सौ. उज्ज्वला केळकर
जीवनरंग
☆ घरात राहणारी बाई – भाग १ – भगवान वैद्य `प्रखर’ ☆ सौ. उज्ज्वला केळकर ☆
गजर होताच अनुरोध रोजच्याप्रमाणे उठून बिछान्यावर बसला. सेल फोन काढून त्याने वेळ पहिली. साडे पाच. त्याने गजर बंद केला. पलंगावरून उतरून स्लीपर घातले आणि ड्रॉइंग रूमकडे वळला.जाता जाता त्याने एक नजर शेजारच्या बिछान्यावर टाकली. तो रिकामा होता. हं! ही उठलीय तर!. अनुमतीचा बिछाना नेहमीप्रमाणेच साफ-सुतरा होता. एक सुरुकुती नाही. ब्घणार्‍याला मुली वाटलंच नसतं की रात्री कुणी इथे झोपलय. कधी दोन्ही बिछाने एकमेकांना जोदोन असायचे व त्यावर एकच बेडशीट घातलेली असेल, तर दोन वेगळे पलंग आहेत, असं वाटणारच नाही कुणाला. चार-पाच वर्षं झाली, दोनहीची मध्ये एक सेंटर टेबल असं ठेवलं गेलाय, की जसं काही दोन रुळांच्या मध्ये फिश – प्लेट आहे.
त्यांनी फोन सेंटर टेबलच्या हवाली केला. किचनमध्ये जाऊन काचेच्या ग्लासमध्ये पाणी घेतलं आणि शेजारच्या खुर्चीवर बसून रोजच्याप्रमाणे जलपान करू लागले. पाणी पिता पिता किचन कट्ट्याकडे लक्ष गेलं. एकदम अस्पर्शीत. पाण्याचा एक थेंब नाही की वापरलेलं भंड नाही. ‘आज काला चहा न पिताच मॅडम फिरायला गेलेल्या दिसताहेत. ब्रश करून ते ड्रॉइंग रूममध्ये येऊन बसले. एरवी, बसताक्षणीच चहा हजार होतो. आज माडम्ला फिरून यायला उशीर झालेला दिसतोय. काय करावं? चहाविणा शरीराच्या घड्याळाचा काटा जसा काही पुढे सरकताच नाही. मग काय, स्वत: बनवून घ्यावा?हा प्रयोग केला, त्याला किती दिवस झाले! दिवस नव्हे, महाराजा, महीने…! थोडा वेळ वाट बघू या. बनवलेला तयार मिळाला, तर सोन्याला सुगंध. करायला लागलो, तर कोणकोणत्या अडचणींना तोंड द्यावं लागेल, कुणास ठाऊक?डब्यात साखर किंवा चहा पावदरच नसायची. सेलफातील डबे शोधत बसावे लागेल. त्याला डिसूझा साहेबांचं बोलणं आठवलं. ‘यार, किचनमध्ये काही शोधायला जा. आपल्याला हव्या त्या गोष्टीचा दबा सगळ्यात शेव ती मिळणार. तोपर्यंत पन्नास डबे उघडावे आणि लावावे. आणि काय बिशद यावेळी जिथे मिळालाय, तिथेच पुढल्या वेळी मिळेल. अनुरोध व्साहेब, हे कैचा म्हणजे घराच्या आत बायकांनी आपला बनवलेला किल्ला असतो. तिथून त्या आपल्या सार्‍या लढाया लढतात. म्हणून आपल्या किल्ल्याचा भेद कुणी जाणावा, असं त्यांना वाटतच नाही.’
एका मिनिटानंतर कुणी तरी पायर्‍या चढत असल्याचा आवाज आला. किती वेळा तिला सांगितलं, सकाळी घाई असते. वर येण्यासाठी लिफ्टचा वापर कर पण नाही… ती जिना चढूनच वर येईल. या बाईला बेल वाजवण्यात काय अडचण वाटते, कुणास ठाऊक? दरवाजा जरा खटखटला. सगळ्या अपार्टमेंटचा साऊंड पोल्युशन कमी करण्याचा ठेका जसा काही हिने एकटीने घेतलाय. मॅगॅसेसे अवॉर्डच मिळायला हवं हिला.कुणास ठाऊक, कुठून कुठून काय काय शिकते?. तरी बरं, सगळी मासिकं बंद करून टाकलीत. हा टी.व्ही तो मात्र घरात राहणार्‍या बायकांची डोकी फिरवून टाकतो. दरवाजा उघडला, तर तर समोर वर्तमानपत्र पडलेलं होतं. पेपर घेऊन आत येऊन ते बसले. पण देहाचा घड्याळ…. त्यांनी पेपर बाजूला ठेवला आणि आत येऊन चहा करायला लागले.
चहाच्या पाण्याबरोबरच मनातही काही उसळू लागलं…. आज सांगून टेकन, माझ्या चहापर्यंत परत येणं होणार नसेल, तर किचन कट्ट्यावर सगळं सामान काढून ठेव. चिमटा नाही. कुठला कापड नाही. आता या काय मायक्रोवेव्हवर ठेवायच्या गोष्टी आहेत? समोरच्या भिंतीवर स्टँड लावून दिलाय या सगळ्या गोष्टींसाठी. सगळ्या गोष्टी समोर दिसायला हव्यात. टाईल्समध्ये भोकं पाडताना किती त्रास झाला होतं. पण काय फाडा? घरात तिच्याशिवाय आणखी कोणी रहातं, याचा विचारच नाही. काय सांगायचं, पस्तीस वर्षाच्या संसारात, किमता, सूरी, किंवा किल्ल्या कुठे ठेवायच्या, याच्यावर काही एकमत होऊ शकलं नाही. स्सालं… हे काय जीवन आहे?
चहा… चहा नाही, कसला तरी कडवट द्रव झाला होता. पण अनुरोधाने सगळा पिऊन टाकला कप खाली ठेवता ठेवता संडासला लागले. त्यांनी उठून दरवाजा आतून लॉक केला. आता या दरम्यान आली तर… लॅचची चावी घेऊन गेलीच असेल. ती कुठे विसरते? चावी आणि मोबाईल… मुलगा आणि मुलगीही इतके आत्मीय नसतील.
टॉयलेटला जाऊन आल्यावर त्यांनी पेपरमधल्या हेडलाईन्स बघितल्या. मग ऑफीस बॅग उघडून डायरी काढली आणि आजच्या एपॉइंटमेंटस् बघू लागले. साडे दहा वाजता सुप्रवायझर्स बरोबर मीटिंग होती. .भिंतीवर लावलेल्या घड्याळाकडे नजर गेली. ‘अरे, सात वाजले. हद्द झाली हिच्यापुढे. ही बाई वेडी-बिडी झालीय का? साडे आठची लोकल चुकली, तर वेळेवर पोचणार तरी कसे? ? ही खरोखर बेअक्कल आहे. खरंच एम. ए. झालीय ना? की वशिला लावून किंवा लाच देऊन सर्टिफिकेट मिळवलय? हा… हा… मला तरी त्या वेळी काय सुचलं कुणास ठाऊक? चांगल्या इंडस्ट्रीअ‍ॅलिस्टच्या मुलीची ऑफर आली होती. शिकलेली, अगदी रियल सेन्सने. त्या काळात बी.ई. केलं होतं. म्हणजे पस्तीस वर्षांपूर्वी. आज असती तर आपलीसुद्धा ‘इन्फोसिस’ असती. ‘इन्फोसिस’ राहीलं. छोटी-मोठी कंपनी तर असतीच असती. पण बापाला आपल्या अ‍ॅग्रीकल्चर मित्राला उपकृत करण्याची पडली होती न!’
एवढ्यात दरवाजाची बेल वाजली. त्याने पाहीलं, दरवाजाची वरची कडी आतून बंद केलीय. टॉयलेटला जाताना आतून कडी लावलेली असणार. थोडा वेळ बाहेरच उभं राहूदेत मॅडमना. तेव्हा कळेल, नवर्‍याला बॅग हातात घेऊन दरवाजाशी वेट करताना काय वाटतं?
– o –
‘ तू करतेस काय, एवढा वेळ दरवाजा उघडायला लागला ते?’
‘ मी ऑफीसला जात नाही, याचा अर्थ असा नाही की, दरवाजात उभी राहून आपली वाट बघत राहू? एक मिनीटसुद्धा झालं नाही बेल वाजून.’
‘तुम्हा घरात राहणार्‍या बायकांना कसं कळणार एका मिनिटाचं महत्व.
‘नोकरी करण्याची इच्छा कुणाला नव्हती? बोला ना! आपल्या बुटांना पॉलीश करण्यासाठी आणि आपण ऑफीसमधून परत आल्यावर बॅग हातात घेण्यासाठी बाई हवी होती घरात. कुणाला नोकरी करायची असेल, तर करणार तरी कशी?’
बालकमंदिरातल्या दीड हजाराची नोकरी करण्यापेक्षा घरात राहून नवर्‍याच्या बुटांना पॉलीश करणं जास्त किफायतशीर आहे. ‘
– o –
दरवाजाची कडी काढताच एक विचित्र असा वास त्यांच्या नाकाला स्पर्श करत झापझाप करत पुढे निघून गेला. ‘ही भांडीवालीसुद्धा न …! थोडी दुरून जाऊ शकत होती ना! अनुमतीने डोक्यावर चढवून ठेवलय. नोकरांशी कसं वागावं, एवढही हिला कळत नाही. ’सुटकेचा निश्वास टाकण्यासाठी त्यांनी ड्रॉइंग रूममधली खिडकी उघडली आणि खुर्ची पुढे ओढून पेपर उचलला. एका बातमीवर त्यांची नजर रेंगाळली. ‘सकाळची फिरत असताना टॅक्सीवाल्याने उडवलं.’ हे टॅक्सीवाले पण ना, खूप फास्ट चालवतात. सकाळी सकाळी ट्रॅफिक कमी असतो, म्हणून तर आणखीनच फास्ट. पोलीस नसतो, ना सिग्नल . असे जातात की जसा काही रास्ता त्यांना हुंड्यात आंदण मिळालाय. … अनुमतीलासुद्धा नीट रस्त्याने चलता येत नाही. पुढे कमी आणि मागे जास्त बघते.
‘अठ्ठावनची झालीये. काही फरक पडणारच की चालण्यात!’
‘इथे मुंबईत ऐंशी वर्षाच्या बाया पळत सिग्नल पार करतात. पण तुला काय माहिती?’
‘ज्यांना रोज जावं लागतं, त्यांना सवय झालेली असते. मला तर कधी तरीच घराच्या बाहेर पडावं लगतं. तेही पूर्व परवानगीने. पूर्ण शोध घेऊन आणि पडताळणी करून ‘पोलीस इंन्क्वायरी’त समाधानकारक उत्तरे मिळाल्यानंतरच….. आईला भेटायला तर निघाली नाहीस ना… भावाने तर बोलावलं नाही ना… मुलगा तर भारतात आला नाही ना…. की मुलीने बोलावलय, नातीला आजीची आठवण आली म्हणून … सतराशे साठ प्रश्न.’
‘साहेब, आज मेंसाहेब नाही आहेत का?’
‘ का? बेसीनमध्ये भांडी तर आहेत ना?’
‘ होय, पण डिशवॉश लिक्विड संपलय. ‘
‘जेवढं असेल, तेवढ्याने आज काम चालव, नाही तर राहूदेत भांडी, तू जा. मला आंघोळीला जायचय.’
भांडीवाली निघून गेली, तशी ते उठून बेसीनशी आले. लिक्विड डिश वॉशचा पाऊच उचलून पहिला. खरोखरच संपला होता. ‘किती वेळेला सांगितलंय, मागायची वेळ यायला नको. बाथरूममध्ये संबण संपायला येत असतानाच दूसरा काढून ठेव. पण नाही…. या, घरात रहाणार्‍या बायका दिवसभर घरात काय करत असतात, कुणास ठाऊक? … अरे, पण हिला आज झालय काय? दुधाची पिशवी फ्रीजमध्ये पडलेली आहे. हां… भाजी. पार्कच्या जवळ सकाळी पालेभाज्या घेऊन भाजीवाले उभे असतात. जेव्हा बघावं, तेव्हा उचलून आणते आणि निवडत बसते दिवसभर. नोकरी करणार्‍या बायका हे काम हिंडत-फिरत किंवा येता-जाता करतात. कळतसुद्धा नाही, कधी भाजी निवडून टाकतात. पण यांच्यासाठी… हे एक मोठ्ठं काम असतं. काय करणार? कोणत्या कोणत्या गोष्टींवर म्हणून वाद घालायचा. जोडीदार वेगाने चालणारा असला, तर जीवन सुसह्य होतं. जाऊ दे झालं. सगळ्यांनाच, सगळं कुठलं मिळायला आणि लग्नं हा तर खरोखर नशिबाचा खेळ आहे. लॉटरी आहे लॉटरी! चला साहेब, आंघोळ करून घ्या. आली तर उभी राहील बाहेर.
आंघोळ झाल्यावर येऊन घड्याळ पाहीलं. सात चाळीस. ‘ ओफ्हो! आता काय खाक ब्रेक फास्ट बनणार आणि काय खाणार? अजब बाई आहे. माझ्याच नशिबाला आली … पण इतका उशीर आजपर्यंत कधीच झाला नाही. चला महाराज, लोकांना मार्केटिंग शिकवता. थोडी मार्केटिंग घरातच करावी. इगो सोडा आणि मोबाईल लावून पहा. काही अ‍ॅक्सिडेंट वगैरे तर झाला नसेल ना!’
‘…. …. …. ‘
अरे, तिचा फोन तर इथेच वाजतोय. हा इथे फ्रीजवर आहे. मग काय मोबाईल घेऊनच गेली नाही. कमाल आहे. महानगरात पस्तीस वर्ष रहाणार्‍या बाईला किती वेळा सांगायचं , ‘बाई ग, बाहेर जाताना बाकी सगळं विसरलं तरी चालेल, पण मोबाईल न्यायचा विसरू नको. पण हिची पर्स कुठे आहे? पर्स…. पर्स दिसत नाही आहे. अरे, लॅच कीची दुसरी चावी पण इथेच पडलीय. आणि हा कसला कागद? टी.व्ही.वर पडलाय. उं…उं… पत्र दिसतय … बघू या, काय लिहिलय…
– o –
क्रमश: – भाग १
मूळ हिंदी कथा – ‘घर में रहनेवाली औरत’ मूळ लेखक – श्री भगवान वैद्य `प्रखर’
अनुवाद – सौ. उज्ज्वला केळकर
संपर्क – 176/2 ‘गायत्री’, प्लॉट नं 12, वसंत साखर कामगार भवन जवळ, सांगली 416416 मो.- 9403310170ईमेल – [email protected]
≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ. उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈
