सौ. उज्ज्वला केळकर
जीवनरंग
☆ हत्तीवरची स्वारी – भाग – ३ – हिन्दी लेखक : श्री हेमन्त बावनकर ☆ भावानुवाद – सौ. उज्ज्वला केळकर ☆
श्री हेमन्त बावनकर
(अधून मधून ते संशयित दृष्टीने एकमेकांकडे बघत होते. दोघांमध्ये दोन तीन टेबले होती. कुणास ठाऊक, संध्याकाळपर्यंत मॅनेजर साहेब काय निकाल देतात?) — इथून पुढे —
ही चौकशी लंच ब्रेकनंतरही चालू राहिली. एक एक स्टाफ केबीनमध्ये जात होता. डोळ्यांनी जे पाहिलं, त्याचं सविस्तर वर्णन करून, प्रसन्न मुद्रेने बाहेर पडत होता, जसं काही आपल्या मनावरचं सगळं ओझं, ते केबिनमध्ये ठेवून आलेत.
तो बाहेर येताच सगळे त्याच्याभोवती गोळा व्हायचे, जसे काही तो एखादा इंटरव्ह्यू देऊन आलाय. ते विचारायचे, ‘आत काय झालं?’ बाहेर येऊन सगळे रामप्रसाद आणि सीतारामला सांगायचे, ‘‘काळजी करू नका. सगळं ठीक होईल. ” आता या सगळ्या चौकशी दरम्यान मॅनेजरनाही मजा वाटू लागली होती. ते स्टाफला खोदून खोदून विचारत होते. आणि प्रत्येक जण आपापल्या पध्दतीप्रमाणे आणि कुवतीप्रमाणे रामप्रसाद-सीतारामच्या वीरगाथेचं वर्णन करून आले होते.
आता चौकशी व्हायची फक्त दोन माणसे उरली होती. एक स्वत: बडेबाबू आणि दुसरे मॅनेजरसाहेब. दुस-या क्षणी त्यांची पाळी आली. मॅनेजरसाहेबांचं काय, ते आरामात केबीनमध्ये बसून जसे काही रामप्रसाद आणि सीताराम या दोन भावांच्या विरश्रीच्या चित्रपटाची पटकथाच लिहित होते जणू.
बडेबाबूंच्या टेबलावरचा इंटरकॉम वाजला. ‘‘आलोच सर!” ते फोन उचलून म्हणाले. ते मॅनेजर साहेबांच्या केबीनमध्ये पोचले. त्यांना नमस्कार केला आणि त्यांनी आदेश दिल्यावर त्यांच्या समोरच्या खुर्चीवर बसले. मग त्यांनी सगळ्या केबीनभर चौफेर दृष्टी टाकली. ते आत्ता प्रथमच या केबीनमध्ये येत होते. सगळं काही व्यवस्थित ठेवलेलं होतं. एका बाजूला सीतारामचा अर्ज होता. साहेब आपल्या डायरीत काही काही लिहीत होते. कदाचित् स्टाफव्दारे जी माहिती मिळाली, त्याबद्दल नोंदी करत होते. बड्याबाबूंनी केबीनच्या दरवाज्याला लावलेल्या काचेतून बाहेर पाहिले. तिथून बाहेरचं ऑफीसचं सगळं दृश्य स्पष्ट दिसत होतं. एवढ्यात मॅनेजर साहेबांनी त्यांच्याकडे पाहिलं.
‘‘हां, बडेबाबू आजचा दिवस कसा काय गेला?”
‘‘ठीक गेला सर! काही अत्यावश्यक, फाईलींचा अभ्यास करत होतो. एक-दीड दिवसांत इथल्या कामाप्रमाणे स्वत:ला ऍडजेस्ट करेन. ”
मॅनेजर साहेबांना थोडं आश्चर्य वाटलं. इथे सकाळपासून रामप्रसाद आणि सीतारामचा किस्सा चालला होता. आणि बडेबाबू फाईली चाळत होते. मॅनेजर पुढे म्हणाले, ‘‘मी रामप्रसाद आणि सीतारामबद्दल विचारतोय. ”
बडेबाबू अगदी सामान्य दिसत होते, जसं काही घडलंच नाही. आपल्या शांत, चिरपरिचित, गंभीर मुद्रेने बघत ते म्हणाले, ‘‘अच्छा! आपण सीतारामबद्दल विचारताय होय? काही नाही सर, छोटीशी जखम झालीय. सगळं ठीक होईल. ”
आता मॅनेजर चकीत झाले. त्यांना वाटलं, एक तर आपल्या बोलण्याचा आशय यांना कळला नाही किंवा मग ते बनवाबनवी करताहेत.
‘‘आपल्याला माहीत आहे ना, की या दोघांच्या केसची मी चौकशी करतोय. आज त्या दोघांमध्ये काय झालं, जरा विस्ताराने सांगा ना!”
पण बडेबाबू कोणत्या मातीचे बनले होते, कुणास ठाऊक? ते जराही विचलित झाले नाहीत. ‘‘म्हणजे रामप्रसाद आणि सीतारामबद्दल विचारताय का आपण?”
‘‘आपण आत्ताच म्हणालात ना की सीतारामला मामुली जखम झालीय. त्याला ती कशी झाली, हे मी जाणून घेऊ इच्छितो. जरा विस्ताराने सांगा. ”
बडेबाबू गंभीरपणे पुढे म्हणाले, ‘‘सर, मी सकाळी आलो. मस्टरवर सही केली आणि माझ्या खुर्चीवर येऊन बसलो. टेबलवर ठेवलेल्या फाईल्समधून अत्यावश्यक फाईली काढल्या आणि त्यांचा अभ्यास करू लागलो. इतक्यात, धडामकन् आवाज आला. मी डोकं वर करून पाहिलं, तर सीताराम अर्धवट टेबलावर व अर्धवट जमिनीवर असा लोंबकळत होता. शक्यता अशी आहे की थोडा लेट झालेला असल्याने, हजेरी पत्रकात सही करताना घाईघाईत तो टेबलावर आपटला असावा. आणि त्याला जखम झाली असावी. ”
मॅनेजर साहेब आता स्वत:ला रोखू शकले नाहीत. आपलं डायरी लिहिण्याचं काम बंद करून त्यांनी पेन खाली ठेवलं आणि डायरी बंद केली. आता लिहिण्यासारखं काही उरलंच नव्हतं.
‘‘वा: ! बडेबाबू आपण तर कमाल केलीत. आपल्याला प्रजासत्ताक दिनी हत्तीवर बसवून आपली मिरवणूक काढली पाहिजे. ”
‘‘का बरं? मी असं कोणतं काम केलंय?”
‘‘बडेबाबू आपल्याला श्रमवीर पुरस्कार मिळायला हवा. आपण आपल्या कामात इतके तल्लीन झाला होतात, की चार पावलांवर दोन शिपायांची मारामारी होते आहे आणि आपल्याला त्याचा पत्ताही लागत नाही. आणि आपण म्हणताय सीतारामचं डोकं टेबलवर आपटलं. ऑफीसमधल्या सगळ्या स्टाफने सांगितलं, ते काय खोटं आहे?”
आता बड्याबाबूंच्या चेह-यावर त्यांचं ते चिरपरिचित कुटील हसू तरळलं. ते या आपल्या ठराविक हास्यपूर्ण चेह-याने मॅनेजरकडे बघत म्हणाले, ‘‘सर, हत्तीवर स्वार तर मी आपल्या सोबतच होईन. ”
आता मॅनेजर साहेबांचा चेहरा रागाने लालीलाल झाला. ‘‘काय बकताय काय तुम्ही?”
‘‘तसं नाही सर! मी खरंच बोलतोय. आज सकाळी जे झालं, ते रामप्रसाद-सीताराम यांच्यापासून सगळ्या स्टाफला माहीत आहे. ”
केबीनच्या काचेतून बाहेर पहात बडेबाबू म्हणाले, ‘‘आता आपल्या बाबतीत बोलायचं, तर इथून बाहेरचं सगळं दृश्य स्पष्ट दिसतं तरीही, सकाळपासून आत्तापर्यंत. एकेका स्टाफ मेंबरला बोलवत त्याला त्या दृश्याचं वर्णन करायला सांगितलंय, ही गोष्ट काही गळ्याखाली नीट उतरली नाही. आता जोपर्यंत हत्तीवरच्या स्वारीचा प्रश्न आहे, तर निवृत्त झाल्यानंतर आपण दोघेही हत्तीवर बसू या. गणतंत्र दिनाच्या परेडमध्ये नव्हे, एखाद्या अभयारण्यात. ”
बडेबाबू उठून उभे राहिले. त्यांनी नमस्कार केला आणि मॅनेजर साहेबांना काही बोलण्याची संधी न देताच ते केबीनच्या बाहेर पडले. मॅनेजर साहेबांना अशा अनपेक्षित उत्तराची मुळीच अपेक्षा नव्हती. इतक्या दीर्घ नोकरीत, अतिशय कडक स्वभावाबद्दल प्रसिध्द असलेल्या मॅनेजर साहेबांचा असा स्पष्टवादी, सटीक आणि सरळ उत्तर देणा-या स्टाफशी आत्तापर्यंत कधीच संबंध आला नव्हता. ते काही वेळ शांतपणे बसले. मग त्यांनी काही विचार केला व डायरी उचलून बाहेर पडले. जाता जाता बडेबाबूंना म्हणाले, ‘‘मी काही जरूरीच्या कामासाठी घरी चाललोय. कुणाचा फोन आला, तर तेव्हढं मॅनेज करा. ”
बडेबाबू काही बोलणार, एवढ्यात मॅनेजर साहेब ऑफीसच्या बाहेर पडलेसुध्दा. ऑफिस सुटायचीही आता वेळ झाली होती. मॅनेजर साहेब जाताच सगळे जसे स्वतंत्र झाले. आणि हळूहळू पिंज-यातून बाहेर पडून आपापल्या घरट्याकडे जाण्यासाठी बाहेर पडले. आता ऑफीसमध्ये फक्त बडेबाबू आणि शूरवीर रामप्रसाद व सीताराम तेवढे उरले. शेवटी तिघांनीही आपापले टिफीन उचलले आणि आपल्या घराच्या दिशेने निघाले.
दुस-या दिवशी ऑफीसला जाण्यापूर्वीच बडेबाबूंना हेडऑफिसमधून फोन आला की त्यांना डेप्युटेशनवर जायची आवश्यकता नाही. त्यांच्या चेह-यावर एक रहस्यमय हसू पसरलं.
बडेबाबू आपल्या पहिल्या ऑफिसमध्ये पोचले, एवढ्यात रामप्रसादचा फोन आला, बडेबाबू, आपले खूप खूप आभार. काल संध्याकाळी आपलं आणि मॅनेजर साहेबांचं काय बोलणं झालं, माहीत नाही. पण आत्ता सकाळी सकाळी मॅनेजर साहेबांनी बोलावलं आणि सांगितलं, की सीतारामने आपला अर्ज परत घेतलाय. पुन्हा तक्रार येता कामा नये.
‘‘चला! बरं झालं! अभिनंदन! माझ्याजागी कुणी दुसरा हेडक्लार्क आला की नाही?”
‘‘नाही. बडेबाबू कोणीच आलं नाही. साहेब म्हणत होते, आपण येणार नाही. आणि त्यांनी त्या टेबलवरच्या सगळ्या फाईली केबीनमध्ये आणून ठेवायला सांगितल्या. ”
बड्याबाबूंच्या चेह-यावर एक रहस्यमय, कुटील हास्य पसरले आणि ते निश्चिंतपणे गुपचुप आपल्या जुन्या फाईली निपटू लागले.
— समाप्त —
मूळ हिंदी कथा – हाथी की सवारी
मूळ लेखक – हेमंत बावनकर, मो. – 9833727628
☆☆☆☆☆
अनुवादिका – सौ. उज्ज्वला केळकर
संपर्क – निलगिरी, सी-५ , बिल्डिंग नं २९, ०-३ सेक्टर – ५, सी. बी. डी. – नवी मुंबई , पिन – ४००६१४ महाराष्ट्र
मो. 836 925 2454, email-id – [email protected]
≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ. उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈
