाई बोलत होती.

आम्ही जाणार त्या दिवशी विठाई पहाटेपासून हजर होती, आमच्या ट्रक चा रस्ता परत परत झाडत होती कोणी विचारले तर म्हणत होती “माजी वैनीवाय, दादा आणि नातू या रस्त्याने जातले, तेंच्या साठी झाडून ठेवताय’. शेवटी आम्ही निघालोच, रस्त्याच्या पलीकडे विठाई पदराने डोळे पुसत उभी होती, राधे उभी  होती. मी तिच्याकडे गेले आणि तिला मिठीच मारली, ” विठाई, तुला विसरण शक्य नाही, मी परत येईन तेव्हा तुला आमच्याकडे घेऊन जाईल ‘ आमचा ट्रक सुटला, लांब लांब हात हलवणारी विठाई लहान लहान होत गेली.

आम्ही कोल्हापुरात आलो, रवीचं कॉलेज सुरू झालं, यांना बँकेत प्रमोशन मिळालं, आता जास्त जबाबदारी आल्या. मी विठाईला परत येईल म्हटलं तरी मला ते शक्य झालं नाही. पण आता राधे पत्र लिहीत होती. मी पण तिला कार्ड लिहून विठाईची चवकशी करत होते.

राधे एसएससी झाली आणि तिने डीएड ला ऍडमिशन घेतल्याचे कळले, परत विठाई एकटी झाली, दिवस भराभर जात होते, आमचा रवी ग्रॅज्युएट होऊन इन्शुरन्स कंपनीत नोकरीला लागला. त्याच्या ऑफिसमधल्या मुलीशी त्याने लग्न ठरवलं.

आमची लग्नाची घाई सुरू झाली, या लग्नाला मात्र  विठाईला आणायचेच असे मी मनोमन ठरबिले. पत्रिका छापून झाल्या, मी यांना म्हटले एकदा जाऊन विठाई ला घेऊन या.

हे गाडी घेऊन मुद्दाम विठाई ला आणायला गेले, एक रात्र आपल्या मित्राकडे राहून दुसऱ्या दिवशी परत आले. मी विठाईची वाट बघत होते . पण हे एकटेच आले. मी विठाईची चौकशी केली तेंव्हा हें म्हणाले “ती फार आजारी आहें, अंथरुणाला खिळून आहें, राधी अधून मधून येते, पण तिचे शेवटचे दिवस राहिलेत. तशाही अवस्थेत तिने मला ओळखले आणि हें माझ्या हातावर ठेवले ” माझ्या नातवा साठी ‘अस म्हणून रडू लागली, मी त्या वस्तूकडे पाहिले, ते चांदीचे निरंजन होते, हें तिला कोणी दिले, हें मला कळेना. 

मी ठरवले, लग्न झाले की जाऊन यायचे, शेवटचं डोळे भरून विठाई ला पाहयचे.

लग्न झाले, पाठोपाठ सत्यनारायण झाला, मग रवी आणि कविता पांचगणीला गेले, ते शनिवारी येणार होते, मी यांना सांगितलं होत, रवी आला म्हणजे आपण त्याला आणि कविताला घेऊन विठाई ला नमस्कार करून येऊया.

शनिवारी राधेचे कार्ड आले, विठाई गेली, नातवंच्या लग्नाची तारीख विचारत होती, लग्न झाले असणार ते तिला कळले आणि दुसऱ्या दिवशी ती गेली.

आमच्या संस्थान च्या राजाने लग्नाच्या पंचवीस वर्षे झाली म्हणून सर्व आंबेडकर नगर मध्ये चांदीचा रुपया वाटलं होता, विठाईने मला पाठवून त्याचे निरंजन करुंन ठेवले, नातवंच्या ( रवी ) च्या लग्नासाठी. तेंच निरंजन दादा आले तेंव्हा तिने रवी साठी पाठविले ‘

माझ्या डोळ्यातून अश्रूच्या धारा लागलंय होत्या, शेवटी माझी विठाई मला भेटली नाहीच, मी माझ्या संसारात एवढी मग्न झाले की माझ्या नवऱ्यला रक्त देणाऱ्या विठाईला विसरले.

खूप दिवसांनी मी सावरले. आता रोज संध्याकाळी ते चांदीचे निरंजन मी देवाकडे लावते, तेव्हा विठाई मला भेटल्याचे समाधान मिळते 

– समाप्त –

© श्री प्रदीप केळुसकर

मोबा. ९४२२३८१२९९ / ९३०७५२११५२

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – श्रीमती उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर ≈