Category: काव्यानंद

श्री सुहास रघुनाथ पंडित  काव्यानंद  ☆ लिम्ब... शांता शेळके ☆ रसग्रहण – श्री सुहास रघुनाथ पंडित ☆ ☆ लिम्ब... शांता शेळके ☆ निळ्या निळ्या आकाशाची पार्श्वभूमी चेतोहार भव्य वृक्ष हा लिंबाचा शोभतसे तिच्यावर   किती रम्य दिसे याचा पर्णसंभार हिरवा पाहताच तयाकडे लाभे मनाला गारवा   बलशाली याचा बुंधा फांद्या सुदीर्घ विशाला भय दूर घालवून स्थैर्य देतात चित्ताला   उग्र जरा परी गोड गन्ध मोहरास याच्या कटु मधुर भावना जणु माझ्याच मनीच्या   टक लावून कितीदा बघते मी याच्याकडे सुखदुःख अंतरीचे सर्व करीते उघडे!   माझ्या नयनांची भाषा सारी कळते यालाही मूक भाषेत आपुल्या मज दिलासा तो देई   स्नेहभाव आम्हातील नाही कुणा कळायाचे ज्ञात आहे आम्हांलाच मुग्ध नाते हे आमुचे ! - शांताबाई शेळके ☆ काव्यानंद - लिम्ब....शांताबाई शेळके ☆ शांताबाई शेळके यांच्या आत्मपर कवितांपैकी एक कविता--लिम्ब  (अर्थात  कडुलिम्ब!) निसर्गाचा आणि मानवी मनाचा संबंध हा अनादी कालापासूनचा आहे.आपल्या आनंदाच्या उत्सवात माणूस निसर्गाला विसरलेला नाही आणि आपल्या दुःखाचा भार हलका करण्यासाठी निसर्गासारखा दुसरा मित्र नाही.'आपुलाच वाद आपणाशी' हा सुद्धा निसर्गाच्या सहवासातच होतो.त्यामुळे शांताबाईंसारख्या कवयित्रीने निसर्गाशी साधलेली जवळीक आणि संवाद समजून घेण्यासारखा आहे. 'लिम्ब' ही  कविता वाचल्यावर प्रथमदर्शनी ती  निसर्ग कविता वाटते.असे वाटण्याचे कारण म्हणजे कवितेचे शिर्षक आणि पहिली तीन कडवी.पहिल्या तीन कडव्यात बाईंनी  लिंबाच्या झाडाचे फक्त वर्णन केले आहे.बलशाली बुंधा असलेला,विशाल फांद्या...

सुश्री सीमा पाटील (मनप्रीत) अल्प परिचय  सीमा ह.पाटील. (मनप्रीत) शिक्षण - M.com. D.ed. सम्प्रति - पंधरा वर्षे हायस्कुल शिक्षिका. सध्या प्रायव्हेट ट्युशन 10th पर्यंत आणि एकयशस्वी  उद्योजिका. आवड-  नाटकपाहणे,भावगीतांचे, सुगम संगीताचे कार्यक्रम एन्जॉय करणे. प्रेक्षणीय स्थळांना भेटी देणे.वाचन,भावलेल्या प्रसंगावर लिखाण, कथा लेखन , कविता लेखन , चारोळ्या लेखन .अनेक लेखन स्पर्धाचे परीक्षक म्हणून काम केले आहे. आमदार ऋतुराज पाटील यांच्या शुभ हस्ते 'प्रीतिसरी ' हा  चारोळी संग्रह  प्रकाशीत झाला आहे. थोड्याच दिवसात काव्यसंग्रह प्रसिद्ध होत आहे. सभोवतालचा परिसर 'या सदरांतर्गत महाराष्टातील अनेक किल्ल्यांची माहिती प्रसिद्ध झाली आहे.  सामाजिक कार्यात सक्रिय सहभाग. विविध महिला ग्रुप मध्ये सक्रिय. तसेच  राजकीय  सक्रिय सहभाग. अलीकडे 'गझल' हा लिखाणाचा अतिशय सुंदर आणि माझा आवडता प्रकार शिकत आहेत.  काव्यानंद   ☆ मैत्रिण...कै. शांता शेळके ☆ रसग्रहण.. सुश्री सीमा पाटील (मनप्रीत) ☆ कै. शांता शेळके मैत्रिण -  स्वप्नातल्या माझ्या सखी कोणते तुझे गाव? कसे तुझे रंगरुप काय तुझे नाव?   कशी तुझी रितभात? कोणती तुझी वाणी? कसे तुझ्या देशामधले जमीन, आभाळ, पाणी?   लव्ह्याळ्याच्या मुळांतून झिरपताना पाणी त्यात पावले बुडवून तू ही गुणगुणतेस का गाणी?   सुगंधित झुळका चार केसांमध्ये खोवून तू ही बसतेस ऊन कोवळे अंगावर घेऊन?   काजळकाळ्या ढगांवर अचल लावून दृष्टी तू ही कधी आतल्याआत खूप होतेस कष्टी?   कुठेतरी खचित खचित आहे सारे...

श्री सुहास रघुनाथ पंडित  काव्यानंद  ☆ हिरवी कोडी... वि. म. कुलकर्णी ☆ रसास्वाद - श्री सुहास रघुनाथ पंडित ☆ निष्कलंक, निरागस, बालपणातील आठवणी मनाच्या कोप-यात घर करून राहिलेल्या असतात. वर्षामागून वर्षे निघून जातील पण या आठवणी तिथेच अंग चोरून बसलेल्या असतात. मनाचा कोपरा कधी तरी साफ करावासा वाटतो आणि नकळत लक्ष जातं अशा कोप-यातल्या आठवणींकडे. शांत जलाशयावर एखाद्या धक्क्याने तरंग  उठावेत तसे मनोपटलावरही तरंग उठतात आणि आठवणींच्या लाटा हळुवारपणे एका मागे एक उमटू लागतात. मनच ते. जितक पुढ धावेल तितकंच मागे मागेही जाईल. मग बालपणातल्या टवटवीत आठवणी डोळ्यासमोर जाग्या व्हायला कितीसा वेळ लागणार? कवीवर्य  वि. म. कुलकर्णी यांच्या 'हिरवी कोडी ' या कवितेत हेच भाव व्यक्त झालेत असे वाटते. स्नेह भाव  व मनाची नितळता ही त्यांच्या फक्त स्वभावातच नव्हती तर कवितेतूनही दिसून येत होती. हिरवी कोडी मध्ये त्यांनी   जे प्रसंग चित्रित केले आहेत ते किती सौम्यभाषेत रंगवलेले आहेत ते समजून घेण्यासारखे आहे. आयुष्यतील कारकिर्दीची वर्षे ही शहरात व्यतीत झाली असली तरी मनातील गावाकडील बालपणीच्या आठवणींचा झरा बुजलेला नाही. शालेय जीवनातील सवंगडी आणि एखादी बालमैत्रिण...

सौ राधिका भांडारकर    काव्यानंद   ☆ खेळाचा चक्कर भवरा... डॉ सरोजिनी बाबर ☆ रसग्रहण.. सौ राधिका भांडारकर ☆ ☆ काव्यानंद ☆ वीस एप्रिल हा डॉक्टर सरोजिनी बाबर, लेखिका, लोकसाहित्यिका, कवयित्री, बालगीतकार यांचा स्मृतिदिन ! त्यानिमित्ताने:  खेळाचा चक्कर भवरा... नदीच्या तासात वाळूच्या जोषात कहार उन्हात कामाला उपस्थित आळवावा सारंग धरा हासर्‍या नजरेनं  खुशीच्या बोलीनं फुलवाव्या येरझारा गर्जू दे नभाला नाचू दे वीजेला सोडीत अमृतधारा करा रे हाकारा पिटा रे डांगोरा खेळाचा चक्कर भवरा… ☆ रसग्रहण ☆ जुन १९७३ साली मान्यवर कवयित्री सरोजिनी बाबर यांनी लिहिलेली ही सुंदर, आशयघन, मानव आणि निसर्ग यांच्या नात्यावरची ही कविता. ही कविता वाचताना सहज लक्षात येतं की, या कवितेत एक आळवणी आहे. पाऊस म्हणजे जीवन. या पर्जन्य धारांची सारं चराचर आतुरतेनं वाट पहात असतं. जसं बळीराजाचं जीवन त्यावर अवलंबून असतं तसंच, जीवलोकांत अनेकांचं असतं. त्यातलाच एक सारंगधर. एक नावाडी. खलाशी. किंवा नदीच्या पात्रांत, समुद्राच्या ऊदरात मच्छीमारी करणारा कोळी. मग या पावसाची ही भक्तीभावाने ,हसर्‍या नजरेनं, खुशीच्या स्वरात केलेली एक आर्त अशी विनवणी या कवितेत जाणवते. पावसाच्या आगमनासाठी केलेली प्रयत्नपूर्वक, कष्टमय तयारीही आहे. मग पाऊस येणार आहे, आकाश गडगडणार आहे, वीजा चमकणार आहेत, आणि मग  अमृतमय पर्जन्यधारा कोसळणार आहेत.....

