हिंदी साहित्य – संस्मरण ☆ दस्तावेज़ # 9 -रवींद्रनाथ त्यागी: मोती जैसे सुन्दर अक्षर, संतों जैसे स्पष्ट बोल- ☆ श्री जगत सिंह बिष्ट ☆

श्री जगत सिंह बिष्ट

(Master Teacher: Happiness & Well-Being, Laughter Yoga Master Trainer, Author, Blogger, Educator, and Speaker.)

(ई-अभिव्यक्ति के “दस्तावेज़” श्रृंखला के माध्यम से पुरानी अमूल्य और ऐतिहासिक यादें सहेजने का प्रयास है। श्री जगत सिंह बिष्ट जी (Master Teacher: Happiness & Well-Being, Laughter Yoga Master Trainer, Author, Blogger, Educator, and Speaker) के शब्दों में  “वर्तमान तो किसी न किसी रूप में इंटरनेट पर दर्ज हो रहा है। लेकिन कुछ पहले की बातें, माता पिता, दादा दादी, नाना नानी, उनके जीवनकाल से जुड़ी बातें धीमे धीमे लुप्त और विस्मृत होती जा रही हैं। इनका दस्तावेज़ समय रहते तैयार करने का दायित्व हमारा है। हमारी पीढ़ी यह कर सकती है। फिर किसी को कुछ पता नहीं होगा। सब कुछ भूल जाएंगे।”

दस्तावेज़ में ऐसी ऐतिहासिक दास्तानों को स्थान देने में आप सभी का सहयोग अपेक्षित है। इस शृंखला की अगली कड़ी में प्रस्तुत है श्री जगत सिंह बिष्ट जी का एक ऐतिहासिक दस्तावेज़ रवींद्रनाथ त्यागी: मोती जैसे सुन्दर अक्षर, संतों जैसे स्पष्ट बोल।) 

☆  दस्तावेज़ # 9 – रवींद्रनाथ त्यागी: मोती जैसे सुन्दर अक्षर, संतों जैसे स्पष्ट बोल ☆ श्री जगत सिंह बिष्ट ☆ 

श्रद्धेय रवींद्रनाथ त्यागी व्यंग्यकार के रूप में जाने जाते हैं लेकिन उन्होंने उत्कृष्ट कविताएं, और ललित निबंध भी लिखे हैं। साथ ही साथ, वे एक बड़े सरकारी अधिकारी भी थे।

गर्मियों की छुट्टी में हम अक्सर देहरादून जाते थे। वहां उनकी एक आलीशान कोठी थी। उनके पुस्तकालय में, संस्कृत, हिंदी और इंग्लिश की, हजारों पुस्तक और ग्रन्थ थे। उनके जैसा विद्वान और खूब पढ़ने वाला साहित्यकार मैंने नहीं देखा। उनके अक्षर मोती जैसे सुन्दर थे और वे बहुत मेहनत से, अपनी कलम से ही पुस्तकों की पांडुलिपि तैयार करते थे।

मेरे और मेरे परिवार के प्रति उनका गहरा स्नेह था। उन्होंने हमें अनेक बार डिनर पर आमंत्रित किया। एक बार हम उनके लिए अल्मोड़ा की प्रसिद्ध बाल मिठाई लेकर गए। उन्होंने पूछा कि यह क्या है? जब हमने बताया कि बाल मिठाई है, तो मिठाई के बड़े आकार को देखकर बोले, “ये बाल मिठाई नहीं, बाप मिठाई है!” उन्होंने डब्बे में से एक पीस निकालकर कहा, “बाकी घर ले जाओ, यहां डायबिटीज़ की वजह से मीठा खाने वाला कोई नहीं है।”

एक दिन उन्होंने कहा, “मेरी एक मोटी पुस्तक आने वाली है – बादलों का गांव। उसकी पहली प्रति तुमको भेजूंगा।” पुस्तक प्रकाशित होने पर, उन्होंने एक प्रति मुझे रजिस्टर्ड डाक से भेजी। अंदर उनका पता लिखा एक पोस्टकार्ड था। उन्होंने लिखा था, “आज ही प्राप्ति की सूचना भेजो। पुस्तक पर प्रतिक्रिया पढ़कर भेजना।”

‘बादलों का गांव’ रवींद्रनाथ त्यागी की अति सुन्दर कृति है। एक-एक रचना मन पर गहरा प्रभाव छोड़ती है। शीर्षक रचना ‘बादलों का गांव’ तो अप्रतिम है। ऐसी करुणामय रचना हिंदी या विश्व साहित्य में शायद ही कोई और हो! ऐसे आत्मकथ्य के लिए बहुत साहस और ईमानदारी चाहिए। शत् शत् प्रणाम!

मेरे पहले व्यंग्य-संग्रह की उन्होंने सराहना की थी और लिखा, “यह मेरे पहले संग्रह से कहीं बेहतर है।”

एक बार उन्होंने कहा था – तुम्हारी ‘पल्पगंधा’ व्यंग्य-कथा मुझे बहुत अच्छी लगी। यह हिंदी साहित्य की एक उत्कृष्ट रचना है। जो जगत सिंह बिष्ट पल्पगंधा लिख सकता है, वह ऐसी और रचनाएं क्यों नहीं लिखता?

मेरे चौथे संग्रह पर उनकी तल्ख़ टिप्पणी थी, “आपकी पुस्तक (कुछ लेते क्यों नहीं) मिली। ध्यानपूर्वक पढ़ गया। बहुत कमज़ोर कृति है। बढ़िया पंक्तियां तीस से ज़्यादा नहीं निकलेंगी। इस तरह जल्दी करने से कुछ नहीं मिलेगा… सस्ती ख्याति का कोई महत्व नहीं होता। हर अगली किताब पिछली वाली से श्रेष्ठतर होनी है और आपको सबसे अलग कुछ देना है। मैं तुमसे आयु और अनुभव में बड़ा हूं। कभी कभी डांटना मेरा अधिकार है। मैं झूठी प्रशंसा करके आपको गुमराह नहीं करना चाहता हूं। आप मेरे आत्मीय हैं।”

पंद्रह दिन बाद, उनका अगला पत्र आया, जिसमें उन्होंने लिखा, “आपकी पुस्तक पर मैंने शायद कुछ ज़्यादा ही तीखा लिख डाला। कृपा करके तुरंत लिखो कि तुमने इस बड़े भाई को क्षमा कर दिया।” ऐसे नेक दिल इंसान थे बड़े भाई रवींद्रनाथ त्यागी जी!

उन्होंने मुझे अनेकों पत्र लिखे, यह मेरा सौभाग्य है। उनके द्वारा लिखे गए दो पत्रों की फोटो इस संस्मरण के साथ पोस्ट कर रहा हूं। इनसे आपको एक अंदाज़ा लग जाएगा। उनके जैसे सुन्दर अक्षर, मानो गढ़े हुए, अब दुर्लभ हो गए हैं। उनके ये पत्र, उस समय के मूल्यवान दस्तावेज़ बन गए हैं। उनके जैसे अनुशासित और कठिन परिश्रम करने वाले व्यक्तित्व अब मानो लुप्त हो गए हैं। उनके जैसा सुगठित लेखन भी अब कहां देखने को मिलता है। वैसा स्नेहिल बड़प्पन अब कहां खोजें? बहुत याद आते हैं श्रद्धेय रवींद्रनाथ त्यागी जी!

