Category: जीवनरंग

सौ राधिका भांडारकर

 जीवनरंग 

☆ एका रेषेच्या पलिकडे..भाग 1 ☆ सौ राधिका भांडारकर ☆

आज सकाळपासून आक्कांचं बिनसलंय्..त्या एक सारखी चिडचीड करताहेत..जो दिसेल त्याला फटकारताहेत.त्यांना काहीच पटत नाहीय्. आवडत नाहीय्.सारं काही त्यांच्या मनाविरुद्ध होतंय्.कारण कळत नाही पण त्या अत्यंत अस्वस्थ आहेत.कदाचित त्यांनाही समजत नसेल ते.पण जणू त्यांच्या भोवतालचं सारंच वातावरण त्यांना इतकं कडवट वाटतंय् की समोर आलेल्या प्रत्येक व्यक्तीशी त्या आडून,वाकडं,आडवं बोलत आहेत.जणू सर्वच त्यांच्या शत्रु पक्षातले.नानांशी सुद्धा त्या आज टाकून बोलल्या होत्या.

गेले सहा अठवडे नाना हाॅस्पीटलमध्ये आहेत. एक्एकीच त्यांना दुखणं आलं.त्यांना सकाळपासून थोडं मळमळत होतं.अतिसार जाणवत होता.अशक्तपणाही वाटत होता.

“भाऊला फोन कर.त्याला बोलावून घे.असे ते सारखे आक्कांना सांगत होते.पण आक्कांनी जरा दुर्लक्षच केले.

“कशाला बोववायचं भाऊला. तो त्याच्या कामाच्या व्यापात.त्याला का सवड असते? आणि आहोत ना आम्ही सारे घरात.त्या मोहन माधवना कुट्ठे जाऊ देत नाही तुम्ही.जरासं काही झालं की सारे लागतात तुम्हाला तुमच्याभोवती..मुलं का रिकामी आहेत..बसा गुपचुप.काही होत नाहीय् तुम्हाला आणि होणारही नाही.

आता वयोमानाप्रमाणे तब्येत नरम गरम राहणारच.झोपा जरा वेळ.मी आहेच इथे.”

नाना गप्प बसले. विकल होऊन, अगतिकपणे,न बोलता शांत पडून राहिले.

संध्याकाळी काठी घेऊन अंगणात फेर्‍या मारल्या.घरात आले.कॉटवर बसले आणि एकदम त्यांनी आरोळी मारली.

“अग् ए आक्का..आक्का ग..हे बघ मला कसं होतंय्..

उठता येत नाही.हातपाय हलत नाहीत..बघ अंग कसं बधीर..ताठर झालंय्.मला आधार दे ग..पाय जवळ करुन दे..”

मग आक्काही घाबरल्या.धावाधाव.डॉक्टरना बोलावणी.

शेजारी आले.वाड्यात गर्दी  झाली.

डाॅक्टर म्हणाले,जिल्ह्याला घेऊन जा.भाऊंना कळवा.इथे आपल्या खेड्यात उपचार होणार नाहीत.तिथे सारी यंत्रणा आहे.स्पेशालिस्ट्स आहेत.ऊशीर करू नका..”

नानांना इथे आणलं. भाऊने आणि सुनेने खूप धावपळ केली.दहा डॉक्टर अर्ध्या तासात उभे केले.एक्स रे,ब्लड टेस्ट आणि इतर अनेक टेस्ट्स…तीन दिवस तर नुसत्या डाॅक्टरमधे चर्चा चालू होत्या.

नाना सुनेला विचारायचे,”मी बरा होईन ना..मला पुन्हा चालता येईल ना..ऊभे राहता येईल ना..?

सुन प्रेमळ. समंजस, नानांचे हात धरुन म्हणायची

“तुम्ही अगदी पूर्ण बरे व्हाल.ऊद्यापासून ट्रीटमेंट सुरु होईल. निदान झालंय्.  तुमच्या स्पायनल काॅर्ड मध्ये व्हायरल ईनफेक्शन झाले आहे. गोळ्या  इंजेक्शन आणि फिजीओथेरेपीने  तुम्ही पूर्ववत व्हाल. तुम्ही फक्त निगेटीव्ह विचार करु नका..”

आक्का सार्‍यांचे संवाद लक्ष देउन ऐकायच्या.काही समजायचे काही नाही समजायचे.पण त्या नानांच्या भोवती सदैव असत.

त्या नानांना म्हणायच्या,”डाॅक्टर काहीही सांगतात.कालपर्यंत तर चांगले होतात.मनाचं बळ वाढवा.

प्रयत्न करा. हातपाय हलवा.उठा पाहू…”

आता नानांचं सारं गादीमध्ये..आक्कांना खूप पुरायचं..

त्यांचंही उतरतं वय.ब्लडप्रेशर..दवाखान्यातले वास..नानांच्याच खोलीत दुसर्‍या लहानशा बेडवर अवघडून बसायचे…बाहेर जाऊन थोडा मोकळा श्वास घ्यावासा वाटे. पण नाना त्यांना नजरेसमोरुनही हलु द्यायचे नाहीत.

“मला सोडून जाऊ नकोस.कंटाळलीस का मला?

परावलंबी झालोय् ग मी….”

आक्कांना आतून कळवळायचं.नानांची स्थिती पाहून तुटायचं.अट्ठेचाळीस वर्षं ज्या व्यक्ती सोबत संसार केला, मुलंबाळं वाढवली, ऊनपाऊस पाहिले.. वयाच्या चौदाव्या वर्षापासून. नाकळत्या वयात., एका अनोळखी व्यक्तीच्या हातात हात देऊन इतकी वर्ष चाललो..

मग त्या ऊठत. नानांजवळ जात.त्यांच्या छातीवर एक हात आणि मानेखाली एक हात ठेऊन मोठ्या प्रयासाने,नानांना झोपवत.नानांचं जड शरीर त्यांना पेलवायचं नाही.त्यांच्या अंगावर  प्रेमाने शाल ओढत..

डोळ्यांतून गळलेले अश्रु हातानं निपटत…!

क्रमश:…

© सौ. राधिका भांडारकर

पुणे

≈संपादक–श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – श्रीमती उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे ≈

सौ अंजली दिलीप गोखले

 जीवनरंग 

☆ ऋण….भाग 2 ☆ प्रस्तुती – सौ अंजली दिलीप गोखले ☆

(‘अरे आप्पाच्या कोणा विद्यार्थिनीचे शुभेच्छापत्र आहे हे..आरती नावाच्या…’) इथून पुढे —-

आप्पा विचारात पडले. पस्तीस वर्षांच्या शिक्षकी कारकीर्दीत, आरती नावाच्या अनेक मुली त्यांच्या विद्यार्थिनी होत्या.  तीन चार विद्यार्थिनी त्यांना आठवतही होत्या.  पण ‘ही’ त्यातली नक्की कोण हे त्यांना लक्षात येत नव्हते. 

