सौ. उज्ज्वला केळकर
जीवनरंग
☆ माहेर… भाग-१ – मूळ गुजराती लेखक : यशवंत ठक्कर – हिन्दी अनुवाद : श्री राजेंद्र निगम ☆ मराठी भावानुवाद – सौ. उज्ज्वला केळकर ☆
‘मेहुल, आज ऑफीसमधून लवकर येऊ शकशील? स्वातीने विचारलं. |
‘का?’
‘आज रात्री आठ वाजता टाउन-हालमधे कवि संमेलन आहे. तिथे खूप चांगले चांगले कवी येणार आहेत. तू आलास तर जाता येईल. ’
जेव्हा जेव्हा, कविता, नाटक, साहित्य याविषयी चर्चा होत असे, तेव्हा तेव्हा मेहुलला हसू यायचं. हसत हसत तो म्हणाला, ‘हे कवी साले कल्पनेच्या जगातून कधी बाहेरच येत नाहीत. त्यांना दुसरा काही काम-धंदा आहे की नाही?’
‘मेहुल, जायचं नसेल, तर माझी काही हरकत नाही. पण, असं बोलून कुणाचा अपमान करणं योग्य नाही. ’
‘बघ. तू नाराज झालीस. जसा काही मी तुझ्या माहेरच्या लोकांचा अपमान करतोय. ’
नेहमीसाखी स्वाती गप्प बसली. पण, ती मनातल्या मनात मेहुलला प्रश्न केल्याशिवाय राहू शकली नाही. ‘मेहुल’ हा माझ्या माहेरच्यांचा अपमान करण्यासारखं नाही आहे? माहेर म्हणजे काय, केवळ आई-वडील, भाऊ-बहीण, काका-काकू, मामा-मामी एवढंच? ज्या कवींच्या कवितांनी मला प्रेम करायला शिकवलं, एकटी असताना मला हसायला शिकवलं, एकटी एकटी असताना मला रडायला शिकवलं, ते कवी म्हणजे काय माझं माहेर नव्हे? आजा मी जी आहे, जशी आहे, त्यात माझे आई-वडील आणि माझे शिक्षक यांच्याबरोबरच या कवींचंही महत्वाचं योगदान आहे. हे मी तुला कसं समजाऊ? ते समजण्यासाठी तुझ्याजवळ हृदयच नसेल तर…. ’
स्वाती मेहुलसाठी टिफिन तयार करायच्या कामाला लागली. पण वातावरणात उदासीनता भरून राहिली.
ऑफिसला जायच्या वेळी, मेहुल वातावरण बदलण्याच्या दृष्टीने म्हणाला, ‘स्वाती, तुला माहीत आहे, मी पहिल्यापासूनच जरा प्रॅक्टिकल आहे. कल्पनेचे घोडे दौडविण्यात मला मुळीच रस नाही. मला कामही खूप असतं. जबाबदारीही खूप आहे. आपल्याला अंशचाही विचार करायचा आहे. त्याला चांगल्या हॉस्टेलमधे ठेवायचं आहे. उच्च शिक्षणानंतर त्याला परदेशात पाठवायचं आहे. अशात केवळ साहित्याचाच राग आळवून चालणार नाही. ’
स्वाती मूकच राहिली. मेहुलने वातावरण बदलण्याचा प्रयत्न सुरूच ठेवला. ‘स्वाती, तुला कविता, कथा, नाटक यांचा शौक आहे, पण हे सगळं तू टी. व्हीवरून बघू शकतेस नं? आता तर नेटवरही या गोष्टी मिळतात. ’
‘मेहुल, नेट वर तर पोळी-भाजीही असते, पण त्याने पोट नाही भरत. टी. व्हीवर हिरवीगार झाडेही खूप असतात, पण त्यांची सावली नाही मिळत. टी. व्हीवरचा पाऊस आपल्याला भिजवत नाही. ठीक आहे. कवि-संमेलन ही काही फार मोठी गोष्ट नाही. गेलो नाही, तरी चालेल. आपल्या जबाबदार्‍या आधी. ’ स्वातीने हसण्याचा प्रयत्न केला, पण तिचे रडवेले डोळे मेहुलच्या नजरेपासून लपू शकले नाहीत.
‘तुला खुश ठेवण्यासाठी मी किती जीव तोडून मेहेनत करत असतो. तरी तुझ्या डोळ्यात पाणी. तुला काय हवय, हे मला कळतच नाही. ’ मेहुलचा आवाज जरा तीक्ष्ण झाला.
‘मला माझा हरवलेला मेहुल हवाय, जो छोट्या छोट्या गोष्टींनी खूश व्हायचा. ’ स्वाती कसं तरी म्हणाली.
‘छोट्या छोट्या गोष्टी!’ मेहुल हसला आणि ऑफीसला जायला निघाला.
स्वाती एकटीच राहिली. तिने मनभर रडून घेतलं. ती विचार करू लागली, ‘असं जीवन जगणं अवघड आहे. वाटतय, रोजचा दिवस जसा कॉपी – पेस्ट होत चाललाय. यात नवीन काहीच होत नाहीये. जे व्हायचं होतं, ते झालं. जे रोज होत होतं, ते एकसारखंच. कविता, नाटक, संगीत, प्रवास या सगळ्याशिवाय जीवन थांबत नाही, पण या सगळ्यामुळे जीवनाला एक गती मिळते. हे सगळं समजून घेण्यासाठी मेहुलजवळ वेळच नाही. त्याचं जीवन वेगाने धावणार्‍या ट्रेनसारखं आहे आणि माझं जीवन यार्डात पडून राहिलेल्या एखाद्या डब्यासारखं.
सगळी कामं आवरून ती बिछान्यावर पडली. पडल्या पडल्या हाच विचार करू लागली. विचार करता करता तिचे डोळे जडावले.
मोबाईलची रिंग वाजली, तेव्हा तिने डोळे उघडले. फोन मेहुलचा होता. बोलणं सुरू करण्यापूर्वी तिने घड्याळाकडे पहिले. चार वाजायला आले होते.
‘हॅलो स्वाती, काय करते आहेस?’
‘बस! आत्ताच उठते आहे. ’
‘तू असं कर, रिक्शा करून सहा वाजता गावात ये. मी न्यायला आलो, तर उशीर होईल. आपण लक्ष्मी हॉलवर भेटू. ‘
‘पण का? काही खरेदी करायची आहे का? माझ्याकडे खूप कपडे आहेत. ’
‘मी एकत्र भेटण्याबद्दल बोलतोय. खरेदीबद्दल नाही. मी फोन ठेवतोय. कामात आहे. यायचं विसरू नकोस. ’
स्वातीला वाटलं, मनवण्यासाठी एखादी साडी किंवा ड्रेस घेण्याच्या विचारात असेल, पण त्यात काय अर्थ आहे? अशा छोट्या गोष्टीत तिला आजिबात रस उरलेला नाहीये आता. आज नाकारच द्यायचा. मला कपडे आणि दागिने जमा करण्यात मुळीच रस नाही.
ती लक्ष्मी-हॉलशी पोचली. मेहुल अपली बाईक पार्क करून तिचीच वाट बघत होता.
‘मेहुल, काही खरेदी करायचीय?’ स्वाति साडीच्या दुकानाकडे नजर वळवत म्हणाली.
‘हो‘
‘काय घ्यायचय?
‘हे. ’ तिथे एक बाई डोक्यात घालण्यासाठे सुशोभित, कलाकुसरीची बोरं विकत होती. ( बोर म्हणजे भांगेत घालायचा दागिना. मारवाडी बायकांचा पदर त्या बोरापुढे कधी येत नाही. ) मेहुलने तिच्याकडे बोट दाखवत म्हंटलं.
‘ओह ! मला याची खरोखरच गरज आहे. ’ स्वाती पळतच तिकडे गेली आणि बोर पसंत करण्यात मश्गुल झाली. मेहुल स्वातीला जसा काही समजू लागलाय, अशा पद्धतीने तिच्याकडे पाहू लागला.
‘दहा रुपये द्या नं!’ मेहुलकडे बघत ती म्हणाली.
‘क्रेडिट कार्ड नाही चालणार?’ त्याने गमतीने विचारले. किती तरी दिवसांनंतर तो असं गमतीदार बोलला होता. स्वातीला छान वाटलं.
बोर खरेदीनंतर मेहुलने स्वातीला कपडे खरेदीविषयी विचारलं, पण ती नको म्हणाली.
‘ मग चल, बाजारात एक फेरफटका मारू! बाजारात बोरासारखीच आणखी एखादी गोष्ट वाट बघत असेल. ’ तो पुन्हा गमतीने म्हणाला.
स्वाती आठवू लागली. शेवटचं बाजारात ती कधी आली होती? नक्की दिवस आठवत नाही, पण पंध्रा वर्षे तरी झाली असतील. मेहुलचा धंद्यात थोडा थोडा जम बसू लागला होता. कमाई कमी होती, त्यामुळे खरेदीसाठी या बाजारातच यावं लागे.
बाजार आजही वेगवेगळ्या वस्तूंनी आणि लोकांनी भरलेला आहे. गरीब व मध्यम वर्गाचे लोक कपड़े, चप्पल, कटलरी, खेळणी यासारख्या वस्तू खरेदी करताहेत. व्यापारी आपआपल्या वस्तू विकण्यासाठी जाजम, सतरंजी घालून बसले आहेत. चार-सहा फुटांची जागाही कमाईसाठी पुरेशी होती. ग्राहकांना आकर्षित करण्यासाठी, त्यांच्यापाशी जे काही कौशल्य होते, ते, ते पणास लावत होते. ग्राहक, वस्तूंसाठी घासाघीस करत होते. व्यापार्‍यांचं ओरडणं, कलकलाट गाड्यांच्या हॉर्नचं संगीत, जोतजोरात वाजणारी गाणी, ‘जागा द्या… जागा द्या… ‘, ‘गाय आली.. गाय आली… ‘ सारख्या किंकाळ्या वातावरणाला चैतन्य प्राप्त करून देत होत्या.
स्वातीला किती तरी काळानंतर अशा जिवंत वातावरणाचा अनुभव येत होता. कुणी तरी अगदी जवळचं, आत्मीय भेटावं, तसा तिला आनंद झाला होता. वस्तू घेणार्‍या ग्राहकांच्या डोळ्यात दिसणारी आशा, उमंग, लाचारी यासारखे भाव तिला स्वत:चेच वाटले. किती तरी वर्षांपूर्वी ती हेच भाव घेऊन, या बाजारात नेहमीच येत होती.
— क्रमश: – भाग १
☆☆☆☆☆
मूळ गुजराती कथा – पीयरियां
मूळ गुजराती लेखक – श्री यशवंत ठक्कर
मोबाईल: 9427539111
हिंदी अनुवाद – मायका
हिंदी अनुवादक – राजेन्द्र निगम
अहमदाबाद 380059, मो. 9374978556
मराठी भावानुवाद : सौ. उज्ज्वला केळकर
संपर्क – निलगिरी, सी-५ , बिल्डिंग नं २९, ०-३ सेक्टर – ५, सी. बी. डी. – नवी मुंबई , पिन – ४००६१४ महाराष्ट्र
मो. 836 925 2454, email-id – [email protected]
≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ. उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈
