ई-अभिव्यक्ति – संवाद ☆ ७ एप्रिल – संपादकीय – श्री सुहास रघुनाथ पंडित ☆ ई-अभिव्यक्ति (मराठी) ☆

श्री सुहास रघुनाथ पंडित

? ई -अभिव्यक्ती -संवाद ☆  ७ एप्रिल -संपादकीय – श्री सुहास रघुनाथ पंडित – ई – अभिव्यक्ती (मराठी) ?

एकाहून एक सरस आणि अर्थपूर्ण भावगीतांची देणगी मराठीला देऊन मराठी काव्य संपन्न करणारे कवी राजा नीळकंठ बढे यांचे प्राथमिक शिक्षण मध्य प्रदेशातील छिंदवाडा येथे तर माध्यमिक शिक्षण नागपूरात झाले. पंजाब विद्यापिठातून मॅट्रीक झाल्यानंतर काही काळाने त्यांनी दै. सकाळ मध्ये उमेदवारी केली. पुन्हा नागपूरला  जाऊन दै. महाराष्ट्र मध्ये सहसंपादक म्हणून काम केले. तसेच बागेश्वरी मासिक व साप्ताहिक सावधान मध्ये संपादकीय कामकाज पाहिले. नंतर 1956 ते 1962 या काळात मुंबई आकाशवाणीवर सुगम संगीत निर्माता म्हणून काम केले.

राजा बढे यांची ग्रंथ संपदा:

अशी आहे गंमत, मंदिका, मखमल, माझिया माहेरा जा, योजनगंधा, रसलीना, लावण्यलळीत, वर्खाचा विडा, शृंगार श्रीरंग इ.

बढे यांची काही लोकप्रिय गीते :

चांदणे शिंपित जाशी, जय जय महाराष्ट्र माझा, घाई नको बाई अशी आले रे बकुळफुला, माझिया माहेरा जा, सृजनहो परिसा रामकथा, हसतेस अशी का मनी, कळीदार कपूरी पान, तुझ्या मनात कुणीतरी लपलं ग, त्या चित्तचोरट्याला का आपले म्हणू मी, मी जाया धर्ममया, हसले मनी चांदणे इ.

त्यांच्या लोकप्रियतेमुळेच मुंबई येथील एका चौकाला व महाल पेठ, नागपूर येथील एका चौकाला कवी राजा बढे चौक असे नाव देण्यात आले आहे.

रसिकांच्या मनावर आरूढ झालेले  राजा 07/04/1977 ला स्वर्गवासी झाले.

☆☆☆☆☆

डाॅ. सदाशिव शिवदे : 

डाॅ. सदाशिव सखाराम शिवदे हे व्यवसायाने पशूवैद्यक असले तरी इतिहासाच्या आवडीमुळे लेखनाकडे वळले. मराठी व इतिहास हे विषय घेऊन त्यांनी एम्. ए. केले. एकीकडे व्यवसाय व दुसरीकडे लेखन चालूच होते. त्यांनी इतिहास विषयक सुमारे सव्वीस पुस्तके लिहिली आहेत. त्यातील ज्वलज्वलनतेजस संभाजी राजा या पुस्तकास न. चि. केळकर ग्रंथालयाचा साहित्य साधना पुरस्कार प्राप्त झाला आहे. त्यांनी सेनापती धनाजी जाधव, हंबीरराव मोहिते, कान्होजी आंग्रे, सईबाई, मोरोपंत पिंगळे इत्यादींची चरित्रे लिहीली आहेत. याशिवाय परमानंदकाव्यम् ‘ महाराष्ट्रातील ऐतिहासिक वाडे भाग 1 व 2 , मराठ्यांची प्रशासकीय व्यवस्था(अनुवादित), माझी गुरे, माझी माणसे  अशा अनेक पुस्तकांचे लेखन केले आहे. त्यांच्या कार्याबद्दल बाळाजी आवजी चिटणीस चॅरिटेबल ट्रस्ट तर्फे त्यांना स्वामीनिष्ठ खंडोबल्लाळ चिटणीस पुरस्कार प्रदान करण्यात आला आहे.

07/04/2018 रोजी त्यांचे निधन झाले.

कवीराज राजा बढे आणि इतिहासप्रेमी डाॅ. शिवदे यांच्या स्मृतीस अभिवादन! 🙏🏻

☆☆☆☆☆

श्री सुहास रघुनाथ पंडित

ई-अभिव्यक्ती संपादक मंडळ

मराठी विभाग

संदर्भ : विकिपीडिया, बाइटस् ऑफ इंडिया.

