मराठी साहित्य – जीवनरंग ☆ पवित्र पैसा….भाग 1 ☆ श्री शामसुंदर महादेवराव धोपटे

श्री शामसुंदर महादेवराव धोपटे

☆ जीवनरंग ☆ जागतिक महिला दिना निमित्त – पवित्र पैसा….भाग 1 ☆ श्री शामसुंदर महादेवराव धोपटे ☆

अरे कोण आहेरे तिकडे…,रमेश…तुकाराम….गेले कुठे सगळे…

दोन तीन वेळा टेबलावरची बेल वाजवुन देखील कुणी आत आले नाही. त्यामुळे माझा आवाज चढला होता. शेवटी  बडेबाबु उठून आत आले.  .सर तुकाराम पोस्टात डाग द्यायला गेला आहे. आणि रमेश बाहेर गेला आहे, सर कोणी चपराशी नाही आहे  सर. काय असेल तर सांगा सर…. बडेबाबुच्या विनयशील बोलण्याने माझा आवाज बराच खाली आला. अहो बडेबाबू  दोन वाजायला आले, आज परीक्षा फी चा डी. डी.निघाला पाहिजे उद्या पाठवायचा आहे. आणि या रमेशचा पत्ता नाही केव्हा जाईल हा ब्यांकेत, मी चिंताग्रस्त स्वरात बडेबाबूना विचारले, मात्र बडेबाबुंची नजर रस्त्याकडे लागली असून ते कुणाचीतरी वाट बघत आहे हे माझ्या लक्षात आले. अहो बडेबाबु कुणाला शोधताय…. थोडा वेळ असाच गेला नी एक नीस्वास टाकून बडेबाबु बोलते झाले. सर मीच रमेशला पाठविले आहे. तो ताराचंदला शोधायला गेलाय. अरे कोण हा ताराचंद आणि रमेश चपराष्याला त्याचाकडे कशाला पाठविले. माझ्या प्रश्नार्थक नजरे कडे दुर्लक्ष करून बाडेबाबु शांतच राहिले. मला मात्र ब्यांकेत जायचे सोडून रमेश कोण्या ताराचंद ला शोधायला का गेला हे कोड उलगडतं नव्हतं.

माझी अस्वस्थता पाहून बडेबाबू सांगायला लागले, सर त्याच अस आहे, दरवर्षी पाच गरीब मुलींना हा ताराचंद दत्तक घेतो. त्यांची फी पुस्तके ड्रेस सर्व खर्च हाच करतो. मागील पाच वर्षांपासून तो हे करतोय सर. पण यावर्षी त्याने पैसे अजून आणून दिलेले नाही, त्यामुळे रमेश त्याला शोधायला गेलाय सर. त्या पाच गरीब मुलींचा परीक्षेचा प्रश्न आहे सर…. ऐकून मलाही चिंता वाटायला लागली. व कुतूहल ही जागृत झाले.

थोड्याच वेळात रमेश सोबत एक गृहस्थ येताना दिसले. पण मला अपेक्षित असलेले व्यक्तिमत्त्व मात्र दिसत नव्हते, पाच गरीब मुलींना दत्तक घेणारा म्हणजे एखादा श्रीमंत पालक असावा अशी माझी धारणा होती पण येणारी व्यक्ती मात्र अपेक्षाभंगाचा धक्का देणारी होती. एव्हाना दोघेही पायऱ्या चढून माझ्यासमोर उभे झाले. सर हाच तो ताराचंद, हाच पाच गरीब मुलींचा खर्च करतो. बडेबाबूनी मला माहिती दिली, ताराचंद नी ही मला नमस्कार केला व पैशाचे पाकीट काढून बडेबाबुंना पैसे देऊ लागला. ताराचंद कडे माझी नजर गेली, कोळशाच्या धुळीने भरलेले त्याचे कपडे, तेल न लावल्यामुळे उभे झालेले केस, बोट बोट दाडी किमान दोन दिवसापासून आंघोळ न केल्यामुळे घामाचा वास येणारे शरीर, रंग गोरा असूनही दिवसभर उन्हात व दगडी कोळशाच्या सहवासात राहून रापलेला त्याचा चेहरा. एकूण एक गबाळ व अस्वच्छ व्यक्ती असे रूप ताराचंद चे होते. पैसे देऊन ताराचंद गेला. रमेशला ब्यांकेत पाठवून मी बडेबाबुना आवाज दिला, कोण हो हा ताराचंद…..

बडेबाबुनी जी माहिती दिली ती ऐकून मी चाट पडलो….. सर हा ताराचंद.. अग्रवाल कोल डेपोचा चौकीदार कम सुपरवायझर आहे. तिथेच राहतो. एकटाच असतो. तोच पाच मुलींचा खर्च करतो. एक चौकीदार मुलींचा खर्च कसा उचलतो. माझा विस्वासच बसत नव्हता पण हे सत्य होते. व ते जाणून घेण्याचे मी ठरविले.        .

क्रमशः….

© श्री शामसुंदर महादेवराव धोपटे

चंद्रपूर,  मो. 9822363911

≈ संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – श्रीमती उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित  ≈

Please share your Post !

Shares

मराठी साहित्य – जीवनरंग ☆ शारदारमणांची सेटी – भाग 2 (भावानुवाद) ☆ श्रीमती उज्ज्वला केळकर

श्रीमती उज्ज्वला केळकर

☆ जीवनरंग ☆ शारदारमणांची  सेटी- भाग 2 (भावानुवाद)☆ श्रीमती उज्ज्वला केळकर

(मागील भागात – जिलेबी आणि वडा खात खात अशी बोलणी होऊ लागली.  आता इथून पुढे )

जिलेबी आणि वडा खात खात अशी बोलणी होऊ लागली. नंतर त्यावर चहा घेता घेता असं ठरलं की शारंच्या कवितांच्या १० – १५ प्रेस कॉपीज तयार करायच्या आणि आपल्या पुठ्ठयातल्या म्हणजे जवळीक असलेल्या प्रकाशकांना द्यायच्या. इतक्या ठिकाणी खडे मारल्यावर कुठे तरी लागणारच की. प्रत्येकाने खात्रीपूर्वक सांगितले के नवांकूर प्रतिभा मंडळाच्या अध्यक्षांचं काम म्हणजे मंडळातील प्रत्येक सभासदाचं स्वत:चं काम.

पुढच्या १५ दिवसात नवांकूर प्रतिभा मंडळाच्या सभासदांनी शारंकडून माफक प्रवासखर्च घेऊन त्यांच्या कविता आपआपल्या परिचयाच्या प्रकाशकांकडे पोच केल्या. त्यानंतर सहा महीने उलटले. कुणाचं तरी स्वीकृतीचं पत्र आलेलं असेल, या आशेने शारं रोज पोस्टात जाऊ लागले. पण पोस्टमन, त्यांनी कुठे कुठे पाठवलेलं आणि साभार परत आलेलं साहित्यच त्यांच्या हाती ठेवी आणि कधी तरी बदल म्हणजे कुठल्या कुठल्या मासिकाची वर्गणी संपल्याचे पत्र. शारंनी पुरं वर्षभर म्हणजे १२ x ३० x २४ इतके तास दम खाल्ला. मग मात्र त्यांचा धीर खचला. तेव्हा मग नवांककुरांनी ठरवले, दस्तुरखुद्द स्वत:चं प्रकाशकाकडे जाऊन चौकशी करायची. यावेळी त्यांनी शारंकडून प्रवासाचे निम्मेच पैसे घेतले. निम्मे स्वत:चे घालू म्हणाले. त्यानंतर वेगवेगळ्या प्रकाशकांकडे जाऊन आलेले वेगवेगळे अंकुर एकच गोष्ट सांगू लागले, ‘हल्ली आम्ही आमच्या खर्चाने कुणाचाच कवितासंग्रह  काढत नाही. अगदी ज्ञानपीठ विजेत्या कवींचासुद्धा. कवितासंग्रह काढायचाच असेल, तर सर्व खर्च कवीने द्यावा. आम्ही योग्य भावात संग्रह काढून देऊ.’

नअंप्रमचा ( नवअंकुर प्रतिभा मंडळाचा ) उपाध्यक्ष शरद साजणे म्हणाला, ‘खरंच शारंजी तुम्ही स्वत:चं का काढत नाही तुमचा कवितासंग्रह. म्हणजे काय की प्रकाशन संस्थेला तरी पैसे द्यायचेच. त्यापेक्षा आपणच आपल्या देखरेखीखाली अगदी चांगला, उत्कृष्ट, सुबक, सुंदर कवितासंग्रह काढू या कसं?’

‘ते खरं… पण पैसे…’ इति शारं.

‘किती पैसे लागतील असे? आठ नाही तर दहा हजार रूपये फक्त…’ के ज्ञानेश्वरन् याने की ज्ञानेश्वर केडगे, फक्त आठ किंवा दहा रुपये असावेत, अशा थाटात म्हणाला.

शेवटी ठरलं, नअंप्रमंतर्फे शारंजींचा कवितासंग्रह काढायचा. मंडळाचे ५० सभासद आहेत. प्रत्येकाने २०-२० प्रती खपवल्या तरी पुस्तके केव्हाच खपतील. जेवढे पैसे घालू, तेवढेच नव्हे, तर त्यापेक्षा जास्त पैसे मिळतील. एव्हाना शारंनी मनात गणित करायला सुरुवात केली होती. समजा हजार प्रती काढल्या, त्यासाठी दहा हजार खर्च आला, पुस्तकाची किंमत फक्त पंचवीस रुपये ठेवली, तरी पंधरा हजार रुपये फायदा. प्रॉव्हिडंड फंडातून पैशाची जुळणी करायचे त्यांनी मनोमन ठरवून टाकले. गिनीज बुकात ‘बहुप्रसव कवी’ म्हणून आपल्या नावाची नोंद व्हावी, यासाठी ज्या अनेकानेक कविता त्यांनी गिनीज बुकच्या ऑफिसकडे रवाना केल्या होत्या, त्याच्या पोस्टेजमधे त्यांच्या रमणीच्या दागिन्यांना वाट फुटली होती. त्यामुळे शारंना आता फक्त प्रॉव्हिडंड फंडाचाच काय तो आधार होता. त्यातून ते नॉन रिफंडेबल लोन घेण्याचा विचार करू लागले.

‘तुम्ही म्हणता त्याप्रमाणे सगळ्या प्रती गेल्या तर..’

‘गेल्या तर… .म्हणजे जाणारच… म्हणजे गेल्यातच जमा आहेत. ’ नवांकुरांनी शारंना आश्वासन दिले.

नअंप्रमंच्या कार्यकारिणीने शारंचा कवितासंग्रह काढण्याचे काम युद्धापातळीवर हाती घेतले. संस्थेच्या अध्यक्षांचा कवितासंग्रह निघणं म्हणजे संस्थेच्या मानात पिसांचा तुरा… किंवा तुर्‍याचं पीस… किंवा काय असेल ते… समजून घ्या. योग्य असेल ते वाचतो, तो वाचक. कुणी डी.टी.पी. ची जबाबदारी स्वीकारली. कुणी चित्रकार शोधायला गेले.

चित्रकार कोण असावा, पुस्तक छापायला कुणाकडे द्यावं, याबद्दल सस्थेच्या अंकुरांमध्ये बरीच बाचाबाची व वादंग झाले. शेवटी नव्यानेच या व्यवसायात पडलेल्या पासलकरांकडे पुस्तक छापायला द्यायचे ठरले. तो धंद्यात नवा. पक्का मुरलेला नाही. . पैसे कमी घेईल, सवडी-सवडीने देता येतील अशी मंडळींची अटकळ, पण पुस्तक उघडताना शारंना अगदी कृतार्थ वाटत होतं. आपण लिहीलेल्या शब्दांच्या रूपाकडे पाहताना मात्र, ही कृतार्थता पार लोपून गेली. भात खाताना घासाघासाला खडे लागावेत, तसं त्यांना प्रत्येक कविता वाचताना वाटू लागलं. प्रत्येक कवितेत, छे: छे: कवितेतल्या प्रत्येक ओळीत, शुद्धलेखनाच्या चुका होत्या. प्रुफं तपासण्याची जबाबदारी पत्करलेला नामदेव गळ्याजवळची कातडी चिमटीत ताणून म्हणाला,

‘आईच्यान्… मी ओळ न् ओळ, शब्द न् एसएचबीडी करेक्ट केलेला… नंतर या लोकांनी काही तरी गफलत केलीय.’

त्यावर मधु कांडकेची मल्लीनाथी अशी-

‘आता कवितेच्या दारजाविषयी प्रसन्न उपस्थित झाला, तर प्रिंटिंग मिसतेक्समुळे दर्जा उनावल्यासारखा वाटतोय, असं म्हणून वेळ मारून नेता येईल.’

शारंनी पुस्तक बंद केलं. आता त्यांचं लक्स मुखपृष्ठाकडे गेलं.मुखपृष्ठाच्या उजव्या बाजूला दोन बोटे रुंदीची पांढरी पट्टी उभी होती. राखी रंगाच्या पार्श्वभूमीवर ठळक लाल रंगात लिहिलं होतं, ‘बकुळीची फुले’ बकुळीचे अर्धे झाड मुखपृष्ठावर होते, तर अर्धे झाड मलपृष्ठावर. एवढेच नव्हे, तर फुले वेचणारी तरुणीही, अर्धी मुखपृष्ठावर होती, तर अर्धी मलपृष्ठावर होती. पुस्तके स्टीच करणार्‍याने चक्क त्या तरुणीच्या काळजातच पीन खुपसली होती. चित्र दोन बोटे डावीकडे सरकल्यामुळे असं झालं होतं. पुढे दोन बोटांची अपांढरी पट्टी आली होती. याची जबाबदारी छपाईवाल्याने, स्कॅनिंगवाल्यावर, स्कॅनिंगवाल्याने चित्रकारावर आणि चित्रकाराने छपाईवाल्यावर टाकत त्यांच्या अकलेचे दिवाळे काढले आणि त्यांनी धंदा बंद करून घरी बसावं असा अनाहूत सल्लाही दिला.

क्रमश: – भाग ३ ….

© श्रीमती उज्ज्वला केळकर

176/2 ‘गायत्री’, प्लॉट नं 12, वसंत साखर कामगार भवन जवळ, सांगली 416416 मो.-  9403310170

≈ संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – श्रीमती उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित  ≈

Please share your Post !

Shares

मराठी साहित्य – जीवनरंग ☆ शारदारमणांची  सेटी   क्रमश: भाग 1 (भावानुवाद) ☆ श्रीमती उज्ज्वला केळकर

श्रीमती उज्ज्वला केळकर

☆ जीवनरंग ☆ शारदारमणांची  सेटी   क्रमश: भाग 1 (भावानुवाद)☆ श्रीमती उज्ज्वला केळकर

दोस्तांनो, आणि दोस्तीणींनो तुम्हीसुद्धा… अलीकडे आपल्या शारदारमणांकडे जाऊन आलात की नाही? नसाल तर एक चक्कर टाका आणि त्यांच्या 50,000 च्या सेटीवर बसून या. कोण शारदारमण? कमाल करताय बुवा तुम्ही? आपले तेच हो… गिनीज बुकात जास्तीत जास्त कविता लिहिणारी व्यक्ती म्हणून नाव छापून येण्यासाठी जंग जंग पछाडणारे आणि अखेर जास्तीत जास्त शब्द लिहिण्यासाठी का होईना, पण गिनीज बुकात नाव नोंदलं गेलं म्हणून खूश होणारे शारदारमण! तर त्यांच्या नऊ बाय आठच्या दिवाणखान्यात आता पन्नास हजाराची सेटी ठेवलीय. एकदा तरी या सेटीवर बसून धन्य होऊन या.

आता पन्नास हजाराची सेटीया एवढ्याशा जागेत काशी आली? तर ती करामत शारदारमणांच्या रमणीची. तो किस्सा त्यांच्याकडूनच ऐकायला हवा.  त्याचं काय झालं की शारंचं (शारदारमणांचं) नाव गिनीज बुकात आलं, तरी बुजुर्ग कवींनी त्याला धूप घातली नाही. त्यांचा म्हणणं असं की शारंच्या कविता या कविताचं नाहीत. म्हणून तर त्यांची नोंद गिनीज बुकात कवी म्हणून न होता, जास्तीत जास्त शब्द लिहिणारी व्यक्ती म्हणून झाली. तेव्हा गिनीज बुकात नाव आलं म्हणून त्यांना एवढं महत्व द्यायचं कारण नाही.’

आमच्या गावात एक प्रतिभा मंडळ आहे. त्यातल्या  नव्या अंकुरांना फारसं कुठे इकडे तिकडे लवलावायची संधी मिळाली नाही म्हणून त्यांनी ‘नवांकुर प्रतिभा मंडळ’ नावाचा सावता सुभा मांडला. हे मंडळ नवोदित कवींचे असले, आणि शारंच्या १०, ००० हून जास्त कविता लिहून झालेल्या असल्या, तरी मंडळातील नवोदित कवींनी मोठ्या आदराने मंडळाचे अध्यक्षपद शारंना दिले. मुले म्हणाली, ‘आमच्या पोरा-टोरात कुणी अनुभवी नको का?’ लवलवत्या नवांकुरांनी शारंना हरभर्‍याच्या झाडावर चढवले आणि शार चढले. ५०० रुपये संस्थेचे आजीव सभासद म्हणून आणि ५०० रुपये अध्यक्ष झाले, इस खुशीमें मंडळाला देणगी म्हणून, मुलांनी त्यांच्याकडून वसूल केले. याशिवाय मंडळाच्या नावांकूरांना त्यांनी खुशीने चहा-वडा दिला, ते वेगळेच.

एक दिवस शरद नामे नवांकुराने म्हंटले, ‘शारदारमणजी, कविता संग्रह निघाला पाहिजे तुमचा. त्याशिवाय काही खरं नाही. संग्रह असल्याशिवाय या क्षेत्रात प्रतिष्ठा नाही.’

‘तुमच्याइतक्या कविता असत्या, तर आम्ही ५० कविता संग्रह काढले असते एव्हाना…’ दूसरा अंकुर उद्गारला.

‘ते खरय. पण कविता संग्रह काढणार कोण?’ कवी शारं उर्फ आरोळे सदाशिव शंकर  उसासत म्हणाले. आज-काल प्रस्थापित, प्रथितयश वगैरे… वगैरे… कवींच्या कविताही प्रकाशक लोक हातात धरत नाहीत.’

‘ते तुम्ही आमच्यावर सोडा हो…’ बाळा चौगुले खास कानडी ढंगात म्हणाला.

‘म्हणजे माझी काही खास मानधनाची अपेक्षा नाही.’ इति  शारं.

’का नाही? मी म्हणतो का नाही? एका कवितेला कमीत कमी ५०-१०० रु. तरी मिळायलाच पाहिजेत.’

‘हो ना! जास्तीत जास्त शब्द लिहिल्याबद्दल का होईना, गिनीज बुकात नाव आलंय तुमचं. म्हणजे तुम्ही तसे जागतिक कीर्तीचे…’

‘कसचं कसचं..’ म्हणत, शारंनी हंनुमांप्रसादमध्ये चहा – वडा सांगायला एका अंकुराला पाठवलं.

‘कशाला… कशाला… म्हणत चहा – वडा सांगायला गेलेल्या अंकुराने चक्क किलोभर जिलबीही सांगितली, तोंड गोड करायला म्हणून.

शरद साजणे म्हणाला माझा मावस आतभाऊ मेहतांच्या वर्तुळातला आहे. त्याच्याकडे कविता संग्रह देऊ या. ‘

‘पण मेहता कोण?’

‘सध्या माराठीतले अग्रगण्य प्रकाशक…’

‘अच्छा ते होय? म्हणजे पुण्यातले?’ शारंच्या विचारांची झेप  मेहता प्रकाशनपर्यंत कुठली जायला.

‘मी स्वत: जाऊन प्रेस कॉपी त्यांच्याकडे देऊन येतो.

‘किंवा आपण हा संग्रह मौजेकडे देऊयात. ही भागवत मंडळी आमच्या अगदी घरोब्यातली आहेत…. फॅमिली रिलेशन्स… ’ गोटू गटणे आपले आणि आपल्या घरच्यांचे मोठमोठ्या लोकांशी किती घरगुती संबंध म्हणजे फॅमिली रिलेशन्स आहेत, हे सांगायची एकही संधी सोडत नाही.

त्यापेक्षा ‘साकेत’शी कॉँटॅक्ट करूयात. ‘साकेत’ नवोदितांचे काव्यसंग्रह काढतात म्हणे. म्हणजे आपले शारं काही नवोदित नाहीत, पण त्यांचा अजून एकही काव्यसंग्रह निघाला नाही ना, म्हणून म्हणायचं!’

जिलेबी आणि वडा खात खात अशी बोलणी होऊ लागली.

क्रमशः ….

© श्रीमती उज्ज्वला केळकर

176/2 ‘गायत्री’, प्लॉट नं 12, वसंत साखर कामगार भवन जवळ, सांगली 416416 मो.-  9403310170

≈ संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – श्रीमती उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित  ≈

Please share your Post !

Shares

मराठी साहित्य – जीवनरंग ☆ कथा – ‘पुरस्कार’ – भाग – 5 ☆ श्रीमती मीनाक्षी सरदेसाई

श्रीमती मीनाक्षी सरदेसाई 

☆ जीवनरंग ☆ कथा – ‘पुरस्कार’ – भाग – 5 ☆ श्रीमती मीनाक्षी सरदेसाई 

“कोण टँली करून बघतय” हे सरांचं पालुपद सारखं चालूच होत. शेवटची ‘संकीर्ण ‘  नावाची फाईल होती. सरांची भाषणं, कुटुंब नियोजनाची केस करणं, साक्षरता प्रसार अशा कामांच्या बातम्या, फोटो, शीर्षकासह त्यात होत्या.

“तुम्ही ही जी कार्य करता तिथले फोटो कसे मिळतात?”

“फोटो काढतातच तिथे. एक दोन कॉप्या मागूनच टाकतो. शिपाई बरोबर असतो. तो मोबाईल वरुन फोटो मारतो. क्लार्क बातम्यांच्या चार पाच झेरॉक्स काढून ठेवतो. सगळ्यांना ट्रेनिंग दिलेलं आहे.

“चार पाच झेरॉक्स? त्या कशाला?”

“म्हणजे बघा ,एकच बातमी-उदा. व्रुक्षारोपणाची बातमी शालेय विकास, मूल्य शिक्षण, नवोपक्रम ह्या सगळ्या फाईलीत टाकायची.”

“पण पुरस्काराचे तपासनीस हरकत नाहीत घेणार?”

“हरकत काय घेतात!फायलीचे नि फोटोंचे ढिगारे बघून डोळे दिपतात त्यांचे. कपाटभर कागदं बघून पार चक्रावतात.

“त्यानीन च सगळीकडे माझ्याबद्द्ल सांगितलंय्, “पाकुर्ड्याचे ढेकळे सर म्हणजे अफाट गावचा अचाट माणूस. डोंगरा एव्हढं काम केलय शाळेसाठी. पुराव्यासकट सगळं जिथल्या तिथं. ब्र काढायचं काम नाही.”

“पण एव्हढं सगळं करायला वेळ कसा काढता?निकालही चांगले लागतात बोर्डाचे, शिकवता कधी ?”

“माझा हिंदी विषय,तो सुधरायचं काम टीव्ही, सिनेमे करतात की. माझी सगळी पोरं हिंदीत पास. आता बोर्डपण हिथच. एखादी चक्कर मारायची. अधिकाऱ्यांना द्राक्ष बाग लावायची होती. लाऊन दिली. तोंडं गोड करावी लागतात. गेल्या वर्षी ग्रामीण भागात , मागासवर्गात तिसरा आणला.”फोटो, शीर्षक होतच. ‘शाळेचं भूषण !’

“आता ह्या फायली मी केल्या म्हणता? स्टाफ, पोरं काम करतात. अँडमिनिस्ट्रेशनच कडक आहे.”

“सर, तुम्ही मुख्याध्यापक कधी झालात? ह्या पदावर असल्याशिवाय एव्हढं अवाढव्य काम करणं शक्यच झालं नसतं.”

“नेमणूकच झाली त्या पदावर.” सर अभिमानाने म्हणाले.

कुणाला ठाऊक! आपल्याला ते पद मिळावं म्हणून शाळाच काढली असावी. माझ्या मनात आलं.

“मी परीक्षक असते ना तर तुम्हाला आणखी एक पुरस्कार दिला असता.”

“कोणता?” सर निरागस आशाळभूतपणे म्हणाले.

“प्रयत्न आणि चिकाटी पुरस्कार.” मी दिलखुलासपणे म्हटलं. सरानी माझं बोलणं  भलत्याच गांभीर्याने घेतलं. एक नक्षिदार कागद माझ्यासमोर  ठेऊन ते म्हणाले, “हां. ह्यावर लिहा मजकूर.”

सरांच्या कर्तृत्वपूर्ण कारकिर्दीने मी आधीच पुरती भारावून, भांबावून, चक्रावून वाकले होते. त्यामुळे त्या कागदाकडे दुर्लक्ष  करून मी म्हणाले “राष्ट्रीय पुरस्कारासाठी शुभेच्छा! “हसऱ्या बाईंसकट सर्वांचा निरोप घेऊन मी बाहेर पडले. सुटलेच तिथून.”

“शुभेच्छा लेखी कळवा.” सर हात हलवून मला मोठ्याने सांगत होते.

समाप्त 

श्रीमती मीनाक्षी सरदेसाई

सांगली

मो. – 8806955070

≈ संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – श्रीमती उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित  ≈

Please share your Post !

Shares

मराठी साहित्य – जीवनरंग ☆ कथा – ‘पुरस्कार’ – भाग – 4 ☆ श्रीमती मीनाक्षी सरदेसाई

श्रीमती मीनाक्षी सरदेसाई 

☆ जीवनरंग ☆ कथा – ‘पुरस्कार’ – भाग – 4 ☆ श्रीमती मीनाक्षी सरदेसाई 

तेव्हढ्यात एक तरूण मुलगा शाळेचं काही काम घेऊन सरांच्या सहीसाठी आला. “हे  आमचे क्लार्क. म्हणजे आमच्या मंडळींचा भाऊच आहे.”

महत्त्वाची ठाणी कशी सुरक्षित ठेवलेली होती हे माझ्या लक्षात आलं. कार्यकारी मंडळातही अशी नाती संभाळलेली होती. शिपाई तेव्हढे बाहेरचे. एक मुलगा नि मुलगी शिक्षक होते.

“तुमच्या नंतर पुढची पिढी हे. मा. होतील ना सर? म्हणजे सिनिऑरिटी आहे ना? मी विचारलं. मी त्यांच्यासारखच बोलायला लागले होते.

“यादीत बसवला. प्रयत्न करावे लागले, पण काम झालं.” “वा,वा” असं मी म्हणतेय तोवर सरांच्या सुविद्य पत्नी पोह्यांची डिश घेऊन बाहेर आल्या. “दमला असाल ना?  जरा नाश्ता करा” म्हणून माझ्या शेजारी बसल्या. मग घरगुती गप्पा सुरु झाल्या.

“तुमच्या सुना काय शिकल्यात?”

“एक बी.ए. एक बी.काँम झाली. नोकरी नाही करीत त्या. मुंबई पुण्यासारख्या आपल्याकडे नोकऱ्या कुठे मिळतात?”

“दोघीना बी. एड. करून सोडा की”.

“ते कसं? ती अँडमिशन पण अवघड झालीय् म्हणे.”

“मिळते. प्रयत्न करावे लागतील.” –सरच उत्साहाने म्हणाले.

‘प्रयत्ने वाळूचे’ हे सुभाषित मला पूर्वी खोटं वाटायच, पण आता मला ते पटल.

“सुनाना शाळेत चिकटवा. तुमचं नांव राखतील पुढे पर्यंत.”

“पण सर, बीकॉमवालीचा शाळेत काय उपयोग?” आणखी ज्ञान मिळवण्याच्या हेतुने मी विचारलं.

“आता आठवीला अर्थशास्त्र आहेच की. नाहीतर तिला प्रायमरीला घ्या. ”

“पण आमच्या शाळेत प्राथमिकचे वर्ग नाहीत” माझ्या शंका प्राथमिक होत्या, पण सरांकडे प्रत्येक प्रश्नावर तोडगा होता.

“आता तुम्हीच हे. मा. नाही का? पहिली ते चौथी काढून सोडा की.”

“परवानगी?”

” मिळत्येय की. प्रयत्न करावे लागतील.” वाकय मला पाठच झालं होतं.” न्हाई तर असं करा की.” आता सौ. ढेकळे सरसावून म्हणाल्या. त्या काय युक्त्या सांगतात ह्या उत्सुकतेने मी त्यांच्याकडे पाहिलं.

“अव, आमच्या वन्संच्या पोरीला आम्ही क्लार्क केली की. तसं करा बीकॉम वालीला. बी.एड. काय करायला नको” सर आपल्या कार्यवाहू पत्नीकडे कौतुकाने बघायला लागले. आपण आपल्या घरात शिक्षण प्रेमाच्या बिया पेरल्या त्या आता चांगल्या रुजून आल्या की. हा भाव त्यांच्या डोळ्यात होता.

“बाई,  तुमचे चिरंजीव? ते काय करतात?”

“एक वकील आहे नि दुसऱ्याचा पंपाचा बिझिनेस आहे. माझे मिस्वटर दोन तीन वर्षात रिटायर्ड होतील.” मी  सगळ्याचा प्रश्न मिटवून टाकला.

“चांगलय. तुमचं पहिलं पोरगं शाळेच्या बाबतींत कायदेशीर सल्ला देईल नि धाकट्या कडून शाळेत पंप बसवा. मिटिंगच्या वेळी मुलाची कार्ड वाटायची. म्हणजे त्यालाही तुमची मदत.”

सरांकडून मुख्याध्यापक ह्या विषयावर पी.एच्.डी करता येईल एव्हढा विश्वास मला मिळाला होता.

मग मी पुन्हा फायलींकडे वळले. व्रुक्षारोपन- न चा ण केलेला. आर.आर. आबा, सा.रे. कोरे सगळ्या नेते मंडळींचे झाडं लावतानाचे फोटो होते.

“बापरे. ही थोर माणसं आली होती शाळेत?”

“फोटो मिळतात की. “सरनी अंदरकी बात सांगितली. शै. करिअर -ह्या विषयात मात्र फार फोटो नव्हते. चौथीच्या शिष्यवृत्ती परिक्षेला बसले इथपासून मध्यभारत युनिव्हर्सिटी ची बी,ए., बी.एड., बी.पी.एड्.अशी खूप सर्टीफिकिटांच्या झेरॉक्स फायलीत नीट लावलेल्या होत्या. सरांच्या नांवापुढे लांबलचक पदवी गिचमिड अक्षरात होती. ती वाचायच्या भानगडीत कोण पडणार?

क्रमशः ….

श्रीमती मीनाक्षी सरदेसाई

सांगली

मो. – 8806955070

≈ संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – श्रीमती उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित  ≈

Please share your Post !

Shares

मराठी साहित्य – विविधा ☆ हे चित्र आणि ते चित्र ☆ सौ. शशी नाईक-नाडकर्णी

सौ. शशी नाईक-नाडकर्णी

 ☆ विविधा ☆ हे चित्र आणि ते चित्र ☆ सौ. शशी नाईक-नाडकर्णी ☆

मला लग्न जमवायची आवड बरीचशी नात्यांतली लग्न मी जमवली.

मी आणि ती जोडपी पण यशस्वी झाली.आनंदी सुखी समाधानाने नांदतात. हे मैत्रिणीकडून कळल्यावर मीराताई त्यांच्या दोन्ही मुलांचे फोटो, जुजबी माहिती घेऊन माझ्याकडे आल्या

म्हणाल्या, “आमच्या मधुरासाठीं चांगलेसे स्थळ सांग बाई. माझी लाडांत वाढलेली लेक, करियरवाली, हुशार आहे थोडी गहुवर्णी आहे. पण स्मार्ट आहे. उंचीला कमी आहे पण बुटक्यातली नाही. हिल्स घालून काय चालते ती टकाटक. आमच्या फार काही अपेक्षा नाहीत. पण तिला अनुरुप, हुशार, तिच्यापेक्षा जास्त शिकलेला. जास्त मिळकत असलेला. ह्या तर किमान सगळ्याच मुलींच्या अपेक्षा असतात. पण मुख्य म्हणजे त्याचा स्वतःचा मोठा फ्लॅट पाहिजे. घरी माणसांचा त्यातून वयस्कर माणसांचा फाफट पसारा नको. सासू सासरे असतील तर चालतील. पण कसे दुसरीकडे रहाणारे असले तर बरे म्हणजे वेळा काळाला एकमेकांना उपयोग होतो हो. पुढे बाळंतपण, लहान मुलांच्या कुरबुरी, आजारपण हल्लीच्या आईवडिलांना कुठे जमतयं त्यांच्या नोकरीधंद्यात. शिवाय नातंवंडावर प्रेमं, संस्कार आजीआजोबाच चांगले करतात. पुन्हा दोन्ही पिढ्या वेगळ्या रहात असल्या की बरं. बरं आपापल्या घरी आनंदात रहातील. एकमेकांना बंधन नाही. भांड्याला भांडं नको लागायला. असं आपलं मला वाटतं.

माझ्या मधुरेनी साडी कधीच नेसली नाही आणि नेसणार पण नाही म्हणते जीन्स आणि टॉप कसे सोईस्कर वाटतात. तशाच मॉड विचाराची माणसं पाहिजेत बाई. मग वाद नकोत. तसेच तिला रोजच्या स्वयंपाक बनवण्याची आवड नाही. आणि येत पण नाही. कारण आमच्याकडे स्वयंपाकाच्या काकू आज किती वर्ष तरी आहेत. त्यामुळे हिच्यावर कधी वेळच आली नाही. आता सासरी हल्ली काय सगळ्याकडेचं नोकरचाकर असतात. आणि हल्ली मुलांना काय ग पिझ्झा, बर्गर झिंदाबाद. मधुराचे डीटेल्स तुला सांगितले. अनुरुप असाच मुलगा बघ बाई माझ्या मधुरासाठी”.

“बरं तिचा फोटो, डिटेल्स मला व्हाट्सेप वर फॉरवर्ड करा. मी बघते.” मी म्हटलं

“बरं आता दुसरं म्हणजे माझ्या मानस साठी पण एक चांगलीशी मुलगी बघ. तिच्याबद्दल पण आमच्या काही फार अपेक्षा नाहीत. अगदी चार चौघांसारख्या माफक.

माझा मानस तू बघितला आहेस. हँण्डसम, शिकलेला, नम्र. तशीच सुंदर, शिकलेली, मनमिळाऊ, समजूती, स्मार्ट मुलगी त्याला बायको आणि आम्हाला सून म्हणून हवी.

आम्हाला माणसांची आवड आमच्याकडे माणसांचं येणंजाणं, असते. त्यांचं हसतमुखानं स्वागत, त्यांची उठबस करणारी पाहिजे. बरं माझ्या सासूबाई आता 80 वर्षाच्या आहेत. घरांत त्यांच्यासमोर तरी ती साडीत वावरली पाहिजे. बाहेर मानसबरोबर फिरताना काहीही घालू दे. माझं काहीही बंधन नाही. सासूबाईंच सोवळंओवळं कडक आतापर्यंत मी सांभाळले. पण आता बाई माझ्याच्यानं झेपत नाही. माझी सून आली म्हणजे कसं मी सुटले. ती हाताळेल ना सासूबाई प्रकरण. आणि त्याचं सोवळ॔ओवळं. हो आणि एक, अगदी सुगरण नसली तरी चालेल. पण रोजचा स्वयंपाक कधी, सणावारी गोडधोड करायला तिला आलं पाहिजे. ह्यांना,  मानसला स्वयंपाकीण काकूंच्या हातचं आवडत नाही. दोघेही ते खाऊन खाऊन  कंटाळले.सूनबाई आल्यावर कसं ती करेलच की शिवाय काकू हाताखाली आहेतच ग.मग काय मुख्य स्वयंपाकाला कितीशी मेहनत आणि वेळ लागतो. कधी संकष्टीला मोदक तर सणावाराला कधी पुरणपोळी. रविवारी चिकन किंवा चिंबो-या केल्या म्हणजे झालं. आता बाबा माझा किचनला रामराम.

तर अशी दोन माणसं जावई आणि सून मनासारखी मिळवून द्यायची जबाबदारी तुझी.

पाहिलंत ना. हे चित्र आणि ते चित्र.

 

© सौ. शशी नाईक-नाडकर्णी

फोन  नं. 8425933533

संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – श्रीमती उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित ≈

Please share your Post !

Shares

मराठी साहित्य – जीवनरंग ☆ कथा – ‘पुरस्कार’ – भाग – 3 ☆ श्रीमती मीनाक्षी सरदेसाई

श्रीमती मीनाक्षी सरदेसाई 

☆ जीवनरंग ☆ कथा – ‘पुरस्कार’ – भाग – 3 ☆ श्रीमती मीनाक्षी सरदेसाई 

डोक्यावर पदर,मोठं रुपयाएव्हढ कुंकू, झळझळीत दागिने असं एकूण ‘आमदार सौभाग्यवती’छाप व्यक्तिमत्व.ओळखपरेड पुढे चालुच होती.सरांचं अख्खं कुटुंब शाळेशी अगदीं एकरूप झालेलं.शाळा ही मुख्याध्यापकांच्या आयुष्यात कशी मुरवता येते याचे धडे सरांच्या बोलण्यातून मला मिळत होते खरे, पण मी तर पुरस्काराच्या ‘प्रयत्ना’साठी आले होते.मी घाईघाईने म्हणाले, “मला ती कागदपत्रं दाखवताय ना सर?”

“हो. या. हिथच आहेत कपाटं. तीन आहेत बघा.” गोदरेजच्या तीन कपाटांकडे बोट दाखवत सर म्हणाले.

“बापरे! इतकी कागदपत्रं?” मी आश्चर्यचकित.

“तर हो. हे जिल्हा, हे राज्य नि तिसरं राष्ट्रीय साठी. आता ते सुद्धा भरेल” सरांनी जिल्हा पुरस्काराचं लाल कपाट उघडलं. “हा मँडम, घ्या फायली बाहेर.”

“बापरे! इतक्या जाडजूड फायली?” मी त्या काढताना थक्क झाले म्हणजे थकले. “अहो, त्यात घटनांचे पुरावे आहेत. म्हणजे पंधरा नंबरची माहिती, त्याचा फोटो पंधरा नंबरला. पुरावा पायजेल की. फायली नीट लावलेल्या होत्या. त्यावर विषयांची नांव होती. एकूण  सोळा विषय होते.”

“सर, तुमच्या कार्याचा अफाट सागर पुढे पसरलेला, माझ्या कार्याचा झरा सुद्धा नाही. कशाला मी नसती आशा धरू! हे चाळायला सुद्धा आठ दिवस लागतील. मी फक्त खात्यांची नांव लिहून घेऊ शकेन.”

“काय असतं कार्याचा पसारा आपणच वाढवायचा. कार्य मूठभर, पसारा हातभर. एखादी फाईल उघडून बघा. एव्हढ्या आलायसा, तर चिकाटी पायजे.”

मी काव्यलेखनाची फाईल उघडली. अल्बम मध्ये साताठ लग्नांचे फोटो होते. सर कोटबिट घालून हसऱ्या चेहऱ्याने वधुवरांना आशिर्वाद देत होते.

“सर, ही लग्न शाळेतल्या अनाथ मुलींची वगैरे —”

“त्या नंबरची  फाईल बघा.”

मी पाहिलं तर तिथे काव्याक्षतांची छापील प्रत डेकोरेशन करून लावलेली.

कवी–शी.आर. ढेकळे. पुढे लांबलचक अनाकलनीय पदवी.”मंगलाष्टकं लिहितो.

गावात कुणाचं लग्नं ठरलं की नावांच्या याद्या घेऊन माणसं येतात. मग चालीवरच मंगलाष्टकं रचतो. काव्य तेच, नांवं बदलायची. सरस्वती प्रसन्न आहे. लग्न अटेंड करायचं मग फोटो नि काव्य. फायली तुडुंब भरतात. प्रयत्नांती परमेश्वर.”

मी पुढची पानं पलटत गेले. आसपासच्या नेतेमंडळींचे वाढदिवस, ‘जीवेत् शरदाः शतम्’ नि खाली त्यांच्या अफाट कार्याबद्दलची, शुभेच्छांची शब्दाला शब्द जोडून केलेली काव्य. कवी–शी.आर्. ढेकळे सर. त्या नंबर च्या अल्बममध्ये त्या I नेत्याबरोबरचा सरांचा नतमस्तक फोटो. एकूण सरांच्या काव्यलेखनाचा पसारा माझ्या लक्षात  आला.

मग पुढची ‘देशसेवा’ ही फाईल उघडली. त्यात ध्वजारोहण, एन.सी.सी. कँप्स. मुलांना समुहगीतांच्या स्पर्धाना पाठविण्याचे फोटो, त्याच्या बातम्या, आणि अनेक देशभक्तीपर सुभाषितं— ‘जिंकू किंवा मरू’, ‘सदैव सैनिका, ‘यशवंत व्हा, खचू नका, मुलं सैनिकांच्या वेशात, त्यांच्या बरोबर सर, भिंतीवर मोठा भारताचा नकाशा —- फोटो आणि बातमी. “ही सगळी आमच्या ड्राईंग टीचरची किमया बरका.” असं म्हणत सरानी आणखी एक फाईल उचलली. ती व्रुक्षारोपणाची होती. तो सोहळा आल्या आल्या पाहिलाच होता. शाळेसमोर बरीच झाडं,  त्यांचा वरचा संभार सरांच्या बंगल्यासमोर आलेला. मुलांची समाजसेवा, शिपायांची पगारी सेवा, शाळेचं कचरा खत, मुलांचं डबे धुतलेलं पाणी त्यामुळे झाडं भराला आली होती. तिथे गीतेतला संदेश मराठीत लिहिलेला मुलांसाठी. “कर्म करीत रहा, फळांची आशा धरू नका” ही फाईल हिरव्यागार चित्रानी सजवलेली .

क्रमशः ……

श्रीमती मीनाक्षी सरदेसाई

सांगली

मो. – 8806955070

≈ संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – श्रीमती उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित  ≈

Please share your Post !

Shares

मराठी साहित्य – जीवनरंग ☆ कथा – ‘पुरस्कार’ – भाग – 2 ☆ श्रीमती मीनाक्षी सरदेसाई

श्रीमती मीनाक्षी सरदेसाई 

☆ जीवनरंग ☆ कथा – ‘पुरस्कार’ – भाग – 2 ☆ श्रीमती मीनाक्षी सरदेसाई 

“रिटायरमेंट तीन वर्षांवर आली. ‘राष्ट्रीय पुरस्कार विजेते’ अशी पदवी घेऊनच निव्रुत्त व्हायचं बघा. त्याचंबी लई फायदे असतात बरका. चाललीय खटपट.”

“खटपट?म्हणजे?”

“घ्या. तुम्हाला ठाऊक नाही?”

“म्हणजे  अर्ज करायचा, कागदपत्र सादर करायची हे माहितीय की.”

“तुम्ही नाही केला प्रयत्न?”

“नाही हो. हेडसरांची शिफारस लागते ना. ते देतील अशी खात्री नव्हती. कुठे नाकदुऱ्या काढायच्या! कधी वळलेच नाही तिकडे. विचारच नाही केला.”

“बाई, पुरस्कार मिळवायचा म्हणजे आधी सगळ्यांशी गोड रहावं लागतय्. पण आता जाऊदे मागचं. आता तर तुम्हीच हेड. कुणाची ‘ब्र’काढायची हिंमत न्हाई. मात्र तुम्हाला  संस्थेच्या सेक्रेटरींची नाही तर अध्यक्षांची शिफारस लागणार.”

“बापरे! म्हणजे आणखी अवघड.”

“तुमचा सही, शिक्का बगितला की लगेच सह्या ठोकतात. शिफारस क्लार्ककडून लिहून घ्या. त्यांना पाठ असते. आता सहा म्हयन्यांत ग्रँट सुटेल. चेक घेऊनच सेक्रेटरींकडे जावा. मग आनंदात गप सह्या ठोकत्यात.”

“कागदपत्रं म्हणजे आपण शाळेसाठी, मुलांसाठी काय काय केलं कोणते उपक्रम राबवले वगैरे ना?” मी विचारलं. मला तेव्हढच माहिती ना!

“ते मात्र इतकं सोपं न्हाई बरका मँडम. इतक्या थोड्या वेळात ते कसं सांगणार?

तुम्ही असं करताय का? आमच्या घरीच या एकदा. माझी कागदं तुम्हाला समक्षच दाखवतो. तुम्ही पहिल्याने जिल्हा पुरस्कारासाठी प्रयत्न करा. मग एकेक पायरी चढायची. रिटायर्ड व्हायला सहा सात वर्ष आहेत ना? तेव्हढ्यात सगळं उरकावंप लागेल. आत्ता पासून कामाला लागा.”

ढेकळे सर निरागसपणे म्हणाले. तेच मला गमतीशीर वाटत होत. पुरस्कारासाठी आपण प्रयत्न केले हे निःसंकोचपणे सांगत होते. उगीच आपलं मला माहीतच नव्हतं असा मानभावीपणा नव्हता.

आणि खोटं कशाला बोलू, माझ्याही मनात पुरस्कार चकचकायला लागला होता. अरे, आजपर्यंतच्या नोकरीत मी मुलांसाठी काय काय केलं होतं. रिझल्ट साठी कष्ट घेतले, गरीब, कच्च्या, अपंग मुलांसाठी झटले, आकाशवाणी, दूरदर्शनवर मुलांचे कार्यक्रम केले, बालसाहित्य लिहिलं, नाटकं बसवली, त्यातून शाळेसाठी निधी जमवला, एव्हढं काम केल्यावर कमीतकमी जिल्हा पुरस्कार मिळायला हरकत नव्हती ना? आता मुख्याध्यापक म्हणून आणखी काम, मग राज्यपुरस्कार. निव्रुत्तीपर्यंत एव्हढे सोपान चढता येतील. शिक्षकांच्या जीवनात पुरस्कार म्हणजे मानाचं पान. हवेत तरंगल्यासारखं झालं. ढेकळे सरांकडे जाऊन कागदपत्र बघण्याच्या कल्पनेने उचल खाल्ली. एक दिवस निवांतपणे गेलेच त्यांच्या घरी.

“या, या,”म्हणून सर्वांनी माझं स्वागत केलं. एक शहरातल्या बाई आपल्याकडे मार्गदर्शनासाठी येतात ह्याचं सरांना अप्रूप वाटत होतं. ‘पुरस्कारासाठी प्रयत्न’ यातला विनोद, खोच, खंत  असं त्यांच्या निष्पाप स्वार्थी मनाला काही वाटत नव्हतं.

शाळेच्या डोक्यावरच त्यांचा बंगला म्हणजे बंगल्याच्या तळघरातच शाळा. गेल्यावर बाल्कनी कम् शाळेचं ऑफीस. सर म्हणाले, “हे माझे सासरे कम् संस्थेचे अध्यक्ष आणि ह्या संस्थेच्या कार्यवाह कम् माझ्या सुविद्य पत्नी.”

क्रमशः ……

श्रीमती मीनाक्षी सरदेसाई

सांगली

मो. – 8806955070

≈ संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – श्रीमती उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित  ≈

Please share your Post !

Shares

मराठी साहित्य – जीवनरंग ☆ हुशारी ☆ सुश्री मंजुषा सुनीत मुळे

सुश्री मंजुषा सुनीत मुळे

 

 

 

 

☆ जीवनरंग ☆ हुशारी ☆ सुश्री मंजुषा सुनीत मुळे ☆

राज्यस्तरीय खुली निबंध स्पर्धा:   विषयाचे बंधन / वयाची अट नाही.

—-ही ठळक जाहिरात वाचली आणि मन एकदम शाळेत पोहोचलं. निबंधाचा  प्रश्न मराठीच्या पेपरात हमखास पहिला असायचा, आणि हमखासच तो शेवटी लिहिण्यासाठी ठेवला जायचा.   फार कष्ट घ्यावे लागायचे ना त्यासाठी  आणि तो पूर्ण होणारच  नाही,  या बेतानेच वेळ साधण्याची हुशारी केव्हाच जमलेली होती. कारण मजकूर सुचायचाच नाही.  मग लो. टिळकांवरचा निबंध, “त्यांचा मृत्यू १९२० साली झाला” या वाक्याने सुरु व्हायचा  कारण त्यांच्याबद्दल वाचलेलं ते  शेवटचं वाक्य असायचं.  अर्थात ‘निबंध पूर्ण का झाला नाही’ या  प्रश्नाला, ‘बाकीचे सगळे प्रश्न अगदी  व्यवस्थित लिहीत बसलो,  म्हणून पुरेसा वेळ उरला नाही’  हे उत्तर देतांना  हुशारी पुन्हा उफाळून आल्याचा आनंद व्हायचा.

“युरेका”…. स्पर्धेसाठी विषय सापडला … “हुशारीचे नाना प्रकार”. लगेच दीडशे रुपये भरून नाव नोंदवलही.

दहा दिवसांची मुदत होती.  पण पूर्वानुभवावरून शहाणं होत, लगेच लिहायला बसले.. {हेही  हुशारीचे लक्षण}.  सवयीने हातात मोबाईल होताच.  लगेच गुगलकाकांना पाचारण केलं,  कारण सगळी भिस्त त्यांच्यावरच तर होती.  टाईप केलं–“हुशारीचे प्रकार”–पण १०-१५ वेळा पापणी लवली तरी स्क्रीन कोराच. -मग “प्रकार हुशारीचे”, “हुशारीचे विविध प्रकार”, “वेगवेगळ्या प्रकारची हुशारी” — असं  काय काय टाईप केलं,  तरी तेच.  इतकं गुगलून बघताबघता  उत्साहही कमी होतोय अशी शंका वाटायला लागली.  पण प्रश्न दीडशे रुपयांचा होता हो. —

“गुगलून बघण्यात”?– अरेच्चा– हा शब्द गुगलकाकांचा नक्कीच नाही.  असे आगळे-वेगळे वाक्प्रचार रूढ करणं ही तर जन्मजात भाषाप्रभूंच्या हुशारीची कमाल —

“पुन्हा  हुशारी”? —  अचानक माझ्या अंगभूत {?} हुशारीला कोंब फुटायला लागले की काय … मी एकदम सरसावले —-“हुशारीचे नाना प्रकार” ——–

‘अभ्यासातली हुशारी ‘  हा जगन्मान्य पहिला प्रकार.   ज्ञानाशी त्याचा प्रत्यक्ष संबंध असावाच लागतो, असे मुळीच नाही. पण याबद्दल इथे न लिहिणेच उत्तम.  हुशारीचा याहून सरस प्रकार म्हणजे,  खूप मन लावून अभ्यास करत असल्याचा  बनाव  रचण्यातली हुशारी—म्हणजे रात्री जागणे— {थर्मासात भरून ठेवलेला चहा संपेपर्यंत,  किंवा बाकी सगळे गाढ झोपल्याची खात्री पटेपर्यंत-}—तरीही पहाटे लवकर उठून, कौतुक करून घेणे इ.इ.  यात “ मन नक्की कुठे लागलं होतं” हा प्रश्न निरागस पालकांना  पडतच नाही.  अपेक्षित मार्क मिळाले नाहीत, की “ सर  कशी पार्शालिटी करतात ”  हे पटवून देण्याची हुशारीही असतेच…पण हा वापरून गुळगुळीत  झालेला प्रकार.

याहून परिणामकारक प्रकार,  दुसऱ्यांच्या वस्तूंवर डल्ला मारतांना वापरण्याचा  —- भुरटी चोरी, पाकीटमारी, किंवा  थेट दरोडा–. या कानाचे त्या कानाला कळू न देता चोरी  करायला  शिकवणारी हुशारी– डोळे मिटून दूध पिणारी— पण हा प्रकार फशी पाडणारा.

भीक मागायला  हुशारी कशाला ?  असा समज तर साफ चुकीचा आहे.  स्वतःला लुळापांगळा  दाखवायचं, की आंधळा, हे ठरवणं अक्कल हुशारीचं काम.  सोंग बेमालूम जमावं लागतं.  हिंदी चित्रपटात याची बरीच प्रॅक्टिकल्स शिकवतात..

एक प्रकार, दुसऱ्याबद्दलच्या ऐकीव बातम्या तिसऱ्याला सांगतांना लागणाऱ्या हुशारीचा–  त्रयस्थ वृत्तीने,  केवळ दुसऱ्याच्या काळजीपोटी बोलत असल्याचे बेमालूम नाटक साधण्यासाठी   हुशारी तर लागतेच.  चहाड्या,  काड्या,  कागाळ्या,  यासाठी हा प्रकार उपयोगी.. याचा उपप्रकार म्हणजे,  स्वतःचा मोठेपणा इतरांना दाखवण्यासाठी प्रयत्न करतांनाची हुशारी  पण हाही तोंडघाशी पाडणाराच  प्रकार.

तुलनेने सोपी हुशारी लागते –उंटावरून शेळ्या हाकण्यासाठी– यात स्वतःला फरक पडतच नाही— “ जनहो, खादी वापरा “  —  सामाजिक पातळीवर वापरण्यासाठी उत्तम प्रकार –.. . याहून धूर्त हुशारी लागते ती  दुसऱ्याच्या खांद्यावर बंदूक ठेवून गोळ्या मारतांना- असो.  याच   पातळीवरून  “ चोर तो चोर, वर शिरजोर “ असे वागतांनाही हुशारी लागते ? बहुतेक नाहीच. पण काहींना मात्र तसे ठामपणे वाटते.

हुशारीचे मॉडर्न प्रकारही खूप आहेत सांगण्यासारखे. पण त्याबद्दल नंतर कधीतरी.

बाप रे;  हुशारीचे किती प्रकार सांगितले ना मी —— गुगलकाकांच्या  ज्ञानात भर घालू का?–  नकोच.– जगभरातून माहिती गोळा करून,  ती आपल्याच नावावर खपवण्याची  हुशारी,  हेच तर त्यांचं भांडवल आहे  आणि  त्यांना न कळवण्यातच माझं शहाणपण——

-बघा-असं होतं —  “ज्ञानयुक्त शहाणपणमिश्रित हुशारी” हा विशेष प्रकार सांगायचाच राहिला.  मला तो माहितीये.  पण हा प्रकार  सर्रासपणे वापरतांना  दिसत नाही ना कुणी, म्हणून नजरेआड झाला इतकंच ——

आज इतकंच —थांबायचं कुठे हे कळणं, हा तर फार महत्वाचा प्रकार … ते कळायलाही हुशारी हवीच की….

सुश्री मंजुषा सुनीत मुळे

९८२२८४६७६२.

≈ ब्लॉग संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – श्रीमती उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित  ≈

Please share your Post !

Shares

मराठी साहित्य – जीवनरंग ☆ अनुवादित लघुकथा – परदुःख ☆ सुश्री मंजुषा सुनीत मुळे

सुश्री मंजुषा सुनीत मुळे

 

 

 

 

☆ जीवनरंग ☆ अनुवादित लघुकथा – परदुःख ☆ सुश्री मंजुषा सुनीत मुळे ☆

“एका विवाहित महिलेची,आपल्या दोन मुलांसह विहिरीत उडी मारून आत्महत्या….. नवऱ्याचे दुसऱ्या कोणा बाईशी अनैतिक संबंध हे या आत्महत्येचे कारण असल्याचे समजते “…….. सकाळी सकाळी वर्तमानपत्रात ही बातमी वाचल्यावाचल्या आभाची बडबड सुरु झाली……..

“वेडी होती ही बाई….. एक नंबरची मूर्ख होती…… जरासाही विचार केला नसावा तिने. एवढा एकच मार्ग उरला होता का तिच्याकडे…. सोडून द्यायचं होतं तिने असल्या नवऱ्याला. किंवा मग मुलांना घेऊन निघून जायचं कुठेतरी… नोकरी करायची…… सन्मानाने रहायचं….. मुलांना सांभाळायचं. एका दोषी माणसाला असा स्वतः मरुन शह दिला, आणि एक आई असूनही, स्वतःच्या मुलांच्या आयुष्यातल्या सगळ्या चांगल्या शक्यता तिने स्वतःच्या हाताने संपवून टाकल्या….. त्यांचं भविष्यच हिरावून घेतलं……..”

…….. “ तू तरी करू शकली होतीस का असं काही”?…….जेव्हा तुझा पंचेचाळीस वर्षांचा नवरा, त्याच्या ऑफिसमधल्या चोवीस वर्षांच्या दामिनीच्या प्रेमात पार गुरफटला होता तेव्हा ?’…..’येता जाता तुला ‘ म्हातारी – शिळी होत चालली आहेस तू’ असं म्हणत तो तुझा अपमान करत होता तेव्हा?’……’ती दामिनी नावाची आग स्वतःच्या आयुष्याला लागू नये म्हणून तू विझवू शकली होतीस का त्या आगीला?’…..’ तू तर शिकली – सवरलेली होतीस, सक्षम होतीस ना? मग तू का नाही केलास कुठे नोकरी करण्याचा विचार?’……’त्यावेळी हाआत्मसन्मानाचा धडा तुझ्या आयुष्याच्या अभ्यासक्रमासाठी का नाही निवडलास तू ?’ “…………

……. आभाच्या अंतर्मनात दुसऱ्याच क्षणी असे कितीतरी प्रश्न उभे ठाकले, आणि त्यांनी चारही बाजूंनी तिला जणू घेरून टाकलं …….  आणि  एखाद्याला उपदेश करणं अगदी सोप्पं असतं, पण दुसऱ्याचं दुःख मनापासून समजून घेणं फार फार अवघड असतं, हे आता तिला कळलं होतं…..आणि मनापासून पटलंही होतं.. ….

मूळ हिंदी कथा : डॉ. लता  अग्रवाल

अनुवाद :  सुश्री मंजुषा सुनीत मुळे

९८२२८४६७६२.

≈ ब्लॉग संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – श्रीमती उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित  ≈

Please share your Post !

Shares
image_print