Author: Hemant Bawankar

श्री अमोल अनंत केळकर

  विविधा 

☆ नेत्रदान–एक राष्ट्रीय गरज :👁️👁️ – लेखक : श्री. वि. आगाशे ☆ प्रस्तुती – श्री अमोल अनंत केळकर ☆

जगातील एकूण नेत्रहीन व्यक्तिंपैकी २० टक्के म्हणजे सव्वा कोटी नेत्रहीन भारतात असून त्यातील ३० लाख नेत्रहीन व्यक्तिंना नेत्ररोपणाने दृष्टी प्राप्त होऊ शकते. सगळ्याच नेत्रहीनांना नेत्ररोपणाने दृष्टी मिळू शकत नाही. ज्यांची पारपटले निकामी झाली आहेत, परंतु बाकीचा डोळा चांगल्या स्थितीत आहे, त्यांनाच दृष्टी प्राप्त होऊ शकते कारण नेत्ररोपण म्हणजे संपूर्ण डोळ्याचे रोपण नव्हे तर फक्त ह्या पटलाचेच रोपण होय. ह्यालाच सर्वसाधारणपणे आपण नेत्ररोपण म्हणतो. मृत व्यक्तींच्या नेत्रदानामुळेच हे नेत्ररोपण करणे शक्य होते. नेत्रदान हे रक्तदानाप्रमाणे जिवंतपणी नव्हे तर ते मरणोत्तरच करावयाचे असते. कुठल्याही जिवंत व्यक्तीस नेत्रदान करता येत नाही.

तीस लाखांना दृष्टी देणे आपल्याला सोपे वाटेल, पण तसे नाही, कारण आपली भयानक, तिडीक आणणारी निंद्य अनास्था आणि मला काय त्याचे ही वृत्ती!😪

दरवर्षी भारतात सुमारे ८० लाख मृत्यु होतात. परंतु ह्यातील फक्त सुमारे ३० हजार व्यक्तींचेच नेत्रदान होते. भारतात जी नेत्ररोपणे होतात त्यासाठी मोठ्या प्रमाणात दान केलेले नेत्र हे श्रीलंकेसारख्या आपल्या छोट्याशा शेजारी राष्ट्राकडून आलेले असतात. भुवया उंचावल्या ना? ही भयानक वस्तुस्थिती आपल्यासारख्या १४० कोटी लोकसंख्येच्या मोठ्या राष्ट्राला आत्यंतिक लाजिरवाणीच नव्हे काय?

आपला देश विविध आघाड्यांवर स्वयंपूर्ण होत आहे. तो ह्या आघाडीवरही स्वयंपूर्ण व्हावा असे आपल्यासही नक्कीच वाटेल. म्हणूनच ही एक राष्ट्रीय गरज ठरते.

नेत्रदान कोण करू शकते?

* जन्मजात बालकापासून अगदी १०० वर्षांच्या स्त्री-पुरुषांपर्यंत कोणाचेही नेत्रदान होऊ शकते.

* कोठल्याही प्रकारचा चष्मा लावणारे, मोतीबिंदूची शस्त्रक्रिया झालेले, मधुमेही आणि रक्तदाब पिडीतही नेत्रदान करू शकतात.

* मृत व्यक्तिस एड्स, अलार्क (रेबीज), कावीळ, कर्करोग, सिफीलीस, धनुर्वात किंवा विषाणूंपासून होणारे रोग, तसेच नेत्रपटलाचे रोग असल्यास अशा व्यक्तिंचे नेत्र रोपणासाठी निरुपयोगी ठरतात. परंतु ही नेत्रपटले सराव आणि संशोधनासाठी वापरतात. तेव्हा अशा व्यक्तिंचे नेत्रदान व्हावे की नाही हे कृपया नेत्रपेढीच्या डॉक्टरांनाच ठरवू द्यावे. आपणच काहीतरी ठरवू नये.

* अपघातात मृत झालेल्या व्यक्तिंचे डोळे, म्हणजेच नेत्रपटल चांगल्या स्थितीत असल्यास स्थानिक पोलीस अधिकाऱ्यांच्या परवानगीने नेत्रदान होऊ शकते.

* ज्यांचे पारपटल चांगले आहे, परंतु इतर काही दोषांमुळे अंधत्व आलेले आहे अशा अंधांचेही नेत्रदान होऊ शकते. म्हणजेच अशा अंध व्यक्तीही नेत्रदान करू शकतात.

* *मृत्युनंतर लवकरात लवकर, ३ ते ४ तासांपर्यंत (अपवादात्मक स्थितीत ६ तासांपर्यंत) नेत्रदान होणे आवश्यक असते. म्हणूनच नेत्रदानाची इच्छा मृत्युपत्रांत व्यक्त करु नये. ते निरर्थक असते. कारण मृत्युपत्र काही दिवसांनंतरही उघडले जाते.

* नेत्रदानासाठी जवळच्या नेत्रपेढीचे प्रतिज्ञापत्र मात्र जरुर भरावे. त्यातून आपली इच्छा लेखी स्वरुपात व्यक्त होऊन ती साक्षीदार म्हणून सही करणाऱ्या जवळच्या नातलगांना वारसांना माहीत होते. आपली इच्छा जवळचे नातलग, शेजारी, मित्र-मैत्रिणी ह्यांनाही आवर्जून सांगावी, किंबहुना प्रतिज्ञापत्र भरताना ते सामूहिकपणे, एकत्र बसून चर्चा करून भरणे सर्वोत्तम होय! त्यातून आपली इच्छा आणि ह्या कार्यासही एक सामूहिक बळ प्राप्त होते. तसेच आपली इच्छा फलद्रुप होण्याची शक्यता वाढते.

* नेत्रपेढीकडून आपल्यास डोनर कार्ड मिळते. आपण नेत्रदान केलेले असल्याचे दर्शविणारे हे कार्ड कायम आपल्यासोबत बाळगावे.

* आपल्या डायरीत आसपासच्या सर्व नेत्रपेढ्यांचे दूरध्वनी क्रमांक ठळकपणे नोंदवून ठेवावेत तसेच भिंतीवरही लावावेत.

* नेत्रदात्याच्या मृत्युनंतर नेत्रपेढीला लगेच नेत्रदानाविषयी कळविणे महत्त्वाचे असून हे काम नातलग, शेजारी, मित्र-मैत्रिणी करु शकतात. त्या वेळेच्या भावनात्मक स्थितीचे कारण काही जण सांगतात परंतु ते लटके आहे. अशा स्थितीतच जेव्हा आपण नातलग, ओळखीच्यांना वगैरे दूरध्वनीवरून कळवितो तसेच नेत्रपेढीलाही दूरध्वनीवरुन कळवायचे एवढेच!

* मृत व्यक्तिने ज्या नेत्रपेढीचे प्रतिज्ञापत्र भरले आहे त्याच नेत्रपेढीला कळविणे आवश्यक नाही. त्या ठिकाणच्या जवळच्या नेत्रपेढीला कळविणे वेळेच्या दृष्टीने महत्त्वाचे आहे.

* मृत व्यक्तिने प्रतिज्ञापत्र भरलेले नसतानाही वारसदार व्यक्ती मृत व्यक्तिचे नेत्रदान नेत्रपेढीला कळवून करु शकतात. ह्या दृष्टिने नेत्रदानाचे महत्त्व, राष्ट्रीय आवश्यकता पाहता कळकळीचे आवाहन करावेसे वाटते की आपल्या परिसरात, नात्यात कुणाचा मृत्यू झाल्यास मृत व्यक्तिच्या नातलगांना नेत्रदानाविषयी जरुर सुचवावे, त्यासाठी प्रवृत्त करण्याचे प्रयत्न करावेत. अशा प्रकारे जिवंतपणीच आपण नेत्रदानविषयक मोठे काम करु शकाल.

* नेत्रदानास धार्मिक बंधन नाही. कोठला धर्म अशा महान कार्यास विरोध करेल ?

नेत्रपेढीला कळवितानाच खालील बाबी पार पाडाव्यात –

* डॉक्टरांकडून मृत्यू प्रमाणपत्र त्वरित मिळवावे. शक्यतो त्यांनाच १० सी. सी. रक्ताचा नमुना घेऊन ठेवण्यास सांगावे.

* मृताचे डोळे व्यवस्थित बंद करुन पापण्यांवर बर्फ अथवा ओल्या कापसाच्या/कापडाच्या घड्या ठेवाव्यात. शक्य असल्यास डोळ्यात जरुर आयड्रॉप्स टाकावेत.

* पंखे बंद करावेत तसेच वातानुकुलन यंत्र असल्यास ते जरुर चालू ठेवावे. जवळ प्रखर दिवे नसावेत.

* मृत व्यक्तिस शक्यतो कॉटवर ठेवावे आणि मृत व्यक्तिचे डोके २ उशांवर ठेवावे.

* नेत्रपेढीला कळविल्यावर नेत्रपेढीचे डॉक्टर मृत व्यक्ती जेथे असेल तेथे येऊन अर्ध्या तासात नेत्र काढून नेतात, त्यासाठी जंतुविरहित खोलीची आवश्यकता नसते. नेत्र काढल्यावर कृत्रिम नेत्र किंवा कापसाचे बोळे ठेवून पापण्या व्यवस्थितपणे बंद केल्या जातात त्यामुळे मृत व्यक्तिचा चेहरा विद्रूप दिसत नाही.

* हे नेत्र खास फ्लास्कमधून नेत्रपेढीत नेले जातात. त्यावर काही प्रक्रिया करून ४८ तासांच्या आत नेत्रपेढीच्या प्रतीक्षा यादीप्रमाणे दोन ते सहा नेत्रहीन व्यक्तींना बसविले जाऊन त्यांना नवजीवनच देण्याचे महान कार्य करतात.

* आपणही हे अमूल्य दान करु शकतो. कदाचित जीवनभर समाजाच्या उपयोगी पडलो नाही तरी मरणोत्तर नेत्रदानाने दोन ते सहा दृष्टिहिनांच्या रंगहीन जीवनात अमूल्य दृष्टिचे रंग भरु शकतो, त्यांना नवजीवनच देऊ शकतो.

 

लेखक… श्री. वि. आगाशे

संग्राहक :श्री. अमोल केळकर

बेलापूर, नवी मुंबई, मो ९८१९८३०७७९

poetrymazi.blogspot.in, 

kelkaramol.blogspot.com  

सुश्री साधना प्रफुल्ल सराफ

 जीवनरंग 

☆ हसण्याचे वरदान…… – भाग ३ – मूळ कथा लेखक : पर्ल बक ☆ भावानुवाद – सुश्री साधना प्रफुल्ल सराफ ☆

(“का?” मिसेस बार्टननी तिचं बोलणं तोडत मधेच विचारलं, “सगळे दिवस सोडून ख्रिसमसच्या दिवशीच का?” त्या थांबल्या आणि त्यांच्या मनातलं बोलून गेल्या, “तसाही ख्रिसमसचा दिवस माझ्यासाठी अवघडच असतो.”) — इथून पुढे —

ती मुलगी पुढे झुकली आणि तिने तिचे लहान मुलीसारखे हात एकमेकात अडकवले. तिचे मोठे तपकिरी डोळे अश्रुंनी भरून आले, एखाद्या लहान बाळासारखे स्वच्छ अश्रू!

“खरंच भयंकर असतो ना?” ती कुजबुजली.

मिसेस बार्टननी त्यावर काही उत्तर दिलं नाही. त्यांच्यासाठी हा दिवस जितका भयंकर होता, तेवढं काहीच या मुलीसाठी भयंकर असणं शक्य नाही. त्या दोघींच्यात समान असं काहीच नव्हतं. ती मुलगी पटकन उठली आणि मिसेस बार्टनच्या खुर्चीजवळ येऊन गुडघ्यांवर बसली.

मिसेस बार्टन एकदम मागे सरकल्या. “नाही, ” त्या म्हणाल्या, “नाही —- मला तुझ्याबद्दल काहीही जाणून घ्यायचं नाही. ”

ती मुलगी सावकाशपणे तिथून उठली. “म्हणजे — तुम्हाला खरंच असं म्हणायचं का — की मी इथून निघून जावं?”

“प्लीज, ” मिसेस बार्टन विनवणीच्या स्वरात म्हणाल्या, “प्लीज — निघून जा इथून. ”

“पण टिगर तर म्हणाला होता—“

“प्लीज, ” मिसेस बार्टन ओरडल्या, “प्लीज, प्लीज!” त्यांनी आपला चेहरा दोन्ही हातांमधे लपवून जोरजोरात रडायला सुरुवात केली, त्यांचं सगळं अंग थरथरत होतं.

ती मुलगी त्यांच्या बाजुला अगदी शांतपणे उभी होती. आणि मग मिसेस बार्टनना त्यांच्या खांद्यावर कसलासा स्पर्श जाणवला.

“रडू नका, ” ती मुलगी म्हणाली. “तुम्ही रडू नका, मी जाते आहे. जर मला त्यानं मी आज इथे यायलाच हवं, असं सांगितलं नसतं, तर मी आलेच नसते. ‘साधारण बारा वाजता तू तिथे जा, ’ त्यानं मला सांगितलं होतं, ‘त्या वेळी मॉम चर्चला जाऊन परत आली असेल, ’ ‘ते मला घरात घेणार नाहीत, ’ मी त्याला सांगितलं होतं. तेंव्हा त्यानं त्याच्या छोट्याशा वहीतलं एक पान फाडलं आणि त्याच्यावर काहीतरी लिहून मला दिलं, आणि म्हणाला, की हे दार उघडणाऱ्या म्हातारबाबांना दे. आणि मग तुमची भेट झाल्यावर, त्यानं तुमच्यासाठी दिलेलं ख्रिसमस प्रेझेंट तुम्हाला दे, असं सांगितलं होतं त्यानं मला. ”

मिसेस बार्टननी आपल्या तोंडावरचे हात बाजुला केले. “माझ्यासाठी ख्रिसमस प्रेझेंट घेतलंय त्यानं?” त्यांनी आश्चर्यानं विचारलं.

“तो इथून गेल्यापासून ते माझ्याजवळच आहे, ” ती मुलगी सांगू लागली. “युद्धावर जाण्याआधीच्या शनिवारी दुपारी त्यानं ते खरेदी केलं होतं. मी त्याच्याबरोबर गेले होते. खूप वेळ लावला त्यानं खरेदी करताना — तुम्हाला देण्यासाठी कुठलीच गोष्ट त्याला चांगली वाटत नव्हती. ‘ती गोष्ट परफेक्ट असायला हवी, टिग्रेस!’ तो म्हणाला होता. हे नाव त्यानं दिलंय मला!”

“तुझं लग्न नाही ना झालेलं त्याच्याशी?” आश्चर्यानं त्यांनी विचारलं.

“नाही, नाही. ” ती मुलगी पटकन म्हणाली.

‘मग, ” मिसेस बार्टन आपला आवाज शांत, समजुतदार येईल, अशी काळजी घेत म्हणाल्या, “तू इथे का बरं आली आहेस, हे सांगशील मला?”

“मी सांगितलं की आधीच. टिगरने मला आज इथे येऊन हे प्रेझेंट तुम्हाला द्यायला सांगितलं होतं, ” ती शांतपणे म्हणाली. तिने तिची छोटी बॅग उघडली आणि त्यातून एक छोटंसं पुडकं बाहेर काढून त्यांना देत म्हणाली, “हे घ्या, आता मी हे तुम्हाला दिलंय, आता मी जाते. ”

“ते उघडताय का? म्हणजे मी त्याला सांगू शकेन, तुम्हाला ते किती आवडलंय ते. ”

मिसेस बार्टन जराशा घुटमळल्या, पण मग ते पुडकं उघडलं त्यांनी. त्याच्या आत एका सॅटीनच्या खोक्यात एक नक्षीदार सोन्याचं लॉकेट होतं, त्याच्यावर मोती जडवले होते आणि त्या लॉकेटच्या आत हस्तीदन्तावर, रॅनीचा, तो अगदी एक वर्षाचा असतानाचा चेहरा रंगवलेला होता.

“तरीच मला त्याचा तो लहानपणीचा फोटो सापडत नव्हता!” मिसेस बार्टन उद्गारल्या. “त्याच्या लहानपणीचा अल्बम बघताना माझ्या लक्षात आलं होतं. ”

त्या मुलीनं तिच्या बॅगमधून एक पाकीट काढलं, आणि त्यांना देत म्हणाली, “हे तुम्हाला नक्की परत दे असं सांगितलंय त्यानं मला. ”

मिसेस बार्टननी न बघतच ते पाकीट घेतलं. त्या लॉकेटमधल्या त्या चेहऱ्याकडेच टक लाऊन बघत होत्या. “किती गोड दिसतोय ना?” त्या कुजबुजल्या. “तो त्याच्या डोक्यावरचा सोनेरी केसांचा मुकुट! या प्रेझेंटनी मला किती आनंदी केलंय, काय सांगू? माझा छोटासा रॅनी परत माझ्याकडे आलाय असं वाटतंय मला!”

“अगदी हेच तो म्हणाला होता, ” ती थंडपणे म्हणाली. त्यांच्याकडे पहाणारे तिचे डोळे खरोखरच एवढे मोठे आणि शांत दिसत होते, की मिसेस बार्टन ना काहीसा रागच आला.

तिच्यासमोर ते चित्र धरत त्या म्हणाल्या, ” किती गोड दिसतोय ना?”

“होय, खरंच गोड दिसतोय, ’” ती मुलगी निर्विकारपणे बोलली.

“कदाचित तुला लहान मुलं आवडत नसावीत, ” मिसेस बार्टन म्हणाल्या.

“मला?” ती स्पष्टपणे म्हणाली, “मी नेहमीच म्हणते, मला दहा मुलं व्हायला हवीत!”

“मला एकच झालं. ” मिसेस बार्टन म्हणाल्या. “रॅनीचे वडील पहिल्या जागतिक महायुद्धात मारले गेले. ”

“टिगरने मला ते सगळं सांगितलंय, ” ती मुलगी म्हणाली. “खरं तर तुम्ही परत लग्न करून रॅनीला आणखी बहीण-भाऊ द्यायला हवे होते. ”

“मी कधीच असा विचार करू शकले नसते, ” मिसेस बार्टन चिडून म्हणाल्या.

“टिगरने त्याबद्दलही सगळं सांगितलंय मला, ” ती मुलगी म्हणाली. “पण तरीही ते त्याच्यासाठी अधिक चांगलं झालं असतं. ” तिच्या सावळ्या गालांवरच्या खळ्या सरळ झाल्या. “खरं तर तेंव्हाच मी त्याच्याशी लग्न करायला हवं होतं, पण तो कुठे मोकळा होता तेंव्हा!”

मिसेस बार्टननी खटकन ते लॉकेट बंद केलं.

“काय म्हणायचंय तुला?” त्यांनी रागाने तिला प्रश्न केला. “रॅनी कायमच मोकळा होता. ”

त्या मुलीने नकारार्थी मान हलवल्यावर तिचे काळेभोर कुरळे केसही हलले. “नाही! तो मोकळा नाहिये, ” ती म्हणाली, दुःखाने नाही, पण काहीशा बालिश सुजाणपणे. “तो तुम्हाला बांधिल आहे, मिसेस बार्टन. कोणतीही गोष्ट करण्याआधी, ती तुम्हाला आवडेल की नाही, हा विचार येतो त्याच्या मनात. आणि मग बहुतेक वेळा तो ती करत नाही. ”

“ही काहीतरी खुळचट कल्पना आहे, ” मिसेस बार्टन धारदार आवाजात बोलल्या. “का बरं, आत्ताच तर तू म्हणालीस, की त्याने— त्याने तुला लग्नाची मागणी घातली. ”

“ होय, पण—मला हे दिसत होतं, की—–हे त्यानं तुम्हाला न विचारता केलंय— आणि जर तुम्हाला मी आवडले नाही तर—तो दुःखी होईल. ”

“तू त्याच्याशी लग्न न करण्याचं हे कारण आहे?” मिसेस बार्टननी विचारलं.

“जो माणूस दुसऱ्या कोणाचा तरी आहे, अशा माणसाशी मी नाही लग्न करू शकत, ” ती शांतपणे म्हणाली. आत्ताही तिच्या आवाजात दुःख किंवा विनाकारण दोष देणं, हे काहीही नव्हतं.

मिसेस बार्टन खुर्चीत बसल्या जागी ताठ झाल्या. “जर माझ्या मुलावर माझा एवढा प्रभाव असता—“ त्या बोलू लागल्या.

“ओह! प्रभाव असायला माझी काहीच हरकत नसती, ” ती उत्साहाने म्हणाली, “पण तुम्ही—म्हणजे – तुम्ही स्वार्थी आहात. तुम्हाला एकटं वाटू नये, आणखी काही-बाही, या सर्व गोष्टींसाठी तो स्वतःला जबाबदार समजतो. ”

मिसेस बार्टनना आपल्या मानेपासून वर, गालांपर्यंत रक्त चढतंय असं जाणवत होतं. “तो असं बोलला माझ्याबद्दल तुझ्याशी?” त्यांनी रागाने विचारलं.

“नाही, नाही, ” ती म्हणाली, “म्हणजे, फक्त मला सगळं समजून सांगण्याइतपतच. आज इथे येण्यासाठी मी तयार नव्हते, तेंव्हा –तो म्हणाला, तुम्ही — तुम्ही एखादेवेळी आत्महत्या सुद्धा कराल—तुम्ही विचार करत होतात, की तो परत येणार नाही. तुम्ही त्याला सांगितलं होतं, की त्याचे वडील युद्धावरून परत आले नाहीत, त्यामुळे तुम्हाला त्याची खूप काळजी वाटते— याची त्याला काळजी वाटते. ”

“माझ्या मुलाने माझ्या सगळ्या खाजगी गोष्टी तुला सांगून टाकलेल्या दिसतायत. ” मिसेस बार्टन म्हणाल्या.

“नाही, त्याचं कारण म्हणजे, तुम्ही त्या गोष्टी त्याच्याच करून टाकलेल्या आहेत!” ती मुलगी म्हणाली. तिने परत तिची बॅग खुर्चीवर ठेवली, ती बसलेली ती खुर्ची निम्मी सुद्धा व्यापलेली नव्हती तिने! आणि परत तिने तिचे छोटेसे दोन्ही हात एकमेकात अडकवले. “अर्थातच, मी त्याला खरं काय ते सांगितलं, ” ती पुढे म्हणाली.

“खरं?” मिसेस बार्टननी प्रश्न केला.

“मी त्याला सांगितलं, की तुझ्यावर त्यांचं फार प्रेम आहे, म्हणून त्या अशा आहेत, असं नाही, तर तुमच्या मनात त्याच्या शिवाय एकटं रहाण्याची जी भीति आहे, त्यामुळे तुम्ही अशा वागता. ”

मिसेस बार्टन उभ्या राहिल्या. अचानकपणे त्यांचे गुडघे थरथरू लागले. “मला वाटतं, तू इथून निघून जावंस, ” त्या म्हणाल्या. “अखेर, तू कोण लागून गेलीस एवढी? एक सामान्य मुलगी जिला माझ्या मुलाने पसंत केली. तुझ्यासारख्या मुली—“

पण ती मुलगी गंभीरपणे पुढे म्हणाली, “तुम्हाला वाटतं तसा काही प्रकार नाहिये. मला एका खुनाच्या केसमधे त्याचा इंटरव्ह्यू घेण्यासाठी पाठवलेलं होतं. मी एका वर्तमानपत्रात पत्रकार म्हणून काम करते. पण त्याने मला काहीही सांगण्यास नकार दिला, मला ते वागणं आवडलं. तेंव्हा त्याने मला जेवणाचं आमंत्रण दिलं. तिथेही मी त्याला त्याबद्दल प्रश्न विचारले, पण तरीही त्याने मला काहीही सांगितलं नाही. त्यामुळे मला तो अधिकच आवडला. ”

“कुठली केस होती ती?” मिसेस बार्टननी विचारलं.

“ती प्रॅट मर्डर केस!” ती मुलगी म्हणाली.

“पण ही गोष्ट तर तीन वर्षांपूर्वीची आहे, ” मिसेस बार्टन ओरडल्याच! म्हणजे, रॅनीची आणि हिची ओळख तीन वर्षांपासून आहे! आणि तीही माझ्या नकळत! म्हणजे, या मुलीसाठी तो कोणाशी लग्न करायला तयार नव्हता तर —माझ्यासाठी नव्हे!

ती मुलगी पटकन उठली आणि आपले छोटेसे पण स्थिर हात मिसेस बार्टनच्या खांद्यांवर ठेऊन तिने त्यांना परत खुर्चीवर बसवले. “खाली बसा, ” ती म्हणाली, “आणि काहीतरी बोलू नका. ”

मिसेस बार्टननी तिच्याकडे एक जहाल कटाक्ष टाकला. “म्हणजे, बऱ्याच पूर्वीपासून त्याला तुझ्याशी लग्न करायचं होतं का?”

“तो सांगतो, जेंव्हा त्यानं मला पहिल्यांदा पाहिलं, तेंव्हापासून—–म्हणजे, तीन वर्षांपासून. ” 

“तीन वर्षांपासून?” मिसेस बार्टन म्हणाल्या, “पण हा शुद्ध मूर्खपणा आहे —-तू किती लहान मुलगी आहेस!”

“बावीस वर्षांची आहे मी. ”

“पहिल्यांदा खरोखर कधी मागणी घातली त्यानं तुला?” मिसेस बार्टननी विचारलं. याच कारणामुळे त्याला ॲलिशिया आवडत नव्हती तर!

त्या मुलीने मान खाली घातली. “ते सांगितलंच पाहिजे का मी तुम्हाला?”

“तुला सांगायचंच नसेल तर नको सांगू, ” मिसेस बार्टन म्हणाल्या. “तरीही मला एवढं सगळं सांगितल्यावर—“

“ती मुलगी हसली आणि अचानक उठून मिसेस बार्टनच्या खुर्चीच्या हातावर जाऊन बसली.

“तुम्हाला काही वाटत नाही का हो? तुम्हीच म्हणाला होतात ना, की मला काहीही ऐकायचं नाहिये म्हणून?”

मिसेस बार्टन जराशा घुटमळल्या. आणि मग अचानक त्याही हसत सुटल्या. हे खरोखरच खुळचटपणाचंच होतं की ! ही तरुण मुलगी त्यांच्याशी बोलत होती हेच ! “मी तसं म्हंटलं तरीही तू मला बरंच काही सांगितलं आहेस, ” त्या म्हणाल्या.

– क्रमशः भाग तिसरा 

मूळ कथा: पर्ल बक

मराठी भावानुवाद  –  सुश्री साधना प्रफुल्ल सराफ

संपर्क – 1565, सदाशिव पेठ, ‘लक्ष्मी सदन’, पी. जोग क्लास लेन, पुणे, ४११०३०. मो. 7709014058.

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – श्रीमती उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

सुश्री प्रभा हर्षे

 इंद्रधनुष्य 

☆ हे आपल्याला माहीत आहे का ? ☆ सुश्री प्रभा हर्षे  ☆

हे आपल्याला माहीत आहे का ?

डेक्कन क्विन express कल्याणला का थांबत नाहीं?

कल्याण ! मध्य रेल्वेवरील एक अतिशय महत्वाचे जंक्शन ! मुंबईला उत्तर आणि दक्षिण भारताला जोडणारे एक महत्वाचे स्थानक ! कोणतीही लांब पल्ल्याची गाडी सामान्यपणे कल्याणला थांबतेच थांबते ! पण कल्याणला एक गाडी अजिबात थांबत नाही, ती म्हणजे ‘ दक्षिणेची राणी ‘ ‘ डेक्कन क्वीन ‘ ! मुंबईहून पुण्याला धावणारी ही गाडी कल्याणला थांबत नाही ह्याचे नवल वाटतेय ना ! बरोबर !!

त्याचे कारण असे आहे की कल्याण नगरपालिकेच्या हद्दीतून रेल्वे धावत होती ह्याबद्दल रेल्वे काही कर कल्याण नगरपालिकेला देऊ लागत असे. पण पुढे काही वर्षे रेल्वेने तो कर नगरपालिकेला दिला नाही. त्यामुळे संतापलेल्या कल्याण नगरपालिकेने रेल्वेला कोर्टात खेचले. कोर्टाने कल्याण नगरपालिकेच्या बाजूने निकाल दिला आणि कल्याण नगरपालिकेने डेक्कन क्वीन ह्या गाडीचे इंजिन जप्त केले. रेल्वेचे अधिकारी दुसऱ्या दिवशी आले, त्यांनी तो कर भरला आणि मग कल्याण नगरपालिकेने ते जप्त करून एक रात्र स्वतःच्या ताब्यात ठेवलेले डेक्कन क्वीनचे इंजिन रेल्वेला परत केले.

आपला हा अपमान आणि नामुष्की रेल्वे विसरली नाही आणि तिने कल्याणला डेक्कन क्वीन ही गाडी कधीच न थांबवण्याचा निर्णय घेतला ! 

ह्या खटल्यात कल्याण नगरपालिकेची बाजू समर्थपणे मांडणारे वकील होते डॉ बाबासाहेब आंबेडकर !!

माहिती संकलक : अज्ञात 

प्रस्तुती : सुश्री प्रभा हर्षे

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ. उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

सौ. गौरी गाडेकर

 वाचताना वेचलेले 

☆ माहेर नसलेल्या मुली… – कवयित्री: सौ. लक्ष्मी यादव ☆ प्रस्तुती – सौ. गौरी गाडेकर ☆

☆

माहेर नसलेल्या मुली

कुठं जात असतील सणावाराला?

सासरी थकून गेल्यावर

चार दिवसांच्या माहेरपणाला?

 

कुणाला सांगत असतील

नवऱ्यानं झोडपल्यावर

भरलेल्या घरात

पोरकं पोरकं वाटल्यावर?

माहेर नसलेल्या मुलींचं

गाव कोणतं असेल?

 

कुठून घेत असतील त्या साडी चोळी

कुणाला बांधत असतील राखी

वडील भावाची ढाल नाही म्हणून

त्या नेहमी भिऊन राहत असतील का जगाला?

दुसऱ्यांच्या आईचा खरखरीत हात

नातवांच्या तोंडावरून मायेनं फिरताना पाहून

काळीज जळत असेल का त्यांचं?

 

माहेर नसलेली मुलगी

आपल्या लेकरांना कसं सांगत असेल

मामा- मामी आजी- आजोबा या हक्काच्या नात्यांबद्दल?

मामाच्या गावाला जायचं

गात असतील का तिचीपण मुलं?

 

आईनं दिलेल्या वानवळ्याच्या पिशव्या कोणी पोचवत असेल का त्यांना?

बापानं उष्टावून आणलेला रानातला पेरू

कधी मिळत असेल का त्यांना खायला?

 

माहेर नसलेल्या मुली

निवांत झोपू शकत असतील का कुठं

जिथून त्यांना कुणीही लवकर उठवणार नाही?

कधी घेत असतील का त्या मोकळा श्वास

फक्त त्यांचाच अधिकार असलेला?

 

माहेर नसलेल्या मुलींना

येत असतील का रोज आईचे फोन

तू बरी हाईस का विचारणारे?

कधी तिला आवडतं म्हणून घरात काही बनतं का

की ती उपाशी निजली

तरी कुणाच्या लक्षातही येत नसेल?

 

माहेर नसलेल्या मुलींचे हुंदके

विरत असतील का हवेत

कुणीही तिला उराशी न कवटाळता?

किंकाळी फोडून रडावं

अशी कूस असलेली जागा मिळते का त्यांना कधी कुठं?

 

माहेरचा आधार नाही म्हणून

माहेर नसलेल्या मुलींना

जास्तच छळत नसेल ना नवरा?

त्रास असह्य झाल्यावर

माहेरला निघून जाईन

अशी धमकी देत असतील का त्या नवऱ्याला?

घर सोडून कुठंतरी जावं या भावनेनं

हजारदा भरलेली पिशवी पुन्हा फडताळात ठेवताना

 चिंध्या होत असतील का त्यांच्या काळजाच्या?

 

माहेरची माणसं असूनही

माहेर नसलेल्या मुलींची वेदना खोल

की माहेरच्या माणसाचा मागमूसही न राहिलेल्या मुलीची जखम ओली

हे ठरवता येत नाही

 

माहेर नसलेल्या मुली

त्यांच्या लेकी-सुनांचं माहेर बनून

भरून काढत असतील का

स्वत:ला माहेर नसण्याची उणीव?

 

माहेर नसलेल्या मुलींना

आयुष्याच्या शेवटाला

कोण नेसवत असेल माहेरची साडी

की निघून जात असतील त्या

या जगातून

‘माहेर नसलेली मुलगी’

हेच नाव धारण करून?

☆

कवयित्री : सौ. लक्ष्मी यादव  

संग्राहिका : सौ. गौरी गाडेकर

संपर्क – 1/602, कैरव, जी. ई. लिंक्स, राम मंदिर रोड, गोरेगाव (पश्चिम), मुंबई 400104.

फोन नं. 9820206306

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ. उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

श्री आशिष  बिवलकर

  चित्रकाव्य  

शेवटी हात रिकामेच…  श्री आशिष  बिवलकर ☆

☆

जोडून कवडी कवडी,

व्यवसाय धंदा वाढवत नेला।

सारं काही सोडून येथे,

रिकाम्या हाती एकटाच तो गेला।

*

दिलखुलास स्वभाव त्याचा,

एक एक माणूस जोडत गेला।

साध्या मराठी माणसाचा,

दिलदार शेट नकळतच झाला।

*

अपार कष्ट उपसले त्याने,

नशीब देत गेलं त्याला साथ।

धावपळीत विसरला मात्र,

उत्तम आरोग्याची मुख्य बात।

*

अक्षम्य दुर्लक्ष केलं स्वतःकडे,

हात पाय पसरण्याचा लागला ध्यास।

काय लागत जगायला जगी,

सुखाची निद्रा आणि खळगीत घास।

*

उत्तम आरोग्य -कौटुंबिक स्वास्थ्य,

यावर असते जीवनाची खरी भिस्त।

बाकी कमावणं -गमावणं गौण सारं,

मोह टाळायाची असायला हवी शिस्त।

*

प्रत्येकाने काही क्षण थांबून जरा,

स्वतः आत्मचिंतन नक्कीच करावं।

कुठे होतो-कुठे आहे-कुठे जायचं,

आध्यात्मिक विचार करुन ठरवावं।

*

प्रत्येक जन्माला येणारा,

कधी ना कधी जाणारच असतो।

मृत्यू सर्वांग सोहळा,

काळ जगाला दाखवतच राहतो।

☆

वास्तवरंग

© श्री आशिष  बिवलकर

बदलापूर

मो 9518942105

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ. उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

श्री संजय भारद्वाज

(श्री संजय भारद्वाज जी – एक गंभीर व्यक्तित्व । जितना गहन अध्ययन उतना ही  गंभीर लेखन।  शब्दशिल्प इतना अद्भुत कि उनका पठन ही शब्दों – वाक्यों का आत्मसात हो जाना है।साहित्य उतना ही गंभीर है जितना उनका चिंतन और उतना ही उनका स्वभाव। संभवतः ये सभी शब्द आपस में संयोग रखते हैं  और जीवन के अनुभव हमारे व्यक्तित्व पर अमिट छाप छोड़ जाते हैं।  हम आपको प्रति रविवार उनके साप्ताहिक स्तम्भ – संजय उवाच शीर्षक  के अंतर्गत उनकी चुनिन्दा रचनाएँ आप तक  पहुँचा रहे हैं। सप्ताह के अन्य दिवसों पर आप उनके मनन चिंतन को  संजय दृष्टि के अंतर्गत पढ़ सकते हैं।)

संजय दृष्टि – उलटबाँसी 

लिखने की प्रक्रिया में

वांछनीय था

पैदा होते लेखन के

आलोचक और प्रशंसक,

उलटबाँसी तो देखिए,

लिखने की प्रक्रिया में

पैदा होते गए लेखक के

आलोचक और प्रशंसक!

© संजय भारद्वाज