♥♥♥♥

© जगत सिंह बिष्ट

Laughter Yoga Master Trainer

LifeSkills

A Pathway to Authentic Happiness, Well-Being & A Fulfilling Life! We teach skills to lead a healthy, happy and meaningful life.

The Science of Happiness (Positive Psychology), Meditation, Yoga, Spirituality and Laughter Yoga. We conduct talks, seminars, workshops, retreats and training.

संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडल (हिन्दी) – श्री विवेक रंजन श्रीवास्तव ‘विनम्र’/श्री जय प्रकाश पाण्डेय  ≈

Please share your Post !

Shares

English Literature – Weekly Column ☆ Witful Warmth # 34 – A Journey through the Literary Fair… ☆ Dr. Suresh Kumar Mishra ‘Uratript’ ☆

Dr. Suresh Kumar Mishra ‘Uratript’

Dr. Suresh Kumar Mishra, known for his wit and wisdom, is a prolific writer, renowned satirist, children’s literature author, and poet. He has undertaken the monumental task of writing, editing, and coordinating a total of 55 books for the Telangana government at the primary school, college, and university levels. His editorial endeavors also include online editions of works by Acharya Ramchandra Shukla.

As a celebrated satirist, Dr. Suresh Kumar Mishra has carved a niche for himself, with over eight million viewers, readers, and listeners tuning in to his literary musings on the demise of a teacher on the Sahitya AajTak channel. His contributions have earned him prestigious accolades such as the Telangana Hindi Academy’s Shreshtha Navyuva Rachnakaar Samman in 2021, presented by the honorable Chief Minister of Telangana, Mr. Chandrashekhar Rao. He has also been honored with the Vyangya Yatra Ravindranath Tyagi Stairway Award and the Sahitya Srijan Samman, alongside recognition from Prime Minister Narendra Modi and various other esteemed institutions.

Dr. Suresh Kumar Mishra’s journey is not merely one of literary accomplishments but also a testament to his unwavering dedication, creativity, and profound impact on society. His story inspires us to strive for excellence, to use our talents for the betterment of others, and to leave an indelible mark on the world. Today we present his satire A Journey through the Literary Fair…. 

☆ Witful Warmth# 33 ☆

☆ Satire ☆ A Journey through the Literary Fair…  ☆ Dr. Suresh Kumar Mishra ‘Uratript’ ☆

In the realm of modern literature, one might be tempted to compare it to an ancient epic—if one could stomach such a thought without bursting into laughter. Each year, a grand spectacle unfolds, drawing in literary aficionados as if they were moths to a flickering flame. Writers, like hapless actors in a farcical play, assemble to showcase their wordsmithing wizardry. Yet, amidst this theatricality, the only glimmer that captures one’s attention is the dazzling light of awards, overshadowing any semblance of genuine literary merit.

Enter our protagonist, Mr. Raghubir Shukla, a rather ordinary author with ambitions as lofty as a hot air balloon, though without the necessary buoyancy to lift him off the ground. His trusty typewriter—a relic from a bygone era—had seen better days, often spitting out words with all the reliability of a drunken sailor. Despite this mechanical misfortune, Shukla was deeply committed to the serious business of literature, harboring a desire to win an award. This notion had burrowed into his mind like a goat munching on grass, refusing to budge.

Shukla had heard tales from fellow writers who basked in the glory of awards, spinning tales of their triumphs like poets celebrating their muses. They sang the praises of recognition, and here was Shukla, yearning for a slice of that sweet literary pie. Inspired by his peers, he gathered his friends in their quaint little village, embarking on a mission to concoct a master plan for securing awards.

But lo and behold, let us turn our gaze to the editors—the true puppeteers of this literary circus. They weave intricate webs, ensnaring unsuspecting authors in their traps, making it seem as though publishing is a privilege reserved for the chosen few. One such editor, the illustrious Raunak Chaubey, was a master of this art, editing countless anthologies with the efficiency of a factory assembly line. Chaubey had perfected the craft of extracting money from writers with the finesse of a magician pulling rabbits from hats.

“Your manuscript lacks depth,” Raunak casually informed a beleaguered writer, who looked as dejected as a child denied candy. “However, if you’d be willing to part with a modest sum, I could see my way clear to publishing it.” The writer’s face crumpled, resembling a deflated balloon, as the editor’s offer hung in the air, heavy with irony.

Now, let us not forget the audience—the unsuspecting readers who stand at the back, waiting with bated breath for a truly remarkable piece of writing. They often resemble children lost in a candy store, eyes wide with anticipation. Yet, when faced with the reality of mediocrity, their dreams shatter like glass underfoot. They yearn for literary brilliance, only to find themselves grappling with the sour taste of disappointment.

Authors crave accolades, but these coveted awards seem to play hide and seek. As soon as the winners are announced, writers adjust their spectacles and wonder, “Is this really the same author who couldn’t string together a coherent sentence?” The irony is as thick as molasses, coating the literary scene in a sticky sweetness that leaves a bitter aftertaste.

And then, amidst this cacophony of absurdity, a peculiar twist emerges. The award ceremonies are graced by illustrious figures, grandstanding on stage while extolling the virtues of literature. When the name of an award winner is called, a hazy figure takes the spotlight, flashing a self-satisfied grin as if they’ve just discovered the secret to immortality.

Yet, here lies a truth that cannot be ignored: these awards often elude the true writers, landing instead in the hands of those ensnared in the editor’s trap. “Why did I award them?” Raunak muses, his mind swirling with self-serving calculations. “Because they’re beneficial to me, and I possess an uncanny knack for securing their accolades.”

Shukla, in his fervor, decided to submit his work to a shared anthology, aided by a friend who shared his ambition. “I’ve penned a magnificent poem, dear Raunak!” he declared, puffing out his chest. “I wish for it to be included in the anthology.” Raunak, the ever-astute businessman, smiled knowingly. “Certainly, but a little contribution would be required.”

Upon rifling through his pockets, Shukla discovered the unfortunate reality: a worn-out pen and a few chocolate wrappers were all he had to offer. However, undeterred, he rallied his family for a few coins, casting his gaze toward the glimmering prize that danced tantalizingly in his imagination. He envisioned a literary rebirth, his life taking a turn as splendid as a dandelion blossoming in spring. As he submitted his name for the award, he found himself pondering, “Will I one day grace the stage to accept my rightful place among the luminaries?”

Finally, the day of the award ceremony arrived, the entire town adorned as if for a royal wedding. Shukla donned his finest tattered clothes, preparing himself to ascend the stage. As his name was called, he stepped forward, feeling as though he stood before the divine. The bright lights of the award seemed to flicker mockingly in his eyes.

Yet, a voice rang out from the stage, announcing, “We award based on status!” Shukla’s heart sank as dreams crumbled before his eyes. “Is this what awards truly signify—a mere piece of paper?” he lamented, grappling with the absurdity of it all.

After the ceremony, Shukla turned to his friends, sharing his newfound wisdom. “This literary fair is nothing more than a charade! We are mere priests of words, gazing upon the glories of paper while the essence of true writing slips through our fingers. In the dazzling allure of awards, the true authors fade into obscurity.”

And so, amidst the laughter of the crowd and the clinking of glasses, the curtain falls on this satirical spectacle—a tale woven with the threads of irony and hypocrisy. In the end, it is not the awards that define the writer, but rather the passion for the craft, the sincerity of expression, and the unwavering belief in the power of words. After all, as we navigate the grand literary fair, let us not forget the true essence of storytelling—the heart that beats behind the facade of fame and recognition.

****

© Dr. Suresh Kumar Mishra ‘Uratript’

Contact : Mo. +91 73 8657 8657, Email : [email protected]

≈ Blog Editor – Shri Hemant Bawankar/Editor (English) – Captain Pravin Raghuvanshi, NM ≈

Please share your Post !

Shares

English Literature – Poetry ☆ – ‘EMBLEM…’ – ☆ Ms. Rupa Rao ☆

Ms. Rupa Rao

(Rupa Rao holds an MBA and a Law degree.  After a corporate career, for two years she is engaged in literary pursuits. Her writings are featured in multiple poetry anthologies, magazines and online platforms. She juggles writing, reciting solo or moderating group poetry events, interviewing creative writers, poets, chefs, musicians etc. She enjoys a few online literary groups and shares her work with them. She is an avid nature walker, into regular yoga, and believes in constantly growing. She has curated, edited and co-authored Four poetry anthologies. This year her solo anthologies and other books should be coming out.)

We present her prize-winning entry in the Literary Warriors Group Contest ~ ‘EMBLEM…~. 

☆ ~ ‘EMBLEM…’ ~? ☆

(Prize winning entry in the Literary Warriors Group Contest. The prompt given was to start with the lines “This January”.)

 This January chills innards seeps into bones

Sprinkling “freeze” via invisible divine drones

Arctic air dumps on pretty plains now dry zones

Unheard are home bound multiple mourns

This January shall swear in few world leaders

Seeking ban on history, slavery, holocaust, for readers

Dictating how women may treat own body

Wanting tax cuts for richest with life gaudy

 *

This January- Land-grabs, global wars rage on

Usurping power with innocent human as pawn

Civilians, children, women pay the ultimate price

Deaf are powerful to commoner’s wrenching cries

 *

This January – wisps of peace-whispers whirl

Humming with silent–prayers vibrational swirl

Millions of wishes negate hate’s hurtful hurl

Release communities shrunk in embryonic curl

 *

This January, the cloistered chilling hearts thaw

Misdirected masses heal generational wounds raw

Voice of reason reigns amongst keepers of law

Wisdom, empathy, compassion turn magnetic draw

 *

This January will also be a blessed mixed bag

Some wins, few losses life shall pick to tag

Human resilience will fly high its courage flag

A prayerful Insignia of peace and bully’s brag.

~ Ms. Rupa Rao

© Ms. Rupa Rao

≈ Editor – Shri Hemant Bawankar/Editor (English) – Captain Pravin Raghuvanshi, NM ≈

Please share your Post !

Shares

हिन्दी साहित्य – आलेख ☆ अभी अभी # 582 ⇒ बैंड बाजा ☆ श्री प्रदीप शर्मा ☆

श्री प्रदीप शर्मा

(वरिष्ठ साहित्यकार श्री प्रदीप शर्मा जी द्वारा हमारे प्रबुद्ध पाठकों के लिए साप्ताहिक स्तम्भ “अभी अभी” के लिए आभार।आप प्रतिदिन इस स्तम्भ के अंतर्गत श्री प्रदीप शर्मा जी के चर्चित आलेख पढ़ सकेंगे। आज प्रस्तुत है आपका आलेख – “बैंड बाजा।)

?अभी अभी # 582 ⇒ बैंड बाजा ? श्री प्रदीप शर्मा  ?

बैंड बाजा और बैंड बजने में ज़मीन आसमान का अंतर है! हम आज उस बैंड की बात करने जा रहे हैं, जिसे बच्चे बाजा कहते हैं, और जिसके बिना बारात नहीं निकलती।

किसी भी बैंड बाजे की सबसे बड़ी खूबी होती है, बैंड वालों की यूनिफॉर्म, जो अक्सर लाल, पीली, नीली, और फौजी रंग की होती है। हर इंसान की ऊंच – नीच को, रंग -रूप और जात पात को अगर कोई मिटा सकता है, तो वह है यूनिफॉर्म। यूनिफॉर्म को वर्दी भी कह सकते हैं। वर्दी ही इंसान को अगर एक पुलिस वाला बनाती है, तो वर्दी ही उसे एक फौजी भी बनाती है। वर्दी में अनुशासन है। वर्दी का रंग एक है, अमीर क्या, गरीब क्या।।

बाजा, एक बहुत पुराना वाद्य है ! बैंड का इतिहास अंग्रेज़ो के ज़माने से जुड़ा है। पुराने समय में भी जब विजय घोष होता था, ढोल धमाका होता था, विवाह की शहनाइयां बजती थीं, नगाड़े बजाएं जाते थे। मंगलगान गाए जाते थे। पुष्पहारों से स्वागत किया जाता था।

कोई भी शहर, गांव, कस्बा हो, शुभ कार्य पर, भजन कीर्तन, सुन्दरकाण्ड पर, ढोलक की आवाज़ अवश्य गूंजती थी। लोक गीत, विवाह गीत भी कहीं बिना ढोलक के गाए जाते हैं। शादी पर अगर बैंड बाजा न हो, तो बारात वापस चली जाती है। तीन चार महीने पहले से बैंड बाजे की बुकिंग करनी पड़ती है। ढोलची तो फिर भी कम समय में उपलब्ध हो जाता है।।

मेरे शहर के व्यस्त खजूरी बाज़ार में कभी इनकी दुकानें हुआ करती थी, जहां बैंड वाले प्रैक्टिस के रूप में धुन निकाला करते थे। इनके नाम भी कुछ अजीब ही होते थे। मालवा दरबार बैंड, नौशाद बैंड, गंभीर बैंड, के अलावा भी अन्य कई तरह के बैंड अनंत चतुर्दशी के उत्सव में देखे जा सकते थे।

15 अगस्त और 26 जनवरी की परेड के वक्त मिलिट्री बैंड की धुन हम सन 1947 से सुनते आ रहे हैं। याद कीजिए मन्ना डे का वह देशभक्ति पूर्ण गीत ;

बिगुल बज रहा आजादी का

गगन गूंजता नारों से

कहनी है यह बात मुझे

देश के पहरेदारों से

संभल के रहना

अपने घर के

छुपे हुए गद्दारों से।।

बात वही, लेकिन कितने सालों पहले, कितनी खूबसूरती से कही ! बिगुल से याद आया, हां, तो हम बैंड बाजे की बात कर रहे थे। किसी भी व्यक्तियों के समूह को भी बैंड कहते हैं। चूंकि बैंड बैठकर नहीं बजाया जाता, इसलिए इनके वाद्य देसी नहीं होते। एक बैंड मास्टर होता है, जो पहले क्लारेनेट से धुन निकालता है, फिर वन, टू, थ्री के बाद बाजा शुरू हो जाता है। कम से कम पंद्रह की संख्या एक बैंड का रूप ले लेती है। छोटे मोटे बिगुल और बड़े बड़े ढोल, बिना ड्रम, ट्रम्पेट और ढपली के भी कहीं बैंड बजा है।

एच एम वी के भोंगे की तरह थोथा सूंड जैसा भोंगा, और बड़े बड़े ढोल। सिर्फ फूंक मारने और ठोकने के लिए ही होते हैं, उनसे कोई धुन नहीं निकाली जा सकती। किसी एक ऊंघते हुए इंसान के हाथों में बड़ा सा झुनझुना टाइप वाद्य पकड़ा दिया जाता है, लेकिन बैंड की शान वे ही लोग होते हैं।।