‘ते बघ आत एक चिठ्ठी देखील आहे ती वाच..’ 

आतून एक छान गुळगुळीत पण उच्च प्रतीच्या स्टेशनरीचा कागद बाहेर आला व त्यावर सुवाच्य अक्षरात एक पत्र लिहिले होते. आश्रमात ‘पत्र वाचन’ हा बापू देशपांडेंचा प्रांत.

आप्पांनी त्यांच्याकडे ते पत्र वाचायला दिले. 

बापू देशपांड्यांनी आपल्या खणखणीत आवाजात पत्र वाचायला सुरु केले..

‘प्रिय सर,

मी तुमची विद्यार्थिनी आरती देसाई. 

मला ठाउक नाही की तुम्हाला मी पटकन चेह-यानिशी आठवेन की नाही. कारण ‘देसाई बाल अनाथ आश्रमा’ त वाढलेल्या माझ्यासारख्या  बहुतेक मुला मुलींची आडनावे ही देसाईच असायची व अशी बरीच मुले मुली आपल्या शाळेत होती. तुमच्या हातून कुठल्या न कुठल्या इयत्तेत इंग्रजी शिकला नाही असा एकही विद्यार्थी विद्यार्थिनी आपल्या शाळेतून बाहेर पडला नसेल. त्यातली एक भाग्यवान विद्यार्थिनी मीही होते. 

सर, आम्ही अनाथालयात राहणारी मुले. इतर मुलांसारखे मधल्या सुट्टीत डबे नसायचे आम्हाला. मला अजूनही आठवतं..वर्गातल्या प्रत्येक देसाई आडनावाच्या मुला मुलीला तुम्ही रोज मधल्या सुट्टीत पाच रुपये द्यायचात. खरे तर आम्हीच मिळून तुमच्याकडे यायचो व ते तुमच्याकडून हक्काने घ्यायचो. आपल्याच गुरूकडून पैसे मागायला भीड नाही वाटायची तेव्हा आम्हाला. त्यात तुम्ही आम्हाला जवळचे वाटायचात. 

तुम्ही दिलेल्या त्या पैशातून आम्ही ‘देसाई मुले मुली’ मिळून कधी चिरमुरे, कधी बिस्कीटे, कधी भडंग पाकीट असे काही एकत्र घेउन खायचो. बिकट परिस्थितीला एकत्र लढण्याची ताकत व हिंमत, दोन्ही, तुम्ही आम्हा मुलांना त्या न कळत्या वयात दिलीत. तुमच्यामुळेच आज ही मुले कुठे ना कुठे सुव्यवस्थित पोझिशनवर कार्यरत आहेत.

मला तुम्ही मी आठवीत असताना  शिकवलेली ती कविता,  जशी तुम्ही शिकवली, तशीच अजूनही आठवते

‘The Woods are lovely dark and deep

But I have promises to keep 

And miles to go before I sleep..’

या कवितेतून तुम्ही दिलेली प्रेरणा मला आजन्म पुरणारी होती..आहे. मी आता गेल्यावर्षी  IAS ची परिक्षा उत्तीर्ण होउन दिल्ली मधे अर्थखात्यात Planning Department मधे Assistant Secretary या पदावर गेल्या सहा महिन्यांपासून रुजु झाली आहे. इथे आल्यापासून मी तुमचा शोध सुरु केला व मला काही जुन्या मित्रांकरवी ही माहिती मिळाली की तुम्ही..’इथे’ आहात. 

सर, मी आता स्वतःच्या पायावर उभी आहे. माझ्या बाबांच्या जागी असलेल्या माझ्या सरांना आज वृद्धाश्रमात रहावे लागत आहे, ही कल्पनाच मी सहन करू शकत नाही.  या लिफाफ्यात एक विमानाचे तिकीट पाठवत आहे. तुम्ही दिल्लीला माझ्याकडे, आपल्या मुलीकडे या, हवे तितके दिवस, महिने माझ्याबरोबर रहा. कायमचे राहिलात तर सर्वात भाग्यवान मुलगी मी असेन..

असे समजू नका की मी तुमचे ऋण फेडत आहे. कारण मला कायम तुमच्या ऋणातच रहायचे आहे…

खाली माझा ऑफीस व मोबाइल दोन्ही नंबर आहेत.

मला फोन करा सर..

वाट बघते आहे..

याल ना सर………बाबा…?

तुमचीच, 

– आरती देसाई

पत्र वाचताना नानांचा आवाज कधी नव्हे ते कापरा झाला..

त्यांनी आप्पांकडे पाहिले..

आप्पा ते पाकीट छातीशी धरून रडत होते…

शेवटी एवढेच म्हणेन  

माणसाचे अश्रू सांगतात तुम्हाला

            दुःख किती आहे.

संस्कार सांगतात कुटुंब कसे आहे.

    गर्व सांगतो पैसा किती आहे.

   भाषा सांगते माणूस कसा आहे.

 ठोकर सांगते लक्ष किती आहे.

    आणि सर्वात महत्त्वाचे —

वेळ सांगते नाते कसे आहे..!

समाप्त 

प्रस्तुती : संग्रहिका अंजली गोखले 

मोबाईल नंबर ८४८२९३९०११

≈संपादक–श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – श्रीमती उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे ≈

सौ अंजली दिलीप गोखले

 जीवनरंग 

☆ ऋण….भाग 1 ☆ प्रस्तुती – सौ अंजली दिलीप गोखले ☆

पोस्टमनने आणलेले पोस्ट हातात तोलत दत्तू ऑफिसकडे आला. चार पाच चेहरे त्याच्याकडे नेहमीच्या आशेने पहात होते. हो..कारण या ‘आशा दीप’ नावाच्या वृद्धाश्रमात पन्नास एक वृद्ध रहात असले, तरी पत्र यायची ती फक्त मोजक्या चार पाच जणांनाच. त्यामुळे अधूनमधून पोस्टमन येऊन पोस्ट गेटवरच दत्तूकडे देउन जायचा,  तेव्हा हे ठराविक लोकच त्यांच्या नावाचे पत्र आलय का हे ऐकायला उत्सुक असायचे. बाकीचे सिनीयर सिटीझन्स आपले त्याच्याशी काही देणे नाही या 

आविर्भावात,  बाजूच्या वाचन कट्ट्यावर पेपर किंवा पुस्तक घेऊन वाचत बसलेले असत.  किंवा मग कोप-यावरच्या हॉलमधे जाउन कैरम, पत्ते खेळत बसत असत. 

त्यामुळे दत्तूने जेंव्हा हाक दिली–” देशमुख काका… तुमच्या नावाचं पाकीट आलय..घेऊन जा “  

–तेव्हा पुस्तक वाचनात गढून गेलेले आप्पा देशमुख आधी चपापलेच. 

‘आपल्याला कोणाचे पत्र आले असेल?’ असा आधी विचार करुन त्यांनी शेजारी बसलेल्या नाना वर्टीकर यांच्याकडे पाहिले. नानांनी तोंडात ‘बार’ भरला होता. मानेनेच ‘ जाउन या..बघा काय आलय..’ असे नानांनी आप्पांना सुचवले, तसे आप्पा  लगबगीने ऑफिसमधे आले. रजिस्टरला नोंद करुन ते जाडजूड envelope आपल्या हातात घेउन ते उठले. 

पाकीट दिल्लीवरून स्पीड पोस्टने पाठवलेले होते. 

त्यावर पाठवणा-याचे नाव नव्हते. फक्त एवढेच लिहिले होते

If undelivered, please return to

Assistant Secretary-Planning

Ministry of Finance

10, Sansad Marg, New Delhi-01

आप्पा देशमुखला दिल्लीवरून कसलेसे जाडजूड टपाल आलय हे एव्हाना दत्तूकरवी सर्वांना समजले होते. 

सारेजण आप्पांभोवती जमा झाले..

मग एक एक प्रतिक्रिया येऊ लागल्या..

“ काय रे आप्पा, या वयात लव्ह लेटर आले काय तुला? एवढे दिवस सांगितलं नाहीस आम्हाला ते..”  आबा क्षीरसागरने आप्पांची खेचली आणि एकच हास्य कल्लोळ झाला.

“ अरे आबा..लव्ह लेटर नसेल..उत्कृष्ट शिक्षकाचा पुरस्कार घ्यायला दिल्लीला बोलावलं असेल राष्ट्रपतींनी आप्पाला—तो मास्तर म्हणून रिटायर होउन पाच वर्षे झालीयेत हे लक्षात नसेल आले त्यांच्या—”  बापू देशपांडे बोलले तसे सगळे पुन्हा एकदा हसले. 

“ छे रे..बापू..अरे पत्र बघ कोणाकडून आलय..Department of Planning, Ministry of Finance. आयला, म्हणजे आप्पाला planning commission मधे घेताहेत की काय ? अभिनंदन आप्पा..!!”  पांडूकाका पवार बोलले. 

तेवढ्यात आपला तंबाखूचा तोबरा थुंकून परत जागेवर आलेल्या नाना वर्टीकरने सगळ्यांना शांत केले—

“ अरे बाबांनो..असा अंदाज लावत बसण्यापेक्षा आप्पाला ते पाकीट उघडू तरी द्यात. काय ते कळेलच…ए आप्पा.. उघड रे ते पाकीट..” 

आप्पानी नानांच्या आदेशा प्रमाणे पाकिटाची एक कड कात्रीने सावकाश कापली. आता तसेही त्यांच्या आयुष्यात काही सिक्रेट्स नव्हते. तीन वर्षापूर्वी पत्नी गेली अन सुनेबरोबर पटेनासे झाले,  तसे ते मुलाला सांगून स्वतःच या वृद्धाश्रमात येऊन राहिले होते. मुलगा महिन्यातून एकदा येऊन त्यांना भेटून जायचा. शाळेची पेन्शन यायची त्यात त्यांचे भागायचे. आता हा वृद्धाश्रम आणि इथले मित्र हेच त्यांचे कुटुंब झाले होते. आता त्यांचे खाजगी, वैयक्तिक असे काही नव्हतेच. म्हणूनच हे पाकीट सर्वांसमक्ष उघडायला त्यांना कुठली भिड वाटली नाही. 

पाकिटात तीन चार गोष्टी होत्या. आधी एक ग्रिटींग कार्ड निघाले. त्यावर गुरु आणि शिष्याचे एक सुंदर भित्तीचित्र होते व त्यावर सुवाच्य अक्षरात एक मेसेज लिहीला होता..

‘माझ्या शालेय जीवनातच मला जीवनाची खरी दिशा दाखवणारे माझे देशमुख गुरुजी यांना शिक्षक- दिना निमित्त सप्रेम नमन.’

खाली फक्त नाव होते..आरती.

नानांनी ते ग्रिटींग पाहिले व म्हणाले..’अरे आप्पाच्या कोणा विद्यार्थिनीचे शुभेच्छापत्र आहे हे..आरती नावाच्या…’

—– ( क्रमशः भाग पहिला )

प्रस्तुती : संग्रहिका अंजली गोखले 

मोबाईल नंबर ८४८२९३९०११

≈संपादक–श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – श्रीमती उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे ≈

श्रीमती मीनाक्षी सरदेसाई 

 जीवनरंग 

☆ आयडिया☆ श्रीमती मीनाक्षी सरदेसाई ☆

एका लग्नाला गेलो होतो. बायकोकडच्या नातलगांकडचं लग्न होतं. तिच्या माहेरच्यांकडे जाताना मी साधे कपडे घातले तर ते तिला चालत नाही. ती मला चांगलेचुंगले कपडे घालून नटवून नेते. तस्मात तिच्याबरोबर लग्नाला जाताना मी शेरवानी परिधान केली होती.

कार्यालयात प्रवेश केल्यावर दारातल्या मुलीने कागदाची सुबक पुडी दिली. पुडीत अक्षता होत्या. मी पुडी उघडली, अक्षता हातात घेतल्या आणि माझ्या व बायकोच्या पुडीचे कागद खिशात कोंबले. मंगलाष्टके संपली. चारसहा मुली उपस्थितांना पेढे वाटू लागल्या. आम्ही पेढे तोंडात टाकले आणि वरचे कागद मी खिशात कोंबले. सर्वजण माझ्यासारखे नव्हते. वधूवरांचे अभिनंदन करायला आम्ही स्टेजकडे निघालो. वाटेत सर्वत्र पायांखाली अक्षता आणि पेढ्यांच्या कागदाचे कपटे पडलेले होते. तेवढ्यात माईकवरून घोषणा झाली – “ उपस्थितांना उभय परिवारांतर्फे नम्र विनंती– भोजनाचा आस्वाद घेतल्याशिवाय कोणीही जाऊ नये. दुसरी महत्त्वाची विनंती— सर्वांनी कृपया आपापल्या जवळील अक्षतांचे आणि पेढ्यांच्या पुड्यांचे कागद जपून ठेवावेत. त्या कागदांवर नंबर छापलेले आहेत. पाचच मिनिटात त्यातून तीन लकी नंबर्स काढून त्यांना वधूवरांतर्फे खास पारितोषिके दिली जाणार आहेत.”—

ही घोषणा ऐकल्यावर तुंबळ धुमश्चक्री उडाली. आपापल्या तुंदिलतनू आणि त्यावर ल्यालेले जडशीळ पोषाख सावरीत अनेकजण-अनेकजणी खाली वाकण्याचे आणि जमिनीवर दिसतील ते कागद उचलण्याचे प्रयास करू लागले-लागल्या. थोडा वेळ गोंधळ झाला. पण लवकरच हॉल बऱ्यापैकी स्वच्छ झाला. पाच मिनिटांनी माईकवरून लकी नंबर्स घोषित झाले. आणि अहो आश्चर्यम्— माझ्या खिशातल्या नंबरला पहिला पुरस्कार मिळाला होता. माझा आनंद फार टिकला नाही. पहिला पुरस्कार म्हणून साडी मिळाली होती. ती बायकोने बळकावली. घरी आल्यावर आमचा संवाद झडला.

“कागद खाली न टाकता खिशात ठेवायची माझी सवय कामी आली.”

“माझ्या माहेरच्या माणसांनी ही अभिनव कल्पना राबवली आणि पाहुण्यांकडून हॉल स्वच्छ करून घेतला. त्याचं तुम्हाला कौतुकच नाही.”

“तुझ्या भावाला विचार. ही सगळी आयडिया त्याला मीच सुचवली होती. पेढा खाल्ल्यावर मी लगेच त्याला कागदावरचा नंबर एसएमएस केला होता. म्हणून तुला साडी मिळाली.”

“अच्छा. म्हणजे ही साडी दादाने दिली आहे मला. आता तुम्ही मला एक साडी घ्या. बरेच दिवस झाले, घेतली नाही.”

मी कपाळावर हात मारून घेतला.

☕?☕

प्रस्तुती :- संग्राहिका मीनाक्षी सरदेसाई 

सांगली

मो. – 8806955070

≈ संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – श्रीमती उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित  ≈

श्री शामसुंदर महादेवराव धोपटे

☆ जीवनरंग ☆ कर्तव्य – भाग-2 ☆ संग्राहक – श्री शामसुंदर महादेवराव धोपटे ☆

(“सगळं जमेल. मी आहे ना !” सर त्याच्या खांद्यावर हात ठेवून म्हणाले. गजूने खाली वाकून त्यांचे पाय धरले.) इथून पुढे —–

“सर खूप करताय माझ्यासाठी”—

“अरे ते माझं कर्तव्यच आहे !” त्याला उठवत ते म्हणाले. ” माझे बाकीचे विद्यार्थी परदेशात नोकऱ्या करताहेत. कोणी इथे मोठे अधिकारी आहेत. तूच एकटा मागे रहावा हे मला कसं पटावं?” गजूच्या डोळ्यात पाणी आलं.

दोन वर्षात गजू खुप पुढे गेला. फॅक्टरी वाढली. एकाची तीन दुकानं झाली. गजूचा गजानन शेठ झाला. झोपडपट्टीतून तो थ्री बी.एच.के. फ्लॅटमध्ये रहायला गेला. भाऊ बहिणी चांगल्या शाळा काँलेजमध्ये जाऊ लागले. दरम्यान त्याचे वडील वारले. वडील गेल्यावर एका वर्षाने त्याचं लग्न झालं. मुलगी पसंत करायला तो गायकवाड सरांनाच घेऊन गेला होता. काही दिवसांनी त्याची आई वारली.

इकडे गायकवाड सरांना निवृत्त होऊन पाच वर्षे झाली होती. सर आता थकले होते. त्यांच्या मुलाने इंग्लंडमध्येच स्थायिक होण्याचा निर्णय घेतला होता. मुलगी अगोदरच आँस्ट्रेलियात स्थायिक होती. त्यामुळे सर दुःखी होते. त्यात त्यांच्या पत्नीची तब्येतही आजकाल ठीक नसायची.

एक दिवस सरांची पत्नी गेल्याचा संदेश गजूला मिळाला. सर्व कामं सोडून तो त्यांच्या घरी धावला. सरांचा मुलगा, मुलगी वेळेवर पोहचू शकले नाहीत. ते येण्याअगोदरच अंत्यविधी पार पाडावा लागला. पण गजूने सरांना कोणतीच कमतरता तर जाणवू दिली नाहीच, शिवाय तेराव्या दिवसापर्यंतचा सगळा खर्चही त्यानेच केला.

सगळं आटोपल्यावर सरांच्या मुलाने त्यांना इंग्लंडला चलायचा खुप आग्रह केला, पण सरांनी मायदेश सोडायला साफ नकार दिला. सगळे निघून गेल्यावर सरांचं एकाकीपण सुरु झालं, आणि ते गजूला बघवत नव्हतं, पण त्याचाही नाईलाज होता…

एक दिवस बायकोला घेऊन तो सरांच्या घरी पोहचला. त्याला पाहून सरांना आश्चर्य वाटलं.

” सर तुमचे माझ्यावर खुप उपकार आहेत. आज मला अजून एक मदत कराल.?”

“अरे आता तुला मदतीची काय गरज? तू आता खुप मोठा झाला आहेस . बरं ठीक आहे, सांग तुला काय मदत हवी आहे?”

“सर माझे वडील व्हाल?”

सर स्तब्ध झाले. मग म्हणाले, “अरे वेड्या मी तर तुला कधीचंच आपला मुलगा मानलंय !”

“तर मग मला मुलाचं कर्तव्य करु द्या. मी तुम्हाला माझ्या घरी न्यायला आलोय. तुमचं उरलेलं आयुष्य तिथंच काढावं, अशी माझी तुम्हाला विनंती आहे !” गजू हात जोडत म्हणाला.

“अरे पण तुझ्या बायकोला विचारलं का?”

“सर तिला विचारुनच मी हा निर्णय घेतलाय. तिलाही वडील नाहीयेत. तुमच्यासारखे सासरे वडील म्हणून मिळाले तर तिलाही हवेच आहेत. शिवाय पुढे मुलं झाल्यावर त्यांनाही आजोबा हवेतच की! “

“बघ बुवा. म्हातारपण फार वाईट असतं. मी आजारी पडलो तर तुलाच सर्व करावं लागेल.”

“मुलगा म्हटलं की ते सगळं करणं आलंच. सर तो सारासार विचार करुनच मी आलोय !”

सर विचारात पडले. मग म्हणाले, “ठीक आहे, येतो मी.  पण माझी एक अट आहे. मला तू सर म्हणायचं नाही.”

“मी माझ्या वडिलांना अण्णा म्हणायचो, तुम्हालाही तेच म्हणेन !”

सर मोकळेपणाने हसले.

“अजून एक अट, तुझ्यासारखे अनेक गजू आहेत, ज्यांना मदतीची गरज आहे. त्यांना गजानन शेठ व्हायला मला मदत करायची !”

गजूला गहिवरुन आलं. त्यानं सरांना मिठी मारली. दोघंही बराच वेळपर्यंत रडत होते…

समाप्त 

(सत्य घटनेवर आधारित—-शिक्षक हा असा असतो, आणि असाच असायला हवा.) 

– अज्ञात 

संग्राहक – श्री शामसुंदर महादेवराव धोपटे

चंद्रपूर,  मो. 9822363911

≈ संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – श्रीमती उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित  ≈

श्री शामसुंदर महादेवराव धोपटे

☆ जीवनरंग ☆ कर्तव्य – भाग-1 ☆ संग्राहक – श्री शामसुंदर महादेवराव धोपटे ☆

बाजारातल्या कोपऱ्यात बसून गजू आपलं नेहमीचं चपला-बुट शिवण्याचं काम करत होता. कुणाची तरी चाहूल लागली, म्हणून त्याने आपली मान वर केली. “अरे ही चप्पल शिवायची आहे ?” समोरची व्यक्ती त्याला ओळखीची वाटली.

“तुम्ही गायकवाड सर ना?”

त्याने विचारलं.

“हो !  तू?”

“मी गजानन. गजानन लोखंडे. झेड.पी. च्या शाळेत दहावी ब च्या वर्गात होतो बघा. तुम्ही आम्हांला इंग्रजी आणि इतिहास शिकवायचे.”

“बरोबर. पण तुझा चेहरा ओळखू येत नाहीये !” गायकवाड सर त्याला निरखत म्हणाले.

“असू द्या सर. मी कुणी हुशार विद्यार्थी नव्हतो, की तुमच्या लक्षात राहीन !”

“पण तू हा व्यवसाय का…..?”

“सर हा आमचा पिढीजात व्यवसाय! आजोबा, वडील दोघंही हेच करायचे. दहावी सुटलो, तेव्हापासून वडिलांची तब्येत ठीक नाहीये. त्यामुळे शिक्षण सोडून गेली तीन वर्षे हेच करतोय.”

“काय झालं वडिलांना?

“सतत दारु पिऊन त्यांचं लिव्हर खराब झालंय. त्यामुळे ते नेहमी आजारीच असतात.”

“ओह! आणि तुझे भाऊ?”

“दोन भाऊ आणि एक बहीण तिघंही लहान आहेत. शिकताहेत. आई अशिक्षित.”

“अच्छा” गायकवाड सर विचारात गढून गेले. गजूनं त्यांची चप्पल शिवून दिल्यावर तो नाही नाही म्हणत असतांनाही, त्याच्या हातात दहा रुपये कोंबून निघून गेले.

काही दिवसांनी ते परत आले. गजूला म्हणाले “अरे माझ्या मापाचा एक बूट तयार करुन देशील?”

गजू तयार झाला. त्याने माप घेऊन दोन दिवसात बूट तयार करुन दिला. सरांना तो आवडला. त्यांनी गजू नाही म्हणत असतानाही पाचशे रुपये दिले. गजूला खूप आनंद झाला. इतके पैसे त्याला आजपर्यंत मिळाले नव्हते.

आता त्याच्याकडे नियमितपणे चपला बुट बनवण्यासाठी ग्राहक येऊ लागले. सगळे गायकवाड सरांनी पाठवलंय असं सांगायचे.

काही दिवसांनी सर आले. गजू त्यांना ग्राहक पाठविल्याबद्दल धन्यवाद देऊ लागला. त्यांनी त्याला थांबवलं. म्हणाले,  “गजू तुझ्या हातात कला आहे. तू असं का करत नाहीस, इथंच एक टपरी टाकून त्यात वेगवेगळ्या साईजचे डझनभर चपला बूट ठेवले तर गिऱ्हाईकाला थांबावं लागणार नाही.”

” सर कल्पना चांगली आहे, पण त्याला दहा पंधरा हजार लागतील. तेवढे पैसे नाहीयेत माझ्याजवळ!”

“हरकत नाही. मी देतो तुला. पण मला तू ते सहा महिन्यात परत करायचे. चालेल?”

गजू तयार झाला. आठवड्यातच तो बसायचा तिथं टपरी उभी राहिली. महिन्याभरातच गजूचे पंधरा हजार वसूल होऊन दहा हजार नफाही हातात पडला. गायकवाडसर आल्यावर त्याने त्यांना पंधरा हजार दिले. त्यांनी ते त्याला परत केले.

“मी तुला सहा महिन्यांची मुदत दिली होती. सहा महिन्यानंतरच मला परत कर. तोपर्यंत तुझा धंदा वाढवण्यासाठी त्याचा उपयोग कर.”

गजूचा आता उत्साह वाढला. त्याने जास्त माल ठेवायला सुरवात केली. उत्तम दर्जा आणि कमी किमतीमुळे त्याच्या टपरीवर खुप गर्दी व्हायला लागली. आता त्याला वेळ पुरेनासा झाला.

सहा महिन्यांनी सर आले. गजूच्या चेहऱ्यावर आनंद आणि आत्मविश्वास फुलून आला होता.

“सर खूप चांगलं चाललंय. पण आता पुढं काय करायचं ?”

“गजू आता चांगल्या मार्केटमध्ये दुकान भाड्याने घ्यायचं. तिथे हे सगळं शिफ्ट करायचं. मी पाहून ठेवलंय दुकान. अगदी मोक्याच्या ठिकाणी आहे. आणि हो! स्मॉल स्केल इंडस्ट्रीसाठी जे कर्ज मिळतं ते तुला मिळवून देतो. एम.आय.डी.सी. मध्ये फँक्टरी टाकून दे!!”

“काय? फॅक्टरी ?” गजू थरारला. “सर मला जमेल का?”

“सगळं जमेल. मी आहे ना !” सर त्याच्या खांद्यावर हात ठेवून म्हणाले.

गजूने खाली वाकून त्यांचे पाय धरले.

क्रमशः ….

– अज्ञात 

संग्राहक – श्री शामसुंदर महादेवराव धोपटे

चंद्रपूर,  मो. 9822363911

≈ संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – श्रीमती उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित  ≈

श्री उदय गोपीनाथ पोवळे

 जीवनरंग 

☆ देवदासी लक्ष्मीपूजन …भाग 3 ☆ श्री उदय गोपीनाथ पोवळे ☆

(तुम्ही दोघी जो निर्णय घ्याल त्याला माझा होकार असेल. ” ) इथून पुढे—- 

दोन दिवस माझ्या मनात चलबिचल चालूच होती. जो निर्णय अजयने स्वतःने घ्यायला पाहिजे होता तो निर्णय त्याने त्याच्या आईवर का सोडला. त्याच्या आईने नाही सांगितले तरीही त्याचे माझ्यावर खरेच प्रेम असेल तर त्याने त्याच्या आईला समजावयाला पाहिजे. काळ बदलला आहे. काळानुसार जाती, रूढी ह्यांना मागे टाकत पुढे जायला पाहिजे असे त्याने आईला समजावून दिले पाहिजे. 

तो दिवस उगवला. लक्ष्मीपूजनाचा दिवस. ठरल्याप्रमाणे अजय मला भेटला आणि त्याने मला त्याच्या घरी नेले. त्याच्याकडच्या चावीने त्याने दरवाजा उघडला आणि मला हॉल मधल्या सोफ्यावर बसवत म्हणाला “आई …. बघ कोण आली आहे. आई सखी आली आहे. बाहेर ये. “

त्याची आई आतल्या स्वयंपाकघरातून बाहेर आली आणि मी बघतच राहिली……आता सावरण्याची वेळ माझी होती. त्याची आई येणार म्हणून मी उभी राहिलेली माझ्या नकळत मी परत सोफ्यावर बसली गेली——त्याची आई तृतीयपंथी होती. 

—-” हो सखी. हीच माझी आई आहे. सखी मी अनाथ आहे. माझे खरे आई वडील कोण आहेत हे मला माहित नाहीत  आणि त्यांचा शोध घ्यावा असेही मला वाटत नाही. लक्ष्मीआई हिनेच माझा लहानपणीपासून सांभाळ केला आहे. लहानाचे मोठे मला हिनेच वाढवले आहे. प्रत्येक वेळी स्वतःच्या आधी ती माझा विचार करते. माझ्या आयुष्याच्या लढाईत, माझ्या नशिबी बाबा नावाची तलवार आणि आई नावाची ढाल सोबत नव्हती पण आयुष्याच्या माझ्या प्रत्येक संघर्षात लक्ष्मीआई माझ्यासाठी ढाल तलवार बनून उभी राहिली.  माझ्यावर चांगले विचार, आचार, संस्कार हे सगळे हिनेच केले आहे आणि जिला माझ्याशी नात जुळवायचे तिला माझ्यासकट माझ्या ह्या महान आईशीही नातं जुळवावे लागेल.”

आता अजयच्या आईने बोलायला सुरवात केली. ” ये सखी  ये. अग अजय रोज माझ्याकडे तुझ्याबद्दल बोलत असतो. त्याचे तुझ्यावर प्रेम आहे पण मी ही अशी असल्याने तो तुझ्याशी त्याबद्दल बोलू शकत नाही. त्याला तुझ्या देवदासी घराण्याची माहिती आहे आणि त्याला त्याबद्दल काही तक्रारही नाही किंवा त्यात काही खटकण्यासारखे वाटत नाही. त्याला भीती वाटते ती तू आमच्या नात्याचा स्विकार करशील की नाही त्याची. त्यामुळे आता तुला निर्णय घ्यायचा आहे. तू घाई घाईत निर्णय न घेता सावकाश विचार करून निर्णय सांग.”

मी भानावर आले. दोन दिवसांपूर्वी जसा अजय गप्प होता तशी आता मी एकटक अजय कडे बघत गप्प बसली होते. अजय आणि लक्ष्मीआई दोघेही माझ्याकडे बघून माझ्या उत्तराची, काहीतरी बोलण्याची उत्कंठपणे वाट बघत होते.  अचानक माझ्यातली देवदासी जागी झाली. मी उठली आणि चार पावले मागे गेली आणि त्या महान आईला जिने एका अनाथ मुलाचा नुसता सांभाळ न करता त्याला चांगल्या विचारांची बैठक बसवून दिली तिला माझ्या आईच्या जागी बघून, साष्टांग नमस्कार घातला. तिला माझी सासू असली तरी माझीही आई होण्याची विनंती करून तिला ह्या देवदासीला तुमच्यासारख्या देवीची दासी होण्याचा माझा मानस बोलून दाखवून मी आणि अजय  तिच्या उबदार अशा मायेच्या कुशीत शिरलो. 

नंतर अजयने त्याच्या दरवर्षीच्या प्रथेनुसार लक्ष्मीआईला एका टेबलावर बसवून तिचे पाय धुऊन यथासांग पूजा केली आणि आम्हां दोघांना लक्ष्मीआईनी आमच्या पुढील आयुष्यासाठी आशिर्वाद दिला. 

——अजयच्या घरात आज खरोखरचे एक आगळे वेगळे असे लक्ष्मीपूजन झाले.

समाप्त

क्रमशः….

© श्री उदय गोपीनाथ पोवळे

ठाणे

मोबा. ९८९२९५७००५ 

≈संपादक–श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – श्रीमती उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे ≈

श्री उदय गोपीनाथ पोवळे

 जीवनरंग 

☆ देवदासी लक्ष्मीपूजन …भाग 2☆ श्री उदय गोपीनाथ पोवळे ☆

(तोच धागा पकडून मी त्याच्याकडे माझ्या प्रेमाचा विषय काढायचे ठरविले.) इथून पुढे —

” मला तुला काहीतरी सांगायच आहे. तुला वेळ असेल तर बोलू का ” मी धिटाईने बोलायचे ठरविले. 

” बोल ना”

” तू आत्ता ज्या देवदासींबद्दल बोललास त्यांना मी खूप जवळून बघितले आहे. वयाच्या १० वर्ष्यांपर्यंत मी त्यांच्यां बरोबर राहिले आहे. माझी आई देवदासी होती. महाराष्ट्र कर्नाटकाच्या वेशीवरच आमचे गांव आहे. त्या गावात आमची देवदासी घराणी खूप आहेत. पाच वर्षांपूर्वीच तिने जगाचा निरोप घेतला. माझ्यासाठी ती खूप महान होती. नकारात्मक परिस्थितीमध्ये तिने माझ्यासाठी सगळ्या देवदाशींशी आणि समाजाशी लढा दिला आणि मला बाहेर काढून शिक्षण दिले. आज तुझ्यासमोर उभे राहून माझे तुझ्यावर प्रेम आहे आणि तू माझा स्विकार करशील का असे विचारण्याची हिम्मत ही माझ्या आईमुळेच होत आहे. अजय माझे तुझ्यावर प्रेम आहे. मला तुझे उत्तर पाहिजे आहे.”

अजय हादरला होता. अनपेक्षितपणे मी त्याच्यासमोर टाकलेल्या बॉम्बने तो बिथरला होता. तो फक्त माझ्याकडे  बघत होता. दोन मिनिट्स शांततेत गेली आणि अजय काही न बोलताच उठून निघायला लागला. 

” हे काय अजय. ” मी त्याच्या हाताला धरून त्याला परत बसविले. 

“अजय असं तू काही न बोलता जाऊ नकोस.  जे काही मनात असेल ते स्पष्ट सांग” माझ्या आवाजाचा स्तर बदलला होता. 

” अजय गेल्या वादविवाद स्पर्धेत तू मोठ्या रुबाबात ‘सामाजिक रूढी आणि बदल’ ह्या विषयावर तावातावाने मनापासून बोलला होतास ते सगळे खोट होते का ? आज जेंव्हा प्रत्यक्ष जीवनात निर्णय घ्यायची वेळ आली तर असा पळून का जातोयस. मला माहिती आहे तुलाही मी आवडते पण माझ्या घराण्याविषयी माझ्या आईविषयी सगळे ऐकल्यावर असा मागे का जातोस. माझ्या नशिबात माझ्या  आईचे प्रेम जास्त नव्हते. तुझ्या आईला माझी आई मानून तिच्या कुशीत विसावण्याची मी स्वप्न बघितली आहेत. अजय खरंच मी आपला संसार सुखाने करीन माझ्या प्रेमाचा स्विकार कर.” माझ्या मनातले कळवळीने मी अजयला सांगितले. 

अजय तसाच काहीतरी विचार करत एकटक माझ्याकडे बघत  होता. त्याच्या तोंडावाटे काहीच शब्द बाहेर पडत नसले तरी त्याच्या मनात खूप काही चालले आहे असे मला जाणवत होते. त्याला मी आवडत असले तरी माझे देवदासी घराणे त्याच्या घरच्यांना, त्याच्या आईला पटेल का असा कदाचित तो विचार करत असेल असे मला वाटत होते. त्याच्या मनातील द्वंद्व त्याच्या चेहऱ्यावर दिसत होते. परत अजय टेबलावरून उठला आणि जायला निघाला. माझ्या तोंडावाटे अचानक शब्द बाहेर पडले ” अजय, नको रे जाऊस मला सोडून ” अजय तसाच पुढे चालत राहिला. दहा पावले पुढे गेलेला अजय अचानक थांबला आणि मागे फिरून परत माझ्याजवळ आला आणि म्हणाला, ” आज पर्यंत मी तुला कधीच माझ्या घरच्या गोष्टींबद्दल बोललो नाही. माझ्या घरी माझी फक्त आई आहे. आज जो काही मी आहे, माझे विचार, माझे आचार हे सर्व तिने दिलेले आहेत. तिच्या शब्दाबाहेर मी नाही आणि म्हणूनच परवा लक्ष्मी पूजन आहे तेव्हा तू मला भेट, मी तुला माझ्या घरी घेऊन जाईन आणि आईच्या समोर उभी करीन. तुम्ही दोघी जो निर्णय घ्याल त्याला माझा होकार असेल. ” 

क्रमशः….

© श्री उदय गोपीनाथ पोवळे

ठाणे

मोबा. ९८९२९५७००५ 

≈संपादक–श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – श्रीमती उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे ≈

श्री उदय गोपीनाथ पोवळे

 जीवनरंग 

☆ देवदासी लक्ष्मीपूजन …भाग 1☆ श्री उदय गोपीनाथ पोवळे ☆

लॉ कॉलेजच्या पहिल्या वर्षीच्या वादविवाद स्पर्धेत त्याला मी पहिल्यांदा बघितले आणि मी बघतच राहिले. त्याच्या दिसण्याने नाही तर त्याच्या बोलण्यावर मी भाळली होते. त्या स्पर्धेत त्याच्या हुशारीची चमक, त्याच्या विचारांची  झेप तर दिसलीच पण जास्त जाणवले तो त्याचा शांत आणि विनम्र स्वभाव. त्या वर्षी स्पर्धेचे पहिले पारितोषिक त्यानेच मिळवले आणि माझ्यातल्या वेडीने ठरविले, नाही त्याची आजच ओळख करून घ्यायची आणि माझी पावले आपोआप त्याच्याकडे वळली. 

” हाय…. मी…..सखी… “. 

” हाय , मी अजय. “

” अभिनंदन…. छान मुद्दे मांडलेस.. तू… म्हणजे तुम्ही.”

त्याने माझा गोंधळ ओळखला होता. त्याने हसूनच आभार मानले आणि अजून काही बोलायच्या आत त्याला त्याच्या मित्रांनी बोलावले आणि तो गेला. मी हिरमुसले पण थोड्याच वेळेसाठी कारण त्याने माझ्याशी अजून काही बोलण्याएवढी आमची ओळख नव्हती. तो पूर्ण दिवस माझ्या मनात तोच  घुटमळत होता. मला जाणवले मी त्याच्या प्रेमात पडले होते.  हो खरंच, चक्क मी त्याच्या प्रेमात पडले होते पण त्यामुळेच मी घाबरली. मला प्रेमात पडायचा अधिकार आहे का ? आपल्या समाज व्यवस्थेमध्ये मला सामील करून घेतले जाईल का ? असे असंख्य प्रश्न माझ्या मनात नुसते उभे राहिले नाही तर त्या प्रश्नांनी माझ्या डोक्यात थैमान घातले. 

दुसऱ्या दिवशी मी भानावर आली कारण माझ्या अस्तित्वाची मला जाणीव झाली. मी एक देवदासी घराण्यातली मुलगी आणि माझी आई देवदासी होती. तिलाच मला त्या दलदलीतून बाहेर काढायचे होते म्हणून तिच्याच सांगण्यावरून मला मुंबईला शिक्षणासाठी पाठविले गेले. कला विभागातली पदवी घेऊन मी लॉ कॉलेजमध्ये प्रवेश घेतला. मला माझ्या त्या अस्तित्वापासून लांब पळायचे नव्हते तर त्या माझ्या ओळखीनुसार स्विकारणार जोडीदार मला पाहिजे होता आणि तो …. अजय भेटला. त्याची माझी अजून ओळख नसली तरी मला तो मनोमनी खूप आवडला होता. मी एकतर्फी त्याच्या प्रेमात पडली होते. वादविवाद स्पर्धेच्या निमित्ताने ‘सामाजिक रूढी आणि बदल’ ह्या विषयावर त्यांनी मांडलेले त्याचे उच्च विचार मी ऐकले असल्याने त्याच्या कडून मी देवदासी घराण्याची असल्यामुळे विरोध होईल असे वाटत नव्हते. 

काहीही झाले तरी अजयशी दोस्ती वाढवायची मी ठरविले आणि त्याचा बहुतांश वेळ हा लायब्ररीत जातो हे समजल्याने मी ही लायब्ररीत जायला लागली. एका महिन्यातच आमची व्यवस्थित नाव लक्षात राहण्याएवढी ओळख झाली. ती ओळख दुसऱ्याच महिन्यांत कॉलेजच्या कँटीन मध्ये बसून कॉफी पिण्यापर्यंत पोहचली. त्याच्या स्वभावानुसार  त्याचे बोलणे कमी होते. दोन महिन्यांच्या आमच्या ओळखीत त्याने एकदाही मला माझ्या घरच्यांबद्दल कधी विचारले नाही आणि त्याने त्याच्याही घरचा विषय काढला नाही. माझ्या एकतर्फी प्रेमात मी हळूहळू सावधतेने एक एक पाऊल पुढे जाण्याचा प्रयत्न करत होते पण त्याच्याकडून तसे काहीच दिसत नव्हते. खरं सांगायचे झाले तर त्याच्या मनाचा अंदाज घेता येत नव्हता. त्याला माझ्या देवदासी घराण्याची माहिती असेल म्हणून तो प्रेमाच्या दिशेने पुढे पाऊल टाकत नसेल अशी मला शंकाही आली पण हे सगळे माझे मनाचे खेळ चालले होते. जसजसे दिवस जात होते तसतसे मला ह्या विचारांचा त्रास व्हायला लागला आणि मी एक दिवस ठरविले येत्या दिवाळीच्या आधी त्याला सगळे खरे सांगून  प्रपोज करायचे. 

कॉलेज कँटीनच्या आमच्या नेहमीच्या टेबलावर आम्ही बसलो होतो. तो एका कोणा ‘सिटाव्वा जोडट्टी’ ह्या  देवदासी बाईला पदमश्री अवार्ड मिळाल्या बद्दलची माहिती मला सांगत होता. पूर्वी त्याने वसंत राजस ह्यांनी लिहिलेले ‘देवदासी शोध आणि बोध’ हे पुस्तक वाचल्याचे ही मला सांगितले आणि तोच धागा पकडून मी त्याच्याकडे माझ्या प्रेमाचा विषय काढायचे ठरविले.

क्रमशः….

© श्री उदय गोपीनाथ पोवळे

ठाणे

मोबा. ९८९२९५७००५ 

≈संपादक–श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – श्रीमती उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे ≈

श्रीमती उज्ज्वला केळकर

जीवनरंग 

☆ भाजी मंडई – भाग ४ (भावानुवाद) – डॉ हंसा दीप ☆ श्रीमती उज्ज्वला केळकर ☆

(मागील भागात आपण पाहिले – चेहर्‍यावरची उत्तेजना, एखाद्या साहित्यिक समारंभाचा नाही, तर चौकातल्या टपोरींचा आभास निर्माण करत होती. उग्रता आणि संताप वाढत चालला होता.  सगळे हातघाईवर आले होते. आता इथून पुढे – )

जो इंचार्ज होता, त्याला सगळ्यांनी चारी बाजूने घेरलं होतं आणि तो मागे सरकला होता.  आपल्या हातातील प्रशस्तीपत्रकांचं बंडल इकडे-तिकडे विखुरताना तो बघत होता. मंचावर उभे असलेले मुख्य अतिथि आणि अध्यक्ष, काय चाललय काय, असा विचार करत इकडे बघू लागले होते. ज्याचं नाव पुकारलं गेलं होतं, तो सन्मान घेण्यासाठी मंचावर उभा होता, पण सन्मानपत्र तिथपर्यंत पोचलं नव्हतं. गर्दी अशी काही अस्ताव्यस्त झाली होती की भाजी मंडईची आठवण येत होती. ताज्या भाज्यांच्या जागी ताजे छापलेले सन्मानपत्र होते. स्वस्त-महाग भाज्यांप्रमाणे यांचेदेखील वेगवेगळे भाव होते. भेंडी आणि वांगी महाग होती. कांदे-बटाटे सगळ्यात स्वस्त होते. ज्यांना कांद्या-बटाट्यांप्रमाणे सन्मान मिळाला होता, ते सगळ्यात जास्त खूश होते. सध्याच्या काळात नुसतीच भाकरी खाणार्‍यांसाठी कांदे-बटाटे मिळणं हीही  काही कमी भाग्याची गोष्ट नव्हती.   

मोहिनीजींना घाम फुटला होता. कसला विचार केला होता आणि काय घडत होतं. घाबरत घाबरत त्या बॅक स्टेजला गेल्या. सगळ्यांना हात जोडून बसण्याची विनंती केली. स्वत: मंचावर जाऊन माईक सांभाळत अतिशय विनम्रतेने या अव्यवस्थेबद्दल त्यांनी माफी मागितली. परिस्थिती नियंत्रणात येऊ लागली पण आत ठिणगी होतीच.  समारंभाच्या प्रमुख, प्रबुद्ध महिला आयोजकाच्या अनुनय-विनयाचा मान ठेवला गेला. दैवी शक्तिची कृपा झाली. लोकांनी संयम ठेवला आणि गप्प बसले. सगळ्यात चांगली गोष्ट आशी झाली की या गडबड-गोंधळाची बातमी बाहेर फुटली नाही कारण स्थानिक लोक खाऊन –पिऊन आधीच निघून गेले होते. कार्यक्रमाच्या चिंध्या उडता उडता राहिल्या.

आयोजकांनी सुटकेचा निश्वास टाकला. अशांतजीच्या डोळ्यातून आग उसळत होती, तर मोहिनीजींचे डोळे त्यावर पाणी टाकत होते. पूर्वी राजकीय पुढारीच फक्त घोडेबाजार करायचे. आज साहित्यिकांची फौजच्या फौज या बाजारात उतरली होती. ही फौज साहित्यात कमजोर होती पण लढण्या- लढवण्याच्या बाबतीत तगडी होती. साहित्याच्या नावावर, कांदाभाजीसुद्धा नाही, शिळी भाजी वाढून आपला अहंकार तुष्ट करत होती. आता खा, किंवा उलटी करा. त्यांना काही फरक पडत नव्हता. त्यांनी आपल्या हिश्याचं लिहून दिलं होतं. हे सगळे समारंभाचे शहेनशाह होते. छोटा-मोठा समारंभ नाही. विश्वस्तरीय समारंभ. देशा-विदेशातील साहित्यिक येत होते आणि आपल्या नावापुढे विदेशी पदवी लावून जात होते. संस्थेच्या इतिहासात नाव समाविष्ट होत होतं. त्याचबरोबार प्रशस्तीपत्रकांचा ढीग लागत होता. 

हे सन्मानधारी मग सोशल मीडियाची आणि वर्तमानपत्रांची शान बनत होते. सगळ्या गावात त्यांच्या नावाचा प्रकाश फाकत होता. आपल्या गावातल्या फलाण्या व्यक्तीला विदेशात सन्मान प्राप्त झालाय. भारतातल्या आणि स्थानिक वर्तमानपत्रांत जागोजागी लोकांना मिळालेल्या सन्मानाचे वर्णन असे. सोशल मीडियावर प्रत्येकाने आपल्या पोस्टबरोबर मोहिनीजींचा फोटो लावून त्यांना आदरपूर्वक धन्यवाद दिले होते. एक पोस्ट अनेक ठिकाणी शेअर केलेली होती. यत्र तत्र सर्वत्र या कार्यक्रमाचीच चर्चा होती. मोहिनीची शान आता वाढली होती. तिच्या व्यक्तिमत्वावर आता अनेक चंद्रांची आभा पसरली होती.

अकस्मात भाजी मंडईत कांदे-बटाट्यांचा भाव वाढला होता.

समाप्त

मूळ कथा – भिंडी बाजार    मूळ लेखिका – डॉ  हंसा दीप

अनुवाद –  श्रीमती उज्ज्वला केळकर

संपर्क – 176/2 ‘गायत्री’, प्लॉट नं 12, वसंत साखर कामगार भवन जवळ, सांगली 416416 मो.-  9403310170

≈संपादक–श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – श्रीमती उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे ≈