सौ अंजली दिलीप गोखले
विविधा
☆ साने गुरुजींचे पुस्तक – शामची आई ☆ सौ अंजली दिलीप गोखले ☆
“खरा तो एकची धर्म, जगाला प्रेम अर्पावे”
संपूर्ण मानवतेला एका ओळीत मार्गदर्शन करून काव्य समजावून देणाऱ्या साने गुरुजींना वंदन !
मराठी साहित्या मध्ये साने गुरुजींचे”श्यामची आई” हे पुस्तक म्हणजे मातृ प्रेमाचा मुकुटमणी आहे.
सध्याच्या मतलबी जगामध्ये,निर्मळ मनाची, प्रेमळ , अतिशय संवेदनशील मन असणारी व्यक्ती होऊन गेली असे सांगितले तर पटणे कठीण.पण खरेच मऊ मेणाहुनी द्ददय असणारे होते गुरुजी आणि ते तसे घडले त्यांच्या परमप्रिय मातेमुळे .
कोकणामध्ये गरिबीमध्ये राहून, स्वाभिमानाने , इतरांना मदत करत, कसे जगावे, सर्वांवर प्रेम कसे करावे हे आपल्या आईने कसे शिकवले , कसे घडवले , हे, गुरुजींनी स्वातंत्र्यासाठी कारावासात असताना सांगितलेल्या कथा म्हणजे पुढे तयार झालेले पुस्तक श्यामची आई .नाशिकच्या तुरुंगात जन्माला आलेले ऋदयस्पर्शी भावनिक बाळ म्हणजे श्यामची आई .तुरुंगातील 42 पैकी 36 रात्री गुरुजींनी आपल्या आईचे सर्वांग सुंदर संस्कार क्षम अंतरंग उलगडून दाखवत सर्वांना अश्रूंनी ओले चिंब भिजवून टाकले .
गुरूजी सांगतात,”आपल्यामध्ये फक्त , प्रेम, दया असून भागत नाही , तर, प्रेम ज्ञान आणि शक्ती हे महत्त्वाचे तीन गुण सुद्धा हवेतच.प्रेम म्हणजे हृदयाचा विकास, ज्ञान म्हणजे बुद्धीचा विकास आणि शक्ती म्हणजे शरीराचा विकास. आपला स्वतःचा हा विकास आईच्या रोजच्या जीवनाच्या अनुभवातून कसा घडत गेला त्या आठवणींचा मधुर ठेवा आपल्याला श्यामची आई मध्ये वाचायला मिळतो.
माणसानी माणसाशी माणसा सम कसे वागावे हे आईनेच त्यांना शिकवले .जात, पात न मानता, गरीब भुकेल्यालाआपल्याकडे जे अन्न आहे त्यातलाच घास देऊन त्याची भूक कशी भागवावी हे आईने त्यांना कृतीतून शिकवले.
पाय घाण होऊ नयेत म्हणून आईच्या पदराला वरून चालत येणाऱ्या श्यामला आई समजावते,”श्याम,शरीराला घाण लागू नये म्हणून जेवढं जपतोस, तेवढंच मनाला घाण लागू नये म्हणून जप हो.”धन्य ती माऊली आणि धन्य ती चा सुपुत्र जो हे ऐकतो मानतो आणि मित्रांना ही आवर्जून सांगतो.
आईने श्यामला देवभक्ती देशभक्ति शिकवलीच . त्याच बरोबर मुक्या प्राण्यांवर प्रेम करायला, त्यांच्यावर माया करायलाही . कष्ट करायला, काम करायला, मदत करायला लाजायचे नाही हे श्याम आईकडूनच शिकला .प्रत्येक प्रसंगातून आईने आपल्या मातृ गाथेतून मार्ग दाखवला आणि ते सगळे प्रसंग लक्षात ठेवून आठवणीने तुरुंगामध्ये सोबती ना सांगून मातृ ऋणही श्यामने फेडले .
श्यामची आई हे पुस्तक हृदयाचा ठाव घेणारे आहे .हे पुस्तक वाचून आपोआप डोळे भरून वाहू लागले नाहीत तर ती व्यक्ती खरोखरच पथ्य राहून कठोर मनाची म्हंटली पाहिजे .
आईची शिकवण श्यामच्या श्वासामध्ये मनामध्ये इतकी खोलवर रुजली होती की त्या आठवणींचा वृक्ष पुस्तकाच्या रुपाने झाला .
जीवनातील संस्कारक्षम अंतरंग, प्रेमान, भावपूर्ण स्पर्शानं ओथंबलेले काव्य म्हणजे श्यामची आई.
© सौ अंजली दिलीप गोखले
मोबाईल नंबर 8482939011
≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – श्रीमती उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