क्या दिन थे वे भी ! बारात के साथ गैस बत्ती वाले पेट्रोमेक्स सर पर उठाकर चलने वाले मजदूर, बारात को रोशन किया करते थे, और नशे में झूमते हुए बाराती नाचते वक्त जब एक एक, दो दो के नोट न्यौछावर करते थे, तो बेचारे बैंड वाले उन्हें या तो हाथ से छीना करते थे, या ज़मीन से उठा लिया करते थे।

कुछ उद्दंड किस्म के लंबे लफंगे, अपना हाथ इतना ऊंचा कर लेते थे, कि बेचारा बाजे वाला, उनके हाथ तक नहीं पहुंच पाता था। एक पैशाचिक संतुष्टि के पश्चात ही वह नोट का टुकड़ा, बाजे वाले के हाथ में सौंपता था।

आज बारात अत्याधुनिक हो गई है, और बैंड बाजे भी। एक बड़ी कार में कुछ गायक कान फाड़ू डी जे के उपकरणों के साथ विराजमान हो जाते हैं, सबसे पीछे एक डीजल का जेनरेटर आवाज़ करता हुआ, और प्रदूषण फैलाता हुआ चलता है, तो ट्यूब लाइट और चमचमाती झालरों के बीच कुछ बैंड वाले आगे आगे चलते हैं, और उनके पीछे पूरी बारात। बारात को पूरी रात छोटी पड़ती है, सड़क पर नाचने, आतिशबाजी छोड़ने और शोर प्रदूषण फैलाने के लिए।।

प्याज कितना भी महंगा हो जाए, शादियों की फिजूलखर्ची एक आवश्यक बुराई है, सामाजिक व्यवस्था है, लाखों के मैरिज गार्डन में अगर छप्पन तरह के व्यंजन न परोसे जाएं, तो काहे की शादी। ढोल, धमाका और नाच गाना ही तो शादी का मकसद होता है। जो बाराती बैंड बाजे की धुन में सड़क पर नहीं नाचा, वह काहे का बाराती। कभी किसी बैंड बाजे वाले इंसान की निजी जिंदगी में न झांके, आपकी खुशियों का बैंड बज जाएगा।।

♥ ♥ ♥ ♥ ♥

© श्री प्रदीप शर्मा

संपर्क – १०१, साहिल रिजेंसी, रोबोट स्क्वायर, MR 9, इंदौर

मो 8319180002

≈ संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक (हिन्दी) – श्री विवेक रंजन श्रीवास्तव ‘विनम्र’  ≈

Please share your Post !

Shares

हिन्दी साहित्य – साप्ताहिक स्तम्भ ☆ क्या बात है श्याम जी # 205 ☆ # “मूल्यों का पतन…” # ☆ श्री श्याम खापर्डे ☆

श्री श्याम खापर्डे

(श्री श्याम खापर्डे जी भारतीय स्टेट बैंक से सेवानिवृत्त वरिष्ठ अधिकारी हैं। आप प्रत्येक सोमवार पढ़ सकते हैं साप्ताहिक स्तम्भ – क्या बात है श्याम जी । आज प्रस्तुत है आपकी भावप्रवण कविता “मूल्यों का पतन…”।

☆ साप्ताहिक स्तम्भ ☆ क्या बात है श्याम जी # 205☆

☆ # “मूल्यों का पतन…” # ☆

बड़ा अजीब

इस जमाने का चलन है

दिखावे का है प्यार

मन के अंदर जलन है

 

चेहरे पर मुखौटे हैं

सभी सिक्के खोटे हैं

मुस्कुराहट झूठी है

फरेब में मगन है

 

बाहों में है यार

दिल में ना प्यार ना एतबार

टूटते रिश्तों की

यही चुभन है

 

मां-बाप बने हैं बोझ

कलह होती है रोज

मां-बाप की जिम्मेदारी

वृद्धाश्रम में दफन है

 

शरीर पर लंगोटी है

घर में नहीं रोटी है

भूख से बिलखता

यह कैसा बचपन है

 

महंगाई की मार है

हर शख्स बेज़ार है

सस्ती है शराब

यहां महंगा कफन है

 

पैरों में बेड़ियां है

हाथों में हथकड़ियां है

न्याय पेशोपेश में है

हर तरफ मूल्यों का पतन है

 

जीने की हसरत है

हवाओं में नफरत है

दिलों में मोहब्बत का

कौन करेगा जतन है /

© श्याम खापर्डे 

फ्लेट न – 402, मैत्री अपार्टमेंट, फेज – बी, रिसाली, दुर्ग ( छत्तीसगढ़) मो  9425592588

≈ संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक (हिन्दी) – श्री विवेक रंजन श्रीवास्तव ‘विनम्र’  ≈

Please share your Post !

Shares

सूचना/Information ☆ संपादकीय निवेदन ☆ डॉ. शैलजा करोडे – अभिनंदन ☆ सम्पादक मंडळ ई-अभिव्यक्ति (मराठी) ☆

सूचना/Information 

(साहित्यिक एवं सांस्कृतिक समाचार)

? डॉ. शैलजा करोडे – अभिनंदन ?

💐 संपादकीय निवेदन 💐

आपल्या समूहातील ज्येष्ठ लेखिका व कवयित्री डॉ. शैलजा करोडे यांचा “माणुसकी“ हा कथासंग्रह आणि “हुंकार काळजाचा“ हा कवितासंग्रह — अशी दोन पुस्तके नुकतीच प्रकाशित झाली आहेत.

यासाठी डॉ. शैलजाताईंचे आपल्या सर्वांतर्फे मनःपूर्वक अभिनंदन, आणि त्यांच्या यापुढील अशाच समृद्ध साहित्यसेवेसाठी हार्दिक शुभेच्छा.💐

आजच्या अंकात करून घेऊ या त्यांच्या “माणुसकी“ या कथासंग्रहाचा परिचय“पुस्तकावर बोलू काही“ या सदरामध्ये.

संपादक मंडळ, ई-अभिव्यक्ती (मराठी)

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ. उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

Please share your Post !

Shares

मराठी साहित्य – कवितेचा उत्सव ☆ मनातल्या वनात मी… ☆ प्रा तुकाराम दादा पाटील ☆

श्री तुकाराम दादा पाटील

? कवितेचा उत्सव ?

☆ मनातल्या वनात मी ☆ प्रा तुकाराम दादा पाटील ☆

मनातल्या वनात मी तुलाच खूप शोधले

समोर पाहता तुला मलाच वेड लागले

 *

लपूनको उगाचतू ढगात चांदणी परी

हवीसतू मला इथे हळूच भेट अंतरी

तशीच ये समोर तू हळूच टाक पावले

समोर पाहता तुला मलाच वेड लागले

 *

दिसेल का मला तुझा तसाच शांत चेहरा

विचारतो तुलाच मी बनून आज बावरा

मनातल्या मनात हे धुके बरेच दाटले

समोर पाहता तुला मलाच वेड लागले

 *

भिजून पावसात तू अजून कोरडी कशी

नकोच लाजणे तुझे बनून वाग धाडसी

जगासमोर यायचे नवीन देत दाखले

समोर पाहता तुला मलाच वेड लागले

 *

विचार खुंटतो तिथे गती कुठून यायची

वियोग सोसला तरी मने कशी तुटायची

मिळून जायचे पुढे म्हणून दीप लावले

समोर पाहता तुला मलाच वेड लागले

 *

जुळून यायला पुन्हा सुरेख योग यायचा

दबून राहिल्यामुळे तसाच व्यर्थ जायचा

रुकार घ्यायचा तुझा म्हणून मौन सोडले

समोर पाहता तुला मलाच वेड लागले

© प्रा. तुकाराम दादा पाटील

मुळचा पत्ता  –  मु.पो. भोसे  ता.मिरज  जि.सांगली

सध्या राॅयल रोहाना, जुना जकातनाका वाल्हेकरवाडी रोड चिंचवड पुणे ३३

दुरध्वनी – ९०७५६३४८२४, ९८२२०१८५२६

≈ संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ. उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर ≈

Please share your Post !

Shares

मराठी साहित्य – विविधा ☆ “पत्यांचा डाव…” ☆ श्री कौस्तुभ परांजपे ☆

श्री कौस्तुभ परांजपे

? विविधा ?

☆ “पत्यांचा डाव…” ☆ श्री कौस्तुभ परांजपे

(दै‌. लोकमत मंथन पुरवणीत २२ सप्टें. २०१९ ला प्रकाशित)

सकाळपासून माझी थोडी चुळबुळ सुरु होती. पण कोणाशी बोलावं हे काही कळत नव्हतं. बाबा दोन दिवसांकरता बाहेरगावी गेले होते. नाहीतर त्यांच्याशी बोलून मन थोडं मोकळं करता आलं असतं.

मित्राच्या घरी त्यांचे थोडे घरगुती वाद झाल्याने त्याच्या घरच वातावरण थोड गढूळ झाल होत. त्यामुळे मी थोडा अस्वस्थ होतो.

माझी ही चुळबुळ कदाचित आजोबांच्या अनुभवी आणि चाणाक्ष नजरेने हेरली असेल असे वाटतं. कारण त्यांनी शांतपणे मला बोलावलं, समोर बसवलं आणि पत्याचा कॅट काढून पत्ते वाटून म्हणाले, बैस, जरा दोन डाव खेळ. फ्रेश वाटेल आणि विचारांना दिशा मिळेल.

पत्ते खेळतांना ते काही जास्त बोलले नाहीत. मग हळूच म्हणाले, आपल्याकडे असलेल्या पत्यांमधून आपण चांगला डाव लावण्याचा प्रयत्न करतो. सगळे डाव चांगलेच येतात असे नाही. काही चांगले असतात, लवकर लागतात. काही थोडे अवघड असतात, उशीरा लागतात, पण लागतात हे नक्की. त्यासाठी आवश्यक त्या पत्यांची जुळवाजुळव करावी लागते. काही पत्ते सोडावे लागतात, तर काही समोरच्याने टाकलेले किंवा आपण ओढून घेतलेले उपयोगात येतील का हे बघावे लागतं.

आपल्या आयुष्यात रोज उगवणारा दिवस असाच पत्यांच्या डावासारखा आहे. काय सोडावं आणि काय धरावं याचा शांतपणे आणि योग्य विचार केल्यास रोजचा डाव चांगल्या पध्दतीने सोडवण्यास मदत होते.

काही वेळा वेगळ्या डावांमध्ये आपण हुकूम सुध्दा बोलतो. आपल्याकडे भारी असलेले पत्ते हुकूमाच्या हलक्या पाना पुढे निष्प्रभ ठरतात. पण यातुनच सावरायचे असते. आणि पुढच्या चांगल्या डावाची प्रतीक्षा करायची असते.

हे सगळं बोलून होईपर्यंत आमचे दोन डाव झाले होते. मग ते शांतपणे म्हणाले, दोन डावात तुझ्या लक्षात आले का? आपल्याकडून काही पत्ते सोडले जातात, काही टाकले जातात, तर काही दिले जातात.

जे सोडतो ते दोघांच्याही उपयोगाचे नसतात. म्हणून समोरचाही उचलत नाही.

जे टाकतो ते कदाचित थोड्या कालावधीनंतर उपयोगात येणार असतात. असे पत्ते समोरचा उचलतो.

आणि जे देतो ते हमखास लगेचच उपयोगी आणि डाव लागायला कारणीभूत असतात, व बऱ्याचवेळा आपल्याला हे माहीत सुध्दा असते.

आपल्या रोजच्या जीवनातही येणाऱ्या प्रसंगात देण्याची वृत्ती असावी. त्याने समस्या सुटायला मदत होते. ज्या गोष्टी अपायकारक किंवा निरुपयोगी आहेत त्या सोडून द्याव्या. ज्या गोष्टींचा त्याग आत्ता केला तर चांगलेच होणार आहे त्या टाकून द्याव्या.

जेव्हा कोणाला संसारात, मैत्रीत साथ हवी असते त्या वेळी एकमेकांचा डाव लागतील असे पत्ते (विचार, मदत, संयम, धैर्य) द्यावे. त्यामुळे आपला किंवा त्याचा डाव लागण्यास मदत होते. येथे एकमेकांशी स्पर्धा, ईर्षा असता कामा नये. स्पर्धेत मी नाही तर तु सुध्दा नाही असा विचार असतो. पण रोजच्या डावात तो विचार ठेऊन चालत नाही.

प्रत्येक डाव लागण्यासाठी थोडा वेळ हा द्यावाच लागतो. तुमच्या पिढीचा हा त्रास आहे की तुम्हाला लगेच निकाल अपेक्षित असतात. थोडा संयम ठेवण्याची वृत्ती तुमच्याकडे नाही. जुळवाजुळव किंवा काही अंशी तडजोड तुम्ही सहज स्विकारत नाही. त्यामुळे मीच आणि माझेच बरोबर असा ग्रह कदाचित निर्माण होऊन डाव विस्कटण्याची शक्यता असते.

आता शांतपणे विचार कर आणि निर्णय घे. म्हणजे तुझी चुळबुळ शांत होईल.

आता मात्र मी मित्रांकडे जाऊन शांतपणे सगळे ऐकून व समजावून घेईन व काय सोडायचे, काय टाकायचे, व काय कोणी द्यायचे हे ठरवून त्यांचा डाव व्यवस्थित लाऊन देईन या बद्दल माझी खात्री झाली आहे.

धन्यवाद आजोबा, पत्याच्या डावातून देणं, घेणं, सोडण, जुळवण, व संयम दाखवणं हे शिकवल्याबद्दल. असे मी म्हणालो आणि मित्राकडे त्याचा डाव सावरायला बाहेर पडलो.

©  श्री कौस्तुभ परांजपे

मो 9579032601

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ.उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ.मंजुषा मुळे/सौ.गौरी गाडेकर≈

Please share your Post !

Shares

मराठी साहित्य – जीवनरंग ☆ ‼ सुखाचा चहा ‼ ☆ सुश्री स्वप्ना मुळे (मायी) ☆

सुश्री स्वप्ना मुळे (मायी)

? जीवनरंग ?

☆ ‼ सुखाचा चहा ‼ ☆ सुश्री स्वप्ना मुळे (मायी)

रस्त्यातच त्याला पावसाने गाठलं. आधीच सकाळ पासून वैतागलेला तो त्रागा करत त्याने गाडी बाजूला घेतली. रस्ता तसा रोजचा परिचयाचा पण कधी थांबावं लागलं नव्हतं. ह्या सहा महिन्यात पहिल्यांदा तो थांबला, पत्र्याच्या शेड खाली. छोटीशी चहाची टपरी होती. तसही आज सकाळच्या घटनेमुळे चहा प्यायचा राहिला होता आणि आता वातावरणही छान होतं. हा पाऊसही त्याला पुढे जाऊ देणार नव्हता.