सौ.ज्योत्स्ना तानवडे  काव्यानंद  ☆ माझिया माहेरा जा ! ... कवी राजा बढे  ☆ रसग्रहण.. सौ.ज्योत्स्ना तानवडे  ☆ ☆ माझिया माहेरा जा ! ☆ माझिया माहेरा जा,  रे पाखरा, माझिया माहेरा जा !   देतें तुझ्या सोबतीला, आतुरलें माझें मन वाट दाखवाया नीट, माझी वेडी आठवण मायेची माउली, सांजेची साउली माझा ग भाईराजा !   माझ्या रे भावाची ऊंच हवेली वहिनी माझी नवीनवेली भोळ्या रे सांबाची भोळी गिरिजा !   अंगणात पारिजात, तिथं घ्याहो घ्या विसावा दरवळे बाई गंध, चोहिंकडे गावोगावा हळूच उतरा खाली, फुलं नाजुक मोलाची माझ्या माय माऊलीच्या काळजाच्या कीं तोलाचीं 'तुझी ग साळुंकी, आहे बाई सुखी' सांगा पाखरांनो, तिचिये कानी एवढा निरोप माझा !   गीत -- राजा बढे संगीत -- पु. ल. देशपांडे स्वर -- ज्योत्स्ना भोळे संकलक -- ज्योत्स्ना तानवडे. पुणे   ☆ रसग्रहण ☆ " माझिया माहेरा जा " कवी -- राजा बढे ☆ श्री. राजा बढे हे संपादक, चित्रपट अभिनेते, गद्यलेखक, नाटककार, कादंबरीकार, कथाकथनकार आणि गायक असले तरी त्यांची खरी ओळख कवी आणि गीतकार अशीच होती. अतिशय भावमधुर, नाजूक, हळव्या भावनांची अप्रतिम भावगीते लिहिणारे ते कोमलवृत्तीचे प्रतिभासंपन्न कवी होते. संस्कृत काव्य आणि उर्दू शायरीचाही त्यांचा खूप अभ्यास होता. त्यांची भावगीते प्रचंड लोकप्रिय झाली होती. चांदणे...

सौ राधिका भांडारकर  काव्यानंद  ☆ वृषोक्ती …. वि.दा.सावरकर ☆ रसग्रहण.. सौ राधिका भांडारकर ☆ सावरकरांची कविता...रसग्रहण ☆ वृषोक्ती ☆ गाडीला वृष जुंपिला धरित जो जू मानेवरी आला ऊंच चढून घाट दमला गेला आवांका तरी होता वाहून नेत वाहत तरी तो?! मंदचारी तया कोणी हिंदु वदे सगर्व ह्रदये धिक्कारवाणीस या।।१।।   हा धिक् रे वृष,मान वाकवूनिया तू दाससा राबशी मोठे जूं जड हे असह्य भार हा विश्रांतिही ना तशी तोंडी ये बहु फेस त्राण नुरला मारी धनी हा तरी वाटे पापचि मूर्तिमंत वृष रे त्वजन्म हा अंतरी ।।२।।   ऐके तू वृष शांतिने सकल हे उद्गार  त्याचे असे दावोनि स्मित मंद ज्यांत बहुधा धिक्कार भारी वसे. बोले हिंदुसी त्या,अरे मज बहु निंदावचे ताडिले दावि त्वस्थिति अल्पही न तुजला हे म्यां मनी ताडिले।।३।।   निंदाव्यंजक शब्द योजूनी बहु माझ्या धन्या निंदसी कैसा वागवितो तुला तव धनी शोधूनी पाहे मनी।।४।।   ज्याते राज्य अफाट आर्यवसुधा तैसी जया अर्पिली दोहायास सुवर्णभू सतत त्वां हस्ते ज्याला दिली लोखंडी असताही कांचनमया केलीस यद् भू अरे तो देई तुज काय वेतन तुझा स्वामी कधी सत्वरे।।५।।   किंवा तू म्हणशील की तव धनी आभार भारी वदे राजे रावबहाद्दुरादिक तुला मोठ्या किताबांसी दे ऐसे शुष्क किताब घेउनी तुवा स्वातंत्र्य संपत दिली।।६।।   दारिद्र्यासह पारतंत्र्य दुबळ्या मानेवरी...

सुश्री गायत्री हेर्लेकर  काव्यानंद  ☆ खरंच कां? …. सौ. शुभदा भा. कुलकर्णी (विभावरी) ☆ रसग्रहण.. सुश्री गायत्री हेर्लेकर ☆    कविता - खरंच कां? - सौ. शुभदा भा. कुलकर्णी (विभावरी)    खरंच कां? बघतां बघतां हे काय झालं? गृहसम्राज्ञीच पद माझ्या हातुन गेलं-- कळलं नाही माझं मला, असं कसं झालं? खरंच कां वय माझं उताराला लागलं?   आपणही काही चवीढवीचं , करावंसं वाटलं  कसं कोण जाणे , भांडं हातातुन निसटलं आवाज कानी आदळला--- कोण आत कडमडलं? तेल तर सांडलंच---अन्-- पाठी धुपाटणं आलं---     खरंच का वय माझं उताराला लागलं?   फुलांच्या ठेल्याजवळ घुटमळले मी जरा, हळुच,स्वारींना म्हटलं-- "घ्याना गडे --गजरा---" डोळे मोठे करीतच हे वदले, "जरा वयाचा विचार करा" माझी मीच गोरीमोरी, भोवताली पाहिलं-- खरंच का वय माझंउताराला लागलं?   हौसेनं नातवंडांच करायला गेले, तर सुनबाईनं मान हलवत नाक की हो मुरडलं--- नात म्हणाली,  "आजी नको मधे मधे येऊ, तुझं तू बघ आपलं---" तुम्हीच सांगा आता--- माझं काय चुकलं--? खरंच का वय माझं उताराला लागलं?   हसतच हे म्हणाले, "बाईसाहेब,संपली तुमची सद्दी, स्वखुशीने सोडलीत ना , तुम्ही तुमची गादी? बाहेर पडा यातुन जरा, पुसा डोळे ,चेहरा करा हसरा साहित्य-साधनेसारखा मित्र नसे दुसरा" मलाही सारं पटलं--- ष्रसन्नपणे हसतच, कुठे कुठे विसावायचं, माझं मी ठरवलं-- माझं मी ठरवलं.   सौ. शुभदा भा. कुलकर्णी (विभावरी)  कोथरूड- पुणे. मोबा. 9595557908/02   आवडलेल्या कवितेचे रसग्रहण.. सुश्री गायत्री हेर्लेकर स्थूलमानाने, कवितेचे  २ महत्वाचे पैलु म्हणजे आशय आणि  अभिव्यक्ती....

श्रीमती अनुराधा फाटक  काव्यानंद  ☆ कुंपण…. कवी कै. वसंत बापट ☆ रसग्रहण.. श्रीमती अनुराधा फाटक ☆  कवी कै. वसंत बापट जन्म – 25 जुलाई 1922 मृत्यु – 17 सितम्बर 2002 कुंपण आई आपल्या घराला किती मोठं कुंपण तारामागे काटेरी कां ग रहातो आपण? पलिकडे कालव्याजवळ मोडक्या तुटक्या झोपड्या मुलं किती हाडकुळी कळकट बायाबापड्या लोक अगदी घाणेरडे चिवडतात घाण पत्रावळीतले उष्टे म्हणजे त्यांचे जेवणखाण ! काळा काळा मुलगा एक त्याची अगदी कमाल हातानेच नाक पुसतो खिशात नाही रुमाल आंबा खाऊन फेकली मी कुंपणाबाहेर कोय त्यानं म्हटलं घेऊ कां? मी म्हटलं होय तेव्हापासून पोटात माझ्या कुठतरी टोचतयं गं झोपतानाही गादीमध्ये कुंपण मला बोचतयं गं ! कवी कै. वसंत बापट आपल्या घरापेक्षा वेगळे वातावरण बघणाऱ्या बालमनाला पडलेले प्रश्न आदरणीय कवी वसंत बापट यांनी मुलाच्याच शब्दातून या कवितेत मांडले आहेत सुस्थितीतील एका कुटुंब झोपडपट्टी जवळच्या सर्व सोयीनी युक्त एका शानदार घरात रहायला आल्यावर त्या घरातल्या बाल्यावस्थेतील एका मुलाचे घराभोवती फिरणे, निरीक्षण करणे सुरु झाले तेव्हा 'आपल्या घराभोवती एक काटेरी कुंपण असून त्याच्या जवळ  असलेल्या मोडक्या तोडक्या झोपड्या त्याला दिसल्या.अशा झोपड्या कधीच न पाहिलेल्या त्याची झोपड्या व त्यात रहाणाऱ्या माणसांबद्दलची उत्सुकता वाढली.कुंपणाजवळ उभा राहून तो निरीक्षण करू लागला. ते पहात असताना त्याच्या मनात  जे बालसुलभ प्रश्न निर्माण झाले ते तो...

श्रीमती अनुराधा फाटक  काव्यानंद  ☆ प्रिय विणकरा....शांताबाई शेळके ☆ रसग्रहण.. श्रीमती अनुराधा फाटक ☆  प्रिय विणकरा मलाही तुझे कौशल्य शिकव प्रिय विणकरा.. नेहमी तुला पाहिलं वस्त्र विणताना जेव्हा एखादा धागा तुटतो किंवा संपतो तेव्हा दुसरा त्यामध्ये गुंफून तू पुढे विणू लागतोस तुझ्या या वस्त्रात पण एकही गाठ  कुणाला दिसत नाही मी तर फक्त एकदाच विणून पाहिलं होतं एका नात्याचं वस्त्र पण त्याच्या साऱ्या गाठी स्पष्ट दिसताहेत प्रिय विणकरा  - शांता शेळके कवी गुलजार यांच्या,' यार जुलाहे ' या हिंदी कवितेचा अनुवाद ! एखाद्या विणकराच्या घराशेजारी कवीचे वास्तव्य असावे.तो रोज विणकराचे विणकाम बघत असावा. हळूहळू कविच्या मनात विणकराच्या कामाबद्दल इतका आदर निर्माण झाला असावा की त्याचे कौतुक वाटता वाटता तो कवीचा प्रिय मित्र बनला असावा.एक दिवस तो विणकराला म्हणला असणार, ' हे प्रिय विणकरा मी तुला नेहमी वस्त्र विणताना बघतो.किती सुंदर वस्त्र विणतोस..वस्त्र विणताना एखादा धागा जर तुटला किंवा संपला तर त्यात तू  दुसरा धागा इतका सहजपणे गुंफतोस की असा जोडलेला धागा न ओळखण्याइतका सफाईदार असतो की धागा जोडलेल्या ठिकाणी बारीकशी ही गाठ दिसत नाही इतके दोन्ही जोड एकरूप झालेले असतात.  माणसाच्या नात्याचेही असेच आहे.दोन नाती अशी जोडली गेली पाहिजेत की दोन्ही एकच,एकरुप झाली...

सौ राधिका भांडारकर  काव्यानंद  ☆ अजून त्या झुडुपांच्या मागे...…कवी वसंत बापट ☆ रसग्रहण.. सौ राधिका भांडारकर ☆  वसंत बापट यांच्या जन्मशताब्दी वर्षानिमीत्त... वसंत बापट यांचे खरे नाव विश्वनाथ वामन बापट. पण त्यांचे साहित्यविश्वातले प्रसिद्ध नाव मात्र वसंत बापट कवी, ललीत गद्यलेखक. प्रवासवर्णनकार, स्वातंत्र्यशाहीर, वक्ता, प्राध्यापक म्हणून जनमनात त्यांची प्रतिमा आहे.. वसंत बापटांच्या आयुष्याची घडण आणि त्यांची कविता यांच्यात निकटचे नाते आहे. सामाजिक आणि राष्ट्रीय अंदोलनाच्या काळात, समाजात जागृती निर्माण व्हावी म्हणून त्यांनी काव्य लेखन केले. जनजागरण हे त्यांच्या प्रारंभीच्या कवितेचे प्रयोजन होते. राष्ट्रीय गीते, स्फूर्तीगीते, पोवाडे, वगनाट्ये, लिहीली. त्यामुळे त्यांच्या कवितेचे रुप प्रचारात्मक होते. पण तरीही बापट मूलत: प्रेमकवीच आहेत. कवी स्व वसंत बापट प्रेमभावनाआणि निसर्ग चित्रण यांचे सहचर्य बापटांच्या कवितेत दिसून येते.प्रेमभावनेच्या अविष्कारासाठी पार्श्वभूमी म्हणून बापटांनी निसर्ग जवळ केला आहे... अशीच एक मनातली कविता अथवा ओठावरचं गाणं,अगदी ह्रदयात वसलेलं म्हणजे...   अजुन त्या झुडपांच्या मागे सदाफुली दोघांना हसते ,अजुनी आपुल्या आठवणींनी शेवंती लजवंती होते..   तसे पहाया तुला मला ग अजुन दवबिंदु  थरथरतो अर्ध्यामुर्ध्या कानगुजास्तव अजुन ताठर चंपक झुरतो..   अजुन गुंगीमधे मोगरा त्या तसल्या केसांच्या वासे अजुन त्या पात्यात लव्हाळी होतच असते अपुले हासे   अजुन फिक्कट चंद्राखाली माझी आशा तरळत आहे गीतांमधले गरळ झोकूनी अजुन वारा बरळत आहे... हे गाणं...