श्री आनंदहरी
जीवनरंग
☆ ‘प्रश्न ???’ – भाग – 2 ☆ श्री आनंदहरी ☆
(बाबांनी मायेने तिची समजूत घातली. तिला ते पटलंही होतं. ताईची माध्यमिक शाळा गावाच्या दुसऱ्या टोकाला, तेही गावापासून काहीशी दूर माळावर होती. तिची शाळा तर अगदी घराजवळ होती..) इथून पुढे —-
सातवीची परीक्षा झाली. . आता आठवीला ती ही ताईबरोबर सायकलवरून जाणार होती. ती खुशीत होती. . ‘ आता सुट्टी संपून शाळा सुरू झाली की बाबांना सायकल आणायची आठवण करून द्यायची. . ’ असं तिने मनोमन ठरवूनही टाकले होते… परीक्षा संपून दोनच दिवस झाले होते. हातात कागद, पेन घेऊन सुट्टीत काय काय करायचं… याचा ती विचार करत, कागदावर यादी करत बसली होती. बाबा आले की ती यादी ती बाबांना दाखवणार होती. बाबा आले तेच तिच्यासाठी नवी सायकल घेऊन. . बाबांनी सुट्टी लागताच आठवणीने आपल्यासाठी नवी कोरी सायकल आणली. . त्यांना आठवण ही करून द्यावी लागली नाही. . याचा तिला खूप आनंद झाला होता. तिने पळत बाहेर जाऊन आधी बाबांना मिठीच मारली होती. बाबांनी तिच्या केसांवरून मायेने हात फिरवत विचारले,
“ आवडली का सायकल. . ?“
“ हो. . ! “
“ पण पिलू आधी बघ तरी सायकल…”
बाबा हसत म्हणाले तसं ती सायकलकडे धावली.
“ दोन दिवसांनी ताईची परीक्षा झाली की दोघीही सकाळी लवकर उठून सायकलिंगला जायचं, बरं का ? “
अगदी बारकाईने सायकल पाहता पाहता तिने ‘ हो ‘ म्हणलं होतं.
ती आणि ताई दोघीही सोबतच सायकलवरून शाळेत जात-येत होत्या. ताईचं बारावीचं वर्ष आणि तिचं दहावीचं वर्ष असल्यामुळे शाळेत जादा तास असायचे. . त्यामुळे ती आणि ताई बरोबरच शाळेत जायच्या, कधी कधी शाळा सुटल्यावर ताईचा जादा तास असायचा, त्यावेळी ती ताईसाठी थांबायची. ताईची बारावी झाली. . तिचा दहावीचा निकाल लागला. . तिची अकरावीची शाळा सुरू झाली होती. ती एकटीचं सायकलवरून जाऊ लागली होती.
एकेदिवशी ती घरी आली तर घरातील वातावरण एकदम गंभीर झाले होते. ताई सकाळीच मैत्रिणीकडे जाते म्हणून आईला सांगून बाहेर पडली होती पण अजूनही परतली नव्हती. . आईने मैत्रिणीकडे चौकशी केली तर ताई मैत्रिणीकडे गेलीच नव्हती.
आईने बाबांना बोलावून घेतलं होतं. . ताईचा शोध चालू होता. ताईच्या सगळ्या वर्गमैत्रिणीकडे, इतर मैत्रिणीकडे शोधून झालं होतं. ताई कुठेच नव्हती. . बाबा अस्वस्थ होते, काळजीत होते. . आई रडवेली झाली होती. . तरीही उशिरा का होईना ताई येईल असे वाटत होते. .
“ तुला काही बोलली होती का ताई ? “
“ नाही. ”
“ आठवून बघ. . ”
“ काही बोलली असती तर सांगितलं असतं मी. . ”
ताई कुठेतरी गेलीय, हरवलीय या विचाराने ती आधीच रडवेली झाली होती. ‘ कुठे असेल? कशी असेल? कुणी अपहरण तर केलं नसेल ना ताईचं ? ‘ इतरांसारखेच तिलाही हे प्रश्न पडत होते. .
“ रात्रीत नाही आली, नाही सापडली तर सकाळी पोलिसात तक्रार देऊया. . ”
संध्याकाळी आलेला तिचा मामा म्हणाला होता. सकाळी समजलं, ताई पळून गेलीय. कुणाच्या तरी गाडीवरून जाताना एकाने तिला पाहिले होते. . हे समजताच आधी काळजीत असणाऱ्या बाबांनी एकदम जमदग्नीचा अवतार धारण केला होता. . तेआईवर ओरडले होते. तिच्यावर ओरडले होते. . दोन-चार मुस्काडीत मारून तिला विचारले होते,
“ तू सारखी बरोबर असायचीस. . तुला ठाऊक असणार. . सांग कुणाबरोबर पळून गेलीय ती ? “
तिला तर काहीच ठाऊक नव्हतं. आईलाही अंदाज आला नव्हता. ताई पळून गेली होती. . जाताना कपाटातले पैसे, घरातले दागिने घेऊन गेली होती.
बाबा जास्तच चिडचिडे झाले होते. त्यांनी तिची शाळा बंद केली होती. शाळेत जाण्यासाठी ती रडली होती, आर्जवं केली होती. आई सांगत होती, मामाने समजूत घालण्याचा प्रयत्न केला होता पण बाबा कुणाचंच काही ऐकून घ्यायला तयार नव्हते. त्यांनी तिची शाळा बंद केलीच, पण घरातून बाहेर पाऊलही ठेवायचे नाही म्हणूनही बजावले. . दोघींच्या सायकलीही विकून टाकल्या.
“ एक तोंड काळं करून गेलीय. . दुसरी जायला नको. . तिचं लग्न करून टाकणार आहे लवकर. . ”
बाबांनी कुणाचं काहीही ऐकून न घेता आईला निर्णय सांगून टाकला होता.
ती रडत होती, आई-बाबांना विनवत होती. . . ‘ मला शिकू द्या. . मी ताईसारखी वागणार नाही ’ असं म्हणत होती. आई आधी बाबांना सांगायचा प्रयत्न करत होती पण नंतर बाबांच्या निर्णयाला मूक संमती दिल्यासारखी गप्प झाली. काळाच्या औषधानेही जमदग्नी शांत झाला नव्हता. ‘एकीने घराण्याची अब्रू घालवलीच आहे, उरली सुरली नको जायला ‘ म्हणून पहिल्यांदा जे स्थळ मिळाले तिथे तिचे लग्न अक्षरशः उरकून टाकून ते मोकळे झाले होते. तिची इच्छा, आवड-निवड, तिची स्वप्ने या साऱ्याचा बळी देऊन घराण्याची ‘उरली-सुरली ‘ अब्रू वाचवली होती. .
“ आम्ही काय वैरी आहोत का तुझे ? तुझं भलं-बुरं आम्ही पाहणार नाही काय ? काय वाईट आहे गं स्थळात. . एवढं चांगलं स्थळ आहे. . आणखी काय हवं असतं गं बाईच्या जातीला ? “ आईचे निर्वाणीचे शब्द होते. .
ती बळी द्यायला घेऊन निघालेल्या शेळी सारखी स्वतःच्या मनाला आणि स्वतःला फरफटत घेऊन पुढे पुढे जात राहिली होती.
मनातला प्रश्न तिने रडत-भेकत, कधी रागात आईला विचारला होता, एकदा नव्हे तर दोन-तीनदा बाबांना विचारला होता. . तिला उत्तर मिळाले नव्हतं. . अनेकदा स्वतःला विचारला पण तिलाही उत्तर मिळाले नव्हतं. . प्रश्न अनुत्तरीतच राहिला. .
आजही आयुष्याच्या या टप्प्यावर, अंथरुणावर खिळून असतानाही तिच्या मनात तोच अनुत्तरीत प्रश्न तिला घेरून राहिला होता.
‘ प्रत्येकजण आपापल्या जागी बरोबर असेलही कदाचित. . पण माझे काय ? माझा काय गुन्हा होता ? माझी काहीच चूक नसताना, माझी स्वप्नं, आवडी- निवडी या साऱ्यांचा, माझा बळी दिला गेला. . का ? मी कोणताच गुन्हा केला नसतानाही मला ही शिक्षा का ?’
प्रश्नाचा सर्प आयुष्यभर तिला वेटाळून बसला होता. . ज्याचे उत्तर कुणीच दिलं नव्हतं. . आणि तिलाही सापडले नव्हते. त्याच निरुत्तर प्रश्नाचा सर्प तिच्या मनात तेंव्हाही फुत्कारत राहिला होता. . तसाच फुत्कारत बसला होता. . आयुष्यभर !
– समाप्त –
© श्री आनंदहरी
इस्लामपूर जि. सांगली – मो ८२७५१७८०९९
≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ. उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈
