☆ Meditate Like The Buddha # 12: The End of suffering ☆
Lesson 10
The Buddha taught the reality of suffering, its cause, and the path to its cessation:
There is suffering.
The cause of suffering is craving.
There is a way to the end of suffering.
The way to the end of suffering is the Noble Eightfold Path:
Right View
Right Intention
Right Speech
Right Action
Right Livelihood
Right Effort
Right Mindfulness
Right Concentration
Understanding Suffering
Suffering must be understood.
The source and origin of suffering must be understood.
The cessation of suffering must be understood.
The way leading to the cessation of suffering must be understood.
Suffering encompasses:
Birth, old age, illness, and death.
Sorrow, lamentation, pain, dejection, and anguish.
Not obtaining what one desires.
The five aggregates subject to clinging.
Craving is the source of suffering. When craving ceases, suffering also ceases. The Noble Eightfold Path leads to this liberation.
Contemplating the Cessation of Suffering
Let us continue meditating with the contemplations of wisdom. After reflecting on impermanence and fading away, focus on the cessation of suffering:
Breathe in, focusing on cessation. Breathe out, focusing on cessation.
Always mindful, breathe in; mindful, breathe out.
Contemplating the Removal of Taints
Progressing further in meditation, turn your focus to the removal of taints.
The taints must be understood.
The source and origin of taints must be understood.
The cessation of taints must be understood.
The way leading to the cessation of taints must be understood.
The three taints are:
The taint of sensuality.
The taint of existence.
The taint of ignorance.
Ignorance is the root cause of these taints. When ignorance ceases, the taints also cease. The Noble Eightfold Path provides the means to achieve this.
Relinquishing Defilements
As you breathe, contemplate the relinquishment of defilements:
Breathe in, focusing on relinquishment. Breathe out, focusing on relinquishment.
Ever mindful, breathe in; mindful, breathe out.
Closing the Practice
With a pure and peaceful mind, dedicate your practice to the welfare of all sentient beings:
May all beings be happy, be peaceful, be liberated.
When ready, gently open your eyes and emerge from meditation, carrying forward the wisdom and compassion cultivated during your practice.
♥ ♥ ♥ ♥
Please click on the following links to read previously published posts “Meditate Like The Buddha: A Step-By-Step Guide” 👉
A Pathway to Authentic Happiness, Well-Being & A Fulfilling Life! We teach skills to lead a healthy, happy and meaningful life.
The Science of Happiness (Positive Psychology), Meditation, Yoga, Spirituality and Laughter Yoga. We conduct talks, seminars, workshops, retreats and training.
Dr. Suresh Kumar Mishra, known for his wit and wisdom, is a prolific writer, renowned satirist, children’s literature author, and poet. He has undertaken the monumental task of writing, editing, and coordinating a total of 55 books for the Telangana government at the primary school, college, and university levels. His editorial endeavors also include online editions of works by Acharya Ramchandra Shukla.
As a celebrated satirist, Dr. Suresh Kumar Mishra has carved a niche for himself, with over eight million viewers, readers, and listeners tuning in to his literary musings on the demise of a teacher on the Sahitya AajTak channel. His contributions have earned him prestigious accolades such as the Telangana Hindi Academy’s Shreshtha Navyuva Rachnakaar Samman in 2021, presented by the honorable Chief Minister of Telangana, Mr. Chandrashekhar Rao. He has also been honored with the Vyangya Yatra Ravindranath Tyagi Stairway Award and the Sahitya Srijan Samman, alongside recognition from Prime Minister Narendra Modi and various other esteemed institutions.
Dr. Suresh Kumar Mishra’s journey is not merely one of literary accomplishments but also a testament to his unwavering dedication, creativity, and profound impact on society. His story inspires us to strive for excellence, to use our talents for the betterment of others, and to leave an indelible mark on the world. Today we present his satire The Plunder of Power, The Death of Truth, The Wound of Democracy!
☆ Witful Warmth# 36 ☆
☆ Satire ☆ The Plunder of Power, The Death of Truth, The Wound of Democracy!… ☆ Dr. Suresh Kumar Mishra ‘Uratript’ ☆
The village was in a terrible state. No, no, don’t misunderstand—it wasn’t famine, farmers weren’t hanging themselves from banyan trees, unemployment wasn’t at its peak, and children weren’t dying of malnutrition. Nothing of the sort. In fact, the village was “developing!” And by development, I mean that every street was adorned with election posters, every corner was occupied by leaders yelling about progress until their throats went dry, and every wall had freshly painted slogans—“Development for All!”
Two candidates were in the race for the position of Village Head—Chaudhary Ramlal and Thakur Baldev. The villagers knew their “illustrious” pasts all too well. Last time, Ramlal had won the elections and then vanished like morning mist, reappearing only five years later to remind the village that he still existed. During his campaign, he had installed streetlights across the village. The moment the election was over, those lights flickered out, just like his promises.
Thakur Baldev, on the other hand, had an even grander vision. His only agenda was, “I’ll turn this village into a city!” He never mentioned the lack of schools, hospitals, clean water, or roads. But he did promise one thing—a liquor shop of premium quality.
The day of the elections arrived. The “sovereign” people walked towards the polling booths, their choices well-secured in their pockets. Some received a bottle of whiskey, others a saree, and the more privileged ones had a crisp 500-rupee note folded into their palms. The elders were made to swear on their ancestors that they would vote for the right candidate—for the “future” of the village.
The votes were cast, the counting began, and in the grand tradition of democracy, the one who could pull off the biggest fraud won. Thakur Baldev was declared the new Village Head.
Celebrations erupted in the village. Crackers exploded, drums thundered, and sweets were distributed. Thakur Baldev, reveling in his victory, roared, “Now, I’ll transform this village into a city!” The crowd cheered, clapped, and then returned to their crumbling homes. By the next morning, the village was back to its original state—broken roads, dry handpumps, locked schools, an abandoned hospital—but discussions on development were at an all-time high.
Within the first week, new government schemes were announced. Ten lakh rupees were sanctioned for the renovation of the Panchayat office, but somehow, the building deteriorated even further. A digital board was installed in the school, though there was no teacher to use it. Funds were allocated to repair the village drains, but the money mysteriously found its way into the Village Head’s personal treasury. The wheel of progress spun so fast that the people couldn’t keep up with it.
Some innocent villagers dared to ask questions. They were quickly told, “You wouldn’t understand. This is democracy!”
A few educated youths tried to hold the Village Head accountable. Thakur Baldev greeted them with a fatherly smile and said, “Everything I do is for your benefit!” By the next morning, those inquisitive young men found themselves politely escorted to the Panchayat office, where they were given a lesson in village politics—questioning too much was hazardous to one’s health.
Five years passed in the blink of an eye. The wheel of development kept spinning, yet the village remained exactly where it was. Then, election season arrived once more. The air was filled with new slogans, fresh promises, and the same old faces with slightly different lies. A new candidate entered the race, announcing, “I’ll turn this village into a city!” The villagers clapped yet again.
Perhaps you’ll read this and laugh. Perhaps you’ll shake your head and chuckle at the absurdity of it all. But if you truly absorb it, you might just feel a lump in your throat. Because this isn’t just the story of one village—it’s the story of an entire nation. It’s the tale of truths we conveniently forget amidst the election festivities. It’s the saga of wounds inflicted upon the people by democracy itself. And above all, it’s the chronicle of those seats of power where truth is executed every five years.
(वरिष्ठ साहित्यकार श्री प्रदीप शर्मा जी द्वारा हमारे प्रबुद्ध पाठकों के लिए साप्ताहिक स्तम्भ “अभी अभी” के लिए आभार।आप प्रतिदिन इस स्तम्भ के अंतर्गत श्री प्रदीप शर्मा जी के चर्चित आलेख पढ़ सकेंगे। आज प्रस्तुत है आपका आलेख – “पेन पेंसिल…“।)
अभी अभी # 602 ⇒ पेन पेंसिल श्री प्रदीप शर्मा
जीवन, पढ़ने लिखने का नाम, पढ़ते रहो सुबहो शाम ! हमारे जमाने में ऐसी कोई नर्सरी राइम नहीं थी।
हम जब पैदा हुए थे, तब सुना था, हमारी मुट्ठी बंद थी, और हमसे यह पूछा जाता था, नन्हे मुन्ने बच्चे तेरी मुट्ठी में क्या है, तब तो हम जवाब नहीं दे पाए, क्योंकि उनके पास अपना खुद का जवाब मौजूद था, मुट्ठी में है, तकदीर हमारी। लेकिन हमने तो जब हमारी मुट्ठी खोली तो उसमें हमने पेन – पेंसिल को ही पाया।
न जाने क्यों इंसान को अक्षर ज्ञान की बहुत पड़ी रहती है। जिन बच्चों के हाथों में झुनझुना और गुड्डे गुड़िया होना चाहिए, उन्हें अनार आम, और एबीसीडी भी आनी ही चाहिए। सबसे पहले एक गिनती वाली पट्टी आती थी, जिसमें गोल गोल प्लास्टिक की रंग बिरंगी गोलियां दस तार वाले खानों में जुड़ी रहती थी। एक से सौ तक की गिनती उन प्लास्टिक की गोलियों से सीखी जाती थी और पट्टी, जिसे स्लेट कहते थे, पर चार उंगलियों और एक अंगूठे के बीच मिट्टी की कलम, जिसे हम पेम कहते थे, पकड़ा दी जाती थी। जब तक आप ढंग से पेम पकड़ना नहीं सीख लेते, आपकी अक्षर यात्रा शुरू ही नहीं हो सकती।।
ढाई अक्षर तो बहुत दूर की बात है, जिन हाथों में हमारी तकदीर बंद है, वह जिन्दगी की स्लेट पर एक लकीर ढंग से नहीं खींच पा रहा है। आज जिसे इमोजी कहा जा रहा है, ऐसे कई इमोजी बन जाने के बाद, जब तक, अ अनार का, A, एबीसीडी का, और चार अंक, १, २, ३, ४ के नहीं लिख लिए जाते, भैया होशियार नहीं कहलाए जाते थे। एक, दो, तीन, चार, लो भैया बन गया होशियार।
तुमने कितनी पेम तोड़ी है, और कितनी पेम खाई है, आज हमसे कोई हिसाब भले ही ना मांगे, लेकिन हमने पेम भी खाई है, और मार भी खाई है। मिट्टी में पैदा हुए, अपने देश की मिट्टी ही खाई है, कोई रिश्वत नहीं खाई।।
लेकिन हम पेम वालों को समय रंग बिरंगे पेन और पेंसिलों से ज्यादा दूर नहीं रख पाया। हमारे हाथ में स्लेट और पेम पकड़ाकर जब बड़ा भैया कागज पर पेन पेंसिल से लिखता था, तो हम सोचते थे, कल हम भी बड़े होंगे, शान से पट्टी पेम की जगह, कॉपी में पेंसिल पेन से लिखेंगे। लेकिन हमारे भैया ने कभी हमें कभी पेन पेंसिल को हाथ नहीं लगाने दिया। गर्व से डांटकर कहता, तुम अभी बच्चे हो, तोड़ डालोगे। और हमारा दिल टूट जाता।
पेम से ढाई आखर सीखने के बाद, हमारी नर्सरी में कागज और पेंसिल का प्रवेश होता था। बहुत टूटती थी, पेंसिल की नोक, तब हम शार्पनर नहीं समझते थे। नादान थे, ब्लेड से पेंसिल छीलने पर उंगली भी कटती थी, और मार भी खाते थे।
तकदीर का लिखा तो खैर, कौन मिटा सकता है, लेकिन पेंसिल का लिखा, जरूर इरेज़र से मिटाया जा सकता है।।
हम तब तक पेन के बहुत करीब आ गए थे। कलम दवात, पेन का ही अतीत है। पुरातन और सनातन तक हम नहीं जाएंगे, बस सरकंडे की कलम थी, जो बाद में होल्डर बन गई और स्याही दवात में बंद हो गई।
पेन, पेंसिल और होल्डर में एक समानता है, इनमें नोक होती है। बस यही नोक ही लेखन की नाक है। पेंसिल की नोक की तरह पेन देखो, पेन की धार देखो।
Pen is mightier than sword. किसी ने लिख मारा। और पढ़े लिखे लोगों में आपस में तलवारबाजी चलने लगी।।
आज के इस हथियार को जब हम कल देखते, तो बड़ा आश्चर्य होता था, ढक्कन वाला पेन, जिसमें एक स्टैंड भी होता था, खीसे में लगाने के लिए। पीतल की, स्टील की अथवा धारदार निब,
जिसके नीचे एक सहारा और बाद में आंटे वाला हिस्सा, जिसे खोलकर पेन में ड्रॉपर से स्याही, यानी camel ink, भरी जाती थी। गर्मियों में कितने हाथ खराब हुए, कितने कंपास, बस्ते और कपड़े इस पेन के चूने से खराब हुए, मत पूछिए। आज कोई यकीन नहीं करेगा।
पेन पेंसिल का साथ जितना हमें मिला, उतना आज की पीढ़ी को नहीं मिल रहा। सुंदर लेखन, स्वच्छ लेखन और शुद्ध लेखन, मन और विचार दोनों को बड़ा सुकून देता है। बिना पढ़े लिखे, कोई हस्ताक्षर कभी बड़ा नहीं बनता। समय का खेल है।
Only Signatories become Dignitaries.
आज हो गए हम डिजिटल, पढ़ लिख लिए, ईको फ्रेंडली हो गए, कागज़ बचाने लग गए, घर में ही एंड्रॉयड प्रिंटिंग स्टूडियो और फोटो स्टूडियो खोलकर बैठ गए। आप चाहो तो घर में ही एकता कपूर बन, एक फिल्म प्रोड्यूस कर नेटफ्लिक्स पर डाल दो।
अपने अतीत को ना भूलें। बच्चों को पट्टी पेम, काग़ज़, किताबें और पैन पेंसिल से भी जोड़े रखें। स्कूल भी ब्लैक बोर्ड और चॉक खड़ू (crayon) से जुड़े रहें। ऑनलाइन से कभी कभी ऑफलाइन भी हो जाएं।
(श्री श्याम खापर्डे जी भारतीय स्टेट बैंक से सेवानिवृत्त वरिष्ठ अधिकारी हैं। आप प्रत्येक सोमवार पढ़ सकते हैं साप्ताहिक स्तम्भ – क्या बात है श्याम जी । आज प्रस्तुत है आपकी भावप्रवण कविता “तू अपना नाम तो लिख दे …”।)
☆ हसण्याचे वरदान…… – भाग २ – मूळ कथा लेखक : पर्ल बक ☆ भावानुवाद – सुश्री साधना प्रफुल्ल सराफ☆
(“बराच दीर्घ काळ, कदाचित, मी तुला पत्र लिहू शकणार नाही, आई!” पंधरा दिवसांपूर्वीच त्यांना त्याचं एक कार्ड आलेलं होतं, त्यामुळे आज काही कसली अपेक्षा करण्यात अर्थ नव्हता.) – इथून पुढे —
अर्धवट खाऊन त्यांनी तो ट्रे बाजूला सारला. आणि त्या पलंगावर पडून, रॅनी कसा ख्रिसमसच्या दिवशी मित्रांना बोलवून घर गजबजून टाकायचा, ते आठवू लागल्या. त्यांनी नेहमीकरताच स्वतःला रॅनीला वाहून घेतलेलं होतं. पण त्याने लग्न का बरं केलं नसेल? पण अर्थातच, त्या खूषच होत्या, त्याबद्दल. “तुझ्याइतकं कोणीच चांगलं भेटलं नाही मला अजून, आई!” तो नेहमी म्हणायचा. हे म्हणजे अतीच झालं! पण कदाचित थोडंसं खरंही? त्या दोघांच्यात नेहमीच खूप जवळीक होती. आणि रॅनीला माहित होतं, की त्याचे वडील युद्धात मारले गेल्यानंतर तर तोच तिचं सर्वस्व, तिचं अवघं जग होता. रॅनी तेरा वर्षांचा असताना, रॅनाल्डचा, म्हणजे, रॅनीच्या वडिलांचा व्यवसायातील भागीदार आणि मित्र टोपहॅम स्टोक्स याने मिसेस बार्टनना लग्नासाठी मागणी घातली होती, पण त्यांनी रागाने ती फेटाळून लावली होती. त्यांनी रॅनीला त्याबद्दल सगळे सांगितलेही होते. त्यच्या प्रतिक्रियेने त्या आश्चर्यचकित आणि काहीशा दुःखी पण झाल्या होत्या.
“मला आवडतात टोप्पी अंकल, ” तो म्हणाला होता.
“मी नाही तो विचार करू शकत, ” त्या कोरडेपणे बोलल्या होत्या, “तुला नाही समजणार, शिवाय, तू आहेस ना माझा, जर मी तुझ्या वडिलांच्या जागी दुसऱ्या कोणाला आणलं, तर मला तो तुझा अपमान केल्यासारखं वाटेल. ”
“तसंच काही नाही होणार, अंकल टोप्पी हे अंकल टोप्पीच रहातील. ” तो म्हणाला होता.
“या विषयावर आपण काही न बोललेलंच बरं, ” त्या म्हणाल्या होत्या.
निश्चितच, रॅनीने लग्न न केल्याबद्दल त्यांनी स्वतःला दोष द्यायची गरज नाही. त्या नेहमी स्वतःला सांगत आल्या होत्या, की तरुण मुलाने लग्न तर केलंच पाहिजे, आणि जेंव्हा ती वेळ येईल तेंव्हा त्या हिंमतीने त्याला पाठिंबा देतील! आणि त्या निःस्वार्थी पण होतील आणि रॅनीचा सगळा वेळ आणि समर्पण आपल्यासाठीच असावं ही अपेक्षाही ठेवणार नाहीत, त्यांनी हळुवारपणे त्याला हे सुचवूनही पाहिलं होतं, विशेषतः तो पंचवीस वर्षांचा झाल्यानंतर, की त्या हे नक्कीच समजून घेतील, की जर—
“खरंच, मी माझ्या सुंदर सुनेचं स्वागतच करीन, ” त्या हसत, हसत त्याला म्हणाल्या होत्या. “कोणीतरी, ॲलिशियासारखी?” एका जुन्या मैत्रिणीची ती मुलगी होती, एक फिकट गोरी, अती सुंदर नाजूक प्राणी!
त्याने त्याची मान हलवली आणि जोरात हसला, “सॉरी, मी काही त्या ॲलिशियाच्या प्रेमात पडीन असं नाही मला वाटत आई, ”
तोपर्यंत रॅनी त्याच्या वडिलांच्या व्यवसायात इतकं चांगलं काम करायला लागला होता, की आता ज्येष्ठ भागीदार असलेल्या टोपहॅम स्टोक्सने मिसेस बार्टनना येऊन सांगितलं होतं, की रॅनी त्याच्या वडिलांसारखाच कायद्याच्या बाबतीत अतिशय बुद्धिमान आहे! तो अत्यंत लोकप्रियही होता. पण तो काही कोणाच्या प्रेमात पडायला तयार नव्हता!
त्यांनी घड्याळाकडे बघितलं. आता उठून, सावकाशपणे ड्रेस वगैरे घालून तयार झालं तर बरोबर चर्चच्या वेळेत तिथे पोचता येईल, हे त्यांच्या लक्षात आलं. त्या उठल्या आणि त्यांनी ती हॉलीची छोटीशी डहाळी उचलून त्यांच्या ड्रेसिंग टेबलवर असलेल्या रॅनीच्या फोटोसमोर ठेवली. तो त्यांच्याकडेच बघत होता. त्याचा सुस्वभावी आणि आनंदी चेहरा त्याच्या त्या ऑफिसरच्या ऐटबाज टोपीत किती देखणा दिसत होता! त्यांच्या मनात आलं, किती चांगला मुलगा होता तो! जिथे कुठे जाईल, असेल तिथे सर्वांचा विश्वास संपादन करणारा! भरवसा ठेवण्यालायक! रॅनाल्डही तसाच होता, पण तो युद्धभूमीवरून परत आलाच नाही! चांगुलपणा काही कोणाला वाचवत नाही! आणि रॅनी पण असाच युद्धावरून परत आला नाही, तर त्यांच्याकडे कोण बघेल, कोण काळजी घेईल त्यांची? जवळ फक्त पैसा असून काही उपयोग नसतो. ती कायम कोणावर तरी अवलंबून रहाणारी स्त्री होती. आणि रॅनाल्डला आवडायचं तिचं असं त्याच्यावर अवलंबून असणं. आणि रॅनी मोठा झाल्यावर त्याने वडिलांसारखीच तिची जबाबदारी उचलली होती. कसं काय ती सांभाळणार होती सगळं, तो सुद्धा जर परत आलाच नसता तर?
एक क्षण त्या टेबलावर ओणवल्या, जणू त्यांचा आत्मा त्यांच्या डोळ्यात उतरला आणि त्या आपल्या मुलाच्या चेहऱ्याकडे बघत राहिल्या. मग त्यांनी कसंबसं स्वतःला आवरलं. नाही, त्यांना तो मृत झाल्याचं नाही जाणवत. जेंव्हा –म्हणजे, जर –तो मारला गेलाच, तर त्यांना ते त्याच क्षणी जाणवेल—नक्की ना?
“पण मला जाणवतंय, रॅनी, की तू जिवंत आहेस!” त्या कुजबुजल्या. त्यांनी कल्पना केली, अर्थात ती केवळ कल्पनाच होती— की त्याचे डोळे जिवंत असल्यासारखे चमकले!
“मला मदत कर, ” त्या परत कुजबुजल्या, “मी जेंव्हा परत घरी येईन, एकटी, तेंव्हा मला मदत कर. ”
पण तो फक्त फोटो होता. त्यांनी त्या फोटोकडे पाठ फिरवली.
. . . . ज्या क्षणी त्यांनी चर्चमधून परत येऊन घरात पाऊल ठेवलं, त्या क्षणी त्यांना जाणवलं, की काहीतरी वेगळं घडलंय! म्हणजे, त्यांना जाणवलं की कोणीतरी अनोळखी व्यक्ती घरात आलेली आहे. म्हाताऱ्या हेन्रीने त्यांना दार उघडून आत घेतलं, तेंव्हाच तो अस्वस्थ असल्याचं त्यांना दिसलं.
“काय झालंय हेन्री?” त्यांनी विचारलं.
“लायब्ररीत एक तरुण व्यक्ती तुमची वाट बघते आहे, मॅडम, ” तो म्हणाला.
“तरुण व्यक्ती?” त्या बुचकळ्यात पडल्या.
“तुम्ही भेटताय ना?” तो म्हणाला.
“पण तू तिला घरातच का घेतलंस?” त्यांनी विचारलं.
त्याने त्याच्या हातातला एक चुरगळलेला कागद त्यांच्या समोर धरला. त्यांना त्याच्यावर रॅनीचं हस्ताक्षर दिसलं.
‘हेन्री, टिगरसाठी, हिला घरात येऊ दे!’
“टिगर!” त्या म्हणाल्या. रॅनी लहान असतानाचं त्याचं ते लाडकं नाव होतं. तो जेंव्हा नुकताच वाचायला लागला होता, तेंव्हाचा तो टायगर चा चुकीचा केलेला उच्चार होता. वरच्या कठड्यावरून एकदा त्याने हेन्रीच्या अंगावर झेप घेतली होती.
“मी टिगर आहे!” असं ओरडून त्याने झेप घेऊन हेन्रीला जमिनीवर पाडलं होतं. त्यानंतर अनेक वर्षं तो एक खेळच झाला होता, हेन्रीने आपण टिगरला प्रचंड घाबरतो असं नाटक करायचा. पण घराबाहेरच्या कोणालाच त्या खेळाबद्दल किंवा त्या नावाबद्दल काहीच माहित नव्हतं.
“होय, मॅडम, ” तो गंभीरपणे म्हणाला. त्याने त्यांच्या स्वच्छ, राखाडी डोळ्यात पाहून पुढे विचारलं, “तुम्ही तिला भेटाल तेंव्हा मी तिथे थांबू का?”
“नको, ” त्या म्हणाल्या. “नको, मी एकटी सहज भेटेन— हेन्री, कशी दिसते ती?”
“ती—काय सांगू? —अगदी चारचौघीं सारखीच आहे, मला काय म्हणायचं कळतंय ना तुम्हाला मॅडम? तशा अनेक तरुण मुली दिसतात येता जाता. खरं तर विशेष काही सांगताच येत नाही तिच्याबद्दल!”
“ठीक आहे, ” त्या सावकाशपणे म्हणाल्या. त्यांनी आपला कोट काढून त्याच्याकडे दिला पण हॅट तशीच राहू दिली डोक्यावर. फिकट निळ्या रंगाची वाटोळी टोपी होती ती. त्यांच्या पांढऱ्या केसांवर फार शोभून दिसायची, पण ती घातल्यावर त्या कठोर, करारी दिसायच्या.
त्यांनी लायब्ररीचं दार उघडलं आणि त्यांना एक तरुण मुलगी तिथे उंच पाठीच्या लाकडी खुर्चीत बसलेली दिसली.
“येस?” त्या त्यांच्या स्वच्छ आवाजात, तुटकपणे बोलल्या, ”तुला माझ्याशी बोलायचं आहे?”
आवाज ऐकताच, ती मुलगी पटकन खुर्चीवरून उठली आणि उठताना तिने आपली छोटी बॅगही उचलून घेतली. “तुम्ही टिगरच्या आई का?” ती क्षीण आवाजात बोलली.
“टिगर?” त्यांनी भुवया उंचावून विचारलं.
“तुम्ही मिसेस बार्टन का?” त्या तरुण मुलीने विचारलं.
“होय, ” त्यांनी उभ्या उभ्याच उत्तर दिलं. त्या, त्या तरुण मुलीपेक्षा बऱ्याच उंच होत्या. ती मुलगी खूपच लहान होती, वीस वर्षांची सुद्धा नसेल, छोटीशी, नाजुक आणि सावळी होती आणि त्यांना घाबरून थरथरत होती. ती किंचित सुद्धा सुंदर म्हणण्याजोगी नव्हती. तिची चेहरेपट्टी अगदीच बालिश दिसत होती, फक्त तिचे काळेभोर, मोठमोठे डोळे तेवढे लक्ष वेधून घेत होते.
“टिगर—म्हणजे, रॅनाल्डने मला तुम्हाला भेटायला सांगितलं. ” ती अडखळत बोलली.
“माझ्या मुलानं?” मिसेस बार्टन म्हणाल्या. त्यांना एकाएकी थंड वाटायला लागलं. “ बैस, आणि मला सांग, माझ्या मुलाने तुला पाठवलं असं कसं म्हणतेस तू? तो तर तिकडे लांब, युद्धावर आहे. ”
त्या तरुण मुलीच्या फिक्या चेहऱ्यावर, नाजूक, गुलाबी रंगाची छटा आली. मग तिने धीर गोळा केला. मिसेस बार्टनने पाहिलं, की तिने खाली घातलेली मान वर केली आणि ओठ चावले. “इथून जाण्यापूर्वीच रॅनीने मला सांगितलं होतं, की मी नक्की काय करायचं आहे. त्याने मला ख्रिसमसच्या दिवशी तुम्हाला येऊन भेटायला सांगितलं होतं. ”
मिसेस बार्टन अगदी ताठ उभ्या राहून तिचं बोलणं ऐकत होत्या. “मी का बरं तुझ्यावर विश्वास ठेवावा?” त्यांनी अगदी थंड आवाजात तिला विचारलं.
त्यावर त्या मुलीने आपल्या ब्लाउजमधून एक जाड पाकीट काढलं आणि ती म्हणाली, “हे त्याचं मला आलेलं शेवटचं पत्र आहे, ” असं म्हणून तिने ते पत्र काढून, त्याचं पहिलं पान पत्रातून फाडून त्यांना दिलं.
“छोट्याशा टिग्रेसला, ” अशी त्या पत्राची सुरुवात होती, “आत्ता तुला हे पत्र लिहिताना मी गरम पाण्याच्या बादलीत पाय बुडवून बसलो आहे. तेंव्हा या पत्रावर उडलेले शिंतोडे हे या पाण्याचे आहेत, येडुबाई— अश्रुंचे नाहीत, पण तुझी पत्रं वाचताना ते येऊ शकतात —–“
मिसेस बार्टननी तो कागद परत तिला दिला. त्यांनी आपले डोळे तिच्यावर रोखले होते, आणि त्यातून आपल्या मनात काय चाललंय, ते तिला अजिबात कळणार नाही, अशी पूर्ण काळजी घेतली होती. रॅनी —- काय संबंध होता रॅनीचा या मुलीशी? रॅनीने त्यांना काहीच सांगितले नव्हते. हा सगळा काळ, त्या जेंव्हा समजत होत्या, की रॅनी केवळ त्यांचा आहे, तेंव्हा तो त्यांचा नव्हताच! त्या सगळा काळ एकट्याच होत्या. अगदी एकट्या, पण ते कळायला हा ख्रिसमसचा दिवस उजाडायचा होता! त्यांचा स्वाभिमान डिवचला गेला, आणि त्यांनी आपले ओठ घट्ट मिटून घेतले. आपल्या मुलाला जे आपल्याला सांगावंसं वाटलं नव्हतं, ते काहीही या मुलीला विचारायचं नाही, असं त्यांनी मनात ठरवून टाकलं. ठेवू दे त्यांना जे काही गुप्त ठेवायचं ते. त्यांना आपल्या अन्तःकरणाचा कोणी लचकाच तोडतंय अशी वेदना जाणवत होती. आता त्या खरोखरच एकट्या होत्या.
त्या मुलीनं ते पत्र परत ठेऊन दिलं.
“मी कोण आहे — हे विचारणार नाही का तुम्ही?”ती म्हणाली.
“नाही, ” मिसेस बार्टन म्हणाल्या, “मी नाही विचारणार. ”
“पण — पण त्यानी मला आजच इथे यायला सांगितलं होतं, ख्रिसमसच्या दिवशी, ” ती अडखळत म्हणाली, “त्याने मला —“
“का?” मिसेस बार्टननी तिचं बोलणं तोडत मधेच विचारलं, “सगळे दिवस सोडून ख्रिसमसच्या दिवशीच का?” त्या थांबल्या आणि त्यांच्या मनातलं बोलून गेल्या, “तसाही ख्रिसमसचा दिवस माझ्यासाठी अवघडच असतो. ”
☆ दामकृपा मंडळाचं सभासदत्व… ☆ श्री मयुरेश उमाकांत डंके ☆
दामकृपा मंडळाचं सभासदत्व – –
२५ जानेवारीची संध्याकाळ. आधीच शनिवार-रविवार आणि त्यात पुन्हा राष्ट्रीय सुट्टी आलेली. आजूबाजूची सगळी शोरुम्स आणि मॉल्स गर्दीनं खचाखच भरून वाहत होते. कुणाला तरी भेटायला गेलो होतो आणि तिथं आम्हाला बराच वेळ लागला, म्हणून जवळच्या एका मॉलमध्ये आम्ही पोट भरण्यासाठी गेलो. पण तिथल्या कॅफेटेरियाचे दर बघून आमचे डोळेच पांढरे व्हायची वेळ आली. पंधरा-वीस स्टॉल्स होते खरे. पण किंमती अवाढव्य होत्या. ८० रुपयांची पाणीपुरी, २०० रुपयांचं सँडविच, १८० रुपयांपासून पुढे सुरू होणारी चाट हे खिशापेक्षा मनालाच परवडत नव्हतं.
मी त्यांना म्हटलं, “जाऊ द्या. आपण टपरीवर चहा घेऊ. ”
ते म्हणाले, “जीबीएस कसा भडकला आहे, बघतोयस ना? उघड्यावरचं काही नको रे बाबा. ” आम्ही पंधरा वीस मिनिटं तिथं होतो आणि शेवटी काहीही न खाता पिता तिथून निघालो. पण त्या मॉल मध्ये जे दृश्य होतं, ते बघून मला धक्काच बसला.
तरुण मुलामुलींची तर गर्दी होतीच, शिवाय शेकड्यांनी परिवारसुद्धा होते. तिथं पाणीसुद्धा विकत घेऊन प्यावं लागत होतं. चार-पाच जणांचं बिल एक हजाराच्या वर सहजच जात असेल. कितीतरी लहान लहान मुलं त्या कॅफेटेरिया मध्ये जंक फूड मनसोक्त खात होती. कॉलेजवयीन मुलामुलींच्या जोड्या होत्या. ५०० रुपयांचं सिझलर घेऊन टेबलावर गप्पा मारत बसलेलं एक युगुल दहा मिनिटांनी ती डिश तिथंच तशीच टाकून उठून निघून गेलं. कितीतरी लोक खाणं अर्धवट टाकून उठून निघून जात होते. छोले भटुरे मागवलेल्या एका ग्रुपनं तर निम्मे भटुरे तसेच टाकले. विकत घेतलेल्या पाण्याच्या बाटल्या सुद्धा अर्धवट टाकून निघून गेलेले लोक मी बघत होतो.
बरं, असला “टाकून माजण्याचा” मस्तवालपणा करणारी जी जनता होती, ती काही मर्सिडीज क्लास नव्हती. सगळेच्या सगळे मध्यमवर्गीयच होते. “पेट्रोल २५ पैशांनी महागले अन् जनतेचे कंबरडे मोडले” किंवा “कोथिंबीर कडाडली, लोकांनी खायचं काय?” असले मथळे लिहिणाऱ्यांनी मॉलमधले हे मध्यमवर्गीय बघितलेले असतात का? असा प्रश्न मला पडला.
मेसचे डबे लावून जेवणाऱ्या मुलांचं आणि मुलींचं मी अनेकदा निरीक्षण केलंय. आठवड्यातून तीनदा तरी डब्यातलं अन्न जसंच्या तसं कचऱ्यात गेलेलं असतं. घराघरांतून गोळा केला जाणारा ओला कचरा तुम्ही अवश्य पाहा. चांगल्या प्रतीचं ब्रँडेड अन्न कचऱ्यात फेकून दिलेलं तुम्हाला दिसेल. हॉटेलमध्ये सँडविचच्या डिशमध्ये कोबी किसून डेकोरेट करून सर्व्ह करतात. तो कच्चा कोबी कितीजण खातात? मोठमोठ्या कॉफी शॉप्स मध्ये मी पाहतो, मला फार वाईट वाटतं. पाचशे-सातशे रुपये किंमतीची कॉफी अर्धवट टाकून लोक निघून जातात. पाचशे रुपयांतले तीनशे रुपये आपण कचऱ्यात ओतले, याचं त्यांना भानही नसतं आणि त्याचं त्यांना वाईटही वाटत नाही.
एकदा सोलापूरहून पुण्याला येत असताना एका प्रसिद्ध हॉटेल मध्ये आम्ही ब्रेक घेतला. शेजारच्या टेबलावर सात आठ जण बसले होते. आठ जणांनी आठ वेगवेगळ्या भाज्या मागवल्या. इतके स्टार्टर्स, इतक्या डिशेस. . टेबल अख्खं भरलं होतं. पण खाल्लं किती? जितकं मागवलं होतं त्यातलं निम्मंसुद्धा नाही. . ! बिल भरून माणसं निघूनही गेली.
याला आपण नेमकं काय नाव द्यावं? ‘महागाई किती वाढलीय’ असं ओरडणारी अगदी साधी साधी माणसंसुद्धा वडापाव घेताना पाच सात मिरच्या घेतात आणि त्यातली एखादीच खाऊन बाकीच्या चक्क कचऱ्यात टाकतात. . ! पराक्रम दाखवण्याच्या नादात एक्स्ट्रा तिखट मिसळ मागवतात आणि चार घासांतच त्यांचा धीर गळून पडतो. अन्न वाया. . ! सँडविचची हिरवी चटणी जास्तीची घेतात आणि टाकून देतात. . ! एखाद्या सँडविचवाल्याची किलोभर हिरवी चटणी दररोज सहजच उकिरड्यावर जात असेल. .
गुरुवारी – शनिवारी देवळाबाहेर हात पसरून बसलेली माणसं सुद्धा आता रुपया-दोन रुपयांचं नाणं, पार्ले बिस्कीट पुडा, एखादा वडापाव असलं काही दिलं तरी तोंड वेंगाडतात. त्यांना दहा रुपयांचं नाणं हवं असतं. ताजी पोळी-भाजी दिली तरी टाकून देणारे सुद्धा भिकारी मी पाहिलेत. मग भीक मागण्यामागची त्यांची नेमकी भावना तरी काय? आपल्याला आपल्या पात्रतेनुसार किंवा पात्रतेपेक्षा कितीतरी अधिक पटींनी मिळतंय, याची जाणीव इथेही दिसत नाही.
न कमावणारे, कमी कमावणारे, भरपूर कमावणारे, आपकमाईवाले, बापकमाईवाले सगळे सगळे या एकाच बोटीत बसलेले आहेत. काहीजणांची ही वृत्तीच आहे आणि काहीजणांना आपलं काहीतरी चुकतंय याची लांबलांबपर्यंत जाणीवच नाही. आणि दुसरं कुणी ह्यांना ही जाणीव करून द्यायला तयार नाही.
महिन्यातले पंधरा दिवस मेसचा अख्खा डबा कचऱ्यात टाकणारे विद्यार्थी आणि मुलांच्या हट्टापायी भारंभार पदार्थ मागवून त्यातलं निम्म्याहून जास्त अन्न टाकणारे सुशिक्षित पालक दोघेही समाजाचे दोषी नाहीत का ?
महागाई वाढल्याचं ढोंग करणारी माणसं त्यांची जीवनशैली जराही बदलायला तयार नाहीत. बापकमाईवर घेतलेला ब्रँडेड कपडा जास्तीत जास्त चार पाच वेळा घालून कपाटात कोंबणारे अन् पुढच्या महिन्यात पुन्हा नवे कपडे घेणारे विद्यार्थी त्यांच्या आयुष्याचा नेमका कसा विचार करत असतील? त्यांचे आईवडील त्यांना दर महिन्याला पैसै पाठवताना काय विचार करत असतील? कॉलेजच्या ऑफिसात फी माफीचे अर्ज करून घेणारी मुलं मला जेव्हा त्यांच्या परमप्रिय मैत्रिणीसोबत फर्ग्युसन कॉलेज रस्त्यावरच्या हॉटेलमध्ये दीडशे रुपयांचा उत्तप्पा खाताना दिसतात, तेव्हां त्यांची गरिबी नेमकी कोणती? असा प्रश्न पडणं स्वाभाविक आहे. कारण कॉलेजची फी खोटं कारण दाखवून माफ करून घेऊन हॉटेलात एकावेळी पाचशे रुपयांची नोट खर्च करणं हे प्रामाणिक माणसाचं लक्षण नाही.
आमच्या आजूबाजूच्या परिसरात रात्री बारा वाजता पंधरा वीस बुलेट बाइक्स मोठाला आवाज करत गेल्या आणि अर्धा तास हवेत तीन चार हजार रुपयांची फटाक्यांची आतषबाजी होत राहिली की, आपण ओळखावं – आज कुठल्यातरी बेरोजगार दिवट्याचा वाढदिवस आहे आणि चार घरी धुणीभांडी करून घराचा गाडा ओढणाऱ्या आपल्या आईच्या कमाईवर फुकट मजा मारणारं पोरगं आज एक वर्षानं मोठं झालं आहे. . ! रेशनचं अन्न आणून जगणाऱ्या घरच्या पोरांचे वाढदिवस रात्री बारा वाजता भर रस्त्यावर दोन-दोन केक आणून कसे होतात? सर्वच स्तरांमध्ये माणसांच्या जगण्याच्या व्याख्या बदलतायत आणि त्या अमिबासारख्या आकार उकार बदलत चालल्या आहेत, हे स्पष्ट दिसतं. याचा विचार कुणी एकट्यानं नव्हे तर, संपूर्ण समाजव्यवस्थेनं केला पाहिजे आणि तो अत्यंत गंभीरपणे केला पाहिजे.
लोकांच्या खिशात पैसा उदंड झालाय? जास्तीचे पर्याय सहज उपलब्ध झालेत? मोकळीक अन् स्वातंत्र्य वाढलंय? की माणसाला कशाचीच किंमत राहिली नाहीय? जाणिवांचं श्राद्ध घालून कुठल्याशा पोकळ धुंदीत वागण्याची ही रीत समाजातल्या सर्वच स्तरांमध्ये जाणवण्याइतपत वाढतेय, हे प्रगतीचं अन् शहाणपणाचं लक्षण मानणाऱ्यांपैकी मी तरी नाही.
खरोखरचं सुजाण पालकत्व आणि आपण सुजाण पालक होण्यासाठी करत असलेला अनाठायी खर्च या दोन गोष्टी वेगळ्या नाहीत का? संवेदनाशून्य सजीवांच्या फौजा निर्माण करून आपण काय मिळवतो आहोत, याचा हिशोब कधीतरी कुणीतरी लावला पाहिजे की नको?
नादारीचा मुखवटा घालून आतून काजू-बदामांवर ताव मारणं हे माणसांच्या खोटारडेपणाचं स्वच्छ लक्षण आहे. हा दुर्गुण माणसांचं, त्यांच्या कुटुंबांचं नुकसान तर करेलच, पण पर्यायानं समाजाचंही नुकसान करेल.
हे दामकृपा मंडळ मुळात वाईट. त्याचं सभासदत्व घेणाऱ्यांची संख्या दिवसेंदिवस वाढतेय. त्यामुळे, ते समाजात सगळीकडं चांगलंच जोर धरायला लागलंय.
मंडळी हो, वेळीच शहाणे व्हा आणि ह्या दामकृपा मंडळाचं सभासदत्व ताबडतोब सोडा. . . !
☆ “आजची दुर्गा वैष्णवी अशोक खरे ”… माहिती संकलक : अज्ञात ☆ प्रस्तुती – सुश्री मीनल केळकर ☆
आजची दुर्गा – वैष्णवी अशोक खरे
. . . कम से कम एक साल देश के नाम
– इयत्ता तिसरी पर्यंत साताऱ्यात शिकलेली. चवथीत पुण्यात आल्यावर स्कॉलरशिप मिळवणारी
– दहावी बारावी अव्वल मार्क(96 %) मिळवून मेरिटवर Cummins college मध्ये कॉम्प्युटर सायन्स ला एडमिशन मिळवणारी.
– त्याचवेळेला समिती, कीर्तन, मल्लखांब शिकणारी
– मल्लखांब मध्ये राष्ट्रीय सुवर्णपदक मिळवणारी
इथेच ओळख संपत नाही
– आईबाबांची एकुलती एक लाडकी, कॅम्पस प्लेसमेंट मध्येच दहा लाखाची(सात आकडी) नोकरी मिळवणारी. दोन वर्षात पॅकेज सोळा लाख मिळवणारी
– आता प्रमोशन झाले तर वीस लाखाच्या पुढे जाऊ शकणारी,
– पण
मोहात पडण्याची शक्यता पण नको म्हणून लगेच नोकरी सोडून देव, देश, धर्म यांच्या कामासाठी समितीची प्रचारिका म्हणून बाहेर पडणारी, महाराष्ट्र, पंजाब राज्यात समिती सांगेल ते खडतर काम करणारी.
– कम से कम एक साल देश के नाम हे प्रत्यक्ष आचरणारी
– देशाच्या तरुण पिढीतील आश्वासक दुर्गा. . . .
या वैष्णवीचा जन्म सातारचा. लहानपणापासून वैष्णवीला वडिलांकडून संघ विचारांचे संस्कार मिळाले. तिचे वडील संघाचे कार्यकर्ते तर आई समितीची कार्यकर्ती. वैष्णवीची सातवीत समितीच्या शाखेशी ओळख झाली, तेंव्हापासून समिती हा वैष्णवीच्या आयुष्याचा अविभाज्य घटक बनला. लहानपणी वैष्णवी बाबांचे संघ काम बघत होती, घरी येणारे संघाचे पूर्णवेळ कार्यकर्ते, त्यांचे समर्पण, त्यांचे विचार बघत ती मोठी झाली. चांगले लौकिक शिक्षण घेऊन खोऱ्याने पैसे कमवायचे सोडून लोक पूर्ण वेळ संघाचे काम करतात हे तिच्या मनावर कोरले गेले. त्याचाच परिणाम स्वरूप आज गलेलठ्ठ पगाराची नोकरी सहजपणे सोडून ती पूर्णवेळ विस्तारिका म्हणून बाहेर पडली.
सहा वेळा राष्ट्रीय स्तरावर मल्लखांब खेळात सहभागी झालेली वैष्णवी सातत्याने चांगले गुण मिळवत संगणक अभियंता झाली. अभियांत्रिकीच्या तिसऱ्या वर्षात असताना Baxter नावाच्या अमेरिकन कंपनीने R & D मध्ये काम करण्यासाठी तिची निवड झाली. गेली दोन वर्षे तिने Baxter मध्ये software Enginner म्हणून काम केले. या दोन वर्षात ऑफिसमध्ये तिने स्वतःची ओळख तयार केली. या छोट्या कालावधीत तिने rewards, recognition आणि प्रमोशन देखील मिळवले. तिने नोकरी सोडून जाऊ नये यासाठी तिच्या ऑफिसने तिला बरेच समजावून सांगतिले, परंतु वैष्णवी तिच्या विचारांवर कायमच ठाम असते.
माहिती संकलक : अज्ञात
प्रस्तुती : सुश्री मीनल केळकर
≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ. उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈
अभी अभी # 602 ⇒ पेन पेंसिल 
कवितेचा उत्सव 
विविधा 
मनमंजुषेतून 
इंद्रधनुष्य 
वाचताना वेचलेले 