टपरीवर एक जोडपं आणि छोटं मूल होतं. ते मूल पत्र्यावरून पडणाऱ्या पन्हाळ्याच्या पाण्याखाली हात नाचवत होतं आणि खळखळून हसत होतं. मध्येच ओला हात आई बाबांवर झटकत होतं आणि त्याचा हा खेळ हे दोघे हसून बघत होते. त्याने चहाची ऑर्डर दिली आणि ओल्या झालेल्या बाकड्यावरचं पाणी झटकत तो बसला. एकदम थंड स्पर्श त्या टेबलाचा त्याला झाला. त्याचं त्यालाच छान वाटलं. समोर रस्त्याच्या पलीकडे दूरवर पसरलेली शेती आणि त्यामागे उभे अवाढव्य हिरवेगार डोंगर. चिंब पावसात धूसर होऊन मजा करत उभे असलेले दिसले, हे सगळं बघताना त्याचा फोन वाजला, बायकोचाच होता. त्याने कट केला. सकाळ पासून हा पाचवा फोन तिचा. काही तरी चुका करत राहते आणि आपला मूड घालवते. लग्नाला अजून चार महिने नाही झाले, पण बोअर झालं हे सहजीवन, या भावनेने त्याने फोन कट केला.

तेवढ्यात चहाचा ग्लास घेऊन तो टपरीवाला समोर आला. आणि तितक्यात त्या बाई कडून काही ग्लास सुटले हातातून आणि त्या शांत वातावरणात खळकन आवाज झाला. ते मुल क्षणभर थबकलं पाण्यात खेळताना. तर त्या माणसाने हाताने आणि मानेनेच इशारा केला, काही नाही खेळ तू. आणि तो काचा भरू लागला. तिने आवाजाच्या दिशेने बघून हात जोडून चुकीची माफी मागितली. तर त्याने फक्त डोक्यावर हात ठेवला. एकूण चार पाच ग्लास फुटले होते, म्हणजे आजची कमाई नक्की शून्य, पण तो माणूस शांत होता.

आता ह्याची बेचैनी अजून वाढली. ह्याला सकाळचा प्रसंग आठवला. आपणच मध्ये आलो आणि बायकोच्या हातातला कप फुटला तर आपण किती चिडलो. बोललो तिला, पण ती शांत होती. ह्या वातावरणा सारखी आणि आपण ह्या चहासारखं गरम. शब्दांच्या वाफा आपल्या तोंडातून निघत होत्या. आपलं तर फारसं नुकसानही नव्हतं. पण आपण किती रिॲक्ट झालो. त्यामुळे दिवसभर देखिल आपला मूड खराब होता. आणि हा माणूस चिडण्या ऐवजी उलट काचा वेचून परत आपल्या कामाला लागला. खूप काही शिकल्या सारखं वाटलं त्याला ह्या अनुभवातून. तो पैसे द्यायला काऊंटर जवळ आला. वीसची नोट देताच चहावाला म्हणाला, “सर सुट्टे नाही माझ्याकडे १० रु द्यायला. तुमच्याकडे असतील तर बघा. ” त्याने खिसा तपासला पण सुट्टे नव्हते. “चॉकलेट देऊ” चहावाला म्हणाला. त्यावर हसून याने नकार दिला आणि म्हणाला, “असू द्या, नाहीतरी तुम्ही मला एक फार मोठी शिकवण दिली. ग्लास फुटले तरी किती शांत राहिलात. मी तर आज एक कप फुटला म्हणून महाभारत करून आलोय घरात. “

चहावाला हसून म्हणाला, “तिला दिसत नाही तरी ती माझ्या कामात मदत करते. कधीतरी चूक होणारच. आपल्या कडूनही होते. फक्त आपल्याला रागावणारं कोणी नसतं. आणि जोडीदाराच्या सतत चुका शोधून त्याला जर अस रागवत राहिलो तर प्रेम करायचं तरी कधी? आयुष्य क्षणभंगूर आहे. होत्याचं नव्हतं कधी होऊ शकतं. आता हिलाच बघा ना, लग्नाच्या वेळी डोळस होती ती, आणि एकाएकी दृष्टी गेली. डॉक्टर म्हणाले, येईल दृष्टी परत. पण कधी ते नक्की नाही. खूप वाईट वाटलं. माझी चिडचिड होत होती. एक दिवस तिनं माझ्या डोळ्यावर पट्टी बांधली म्हणाली, आता मी जे करते ते न चुकता करून दाखवा. मग लक्षात आलं सगळं किती अवघड आहे. त्या दिवसा पासून ठरवलं किती नुकसान झालं तरी तिला रागवायच नाही. माणूस नेहमी स्वतःच्या बाजूनी विचार करतो ना सर? थोडं समोरच्याला समजून विचार केला की लक्षात येतं सगळं. “

ह्याला आता जास्त आश्चर्य वाटलं. अंध बायको असून किती शांतपणे स्वीकारलं आहे हे सगळं. आपण तर जणू चिडणं हा आपला अधिकार आहे, अश्या अविर्भावात असतो सतत. आपली बायको सकाळी किती घाबरली होती. त्याला आठवलं. खरंतर रात्रभर पाय दुःखतात म्हणून कुठले तेल घेऊन मालिश करत बसली होती. तिला चार दिवसाच्या पाळीने अशक्तपणा येतो. मग स्वतःला उभं करायला ती हे प्रकार करते. पण आपण तिच्या या कुठल्याच विश्वात नसतो. त्यालाच एकदम भरून आलं. त्याचे विचार सुरू होते आणि तेवढ्यात मघापासून मोगऱ्याच्या झाडाच्या कळ्या तोडून गजरा बनवून चाचपडत ती टेबलापाशी आली आणि म्हणाली, “दहा रुपये सुट्टे नाहीत तर हा गजरा घ्या. कुणाचे फुकट पैसे नाही ठेवत आम्ही. तसही कपाने महाभारत झालं म्हणता घरात, ह्या गजऱ्याने मिटवून टाका.

कसं आहे कपातलं वादळ लवकर मिटलं, तर संसारात, मजा असते नाही का? इतक्या बारीक चुका पकडून जर संसार केला, तर संसारात एकमेकांना जी मोकळीक द्यायची ती दिली जाईल का? साहेब याच रोडवरून रोज येणं जाणं असेल तर येत जा. अधून मधून गजरा घ्यायला आणि चहा प्यायला. “

तो बघतच राहिला त्या जोडप्याला. एकमेकांना शारीरिक गुणांनी विसंगत असलं, तरी समजून घेणारं जोडपं. आता मुलाला आंनदी होड्या बनवून देत होतं आणि ती दिसत नसलं तरी मनाच्या दृष्टीने ती होडी आनंदी गावाकडे जाणारी बघून हसत होती. हे हास्य खरंच सुखी संसाराची साक्ष होतं. त्याने गजरा घेतला आणि वीस रुपयात खूप काही मिळालं ह्या भावनेने निघाला. गाडीला किक मारताना सहजच टपरीची पाटी बघितली, त्यावर नाव होतं.. ‘सुखाचा चहा !’

© सुश्री स्वप्ना मुळे (मायी)

फक्त व्हाट्सअप संपर्क +91 93252 63233

औरंगाबाद

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ. उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

Please share your Post !

Shares

मराठी साहित्य – मनमंजुषेतून ☆ कॅटॅलिस्ट— – लेखिका – सुश्री नीला महाबळ गोडबोले ☆ प्रस्तुती – सुश्री प्रभा हर्षे  ☆

सुश्री प्रभा हर्षे

??

☆ कॅटॅलिस्ट— – लेखिका – सुश्री नीला महाबळ गोडबोले ☆ प्रस्तुती – सुश्री प्रभा हर्षे 

” हल्ली वयाची तीस-पस्तीस वर्षं उलटून गेली तरी मुलांची किंवा मुलींची लग्नच ठरत नाहीत “….. हा विषय सध्या ऐरणीवर आहे.. यावर पॉडकास्टमधे, अनेक निरनिराळ्या माध्यमांवर, पालकांमधे चर्चासत्रं घडतायत…

अशातच परवा माझ्या तेहतीस वर्षांच्या एका लग्नाळु भाच्याने ” ही मुलगी फारच बारीक आहे ” असं कारण देऊन विवाहसंस्थेतून आलेली एक मुलगी माझ्यापुढेच नाकारली. त्या मुलीत असलेल्या चार चांगल्या गोष्टी आमच्या भाच्याच्या दृष्टीने नगण्य होत्या…

यात मला फारसं आश्चर्य वाटलं नाही… तो नाही…. त्याचं तारुण्य ते बोलत होतं..

पण ” बरं, तुला फार बारीक वाटतेय न ही मुलगी मग राहूदे… ऐपवर इतर अनेक मुली आहेत… त्या बघ… ” असं म्हणत माझ्या मैत्रिणीने म्हणजे त्याच्या माऊलीने जेंव्हा ” त्या मुलीचा विषय ” पाच मिनिटांत निकालात काढला… तेंव्हा मात्र या पोराचे चाळीशीपर्यंत काही दोनाचे चार हात होत नाहीत, याची खात्री पटली….

रिक्षातून घरी परतताना माझ्या समस्त आई, आज्या, मावश्या, काकवा, आत्या, माम्या यांनी माझ्या डोक्यात फेर धरला… आम्ही सख्खी, चुलत, मामे, आते, मावस भावंडे लाडाकोडात वाढत केंव्हा मोठी झालो ते कळलचं नाही… शिक्षणं पार पडली … मुलगे नोकरी धंद्याला लागले.. साहजिकच उपवर झाले..

मुली मोठ्या दिसू लागणं.. फारतर पदवीधर होणं… एवढंच क्वालिफिकेशन त्याकाळात मुलींच्या लग्नासाठी पुरेसं असायचं.. “करीअर ” हा शब्द मुलांसाठीही जिथं फारसा महत्त्वाचा नसायचा तिथं मुलींची काय बात ?

मुलानं नोकरीधंदा करावा.. स्वयंपाकपाणी थोडक्यात गृहकृत्ये येणा-या मुलीशी लग्न करावं..

मुलीला वडिलांच्या संपत्तीत हक्क नाही तर तिच्या वडिलांनी किमान दोन-चार तोळे सोनं मुलीच्या अंगावर घालून दोन्ही अंगानं लग्न करून द्यावं… लग्नात मानपानावरून रुसणं हा वरपक्षाचा हक्क..

लग्नानंतर वर्षाच्या आत हललेला पाळणा.. ही लग्नाची यशस्वीता..

…. संसारवेलीवर एक मुलगा नि एक मुलगी फुलणं.. ही संसाराच्या स्पर्धेतील सुवर्णपदक प्राप्ती…

नव-याने इमाने-इतबारे केलेला नोकरीधंदा, बायकोने टुकीने केलेला संसार-आदरातिथ्य, मुलांचं संगोपन… आईवडिलांच्या वृद्धापकाळात केलेली त्यांची सेवा, यथासांग पार पाडलेले त्यांचे दिवसकार्य…

चांगली निघालेली सुसंस्कृत मुले नि त्यांची वेळेवर झालेली लग्नकार्ये..

आणि…. मुलांनी साजरी केलेली आईची साठी नि वडिलांची पंचाहत्तरी…

एवढ्या माफक अपेक्षा असलेलं जीवन…

कधीतरी हॉटेलातला डोसा.. बांधलेलं एखादं टुमदार घर… बायकोला अस्सल सोन्याचा केलेला छोटासा दागिना…. एखादा दूरचा नाहीतर अगदी क्वचित परदेश प्रवास … हा एखाद्यालाच नशीबाकडून मिळालेला बोनस…

अशा परिस्थितीत जीवनाच्या साथीदाराकडून लग्नासाठीच्या कितीशा अपेक्षा असणार ?

तरीही पसंती -नापसंती असायचीच…

माझ्या आतेभावाला एखादी मुलगी सांगून आलेली असायची… बघण्याचा कार्यक्रम पार पडलेला असायचा.. घरातील समस्त मंडळी गोल बसलेली.. अर्थातच ” मुलगी ” हाच चर्चेचा विषय..

गोरटेली एकशिवडी ती मुलगी सगळ्या महिलावर्गाच्या मनात भरलेली..

” मला नको ही… फारच बारीक आहे.. ” आतेभावाचं डायरेक्ट रिजेक्शन…

” अरे पद्या… नलूमामीकडं बघं.. लग्नात या मुलीच्या निम्मी होती.. उसाचं चिपाड बरं.. आता बघ कशी झालीय… गादीची वळकटी बरी…

(इथं बायांच्या चेह-यावर पदराआड दडलेलं मिश्किल हसू )

“अरे प्रदीपबाळा, पहिल्या बाळंतपणानंतर बायका नको म्हणण्याइतक्या भरतात…

म्हणून सुरुवातीला बारीकच ब-या.. !!” 

– – प्रदीपभाऊंना हा सुशीलामामीचा युक्तीवाद पटायचा नि दिवाळीनंतरच्या पहिल्या मुहुर्तावर ते बोहल्यावर चढायचे..

” फार जाड आहे गं ही मुलगी, नाही म्हणून कळवून टाका.. ” वैतागलेल्या पुतण्याला हीच सुशीलाकाकू सांगायची,

” अरे जयंता… काय करायची बारीक मुलगी घेऊन… सासरची माणसे खायला घालतात की नाही, असे लोक विचारणार… शिवाय अशा बारीक पोरींना सारखी आजारपणे…. त्यापेक्षा ही खाल्ले -प्यालेले अंगावर दिसणारी मुलगी बरी रे.. अशा पोरी कामाला वाघ असतात.. आणि दोन पोरं झाली की हे बाळसं जातं रे… !!

…… जयंता केंव्हा त्या बाळसेदार मुलीला पसंती देऊन बसायचा, ते त्याचं त्यालाच कळायचं नाही..

” या टकलू मुलाशी मी आजिबात लग्न करणार नाही ” म्हणून हटून बसलेल्या माझ्या मावसबहिणीच्या तोंडावर

” खल्वाटो निर्धनो क्वचित् ” म्हणजे टकलू माणूस कधीच निर्धन नसतो.. ( नेहमी श्रीमंत असतो ) असं संस्कृत सुभाषित फेकून तिला ” मी याच्याशीच लग्न करणार ” असं म्हणायला माझ्या आईनं. भाग पाडलं होतं…

पुण्यातील मामेबहीण जेंव्हा मिरजेसारख्या लहान गावातील मुलाला केवळ गाव लहान म्हणून नाकारू लागली तेंव्हा…

.. पुणं, पुण्यातील महागाई, तिथली माणसं, लांब-लाब अंतरं, लहान घरं… यापुढे मिरज हे कसं चांगलं आहे आणि मुख्य म्हणजे तिच्या कफ प्रवृत्तीला मिरजेतच राहणं कसं श्रेयस्कर आहे… हे माझ्या शोभामावशीनं एखाद्या निष्णात वकिलाला लाजवेल, अशा युक्तीवादानं पटवून दिलं होतं.. अन् खरच सविताताई लग्न करून जी मिरजेत आली… तिने मिरज कधीच सोडलं नाही…

“कुटुंबाची आर्थिक स्थिती गरिबीची.. स्वत:चं घरही नाही”… म्हणून अतिशय हुशार, उच्चशिक्षित नि कष्टाळु अजितरावांना नाकारणा-या अपर्णाताईला आमच्या आजीने असं काही फैलावर घेतलं…

“तुला देवानं हातपाय दिलेत, आईवडिलांनी शिक्षण दिलं.. ते कशासाठी ?आयतं बसून खाण्यासाठी ?

नव-याबरोबर कष्ट कर… त्याला साथ दे… अगं दोघे मिळून एकच काय चार घरं बांधाल… “

…. अपर्णाताईच्या डोळ्यात तेंव्हा पाणी आलं.. पण तिला आजीचं कुठेतरी पटलं.. तिने अजितरावांना होकार दिला…. नुसताच होकार नाही तर कष्टाचीही साथ दिली…. अजितराव-अपर्णाताईचे चार कारखाने, महालासारखा बंगला.. त्यांचं दृष्ट लागण्यासारखं वैभव पहायला दुर्दैवानं आजी या जगात नव्हती…. पण अपर्णाताईने तिच्या प्रत्येक वास्तुत आजीचा फोटो मात्रं आठवणीने लावलाय… !!

ही वानगीखातर दिलेली काही उदाहरणे…

आम्हा भावंडांपैकी प्रत्येकाच्या लग्नात आमचे आई, बाबा, आजी-आजोबा, मावशी, काका-काकू, आत्या, मामा-मामी, वडील भाऊ-बहिणी..

यांनी कधी आंजारून -गोंजारून, कधी रागावून, कधी क्वचित खरं-खोटं बोलूनही लग्नाला तयार केलं..

अर्थात यामागे त्यांनी पाहिलेल्या अनेक उन्हाळ्या-पावसाळ्यांचा अनुभव होता.. आपल्या पोरांचं भलं व्हावं.. सारं काही वेळच्या वेळी व्हावं… आयुष्याच्या सप्तरंगांचं त्यांना दर्शन व्हावं.. ही सदिच्छा होती…

अन् त्यासाठी वाईटपणा घेण्याचीही तयारी होती…

कारण त्यांनी आम्हा मुलांना आपलं मानलं होतं..

परवा मला एक बाई भेटल्या.. ज्ञानवृद्ध नि वयोवृद्ध…

” मी नं कुणाचं लग्न ठरवण्याच्या भानगडीत पडत नाही.. अगदी जवळच्या नात्यातही नाही… काही झालं तर उगीच वाईटपणा कोण घेणार ?”

मी दचकले..

… हे बोल या काळाचं प्रतीक तर नव्हेत ? कुणीच कुणाच्या अध्यात मध्यात शिरायचं नाही…

अगदी आई-वडिलांनी सुद्धा… ?

मुलं शिकलेली असतात, वयानं मोठी असतात… त्यांची मतं ठाम असतात..

त्यानी स्वत:च्या आयुष्याची आखणी केलेली असते…

विवाहसंस्था असतात.. मुलं नाव नोंदवू शकतात.. एकमेकांना भेटू शकतात… पटलं तर लग्नही ठरवू शकतात… आई-वडिलांची, नातेवाईकांची यासाठी काहीच गरज नसते..

पण मग वय वाढलं तरी लग्नं का ठरत नाहीत?

ठरली तरी होतीलच असं नाही…

झालं तरी टिकतीलच असंही नाही..

लग्न ठरायचा दर खूप कमी झालाय

 नि

लग्न मोडायचा दर खूप वाढलाय..

– – कारण लग्न ही एक अभिक्रिया आहे… रिएक्शन आहे.. अन् अभिक्रियेसाठी -रिएक्शनसाठी उत्प्रेरक म्हणजे कॅटॅलिस्ट असला तर ती अभिक्रिया होते… वेगाने होते… अन् वेगाने होते म्हणून कंटाळवाणी होत नाही…

काही अभिक्रिया तर कॅटॅलिस्टशिवाय होतच नाहीत… लग्नाच्या या अभिक्रियेत आपले गणगोत हे कॅटॅलिस्ट असतात -असले पाहिजेत..

…. पण दुर्दैवाने कॅटॅलिस्टना अभिक्रियेत भागच घ्यायचा नाहीये नि रिएक्टंटना कॅटॅलिस्टची गरजच वाटत नाहीये…. म्हणूनच अभिक्रियेचा लोचा होतोय…. चूक समजून सांगणारी मायेची माणसंच नाहीयेत…. आणि असली तरी मुलांना त्यांचं ऐकायचं नाहीये..

आम्हाला पटवून, आमची समजूत काढून, प्रसंगी रागावून आम्हाला या आमच्या माणसांनी बोहल्यावर उभं केलं… म्हणून आमचं सारंच आलबेल होतं का?.. नक्कीच नाही..

रूळ बदलताना होणारा खडखडाट झालाच.. पण गाडीनं रूळ सोडू नये किंवा रुळावरून घसरू नये, यासाठी सासर-माहेरच्या वडीलधाऱ्यांनी कवचाचं काम केलं.. स्वत:ची जबाबदारी समजून..

कारण लग्न ठरवणं ही जशी त्यांनी आपली जबाबदारी मानली होती तशी ते टिकवण्याचा ठेकाही त्यांनी मायेने घेतला होता.. नि तो आम्हालाही मान्य होता..

ना प्रदीपदादाची बायको कधी जाड झाली…. ना जयंतदादाची कधी बारीक झाली…

सुरुवातीला दोघांना थोडी लाज वाटायची.. रागही यायचा…

पण नंतर एकमेकांना एकमेकांचा सहवासाने असा काही लळा लागला की एकमेकांवाचून रहाणं अशक्य झालं… जाडी, बारीकपणा, टक्कल, गाव, आर्थिक स्थिती… सारं बाजूला पडलं… नि….

तुझं मन माझं झालं 

माझं मन तुझं झालं 

आता सगळेच साठी -सत्तरीला आलेत..

कुणाची साठी साजरी होते.. कुणाची पंचाहत्तरी..

कुणाचा लग्नाचा पन्नासावा वाढदिवस..

त्या मंगलप्रसंगी फार वर्षापूर्वी लग्नासाठी कॅटॅलिस्ट झालेली नव्वदीतली काकू बोळक्या तोंडाने म्हणते,

” हा गधड्या तेंव्हा हिच्याशी लग्न करायला तयार नव्हता.. आणि आता बघा कसा बायकोशेजारी हसत बसलाय “

… तेंव्हा आयुष्यात लाभलेल्या सुखाची नकळत उजळणी होते, डोळे भरतात नि तोंडात आपोआप शब्द येतात – – ” थॅंक यू !! “

लेखिका : सुश्री नीला महाबळ गोडबोले

प्रस्तुती –  सुश्री प्रभा हर्षे 

पुणे, भ्रमणध्वनी:-  9860006595

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ. उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

Please share your Post !

Shares