श्रीमती सुधा भोगले
मनमंजुषेतून
☆ मामाच्या गावाला जाऊया….भाग 1 ☆ श्रीमती सुधा भोगले ☆
(१९५६-१९७० च्या या आठवणी)
भव्य जलाशयावर हळूहळू चालली आमची आगबोट,
पाणीच पाणी चहूकडे पाहुनी
उरात धडकी राहिली भरुनी
पण, मामाच्या गावाला जायचं आहे
आंबे फणस खायचे आहेत, सुट्टीची मज्जा घ्यायची आहे म्हणून डोळे मिटून बोटीत बसायचे धक्का यायची वाट पहायची उतरल्यावर श्वास सोडायचा, हुंदडायचा, ध्यास घ्यायचा, सुट्टीचा आनंद लुटायचा, डोळेभरून निसर्ग पहायचा आणि महिनाभर मुक्काम ठोकायचा कोठे तर मामाच्या गावाला अलिबाग जवळच्या लहानशा ‘थळ’ गावात!
दरवर्षी मे महिन्याशी शाळेला सुट्टी लागली की वेध लागायचे थळला मामाकडे जाण्याचे अलिबाग पासून तीन मैलावर असलेले लहानसं खेडं! कौलारू घरे नारळ पोफळी, आंब्या फणसाची झाडं दूरवर असलेली शेतं. विहिरीवर पाण्यासाठी रहाट, थोडसं पशुधन असे हे मामाचं गाव!
आम्ही रेल्वेने मुंबईच्या आमच्या उपनगरातील घरातून निघून मसजीद बंदर स्थानकावर उतरत असू, मग व्हीक्टोरियात बसायचो भाऊच्या धक्यावर जायचं असायचं. तेव्हा व्हिक्टोरिया हे घोडा जुंपलेले टांग्यासारखे वहान होते. मागे वर उंच छत असलेली बग्गी त्यात दोन तीन माणसे मावत. पुढेही एक दोघ बसत. त्याच्या पुढे मग गाडीवान आणि जुंपलेले घोडे अशी ही खूप लांबलचक असलेली एखादी शाही बग्गीच ! पुढे दोन्ही बाजूस दिवे असत. याच छत पुढे ओढून बंदही करता येई, (आता ही व्हिक्टोरिया इतिहास जमा झाली आहे ) मग आमची सवारी भाऊच्या धक्याला पोहचायची. आई बोटीचे तिकीट काढत असे, आम्ही बोटीत प्रवेश करत असू. चहुबाजूला अरबी समुद्राचं ‘अबब’, पाणी बघून बालवयात माझ्या उरात धडकीच भरायची! एकदाचा बोट निघायचा भोंगा, भूsss भूsss करत वाजला की बोट धक्का सोडून पुढच्या समुद्रावर हळूहळू चालू लागे. समुद्राचे पाणी कापत कापत. हालत डोलत हेलकावे खात बोटीची संथपणे रेवसच्या दिशेने वाटचाल चालू असे. आता प्रवासाच्या मध्यावर बोट पोह्चायच्या बेतास आली की दुरूनच, मधोमध असलेला, ‘काशाचा खडक’ दिसू लागे, मग मन धास्तावून जाई. काशाच्या खडका जवळून बोट जाऊ लागली, की तेथे जणू समुद्र खवळल्यासारखाच होई, आणि मग बोट खूपच हेलकावे खाऊ लागे, माझ्या बालमनात भितीने घाबरगुंडीची वलये गोळा होत, उरात धडकीतर भरेच, मग आईला बिलगून बसू लागे. त्या खडकाजवळ काही वर्षांपूर्वी रामदास बोटीला जलसमाधी मिळाल्याची भयकथा अनेकदा आई, मामाने सांगितल्यामुळे, मी मनात त्या काशाच्या खडकाची धास्तीच घेतली होती. त्यामुळे ती समुद्रातील अपघाती जागा पार करून बोट पुढे गेल्यावर, लहान असतानाही मी सुटकेचा निश्वास सोडत असे. राहिलेले, थोडे अंतर भीती, उत्कंठा, आणि पोहचण्याची अधीरता यात पार पडे. आणि आता आलीच जवळ जमिनीवर उतरायची जागा, उतरल्यावर हायसं वाटे, आणि तो मनावर त्यावेळी भयाने ग्रासलेला प्रवास संपे.
हळूहळू चालत आम्ही, बसच्या थांब्यावर जात असू. या बस पूर्वीच्या पद्धतीच्या होत्या, त्यांचे प्रवासी बैठकी चा भाग मागे सोडून, पुढचा चालकाचा भाग, पुढे तोंड काढल्यासारखा इंजिनाचा भाग असे. आता सारख्या चपट्या तोंडाच्या बस नसत. पूर्वीची लौरी (ट्रकही) असेच असत. मग स्थानापन्न झाल्यावर, आमची वटवट चालू असे, मोटार सुरु होई, रस्त्याची अवस्था खेडेगावातील त्यावेळच्या स्थिती प्रमाणेच होती. आचके दचके खात बस चालत असे, आणि मग आई दटावे, “ बोलू नका, बोलता बोलता जीभ दाता खाली येऊन चावली जाईल,” त्या भीतीने आमची वटवट कमी होई.
कंडक्टरला थळ आगार, सांगितलेले असे थळचा फाटा आला की बस मुख्य रस्त्यावरून आत वळे. उजवीकडे दत्तदेवळाची दत्ताची डोंगरी मागे टाकली की पुढे गेल्यावर डावीकडे तळं येई पुन्हा पुढे गेल्यावर बाजाराकडे जायचा रस्ता व आत देवीचे देऊळ! मग बरीच दोन्ही बाजूची वाड्या घरे मागे पडत. नंतर आलचं मामाचे घर. होळीवर उतरत असू. होळी म्हणजे दरवर्षीच्या रस्त्याच्या बाजूला होळी पेटवली जाई. म्हणून त्या जागेला म्हणायची पध्द्त होळीपाशी उभे आहेत तेथे उतरले आहेत वैगरे म्हणजे ती जागा होळीची असे.
बस थांबताच आम्ही टुणकन उड्या मारून पळत घराकडे जात असू. आत जायची घाई असे. पण आजी व मावशी थांबून ठेवत. थांबा, “तांदूळ पाणी ओवाळायचे आहे!” लांबून प्रवास करून आल्याने बाहेरची बाधा होऊ नये म्हणून हा उपचार होऊन मगच घरात प्रवेश मिळे.
—–क्रमश:
© श्रीमती सुधा भोगले
९७६४५३९३४९ / ९३०९८९८९१९
≈ संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – श्रीमती उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे ≈
आमची सुधाताई, म्हणजेच माझी आत्येबहिण, जवळजवळ माझ्या आईच्या वयाची. अगदी ओघवत्या शैलीत थळच्या घराचे वर्णन केले आहेस की वाचतच रहावे वाटते. त्या घरास आता 2025 ला शंभर वर्ष पूर्ण होतील पण अजून ही तोच रूबाब तीच भव्यता टिकून आहे. थॅंक्स ताई.