श्री अमोल अनंत केळकर
मनमंजुषेतून
☆ मित्र नावाचा नातलग… – डॉ.महेंद्र वंटे ☆ प्रस्तुती – श्री अमोल अनंत केळकर
…. ना जवळचा ना लांबचा… पण हाकेच्या अंतरावरचा..
१९६५ चा जून महिना …चार साडेचार वर्षांची बालकं.. धाकदपटशा करून बालवाडी नामक एका कौलारू खोलीत पालकांनी ढकललेल्या रडारडीच्या गलक्यात मी पण ढकलला गेलो…. कुणी हमसून हमसून, तर कुणी भोकाड पसरून.. पण सगळेच रडके…. या समूहरुदनाकडे मख्खपणे पाहणाऱ्या जोशीबाई.. प्रत्येकाच्या डोळ्यात एकमेकाविषयी सहानुभूती.. एक दोन दिवस रडण्यात गेले… मग चेहऱ्यावर निर्विकार भाव.. मग हासरी आपुलकी… दोन दिवस गाळलेल्या आसवांच्या थेंबात मैत्रीची बीजं ओलावली…. अंकुरली….. पालवली.. फुलली… आणि फुलतच राहिली…. भावनिक मुळं एकमेकात जी अडकली, तो गुंता अजूनही शाबूत आहे. अ..अननसाचा… ब.. बदकाचा.. पेक्षा… म… मित्राच्या ओढीने शाळेकडे पावलं खेचू लागली… कुणी चालत, तर कुणी बापाच्या सायकलवर, तर एखादा फटफटीवर… कुणी डॉक्टरचा, कुणी सायबाचा, कुणी शिक्षकाचा, पण बरीच मोठी पिलावळ कामगारांच्या बिऱ्हाडातील…… सवर्ण, अवर्ण, गौरवर्ण, कृष्णवर्ण, गरीब, श्रीमंत…… सामाजिक भेदाभेदीची ही सगळी ओझी घराच्या उंबरठ्यावर सोडून मित्राला भेटण्यासाठी धावणारी.. पाठीवर ओझं फक्त दप्तराचं.. कुणाच्या फडक्यात चटणी भाकरी, तर कुणाच्या टिफीनमधे तूप साखर पोळी……. मधल्या सुट्टीत वाटून खाताना… ना जात ना पात….. ना भेद ना भाव…….
मित्रांशी खेळणं आणि सोबत खाणं याच सुखाच्या परमोच्च कल्पना… बेभान होऊन केलेली पळापळ.. पडणं, धडपडणं, खरचटणं… उचलणं, जखमेवर फुंकरणं, आयोडीन लावणं.. पुन्हा फुंकरणं..
सहवासातून सुखवासाची अनुभूती देणारा सत्संग..
याच सुखाच्या निरागस समागमातून जन्माला आलेला मित्र नावाचा नातलग… ना जवळचा ना लांबचा… पण हाकेच्या अंतरावरचा…
एके काळचा अनोळखी, पण आता जिवलग,
ना जातीचा, ना पातीचा,
ना रक्ताचा, ना वंशावळीचा,
मीही तोच, तोच तूही.
‘मी’पणाच नाही कुठे..
वयं वाढली.. बुद्धी वाढली.. तशी इयत्ताही वाढत गेली….बालवाडीची झाली शाळा… शाळेचं झालं विद्यालय.. तिचं झालं महाविद्यालय.. मित्र नावाच्या नातेवाईकांत नवी भर पडली… मिशी आली.. दाढी वाढली…. खांद्याखांद्यावर जबाबदारी वाढली…
रोटी कपडा और मकान… काळानुरुप गरजा बदलल्या….. बदलल्या सुखाच्या कल्पना.. त्याच्या शोधासाठी पायाला भिंगरी…. झाल्या दिशा वेगवेगळ्या… झाल्या वेगवेगळ्या वाटा…… काही स्वत:च्या… काही वहिवाटा …..
पण वाटेच्या प्रत्येक वळणावर मागे वळत एकमेकांना अडीअडचणीला “मैं हूं ना” चा आशावाद देत संसाराची सप्तपदी चालणारे मित्र…
पोटाची भूक ज्यांनी कधीकाळी वाटून खाऊन भागवली, ते आता झाले एकमेकांच्या भावनिक भुकेचे वाटेकरी ..
हक्काने बोलवता येईल असा सुखदुःखातील सहकारी…
लग्नं, बारसं, बर्थडे, पूजा…. दहन, दफन, दहावा, तेरावा…
कुणी कारने, कुणी दुचाकीने, तर कुणी बसने… पण येणार हमखास.. नातलगांपेक्षा आधी पोहचणारा तोच मित्र नावाचा नातलग…. ना लांबचा, ना दूरचा… हाकेच्या अंतरावरचा…
गेल्या ५० वर्षांत कितीतरी वेळा आला गेला…. दु:खात आणि सुखात.. कधीतरी सहज…. वाटलं भेटाव़ं म्हणून आलेला.. वयाने साठी गाठली तरी चवीपुरतं बालपण अजूनही गाठीला जपलेला..
कष्टाने मिळवलेली सुबत्ता आणि दैवाने दिलेली सुखदुःखं भोगलेली पिढी ..
काहींनी मोजता येणार नाही इतकं मिळवलं, तर कुणी सहन होणार नाही इतकं गमावलं… कुणाची सुखं मुठीत सामावलेली.. तर कुणाची मिळकत बॅंकेच्या पासबुकात मावलेली…
पंखात बळ भरलेल्या पाखरांनी आपापलं आभाळ शोधलं… कुणी लोकल, तर कुणी ग्लोबल झालं.
कोणी आजोबा केलं, तर कोणी ग्रॅंडपा… मोबाईलच्या पडद्यावर नातवाने दिला पा…
पोटाचा घेर सुटला.. गुढघ्यांचा भार वाढला… केसाने रंग सोडला…. डोक्याने केस सोडले..
बीपी, शुगर, संधिवात…. सकाळ दुपार संध्याकाळ…. .
जेवणाच्या जागी औषधं आली..
तरीही..
मित्रांचा कुंज तोच….. तीच मैत्रमोहिनी
माझ्या ६१ व्या वाढदिवशी एका हाकेला जमला.. कुणी कारने, कुणी दुचाकीने, तर कुणी चालत.. पद, प्रतिष्ठा अन् सुबत्तेपायी साठलेलं ‘मी’पणाचं ओझं उंबरठ्यावर सोडून…..
तोच उत्साह, तीच निरागसता…… .बालसवंगडी ते शाळकरी.. वर्गात पहिल्या दिवशी एकाच सुरात रडलेले ते तमाम सुदामा… सवंगड्याच्या अनेक सुखात हसलेला आणि प्रत्येक दुखा:त पाणावलेला सुदामा…
तांबेकर, घारे, नारंग, झानपूरे, सोमण…. घाटणेकर, सानप, चव्हाण, आठवले……
किती नावं, किती आडनावं… ना जात, ना पात….. ना भेद, ना भाव..
आता ना फडक्यातील भाकरी उरली, ना डब्यातील तूप साखर पोळी… उरले आहेत जग नावाच्या बंदीशाळेतील शेवटचे काही तास आणि प्रत्येक सुदाम्याने जपलेले पोहे खास……
शाळा संपल्याची घंटा वाजण्याआधी आनंदाने वाटून खा….. ते उरलेसुरले चविष्ट घास….. मित्र नावाच्या नातलगाचे…..
ना जातीचा ना पातीचा
ना रक्ताचा ना वंशावळीचा
ना जवळचा ना लांबचा… पण हाकेच्या अंतरावरचा…
लेखन…डॉ.महेंद्र वंटे
मो 9673817700
संग्राहक – अमोल केळकर
बेलापूर, नवी मुंबई, मो ९८१९८३०७७९
poetrymazi.blogspot.in, kelkaramol.blogspot.com
