डाॅ. निशिकांत श्रोत्री
इंद्रधनुष्य
☆ श्रीमद्भगवद्गीता — अध्याय १४ — गुणत्रयविभागयोग — (श्लोक ११ ते २0) – मराठी भावानुवाद ☆ डाॅ. निशिकांत श्रोत्री ☆
☆
सर्वद्वारेषु देहेऽस्मिन्प्रकाश उपजायते ।
ज्ञानं यदा तदा विद्याद्विवृद्धं सत्त्वमित्युत ॥ ११ ॥
*
देहात इंद्रिये अंतःकरणी होता जागृत चैतन्य
विवेकबुद्धी हो उत्पन्न वृद्धिंगत होता सत्वगुण ॥११॥
*
लोभः प्रवृत्तिरारम्भः कर्मणामशमः स्पृहा ।
रजस्येतानि जायन्ते विवृद्धे भरतर्षभ ॥ १२ ॥
*
लोभ प्रवृत्ती स्वार्थ प्रेरित कर्मफलाशेने कर्म
अशांती कामलालसा हे रजोगुणवृद्धीचे वर्म ॥१२॥
*
अप्रकाशोऽप्रवृत्तिश्च प्रमादो मोह एव च ।
तमस्येतानि जायन्ते विवृद्धे कुरुनन्दन ॥ १३ ॥
*
अंधःकार अंतःकरणी गात्रात उदासीनता कर्मात
निद्राप्रियता अकारण चळवळ तमोगुणाच्या वृद्धीत ॥१३॥
*
यदा सत्त्वे प्रवृद्धे तु प्रलयं याति देहभृत् ।
तदोत्तमविदां लोकानमलान्प्रतिपद्यते ॥ १४ ॥
*
सत्त्वगुणाची वृद्धी असता होता देहाचे पतन
आत्म्यासी त्या निर्मल दिव्य स्वर्गप्राप्ती पावन ॥१४॥
*
रजसि प्रलयं गत्वा कर्मसङ्गिषु जायते ।
तथा प्रलीनस्तमसि मूढयोनिषु जायते ॥ १५ ॥
*
रजोगुणाची वृद्धी असता होता देहाचे पतन
कर्मासक्त नरदेही वा मूढयोनीत त्यासी जनन ॥१५॥
*
कर्मणः सुकृतस्याहुः सात्त्विकं निर्मलं फलम् ।
रजसस्तु फलं दुःखमज्ञानं तमसः फलम् ॥ १६ ॥
*
सात्त्विक कर्माचे फल सात्विक सुख वैराग्य ज्ञान
राजस कर्माचे फल दुःख तामस कर्मफल अज्ञान ॥१६॥
*
सत्त्वात्सञ्जायते ज्ञानं रजसो लोभ एव च ।
प्रमादमोहौ तमसो भवतोऽज्ञानमेव च ॥ १७ ॥
*
सत्त्वगुणे ज्ञानोत्पत्ती लोभ रजोगुणापासून
मोह प्रमाद उत्पत्ती होतसे तमोगुणापासून ॥१७॥
*
ऊर्ध्वं गच्छन्ति सत्त्वस्था मध्ये तिष्ठन्ति राजसाः ।
जघन्यगुणवृत्तिस्था अधो गच्छन्ति तामसाः ॥ १८ ॥
*
सत्वगुणींना लाभे ऊर्ध्वगती मध्ये तिष्ठत रजोगुणी
नीच वृत्तीत रमुनी अधोगती प्राप्त करित तमोगुणी ॥ १८॥
*
नान्यं गुणेभ्यः कर्तारं यदा द्रष्टानुपश्यति ।
गुणेभ्यश्च परं वेत्ति मद्भावं सोऽधिगच्छति ॥ १९ ॥
*
त्रिगुण केवळ नाही कर्ता करितो दुजा कोणी
सच्चिदानंदघन त्रिगुणातीत परमात्मा जाणी
तत्वज्ञानी जाणावे त्या द्रष्टा पुरुष म्हणुनी
मम स्वरूपा प्राप्त होई तो त्रिगुणमुक्त होउनी ॥१९॥
*
गुणानेतानतीत्य त्रीन्देही देहसमुद्भवान् ।
जन्ममृत्युजरादुःखैर्विमुक्तोऽमृतमश्नुते ॥ २० ॥
*
देहोत्पत्तीला कारण तिन्ही गुणांना उल्लंघुन
परमानंदी तयास मुक्ती जननमरणजरे पासुन ॥२०॥
☆
मराठी भावानुवाद © डॉ. निशिकान्त श्रोत्री
एम.डी., डी.जी.ओ.
मो ९८९०११७७५४
≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ. उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈
