Category: जीवनरंग

श्री अरविंद लिमये

 जीवनरंग 

☆ ‘झुळूक’ – भाग-१ ☆ श्री अरविंद लिमये☆

सेकंड ए. सी. चा मुंबईपर्यंतचा प्रवासही मला नकोसा वाटला होता. मनाविरुध्द काही करावं लागलं की असं होतंच. आॅफीसच्या या अनपेक्षित असाईनमेंटमुळे मुंबईतलं सलग आठ दिवसांचं हे वास्तव्य टाळता येणं शक्यच नव्हतं. एरवी कोणतंही काम मी उत्साहानं करायचोच, पण यावेळच्या किरकोळ आजारपणामुळे माझा उत्साह मरगळून गेला होता. अखेर  आॅफीसतर्फे सगळी सोय असूनही घरचं वातावरण ही माझीच त्यावेळची गरज असल्यामुळे मी डोंबिवलीला मावसभावाकडेच उतरायचं ठरवलं. किरकोळ आजारपण म्हणजे काय,  तर आठ दिवसांपासून ठाण मांडून बसलेला खोकला. आधी थोडं दुर्लक्ष, मग घरगुती उपचार, आणि नंतर फॅमिली डाॅक्टर यात आठ दिवस गेलेच. औषधं लिहून देताना डाॅक्टरानी थाॅयराईडची शंका व्यक्त करुन टेस्टही करुन घेऊ असं सुचवलं, पण या मुंबईट्रीपच्या घाईत ते राहूनच गेलं होतं.

नाईलाजाने बॅग भरली. त्या जड बॅगेबरोबर दुखरा घसा, ठाण मांडून बसलेला खोकला, डाॅक्टरानी सांगितलेली औषधं, आणि थाॅयराईडची भिती या सगळ्याचं ओझं होतंच.

याच थकल्या मनानं भावाच्या दाराची बेल वाजवली.  तो वाट पहात होताच. तो आणि वहिनी मला पाहून दचकलेच.

“का रे?असा का दिसतोयस?”भावानं विचारलं.

“किती खराब झालायस?काय होतंय?” माझ्या हातातली बॅग घेत भाऊ म्हणाला.

“बरं नाहीय थोडं”

“थोडं ?वेडा आहेस का तू?ताप आहे तुझ्या अंगात. ” बॅग घेताना झालेल्या ओझरत्या स्पर्शाने तापाची वर्दी त्याच्यापर्यंत

पोचवली होती.  मी फ्रेश होईपर्यंत भावाच्या सांगण्यावरुन वहिनीनी डाॅक्टरना फोनसुध्दा केला.

“डाॅ. मिस्त्रींची अपाॅईंटमेंट घेतलीय. तुम्हाला तिथं सोडून हे परस्पर आॅफीसला जातील. “वहिनीनी फर्मान सोडलं. “मी मऊ भात करते. तोवर चहा घेऊन थोडा आराम करा. “म्हणत ती आत गेली. भाऊ त्याचं आवरु लागला.

“तू ऐक माझं. आमच्या डाॅ. नी दिलेली औषधं बरोबर आणलीयत अरे. ती घेतली की बरं वाटेल.  “मी ठामपणे सांगितलं. कारण मिस्त्री हे नाव ऐकलं तेव्हा हे आपल्यापैकी नाहीत हाच विचार माझ्या मनात डोकावला होता. एरवीही हातचं सोडून पळत्याच्या मागं कशाला लागायचं?

“हे बघ, आता मी सांगतो ते ऐक. तुझ्याजवळची औषधं बरोबर घे. ती डाॅ. मिस्त्री एकदा नजरेखालून घालू देत. मगच मी निश्चिंत होईन. “तो माझं काही ऐकून घ्यायच्या मन:स्थितीत नव्हताच. डाॅ. मिस्त्री जसे कांही देवच होते त्याच्यासाठी.

“कोण हे डाॅ. मिस्त्री?”

“आमचे फॅमिली डाॅक्टर”

“स्पेशलायझेशन?” तो हसला. “MBBS आहेत. “माझा चेहराच पडला. “गेल्या पस्तीस वर्षांची प्रॅक्टीस आहे त्यांची. चल, आवर आता लवकर. “

माझा अंदाज बरोबरच होता. डाॅ. म्हणून ते प्रथमदर्शनी आवडले नाहीतच. केवळ नाईलाजाने पेशंटसच्या त्या भाऊगर्दीत मी माझा नंबर यायची वाट पहात ताटकळत बसून राहीलो.

‘चांगला डाॅक्टर’ म्हणजे आपल्या प्रत्येकाच्याच मनात रुढ झालेली एक कल्पना असते. रुबाबदार, हसतमुख, खूप मोजकं बोलणारा, खूप वेळ तपासणारा, तत्परतेने सगळ्या टेस्टस करुन घेणारा, तो चांगला डाॅक्टर. . !त्याचं रहाणीमान, त्याची लवकर अपाॅईंटमेंट न मिळणं,

त्याचं स्पेशलायझेशन, न परवडणारे व्यावसायिक दर हे त्याचे अत्यावश्यक स्टेटस सिंबाॅल्स. . !डाॅ. मिस्त्री या सगळ्याला छेद देणारेच.  चारचौघांसारखं व्यक्तिमत्व. गर्दीत उभे राहीले तर गर्दीतलेच एक वाटतील असे. सर्वात खटकणारी गोष्ट म्हणजे त्यांचं ते क्लीनिक.  एक मध्यम आकाराचा हॉल. पस्तीस वर्षांची प्रॅक्टीस आणि स्वतःची केबिनही नसावी? पेशंटच्या गर्दी पुढेच थोडं अंतर सोडून एक टेबल.  एक साधी खुर्ची.  पेशंट तपासणीसाठी मागे पडदा लावून केलेला एका आडोसा.  हे सगळं मुंबईतल्या डॉक्टरला शोभणारं नक्कीच नव्हतं.  आणि तरीही यांच्यासाठी माझ्या भावाचा हट्टी आग्रह ?

क्रमशः…

©️ अरविंद लिमये

सांगली

(९८२३७३८२८८)

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – श्रीमती उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

जीवनरंग 

☆ रफू… ☆ प्रस्तुति – सुश्री अर्चना साठे ☆

एक 🤝🏼 मित्र भेटला परवा…

खूप जुना…

बऱ्याच वर्षांपूर्वी 😡भांडण झालं होतं आमचं…

नेमकं कारणही 🤔 आठवत नव्हतं मला, इतक्या वर्षांनंतर…

म्हणाला, “मुद्दामहून भेटायला आलोय तुला… हा योगायोग नाही… क्षुल्लक कारणांमुळे नाती तुटलेल्या सगळ्यांना भेटायचं मी ठरवलंय.”_

सुरुवात माझ्यापासूनच होती. कारण, सगळ्यात जास्त किरकोळ कारणावरुन… सर्वात अधिक घट्ट नातं तुटलेल्यांत मी अग्रस्थानी होतो…

अचानकच समोर आल्याने मला माझा अहंकार काही वेळापुरता बाजुला सारता आला नाही… तेव्हढा वेळच नाही मिळाला.

विचारलं मी त्याला अचानक उपरती होण्यामागचं कारण… चेहऱ्यावर शक्य तेव्हढा भाव ‘आलासच ना अखेरीस’_ हा माज ठेऊन.

तो मला म्हणाला,

“दोन महिन्यांपूर्वी मला माझी चूक कळली…

काॅलेजमध्ये थर्ड ईयरला असताना तू एकदा रफू केलेली पॅन्ट घालून आला होतास…

ते कोणाला कळू नये म्हणून केलेल्या अवाजवी प्रयत्नात, नेमकं ते माझ्याच लक्षात आलं…

आणि मग मी त्याचा बाजार मांडायला अजिबात वेळ दवडला नव्हता…

वर्गात सगळ्यांना सांगून, सगळे तुझ्याकडे अगदी बघून बघून हसतील याचीही सोय केली…

“त्यानंतर तू मला तोडलंस ते कायमचंच…

मी किमान वीस वेळा मागितलेली तुझी 🙏🏻माफी दुर्लक्षुन…

तू त्यावेळी मला म्हणाला होतास, ‘देव न करो आणि कधी तुझ्यावर अशी वेळ येवो “…

ती वेळ माझ्यावर आली… दोन महिन्यांपुर्वी…

नाही शिवू शकलो मी ते ⏺️भोक…

नाही करु शकलो रफू…

नाही बुजवता आलं मला, माझ्याकडचा होता नव्हता तो पैसा आेतून ते एक छिद्र…

माझ्या मुलाच्या ❤️हृदयात पडलेलं…!

_ “गेला तो तडफडत मला सोडून, कदाचित मला दुषणं देत”…_

‘कसला बाप तू?’ अशी खिल्ली उडवत बहुदा मनातल्या मनात… 

म्हणूनच आलोय मी तुझ्याकडे…

आता निदान आपल्या फाटलेल्या नात्याला तरी ठिगळ लावता येईल की नाही बघायला…

यावेळी तू आपलं नातं ‘रफू’ केलेलं पहायला…

त्यावेळी जेव्हढा हसलो मनापासून खदखदून, तेव्हढंच ह्यावेळी मनापासून हमसून हमसून रडायला लागलो….

 

सुन्न होऊन ऐकत होतो मी…

संवेदना जागी असली की वेदनेला मोठ्ठं आंगण मिळतं बागडायला…

_’देव करो नी तुझ्यावर ही वेळ न येवो’,चा असा टोकाचा अर्थ मला अजिबातच अभिप्रेत नव्हता.

घट्ट मिठी मारली आम्ही एकमेकांना… नी भिजवायला लागलो एकमेकांचे विरुद्ध खांदे.

‘तो’ त्याने नकळत केलेल्या ‘पापातून’ अन् ‘मी’ नकळत दिलेल्या ‘शापातून’ उतराई होऊ बघत होतो…

मूकपणे एकमेकांची माफी मागू पाहत होतो…

दोघं मिळून एक नातं, नव्याने ‘रफू’ करू पाहात होतो!

 

तात्पर्य:….

सर्वांना एकच नम्र विनंती, मनुष्य जन्म एकदाच मिळतो,  मिळालेले हे जीवन जास्तीत जास्त सार्थकी लावण्यासाठी सदैव प्रयत्न झाले पाहीजेत, त्यासाठी सर्व नातेसंबंधाना जपा, कुणाचाही अपमान करू नका,कुणालाही क्षुल्लक, क्षुद्र लेखू नका. आपले मित्र नातेवाईक, शेजारी, सहकारी आपले नोकर चाकर हे आर्थिक व सामाजिक परिस्थितीने कमी असले तरी त्यांच्यात कधीच उणे-दुणे काढू नका, त्यांच्यातील कोणत्याच वर्मावर कधीही बोट ठेवून त्यांचा अपमान करू नका. जगात परिपूर्ण कुणीही नाही,आपल्या आचरणांने कुणी दुखावेल व दुरावेल असे शब्द कधीही उच्चारु नका. आपल्या वाणीवर व वर्तनावर सदैव नियंत्रण ठेवा,व कधी अनावधनाने कुणी दुखावलेच तर वेळीच “रफू” करायला विसरू नका….

पहा विचार करुन…

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – श्रीमती उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

जीवनरंग 

☆ वास्तुशास्त्र ☆ प्रस्तुति – सुश्री मंजिरी गोरे ☆

“हे घ्या आई तीन हजार , ठेवा तुमच्याकडे.”

नवीन सुनबाई ऑफिसला जाताजाता अगदी सहज म्हणाली. आणि सासुबाईंचे डोळे भरून आले.

“मला कशाला ग एवढे लागतात?”

“अहो, दिवस भर किती गोष्टींना पैसे लागतात बघतेय न मी एक महिन्यापासून. दारावर भाजी, फळवाले येतात. कधी कामवाली जास्तीचे पैसे मागते. शिवाय तुमची भिशी असते, राहुद्या तुमच्याजवळ.”

“अग, पेन्शन मिळते तुझ्या सासऱ्यांची.  ते असतांना त्यांच्याकडे मागत असे, आता न मागता महिन्याच्या महिन्याला सरकार देते.”  सासु हसून म्हणाली.

“तुम्ही भिशीच्या ग्रुप बरोबर सिनेमा, भेळ पार्टी, एखादं नाटक असे कार्यक्रम ठरवत जा. जरा मोकळं व्हा आई. ह्यंनी सांगितलंय मला तुम्ही किती त्रासातून कुटुंब वर आणलंय ते. मोठे दादा तर वेगळे झालेत, ताई सासरी खूष आहेत. मग तुम्ही पण आता आपलं जग निर्माण करा. मला माहितेय तुम्ही तुमच्या अनेक इच्छा दाबून टाकल्यात. आता जगा स्वतःसाठी. “

“इतक्या लहान वयात हे शहाणपण कुठून आलं ग तुझ्यात ?”

“मी दहा बारा वर्षांची असेन. आजी आत्याकडे निघाली होती.  आईने पटकन सहाशे रुपये काढून हातावर ठेवले. म्हणाली, तिथे नातवंडांना बाहेर घेऊन जा, ‘आजी कडून’ म्हणून काही खाऊ पिऊ घाला, खेळणी घेऊन द्या. आजी आईच्या गळ्यात पडून गदगदून रडली होती. ‘एव्हढे पैसे कधी मोकळेपणाने खर्चच केले नाहीत ग’ असे म्हणाली होती. तेव्हापासून आजी आणि आई जश्या जिवलग मैत्रिणीच झाल्या……. आई, मला माहितेय, घरचे खटले सांभाळायला तुम्हाला तुमची नोकरी सोडावी लागली न ? किती वाईट वाटलं असेल. किती मन मारावं लागलं असेल…. शिवाय प्रत्येक लहान मोठ्या घरच्याच खर्चासाठी नवरयापुढे हात पसरावे लागले असतील. तेव्हा नवरे देखील उपकार केल्यासारखे बायकोच्या हातात पैसे ठेवत… तुमची पेन्शन राहुद्या आई. मला कधी कमी पडले तर मी तुमच्याचजवळ मागेन.”

“अग, सगळं आजच बोलणार आहेस का ? जा आता तुला उशीर होईल.”

“मला बोलू द्या आई. हे मी माझ्या समाधाना साठी करतेय. आई म्हणते, की अठरा तास घरात राबणारी बाई कुणाला कधी समजतच नाही. तू मात्र तुझ्या सासूच्या कष्टाची कायम जाणीव ठेव. प्रेम पेर, प्रेमच उगवेल.”

सासुने भरल्या मनाने सुनेच्या गालावर थोपटले. ती दिसेनाशी होई पर्यंत दारात उभी असतांना तिच्या मनात आले, सून आल्यावर मी आणखीनच घरात अडकेल असे वाटले होते तू उलट कवाडं उघडून मला बाहेरचे मोकळे आकाश दाखवलेस.

ज्या घरात लेकी सुना सासुचा खळखळून हसण्याचा आवाज येतो त्या घरात वास्तुदोष नसतो जेथे असेल जिव्हाळ्याचे अस्र तेथे फिके पडते वास्तुशास्त्र. 🌸 

संग्राहिका : सुश्री मंजिरी गोरे

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – श्रीमती उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

 जीवनरंग 

☆ हृदयस्पर्शी  – स्वाभिमान ☆ संग्राहिका: सुश्री प्रतिमा जोशी ☆

मी ऑफिस मधून घरी जाता जाता एका हॉटेलमध्ये गेलो,वेळ  संध्याकाळची

तरी सात वाजलेले

तेच हॉटेल, तोच कोपरा,

तोच चहा अणि मित्राची वाट पहात बसलो होतो…

 

चहाचा एक झुरका अणि एक सीप घेतला तेंव्हा माझ्या टेबलासमोरील

दुसर्‍या टेबलवर एक माणूस

आणि आठ दहा वर्षांची त्याची मुलगी ..

शर्ट ही फाटका…

अगदी त्याच्या सारखाच

वरची दोन बटनं गायब ,

मळकी पँट, थोडी फाटकी

मजुरी करणारा वेठबिगार असावा.

 

मुलीनी छान दोन वेण्या घातलेल्या साधारण फ्रॉक पण स्वच्छ…

धुतलेला वाटत होता..

 

तिच्या चेहर्‍यावर…

अतिशय आनंद आणि कुतूहल दिसत होते

ती हाॅटेलमध्ये सगळीकडे डोळे मोठ्ठे करून फडफडत पाहात होती डोक्यावर थंडगार हवा सोडणारा पंखा …खाली बसायला गूबगूबीत सोफा

ती अगदी सूखावलीच …

 

वेटरने दोन स्वच्छ ग्लास,

थंडगार पाणी त्याच्या समोर ठेवलं …पोरी करता एक डोसा आना की

माणसाने वेटरला सांगितलं …

मुलीचा चेहरा अजून खुलला …

 

आणि तुम्हाला ….

 

नाय , मला काय नग …

 

डोसा आला…

चटणी सांबार वेगळं

गरमागरम मोठ्ठा फूललेला …

मुलगी डोसा खाण्यात गुंग

तो तिच्याकडे…

कौतुकाने पहात पहात

पाणी पीत होता ….

 

तेवढ्यात त्याचा मोबाईल वाजला

आजकालच्या भाषेत डब्बा फोन

तो मित्राला सांगत होता

आज पोरीचा वाढदिवस आहे …

तिला घेऊन हॉटेलात आलोय …

 

शाळेत तिचा पहीला नंबर आला तर…तुझ्या वाढदिवसाला  मी …

हाॅटिलात मसालाडोसा खायला

घालीन म्हणालो होतो …

 

ती खातीय डोसा

थोडा पॉज ….घेऊन

 

नाय र दोगांना कुटलं परवडतयं!

घरी पिठलं भाकर हाये मला …

 

गरमागरम चहाच्या चटक्याने

मी भानावर आलो….

 

कसा ही असू दे …!!

श्रीमंत किंवा गरीब

बाप लेकीच्या चेहर्‍यावर हसू

बघण्यासाठी काही ही करेल …

 

मी काऊंटरवर चहाचे आणि

त्या दोन मसाला डोसाचे

पैसे भरलो आणि सांगितलं ..

अजून एक डोसा आणि चहा

तिथे पाठवा …

पैसे का नाही…

असं विचारलं तर सांगा

 

आज तुमच्या

मुलीचा वाढदिवस आहे ना ….

तुमची मूलगी

शाळेत पहिली आली नां ….

आम्ही ऐकलं तुमचं बोलणं  …..

म्हणुन आमच्या हॉटेल तर्फे खास

असाच अभ्यास कर म्हणाव ….

ह्याचं बिल नाही …..

 

पण ……. पण …..

फुकट हा शब्द वापरु नका …

 

त्या वडीलांचा स्वाभिमान मला

दुखवायचा नव्हता ….!!

 

आणि अजून एक डोसा

त्या टेबलवर गेला ..

मी बाहेरून पाहात होते..

बाप कावराबावरा झाला

म्हणाला ….

 

येकचं म्हनालो होतो मी …

 

तेव्हा मॅनेजर म्हणाले …

 

अहो तुमची मूलगी

शाळेत पहिली आली …

आम्ही ऐकलं ते …

म्हणून हाॅटेल तर्फे,

आज दोघांना फ्री …

 

वडीलांच्या डोळयांत पाणी आलं

लेकीला म्हणाला …

बघ असाच अभ्यास केलास तर

काय काय मिळतया …

 

बाप वेटरला म्हणाला,

हा डोसा बांधून द्याल कां …

मी आणि माझी बायको

दोगं बी अर्धा-अर्धा खाऊ …

तीला कूटं आसं

खायाला मिळतयं …

 

आणि आता माझ्याही डोळयांत

खळ्ळकनं पाणी आलं ….

 

अतिशय गरीबीतही माणूसकी जपणारी माणसं आहेत अजून या जगात.

आनंद आनंद म्हणजे काय ते त्या पोरीच्या आणि तिच्या वडिलांच्या चेहऱ्यावरचाच……….

संग्राहिका :सुश्री प्रतिमा जोशी

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – श्रीमती उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

सौ राधिका भांडारकर

 

 जीवनरंग 

☆ वाळा….भाग 6 ☆ सौ राधिका भांडारकर ☆

(ताईच्या यशस्वी गीतरामायणानंतर)

‘भक्तीचा ठेवा ‘ या कार्यक्रमानंतर ताईला ओळख मिळू लागली.ही कल्पना पात्रे सरांचीच.

“तुमच्यावर संत वाङमयाचे संस्कार आहेत.तुमच्या गळ्यात भजन, ओव्या छान उतरतात.

भावपूर्ण. श्रद्धायुक्त. अगदी मंदीराच्या गाभार्‍यात डोळे मिटून बसावं इतकं छान! आवडेल लोकांना.

या बाबतीतहीताई साशंकच होती. अजुन जाहीररित्या कार्यक्रम करण्यास मन धजावत नव्हतं.

नको. उगीच हसं व्हायचं. मी आहे तिथेच बरी आहे.

मला इतकंच पुरे. पण कार्यक्रमाची सगळी जबाबदारी सरांनी उचलली. अगदी वर्तमानपत्रातल्या जाहिरातीपासूनते छोट्या अॉडीओ व्हिडीओ क्लीप्सच्या माध्यमातून आॅनलाईन प्रमोशन पर्यंत.

आणि खरोखरच कार्यक्रम जनमानसात ठसला.

लोकांना प्रचंड आवडला. लोक ताईशी कनेक्ट व्हायला लागले. कार्यक्रम संपल्यानंतर श्रोते पडद्यामागे आवर्जून भेटायला येत.

एकदा एका वृद्ध स्त्रीने ताईच्या खांद्यावर हात ठेवून म्हटले,”तुझ्या गळ्यातून संतांची वाणीच उतरते.

देव तुझं भलं करो! “

तर कधी कुणी म्हणत,”साक्षात् गिरीधराची मीराच उभी राहिली.”

मनात खूप समाधान होतं. काहीतरी मिळवल्याचा. गवसल्याचा हर्ष होता.

पण विश्वास बसत नव्हता.

यशाच्या पहिल्या पायरीवरही ताई गंभीर होती.

शिडी चढायची तिला घाई नव्हती.

सकाळीच हर्षलशी फोनवर बोलणे झाले होते.

“आई पीट्सबर्गच्या महाराष्ट्र मंडळात तुझा कार्यक्रम त्यांना ठेवायचा आहे. डेट्राॅईट, सॅनहोजे, फ्लोरीडा वरुनही विचारणा झाली आहे. तुझ्या तारखा कळव. इथले लोकल वादक तुला साथ देतील. तरीही तुझ्याबरोबर कितीजणं येणार ते सांग. मंडळच स्पॉन्सर करेल. बाकीचं मी पाहतो. लवकर निर्णय कळव. सगळ्यांचे व्हीसा वगैरे व्हायला वेळ लागेलच.”

सगळंच अविश्वसनीय वाटत होतं. हे सगळं आपल्याबाबतीत घडतंय् हे पचत नव्हतं.

आज मन गच्चं भरलं होतं. भावनांचा कल्लोळ झाला होता. डोळे सारखे भरुन येत होते.

मंचावर नारळ फुटला. फुलं उधळली. ऊदबत्यांचा सुवास दरवळला. वाद्ये जुळवली जात होती. निवेदन संपले.

अन् हळुहळु पडदा वर सरकत गेला. सभागृह स्तब्ध झाले. टाळ्यांचा गजर झाला. स्वागत, प्रास्ताविक झाल्यानंतर ताई पोडीअमजवळ आली.

तिने नम्रपणे रसिक श्रोत्यांना अभिवादन केले.

सुरेख हिरव्या काठांची क्रीम कलरची रेशमी साडी. गळ्यात ठसठशीत मोत्यांची माळ. कानात कुड्या. चेहरा प्रसन्न, हसरा, शालीन. साक्षात् सरस्वती.

 “जोहार मायबाप!! जोहार मायबाप!!”

तिचा गळा दाटला होता.तिनं एक आवंढा गिळला.

“माझे पपा नेहमी म्हणायचे, “साहित्य संगीत कला विहीन:। साक्षात् पशुपुच्छ  विषाण हीन:।। पण आपल्यातल्या कलागुणांची ओळख व्हावी लागते. वाळा म्हणजे तसं पाहिलं तर शुष्क गवतच ना? पण त्यावर पाणी शिंपडताच शीतल सुगंध दरवळतो.”

मग ताई बोलतच राहिली. आठवणींच्या लडी ऊलगडत  राहिल्या. तिच्या अवघड न्यूनगंडातून

चाचपडत सुरु झालेल्या संगीत प्रवासाची कहाणी श्रोतेही मनापासून ऐकत राहिले.

पपांच्या आठवणींने ताईचे मात्र डोळे अखंड झरत होते.

मिटल्या डोळ्यासमोर दोन तेज:पुंज डोळे नजरेनेच तिला आशिर्वाद देत होते. ढगातल्या किरणांच्या साक्षीनं एक स्वप्न साकारत होतं.

समाप्त.

© सौ. राधिका भांडारकर

पुणे

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – श्रीमती उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

सौ राधिका भांडारकर

 

 जीवनरंग 

☆ वाळा….भाग 5 ☆ सौ राधिका भांडारकर ☆

(ताईला वाटलं मी कात टाकली..आता पुढे)

हा धक्का होता की चमत्कार?

काय होतं हे? नक्की कुठून आलं  की जे होतंच आपल्याजवळच. झोपलेलं ते जागं झालं का? तिला तिच्या लहानपणाच्या क्लासच्या सरांची आठवण झाली. ते पपांना म्हणाले होते, “हिच्यातला कलाकार झोपलाय.”

पपा एकदा म्हणाले होते, “आकाशातून पाणी तेव्हांच बरसतं जेव्हा मेघ दाटून येतात.”

मग ताईची प्रवास वाट बदललीच जणू! शंका होत्याच. मनात प्रश्नही होतेच. आता हे काय वय आहे का नव्याने काही सुरु करण्याचे? शिकण्याचे?

किती आयुष्य मागे गेलं. प्रवाहात जागोजागी खडक होतेच.

पण पात्रे सर म्हणाले, “कलेला वय नसतं. ती सदाबहार, चिरतरुण असते. साधनेलाही वयाची  चौकट नसते. तुम्ही कलेची सुरवात केव्हाही करू शकता. हं एकच. तळमळ असावी. जिद्द असावी. ईर्षा असावी पण स्पर्धा नको. तुलना नको.किनारा गाठण्याची घाई नको. नावेत बसावं. संथ विहरत रहावं. लाटांबरोबर तरंगत राहण्याचा आनंद घ्यावा.

ताईलाही वाटलं,एका वेदनेनं, डोहात रुतलेल्या, कुठल्याशा  बोचर्‍या भावनेनं धक्का दिला. अचानक एक खांदा दिला. त्यावर विसावून आतलं काहीतरी शांत होतय्. अन् काहीतरी परततय्. साद घालतय्.

मग अभ्यासही सुरु झाला.शास्त्रोक्त पद्धतीने विश्व आकारायला लागलं. गाळलेल्या जागा भरु लागल्या. एक नवी झळाळी ,लकाकी आली. अन् आत्मविश्वास बळावू लागला..एक मनातला बंध वितळू लागला.

विशारदच्या मौखीक चाचणीच्या तपासक ताईला सहज म्हणाल्या,”तुमचा आवाज जाड, थोडासा बसका असला तरी सूरांची परिपक्वता तुम्ही गाताना जाणवते. खरं सांगू का ताल, लय. सूरअचूक असला ना की आवाजाकडे नाही लक्ष जात. उलट तोच आवाज व्यक्तीची प्रतिमा ठरते. तुमच्या आवाजात घनता आणि भाव आहेत. महणून गाणंही मधुर वाटतं.

ध्रुपद गायकी जमेल तुम्हाला. हो! आणि तुम्ही पास झाला अहात. अभिनंदन!!

संगीत विशारदच्या पदवीने ताई अत्यंत आनंदली. अशक्याकडून शक्याकडे तिने एक पाउल ऊचलले होते.

वेळोवेळी पपांची तिला आठवण यायचीच. मनोमन  अपराधीही वाटायचं. रुखरुख जाणवायची.

मन हुरहुरायचं. ‘तेव्हांच ऐकलं असतं तर?  ‘पण प्रत्येक गोष्टीची वेळ यावी लागते. असंही पपाच म्हणायचे.

गीत रामायणाचे घरगुती स्तरांवर कार्यक्रम करण्याची कल्पना अंजोरचीच. ताईने जवळजवळ गीत रामायणातील सगळी गाणी अभ्यासून सराव करुन बसवली.  निवेदन अंजोरच करायची.

‘पराधीन आहे जगती पुत्र मानवाचा.’ या गाण्याला तर श्रोते अक्षरश: भारावून जायचे. एका शांत स्तब्धतेत अंगावर सरसरुन  काटा ऊभा रहायचा.

‘सियावर रामचंद्रकी जय! सेतु बांधारे..या गीतावर श्रोते उत्स्फूर्तपणे ठेका धरायचे.

एका कार्यक्रमात तर एका व्यक्तीने  ताईला पद नमस्कार करुन म्हटले, “अक्षरश: श्रीराम  भेटवलात”

ताईसाठी हे खूप नवलाचे नक्कीच  होते.

क्रमश:..

© सौ. राधिका भांडारकर

पुणे

1. ≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – श्रीमती उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

सौ राधिका भांडारकर

 

 जीवनरंग 

☆ वाळा….भाग 4 ☆ सौ राधिका भांडारकर ☆

(एव्हाना तर आयुष्य साठीपर्यंत पोहचलंही…आता पुढे)

काळ कुठे वाट पाहतो? थांबतो का कुणासाठी?

मुलं परदेशी निघून गेली.आपापल्या विश्वात रमली.

आणि जीवनाची घडी अर्ध्यावरच मोडून जोडीदारानेही हात सोडला. सारेच जीवाभावाचे इकडे तिकडे पांगले.कुणाच्या खांद्यावर डोकं ठेवावं, कुणाला काही वाटावे असे थांबे ऊखडून गेले. एक भकास पोकळी निर्माण झाली. खोल अंधारी, भयाण एकाकीपण पांघरु लागलं. हात निराधारपणे चाचपडत राहिले,श्वास कोंडू लागला. आणि त्याचवेळी एक जाणीवेचा ऊसळलेला प्रवाह आतून धक्के द्यायला लागला.त्यानं ती अधिक अस्वस्थ झाली. एका सावलीनं तिला हळुच गोंजारलं. कानात ती कुजबुजली.

“अग! वेडे,मी तुझ्याबरोबर सततच होते.आताही आहे. का उदास होतेस? उठ.”

त्यादिवशी ताईने बैठक मारली. एकटीच होती.

चार भिंती आसुसल्या होत्या. पेटीवर तिची मुलायम बोटे फिरली. सूर झंकारले.

सा ध नि रे

ग म ध नि सा

सा नि ध म ग रे

सा नि ध सा..

शुद्ध स्वरातील मारव्याची मधुर सुरावट ऊमटली. तीव्र मध्यम आणि कोमल ऋषभही एकदम चपखल लागले. ओठातून बंदीश उलगडली.

जाओ मोहन तुम हमसे ना बोलो

काहे करत मोहे प्यार..

सूरांची मंझील हळुहळु बांधली  जात होती. किती वेळ  ताई एकटीच गात होती. धुंद.बेभान.आत्ममग्न.

जाणवत होतं , आतून काहीतरी उचंबळतय् .स्वत:च्याच सूरांच्या पावसात ती भिजत राहिली.

कितीतरी वेळ.

अंजोरचा फोन होता.

” ताई! उद्या गुरूपौर्णिमेचा कार्यक्रम ठेवलाय घरी.

येशील का तू? पात्रे सरांशी तुझी ओळख करुन देईन.

जमलं तर थोडं गा. आम्हाला आवडतं तुझं गाणं आणि इथे कुणी सवाई नाहीत.सारे शिकाऊ आहेत. ये. तुलाही बरं वाटेल.

ताईला अंजोरचा आग्रह मोडवेना. ती कार्यक्रमाला गेली. पण मनात एकमात्र ठरवलं होतं. गायचं बियचं नाही. नुसतं ऐकायचं.

छोटेखानीच कार्यक्रम होता.

अंजोरने घर सुंदर सजवून एक सूरमयी वातावरण निर्माण केलं होतं.  तबला,पेटी, तंबोरे ,जुळले. एकेकाचं गाणं उलगडत होतं. एक अंध मुलगा होता. त्यानं,

। जगन नायका रे नको अंत पाहू। मन मोही माझे किती काळ साहू।।

हे भजन त्याने इतकं सुंदर आळवलं की ताईचे डोळे झरझर पाझरले.

तो मुलगा एकच वाक्य बोलला.

“मला रंग दिसत नाहीत.पण सूर दिसतात.”

अंजोरने ताईची पात्रे सरांशी ओळख करुन दिली.

“सर, ही आमची ताई. संगीताचं तिला उपजतच ज्ञान आहे. ती गातेही खरं तर छानच.”

सर चटकन् म्हणाले, “मग गा की. इथे सगळे आपलेच आहेत.”

आणि नवल म्हणजे ताईने फारसे आढेवेढे घेतले नाहीत.

सूर लावला. डोळे मिटले. अन् 

। वद जाऊ कुणाला शरण ग ।करील जो हरण संकटाचे।।

सूरांच्या लगडी ऊलगडत गेल्या. हाय नोट्सही सुरेख लागल्या. भावपूर्ण. स्पष्ट. अर्थासकट गाणं भिडु लागलं. कोपर्‍यातल्या  दिव्यांमधल्या वाती सुद्धा लयबद्ध नाचू लागल्या.

एका अत्यंत सुरेल लाटांमधे वातावरणच तरंगू लागलं. जणू हे गाणं संपूच नये.

पात्रे  सर तर उठून उभे राहिले. आणि मग टाळ्यांचा नाद दिवाणखान्यात घुमला.

ताई जणु कुठल्या तरी वेगळ्याच विश्वात होती. तिला वाटत होतं जणुं ‘मी कात टाकली…’

क्रमश:..

© सौ. राधिका भांडारकर

पुणे

1. ≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – श्रीमती उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

सौ राधिका भांडारकर

 

 जीवनरंग 

☆ वाळा….भाग 3 ☆ सौ राधिका भांडारकर ☆

(मागील भागात  — पपांनी अनेक दिग्गज गायकांच्या ध्वनिमुद्रिकांचा संग्रह गोळा केला..आता पुढे..)

एक दिवस राग बिहागमधील गंगुबाई हंगल यांची एक बंदीश ऐकताना पपा सहज म्हणाले,

“पाह्यलंस, यांचाही आवाज जाडच आहे पण कंठातल्या सूरात किती माधुर्य आहे! स्फूर्ती ,साधना आणि श्रद्धा असली की कला फुलते.”

एखाद्या चित्रातही काही रंग तरल असतात तर काही गडद असतात.पण तेही कागदांवरच्या आकृतीला सजीवता चैतन्य देतात.

पपा एका तोतर्‍या माणसाची गोष्ट सांगायचे .तोतरेपणामुळे तो कसा हळुहळु लोकांना टाळू लागला  ..पण एक दिवस त्याला मार्ग सापडला.

तोंडात पुट्ठ्याचा तुकडा पकडून तो समुद्रावर पळायचा.हवेची कंपने अनुभवायचा.काही काळाच्या सरावाने त्याला जाणवले की त्याचे तोतरेपण कमी होतेय् . एक दिवस तर या व्यंगातून तो पूर्णपणे मुक्त झाला.आणि नंतरच्या आयुष्यात त्याने एक उत्तम वक्ता म्हणून ख्याती मिळवली.

ताई नुसतंच हूं म्हणायची.

दिवस  सरत गेले .काळ वहात गेला.आयुष्यात खूप बदल झाले.आयुष्याने कळत नकळत हात धरुन वेगवेगळ्या वाटेवरुन घुमवले.

शिक्षण संपलं. ताई प्रेमातही पडली. लग्न झालं. मुले झाली. संसार बहरला.जबाबदार्‍या वाढल्या.

एकेक टोक जुळवतानाआतलं काहीतरी विझत गेलं.

संसाराच्या पटावरली प्यादी सरकवण्यात दमछाक झाली.कधी तिरक्या चालीचा उंट तर अडीच घरात फिरत  राहणारा अश्व.राजाला वाचवण्यातच हेलपाटलं सारं. खरं म्हणजे सर्वसाधारणपणे जे आसपास घडतं तसंच. निराळं काहीच नाही. तीच मळलेली वाट.

गाणं गुणगुणण्यापुरतच राहिलं .  मशागत करण्यासाठी ना वेळ ना कुठला झरोका उरला. विसरच पडत चालला सगळ्याचा.

मधून मधून पपांशी चर्चा होत असे. कधी फोनवर.

कधी प्रत्यक्ष भेटीत.

“परवीन सुलतानाचं बारम्मा …गाणं काय रंगलं म्हणून सांगू बाबी. भैरवी झाली तरी लोक मैफल सोडून जायला तयारच नाहीत.”

कधीतरी ताई सिम्फनी मधे फेरफटका मारूनही यायची.नव्या कॅसेट्स घेउनही यायची.

कालांतराने पपाही गेले. एक बूस्टरच हरवला त्यांच्या जाण्याने.

आजकाल तिला एक जाणवू लागलं होतं. हर्षलला संगीत आवडतं. तो इंग्लीश गाणी  तर छानच गायचा. पण पारंपारिक शास्त्रीय, भारतीय संगीताकडेही  त्याची ओढ होती. सूर पटकन् पकडायचा.एकदा कोपर्‍यातधूळ खात पडलेली आजोबांची पेटी त्याने बाहेर काढली. काही सूरांच्या पट्य्या दाबल्या होत्या. त्या उचकवून बसवल्याही. मग ताईनेच त्याला काही बेसीक सुरावटी शिकवल्या.

हर्षलची बोटं पेटीवर सराईतपणे फिरायची.नकळत ताईच्या ह्रदयातएक आनंदाची तार छेडली गेली.

एक दिवस हर्षल ताईला म्हणाला, “आई तू या क्षेत्रात करीअर करायला हवी होतीस.तुला केव्हढं तरी येतं. कुठच्या कुठे गेली असतीस!”

तेव्हांही ताई हेच म्हणाली, ” नाही रे!तो फार लांबचा पल्ला आहे. मूळातच माझ्याकडे आवाजाचं भांडवल नाही.माझा आवाज घोगरा.बसका.”

विषय तिथेच संपला.एव्हाना तर आयुष्य साठीपर्यंत पोहचलंही होतं.

क्रमश:..

© सौ. राधिका भांडारकर

पुणे

1. ≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – श्रीमती उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

सौ राधिका भांडारकर

 

 जीवनरंग 

☆ वाळा….भाग 2 ☆ सौ राधिका भांडारकर ☆

(सुरांवरची ताईची पकड मूळातच पक्की होती, ऊपजत होती. आता पुढे..)

एक दिवस पपांचे एक मित्र घरी आले होते. जिन्यातच  त्यांनी पेटीवरचे सूर ऐकले  अन् ते थबकलेच.

“वाजव वाजव बेटा! खरं म्हणजे भूपात निषाद नसतो.पण तू सहजपणे घेतलेला हा कोमल निषाद कानाला मात्र गोड वाटला.

नंतर ते पपांना म्हणाले ,”हिला पाठव माझ्या क्लासमध्ये.रियाज हवा. सराव हवा. मग कला विस्तारते. शिवाय शास्त्रशुद्ध  प्रशिक्षणही मिळेल  हिला. “

ताई जायचीही त्यांच्या  क्लासला . पहाटे उठावं लागतं म्हणून कुरकुरायची. पपा तिला सतत विचारायचे.

“आज काय शिकलीस? दाखव की वाजवून. “

मित्रालाही विचारायचे.

“कशी चालली आहे साधना बाबीची? “

ते म्हणायचे , “ठीक आहे. “

एक दिवस मात्र ते म्हणाले.

“तिच्यात कलाकार आहे पण तो झोपलाय. कुठल्याही  साधनेला एक अंत:स्फूर्ती लागते. एक धार लागते मित्रा. “

पपांना फार वाटायचं,घराच्या अंगणातलं हे कलाबीज का रुजत नाही ? कां उमलत नाही ?

पपांनी तिला इ. एन. टी. तज्ञांकडेही नेले होते.  डाॅक्टरांनी  तिची सखोल तपासणी केली. स्वरयंत्राचे ग्राफ्स काढले. तसे रीपोर्ट्स पाहता सर्व काही नाॅरमल होते. काही ऊपाय करता येईल अशी स्थिती नव्हतीच मुळी.

आजी  म्हणायची,”लहानपणी घसा फुटेपर्यंत ही रडायची. रडून रडून हिचा आवाज असा झाला. “

डाॅक्टर मात्र म्हणाले, असं काही नसतं आजी. ” मग हातऊंचावून आकाशाकडे बघत म्हणायचे, “शेवटी डाॅक्टर म्हणजे काही देव नव्हे,विज्ञानाच्याही काही मर्यादा आहेतच की. चमत्कार होतातही. पण शास्त्रात त्याची ऊत्तरे नाहीत. तशी थिअरी नाही.

एक दिवस ताई चिडूनच पपांना म्हणाली, “हे बघा , उगीच मी गायिका वगैरे बनण्याचं स्वप्न तुम्ही बघू नका. आणि माझ्यावरही ते लादू नका. गाणं मला आवडतं. संगीतात मी रमते. माझ्या पद्धतीने मी त्याचा आनंद घेतच असते. हाय पीचवर माझा आवाज फाटतो. चिरतो. क्लासमधली मुलं मला हसतात. मला नाही जमत पपा.नका अशक्यातली स्वप्नं पाहू! “

त्यादिवशी मात्र ताईच्या डोळ्यात तुडुंब भरलेली विहीर होती.

मनात प्रचंड निगेटीव्हीटी होती. न्यूनगंड होता.

तसे पपाही समंजस होते.त्यांनाही जबरदस्तीचा रामराम नकोच होता. शिवाय अति महत्वाकांक्षा नैराश्य निर्माण करते याच मताचे ते होते.

त्यांनी नाद सोडून दिला असेही नव्हते. संगीताची अनेक पुस्तके त्यांनी आणली. भीमसेन,गंगुबाई हन्गल, शोभा गुर्टु , किशोरी आमोणकर अशा अनेक दिग्गजांच्या ध्वनीमुद्रिकांचा भलामोठा संग्रह गोळा केला. शिवाय रेडियो होताच.

क्रमश:..

© सौ. राधिका भांडारकर

पुणे

1. ≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – श्रीमती उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