श्री सुहास सोहोनी
🌸 जीवनरंग 🌸
☆ MY LIFE, MY DECISIONS – लेखिका : सुश्री संध्या बेडेकर ☆ श्री सुहास सोहोनी ☆
*I am the boss of myself from beginning till final destination ••• DEATH. *
काल भाऊंजींचा सत्तरावा वाढदिवस झाला. •••
ताईकडे जायला आम्हाला बोलविणे लागतच नाही. आम्ही येणार आहोत, असाच निरोप आम्ही देतो. ताईला पण मदत होते. आणि मुख्य म्हणजे आम्हाला भाऊजींशी गप्पा मारायला खूप आवडतं. •••
भाऊजी म्हणजे खूप disciplined व्यक्तिमत्त्व. प्रत्येक गोष्ट व्यवस्थित प्लान करून करणारं. •••
भाऊजी घरचे आधारस्तंभ, advisor. फक्त घरचेच नाही तर किती तरी जण त्यांच्या संपर्कात असतात. •••
त्यांच्या बरोबर बोलून प्रश्न सुटतात, समस्येवर समाधान मिळत. विचारांची रेंज वाढते. बऱ्याच विंडो ओपन होतात. समस्येचे If आणि but clear होतात. प्रश्न ‘शेअर्स ‘ बद्दल असो नाहीतर ‘ घर घेणे फायद्याचे आहे की भाड्याने राहणे. ‘ याबद्दल डिस्कस करायलाही त्यांचे मत लोक विचारात घेतात. एकंदर त्यांची फॅन फोलोंइंग बरीच आहे. •••
एकतर ते शांतपणे ऐकतात, व्यवस्थित विचार करून सल्ला देतात. परिस्थिती चे विश्लेषण लॉजिकल असते. निर्णय calculated risk चा विचार करून घेतलेला असतो. आणि ते सांगायची पध्दत नेहमीच छान असते. बरे असो ••••
येथे आल्यावर कळले की आज सर्वांना वाढदिवसाचे खास निमंत्रण पाठवले आहे. तसे ते आपला वाढदिवस एवढ्या मोठ्या प्रमाणात कधी करत नाहीत. मग आज असे विशेष काय आहे ?? काही कारण असल्याशिवाय ते ताई ला सर्वांना •••म्हणजे आमचा दादा, ताईची मुलगी जावई यांना बोलवायला सांगणार नाहीत. मुलगा अजय तर बंगलोरहून येणार आहे. •••
काही तरी खास नक्कीच असणार. कळेलच.
संध्याकाळी सर्व जमले. गप्पा गोष्टी झाल्या. खाणे पिणे झाले. वाढदिवस साजरा झाला. •••
भाऊजी म्हणाले, •••
खरं तर वाढदिवस म्हणजे आपल्या PAST आणि FUTURE चे audit करायचा दिवस. आपण आपल्याच आयुष्याकडे auditor च्या भूमिकेत बघायचे. Examine करायचे. Past चे तर विशेष काही करता येत नाही. फक्त आपल्या आणि दुसऱ्यांच्या अनुभवांवरून पूढचे निर्णय घेणं सोपं होतं. Future plans मात्र नक्कीच असावेत. •••
* Now after 70, We can say my last phase आता सुरू झाला आहे. •••
I am moving towards final destination that is Death. * ••••
ताई लगेच म्हणाली, •••
अहो!! हे काय आज ?? आज हा विषय नको. आज आपली मुलं घरी आली आहेत ना. छान गप्पा मारूया. •••
भाऊजी म्हणाले, •••
अग!! मृत्यू अटळ आहे. तो येणारच आहे. कसा ? केंव्हा? हे मात्र माहीत नसतं. आपण याविषयी बोलणं टाळतो. पण हा महत्वाचा विषय आहे, त्यावर बोलणं आणि ते पण सर्व व्यवस्थित असताना म्हणजे आपलं डोकं जागेवर असताना, ते ही घरच्या सर्व मेंबर्स समोर, गरजेचं आहे. •••
आपले आपल्या डेथ विषयी, म्हणजे शेवटच्या दिवसांमध्ये होऊ शकणाऱ्या आजारांबद्दल आपले विचार स्पष्ट असावेत. •••
याला * Living will * असं म्हणतात. •••
प्रत्येकाचीच इच्छा असते की माझा अंत सुखांत व्हावा. झोपेतच मरण यावे. पण ते काय आपल्या हातात आहे का ?•••
रोजचे नवीन आजार आणि त्या आजाराने होणारे त्रास, treatment बद्दल, treatment च्या साईड इफेक्ट बद्दल आपण ऐकतो, वाचतो. बरं एवढं करून तो आजार बरा होणार का ?. किती दिवस नाका तोंडात नळ्या घालून आपण जिवंत राहणार ?? किंवा आपल्याला जिवंत ठेवले जाणार?? हे आपल्याला माहीत नसतं. व्हेंटिलेटरवर ठेवायचे की नाही ?? हा तर खूप मोठा प्रश्न असतो. •••
खरं तर हे सर्व प्रश्न डॉक्टर ला विचारायचा आपल्याला अधिकार आहे. आपण या अधिकारांचा उपयोग करतो का ?? आणि त्यावेळी पेशंटची इच्छा लक्षात घेतो का ??
या फायनल स्टेज मध्ये आपण पॅनिक होतो. आपण बरोबर विचार करू शकत नाही. दुसऱ्यांच्या म्हणण्यात सहज येतो. •••
“भावना, वस्तूस्थिती आणि पेशंटला होणारा त्रास, त्याची इच्छा ” यांचे समीकरण योग्य रित्या समजणे आणि त्यानुसार त्यावेळी निर्णय घेणे जमले पाहिजे. याचा पण विचार करायला हवा. •••
आता माझ्या मित्राच्या वेळेस व्हेंटिलेटर लावणे म्हणजे ब्रेन डेड झालेल्या पेशंटला जिवंत ठेवणे होते. लोक काय म्हणतील ?? या विचाराने त्याच्या मुलांना••
*व्हेंटिलेटर वर ठेवू नका*, हे डॉक्टरला म्हणता आले नाही. •••
माझे माझ्या मित्रांबरोबर याच विषयावर एकदा डिस्कशन झाले होते, तेंव्हा तो मला म्हणाला होता, •••
“मला ICU मध्ये मरायचे नाही. माझा आजार जर बरा होणारा नसेल तर मला दवाखान्यात नाही, घरी सर्वांबरोबर रहायला आवडेल. घरी च काय ती सोय व्हावी. अशी माझी इच्छा आहे. ” ••••
मलाही त्याच म्हणण पटलं होतं. •••
पण हे त्यांने मुलांना सांगितले नाही, कुठे लिहून ठेवले नाही. त्यामुळे शेवटी डिसिजन घेता आले नाही. जवळ जवळ दोन महिने तो vegetative stage मध्ये व्हेंटिलेटर वर होता. हा काळ किती मोठा असेल, ते सांगता येत नाही. या वेळी पैसा तर पाण्यासारखा खर्च होतो. तो पण एक मोठा प्रश्न समोर असतोच. ••••
आपल्या देशात * ब्रेन डेड * म्हणजे मृत्यु झाला. असं समजत नाही. शरीराचे बाकी सर्व organs replace करता येतात पण ब्रेन implant चां शोध आजपर्यंत तरी लागलेला नाही. ••••
मला आज तुम्हाला माझ्या याच फेजबददल सांगायचे आहे. मला माझी * Living Will * तुम्हाला सांगायची आहे. •••
आज तुमच्या सर्वांबरोबर याच विषयावर बोलायचे आहे. म्हणजे आजारांबददल. to avoid last minute confusion. मला तुम्हाला माझ्या याच इच्छेबद्दल सांगायचे आहे. कारण, •••
*Last minute decisions should be firm. It should not be under influence or under social pressure.
It is my life, my decision. •••
You never know what is stored in your life. आजारी पडलोच नाही तर उत्तमच. आजार, औषध उपचार करून बरा होणार असेल तर ठीकच. परंतु जर आजार बरा होण्याच्या पलीकडचा असेल तर काय करायचे ? •••
हेच सर्व मी Living will मध्ये लिहिणार आहे.
मला वाटतं You should plan your death considering difficult situations. आणि माझ्या family members ने हे सर्व माहीत असावं.
म्हणून आज सर्वांना आमंत्रण दिले आहे. •••
सर्वांच्या चेहऱ्यावर चे भाव क्षणाक्षणाला बदलत होते. पटत ही होत. आणि विषय थोडा सिरियसही होता. आजूबाजूची अनेक उदाहरणे डोळ्यासमोर आली. पेशंट्सचे झालेले हाल आठवले. •••
आपल्या मृत्यूपूर्वी *मृत्यू पत्र * तयार करतात हे ऐकलं होतं, पण आपल्या स्वतः च्या मृत्यू बद्दल प्लान करणं, हे ऐकलं नव्हतं. •••
भाऊजी म्हणाले, •••
Living will तयार केली की पूढे येऊ शकणाऱ्या अनेक प्रश्नांची उत्तरे सहज मिळतात. उगीच आढून ताणून आयुष्य जगायचे का ? दवाखान्यात एक पलंग अडवून ठेवायचा का ? त्यापेक्षा गरजू व्यक्तीला दवाखान्यातील सोई उपलब्ध झाल्या तर त्याचा जीव वाचू शकतो. जाता जाता ते तरी पुण्य मिळेल. •••
आपण आयुष्यात अनेक लहान सहान गोष्टींचा विचार करतो त्या त्या प्रमाणे सोई करून ठेवतो. मृत्यू तर निश्चितच आहे. तो सुखाचा, सोपा व्हावा, यांचा विचार आणि सोयही करायलाच हवी. नाही का ?? •••
भाऊजी म्हणाले, ••••
बरोबर बोलतोय ना मी ??•••
भाऊजींनी दिलेली सविस्तर माहिती पटण्यासारखीच होती. •••
माझ्या मनात हे विचार होतेच. इतक्यातच मी डॉ. पूर्णिमा गौरी यांचे भाषण ऐकले आणि आता ते विचार ठाम झालेत. •••
भाऊजी म्हणाले, •••
अशी *Living Will * registered ही करता येते.
डॉ. पूर्णिमा गौरी यांची संस्था ••• NICHE ADVOCACY FOUNDATION याबाबत कार्यरत आहे. ••••
लेखिका : सुश्री संध्या बेडेकर
प्रस्तुती : श्री सुहास सोहोनी
मो ९४०३०९८११०
≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ. उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈