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – श्रीमती उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

Please share your Post !

Shares

ई-अभिव्यक्ति – संवाद ☆ ६ एप्रिल – संपादकीय – सौ. गौरी गाडेकर ☆ ई-अभिव्यक्ति (मराठी) ☆

सौ. गौरी गाडेकर

? ई -अभिव्यक्ती -संवाद ☆  ६ एप्रिल -संपादकीय – सौ. गौरी गाडेकर -ई – अभिव्यक्ती (मराठी) ?

गोपाळ गोविंद मुजुमदार

गोपाळ गोविंद मुजुमदार – पाटणकर (साधुदास) (1883 – 6एप्रिल 1948) हे कवी व कादंबरीकार होते.

त्यांचा जन्म व शालेय शिक्षण सांगलीत झाले. फर्ग्युसन कॉलेजमध्ये शिकत असताना शिक्षण अर्धवट सोडून ते सांगलीला परतले व नोकरी करू लागले.

‘साधुदास’ या नावाने त्यांनी काव्यरचना व अन्य लिखाण केले.

रामकथा चार भागात सांगण्याच्या उद्देशाने त्यांनी ‘विहारे’ नावाची काव्यरचना केली. पण ते फक्त तीनच विहार  पूर्ण करू शकले.

त्यांच्या ‘पौर्णिमा’ या कादंबरीत शनिवारवाड्याचे यथातथ्य वर्णन आले आहे.

साधुदास यांनी लिहिलेली पुस्तके :

काव्ये : गृहविहार, रणविहार, वनविहार 

स्तोत्रे : कृष्णालहरी, भीमशती, रामशती, सद्गुरूशती, सीताशती

स्फुटकाव्ये : निर्माल्यसंग्रह भाग 1,2.   महायुद्धाचा पोवाडा

कादंबऱ्या : 1. पौर्णिमा -पूर्वरात्र

  1. पौर्णिमा -उत्तररात्र
  2. मराठेशाहीचा  वद्यपक्ष -प्रतिपदा -पूर्वरात्र व उत्तररात्र

      4.मराठेशाहीचा वद्यपक्ष – द्वितीया-  पूर्वरात्र व उत्तररात्र

अन्य पुस्तके : 1. मराठीची सावट भाग 1 व 2

  1. बुद्धिबळाचा मार्गदर्शक

पाठ्यपुस्तकातील मुलांच्या आवडत्या कविता :

  1. पडू आजारी मौज हीच वाटे भारी
  1. नाकेला अन गुलजार

साधुदासांच्या स्मृतिदिनी त्यांना सादर अभिवादन. 🙏🏻

☆☆☆☆☆

सौ. गौरी गाडेकर

ई–अभिव्यक्ती संपादक मंडळ

मराठी विभाग

संदर्भ: साहित्य साधना, कऱ्हाड शताब्दी दैनंदिनी, विकीपीडिया.

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – श्रीमती उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

Please share your Post !

Shares

ई-अभिव्यक्ति – संवाद ☆ ४ एप्रिल – संपादकीय – श्री सुहास रघुनाथ पंडित ☆ ई-अभिव्यक्ति (मराठी) ☆

श्री सुहास रघुनाथ पंडित

? ई -अभिव्यक्ती -संवाद ☆  ४ एप्रिल -संपादकीय – श्री सुहास रघुनाथ पंडित – ई – अभिव्यक्ती (मराठी) ?

आत्माराम नीळकंठ उर्फ आनंद साधले.

महाभारत या ग्रंथाला अनुसरून अनेक भाषांमध्ये अनेक लेखकांनी लेखन केले आहे. पण युधिष्ठीर अर्थात धर्मराजाला खलनायक बनवण्याचे धाडस केले ते आनंद साधले यांनी. ‘हा जय नावाचा इतिहास आहे’ या आपल्या कादंबरीतील त्यांनी युधिष्ठीराला खलनायक बनवल्यामुळे त्यांच्यावर सुरूवातीला भरपूर टीका झाली. पण नंतर त्यांचे रोखठोक विश्लेषण लोकांना पटू लागले व या कादंबरीने लोकप्रियता मिळवली. रोखठोक, स्पष्ट, मुद्देसूद मांडणी हे त्यांच्या लेखनाचे वैशिष्ट्य होते. ‘आनंदध्वजाच्या कथा’ या पुस्तकातही त्यांनी धीट भाषेत, शृंगाररससंपूर्ण    लेखन केले आहे. ‘मातीची चूल’ हे त्यांचे आत्मचरित्र देखील यामुळेच गाजले. याशिवाय त्यांनी गीतगोविंद, दहा उपनिषदे दोन भाग, महाराष्ट्र रामायण ही पुस्तके लिहीली आहेत. तसेच रुक्मिणी स्वयंवर हे नाटक व लहान मुलांसाठी इसापनीती व हितोपदेश यांचे लेखन केले आहे.

चार एप्रिल 1996 ला वयाच्या शहात्तराव्या वर्षी त्यांचे निधन झाले.त्यांनी सुमारे साठ पुस्तकांचे लेखन केले आहे.

त्यांच्या स्मृतीस अभिवादन! 🙏🏻

☆☆☆☆☆

श्री सुहास रघुनाथ पंडित

ई-अभिव्यक्ती संपादक मंडळ

मराठी विभाग

संदर्भ : विकिपीडिया, बाइटस् ऑफ इंडिया.

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – श्रीमती उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

Please share your Post !

Shares

ई-अभिव्यक्ति – संवाद ☆ ३ एप्रिल – संपादकीय – सौ. गौरी गाडेकर ☆ ई-अभिव्यक्ति (मराठी) ☆

सौ. गौरी गाडेकर

? ई -अभिव्यक्ती -संवाद ☆  ३ एप्रिल -संपादकीय – सौ. गौरी गाडेकर -ई – अभिव्यक्ती (मराठी) ?

वासुदेव विष्णू मिराशी

महामहोपाध्याय वासुदेव विष्णू मिराशी (13 मार्च 1893 -3 एप्रिल 1985) हे आंतरराष्ट्रीय कीर्तीचे भारतीय प्राच्यविद्यासंशोधक व भारतविद्यातज्ञ होते.

त्यांनी एमएपर्यंत प्रथम वर्ग पटकावला. पुढे त्यांनी एलएलबीही केले.

त्यांनी वेगवेगळ्या कॉलेजात संस्कृतचे प्राध्यापक म्हणून काम केले. काही काळ ते नागपूर विद्यापीठात पदव्युत्तर मानव्यशास्त्र विभागाचे प्रमुख होते. नागपूरमधील ‘विदर्भ संशोधन मंडळा’च्या स्थापनेत त्यांचा महत्त्वाचा वाटा होता. या माध्यमातून त्यांनी इंग्रजीतील संशोधन  मराठीत लिहून ते विदर्भ संशोधन मंडळाच्या नियतकालिकातून प्रकाशित केले.

प्राचीन शिलालेख, नाणी आणि अभिजात प्राचीन संस्कृत साहित्य  ही त्यांची प्रमुख कार्यक्षेत्रे. त्यांचा अभ्यास करून त्यांनी 1934मध्ये मांडलेल्या रामटेक म्हणजे मेघदूतातील रामगिरी ह्या सिद्धांताला 1980 साली वाकाटककालीन मंदिरात सापडलेला शिलालेख पूरक ठरला. अजिंठ्याच्या लेणे क्र.16 येथील वाकाटक लेखाचे वाचन करून त्यांनी वाकाटक वंशावळ निश्चित केली. त्यांच्या प्रदीर्घ, सखोल संशोधनाचा गौरव म्हणून त्यांना ‘वाकाटकांच्या इतिहासाचे अधिकारी’ म्हणण्यात येते.

अकोल्यातील नाणेनिधीचा अभ्यास करून त्यांनी तोपर्यंतच्या  साहित्यात उल्लेख नसलेल्या तीन नवीन सातवाहन राजांचा शोध लावला.

‘कॉर्पस इन्स्क्रिप्शनम इंडिकॅरम’ या ग्रंथमालेचे मिराशी हे पहिले भारतीय संपादक होते. त्या नियतकालिकेतील परंपरेतूनच त्यांनी ‘कलचुरी नृपती  आणि त्यांचा काल ‘ इत्यादी प्राचीन राजवंशावरील अनेक ग्रंथ लिहिले.

त्यांनी प्रारंभी मराठीतून व नंतर इंग्रजीतून ग्रंथलेखन केले. त्यांचे सुमारे 38 ग्रंथ व चारशेहून अधिक संशोधनात्मक शोधनिबंध प्रकाशित झाले आहेत.

त्यांच्या अनेक ग्रंथांची हिंदी, ओडिया, कन्नड वगैरे प्रादेशिक भाषांतून भाषांतरे झाली आहेत.

मिराशी यांना अनेक शिष्यवृत्त्या, पारितोषिके मिळाली. सागर, नागपूर, मुंबई, वाराणशी या विद्यापीठांची सन्माननीय डी. लिट. पदवी, तत्कालीन ब्रिटिश सरकारची ‘महामहोपाध्याय’ ही उपाधी, राष्ट्रपती डॉ. राजेंद्रप्रसाद (1956) व राष्ट्रपती डॉ. राधाकृष्णन (1961) यांच्या हस्ते ताम्रपट, व भारत सरकारतर्फे पद्मभूषण (1975) इत्यादी मानसन्मान त्यांना लाभले.

उद्धव शेळके

उद्धव ज. शेळके (8 ऑक्टोबर 1930 – 3एप्रिल 1992)हे कादंबरीकार होते. ते अमरावती जिल्ह्यातील होते.

वैदर्भीय ग्रामीण जीवनाचं आणि विविध जातीधर्मातल्या स्त्रियांचं व उपेक्षितांचं प्रत्ययकारी चित्रण हे त्यांच्या लेखनाचं वैशिष्ट्य होतं.

‘शिळान’ हा त्यांचा पहिला कथासंग्रह.

ग्रामीण जीवनावरील ‘धग’, वारांगनांच्या आयुष्यावरील वैदर्भीय बोलीभाषेचा वापर असलेली ‘डाळींबाचे दाणे ‘, तसंच  ‘धुंदी’, ‘पुरुष’, ‘नांदतं घर’, ‘गोल्डन व्हिला’, ‘निर्माता’ वगैरे अनेक कादंबऱ्या त्यांनी लिहिल्या.

काही काळ शेळकेनी ‘वैशिष्ट्य’ हे मासिक चालवलं.1971 पासून 5वर्षं ते पाठ्यपुस्तक मंडळाच्या ‘किशोर’या लोकप्रिय मासिकाचे संपादक होते.

‘धग’ या कादंबरीसाठी त्यांना राज्य शासनाचा पुरस्कार मिळाला. तिचं ‘मैलाचा दगड’ असं कौतुक केलं गेलं.

म. म. वासुदेव विष्णू मिराशी व उद्धव ज.शेळके यांना त्यांच्या स्मृतिदिनानिमित्त अभिवादन. 🙏🏻

सौ. गौरी गाडेकर

ई–अभिव्यक्ती संपादक मंडळ

मराठी विभाग

संदर्भ: साहित्य साधना, कऱ्हाड शताब्दी दैनंदिनी, विकीपीडिया, मराठी विश्वकोष,

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – श्रीमती उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

Please share your Post !

Shares

ई-अभिव्यक्ति – संवाद ☆ १ एप्रिल – संपादकीय – श्री सुहास रघुनाथ पंडित ☆ ई-अभिव्यक्ति (मराठी) ☆

श्री सुहास रघुनाथ पंडित

? ई -अभिव्यक्ती -संवाद ☆  १ एप्रिल -संपादकीय – श्री सुहास रघुनाथ पंडित – ई – अभिव्यक्ती (मराठी) ?

वसंत नारायण उर्फ राजा मंगळवेढेकर:

राजा मंगळवेढेकर हे प्रामुख्याने मराठीतील बालसाहित्यकार व चरित्रकार म्हणून प्रसिद्ध आहेत.साने गुरुजींच्या सहवासामुळे ते बालसाहित्याकडे वळले.कथा,चरित्रे,कविता,विज्ञान ,पर्यावरण असे विविध प्रकारचे लेखन विपुल प्रमाणात केले आहे.

मंगळवेढेकर यांची साहित्य संपदा:

आपला भारत (पुस्तक मालिका)

कुमार संस्कार माला(पुस्तक मालिका)

आवडत्या गोष्टी

कथा आणि कथाकथन

करी मनोरंजन मुलांचे

कहाणी एका प्रयोगाची

तळ्याकाठची अप्सरा

तेनालीरामाच्या चातुर्यकथा

देशोदेशींच्या कथा

प्रियतम भारत इ.इ.इ.

इंदिरा गांधी,पंडित नेहरू,साने गुरुजी,बाबासाहेब आंबेडकर,म.गांधी,समर्थ रामदास,डाॅ.राधाकृष्णन्,गौतम बुद्ध इत्यादींची चरित्रे.

बिनभिंतीची उघडी शाळा(ललित)

वेडगाणी(कविता)

बालनाट्ये:

चतुराई,बनवाबनवी

गीते:

असावा सुंदर चाॅकलेटचा बंगला

उर्मिले त्रिवार वंदन तुला

कोणास ठाऊक कसा पण शाळेत

सती तू दिव्यरूप मैथिली

प्राप्त पुरस्कार:

गदिमा पुरस्कार

जवाहरलाल नेहरू स्मृती पुरस्कार

बालसेवा पुरस्कार

बाल आनंद पुरस्कार

बाबुराव शिरोळे बालसाहित्य पुरस्कार

एक एप्रिल 2006 रोजी श्री.मंगळवेढेकर यांचे निधन झाले.त्यांच्या स्मृतीस अभिवादन.

☆☆☆☆☆

विजया जहागिरदार :

मराठीतील प्रसिद्ध लेखिका,कवयित्री व बालसाहित्यकार विजया जहागिरदार या बालकुमार साहित्य मंच या संस्थेच्या अध्यक्ष होत्या.आपल्या लेखणीतून त्यानी  मनोरंजक भाषेतून विज्ञान समजावून सांगितले.त्यांच्या काही पुस्तकांचे आकाशवाणीवरून वाचन झाले आहे.विसाव्या मराठी बालकुमार साहित्य संमेलनाच्या त्या अध्यक्ष होत्या.

कथासंग्रह::

अग्निक्षण,कालचक्र,केसरपक्षी,तिने काय करावे?,वेंधळी इ.

कादंबरी::

अर्धविराम,आत्मसाक्षी,नियंती,

मनगुंफा,रणयोगिनी,उद्रेक इ.

काव्यसंग्रह::

आकाश मोगरा,काव्य कोडी,शाकुंतल स्त्री नक्षत्र इ.

बालसाहित्य::

टिम टिम टिकली, निर्मळ कहाण्या,भिरभिरं इ.

बालकविता::

खडीसाखरेचे वेल,छुम छुम गाणी,जा बै आई,फजितवाडा इ.

पुरस्कार::

मध्य प्रदेश साहित्य अकादमीचा

भा.रा.तांबे पुरस्कार ‘कर्मयोगिनी’ या पुस्तकास.

उत्कृष्ट वाड्मय पुरस्कार..महाराष्ट्र राज्य ‘लपाछपी’या पुस्तकास

तसेच ‘हिरकण्या’ व ‘भिरभिरं’ या पुस्तकांना महाराष्ट्र राज्य पुरस्कार.

एक एप्रिल 2020 रोजी त्यांचे सोलापूर येथे निधन झाले.

त्यांच्या स्मृतीस अभिवादन.

☆☆☆☆☆

संजीवनी मराठे :

संजीवनी मराठे यांनी ललित लेखन,काव्य,बालसाहित्य  आणि गीत लेखन अशा अनेक प्रांतात आपले वेगळेपण सिद्ध केले आहे.काव्यलेखन तर त्यांनी शालेय जीवनापासूनच सुरू केले होते.कोल्हापूर येथे भरलेल्या साहित्यसंमेलनात 1932साली त्यांनी कविता सादर करून या क्षेत्रात प्रवेश केला.त्यांचे वैशिष्ट्य म्हणजे त्या स्वतः काव्यगायन करून कविता सादर करत असत.त्यांच्या काव्यावर भा.रा.तांबे व रवींद्रनाथ टागोर यांचा प्रभाव दिसून येतो.त्यांच्या बालगीतातून बालकांची निरागसता व्यक्त होते.त्यांच्या भावगीतांनी मराठी रसिकाला एके काळी मंत्रमुग्ध केले होते.त्यांच्या कविता आणि गीतांमुळे त्या आजही रसिकांच्या मनात स्थान मिळवून आहेत.

संजीवनी मराठे यांचे साहित्य:

कवितासंग्रह–

काव्यसंजीवनी,राका,संसार,छायाचित्रा,चंद्रफूल, मी दिवाणी,आत्मीय इ.

बाल साहित्य—-

इच्छामणी आणि इतर गोष्टी, बरं का गं आई,माझाभारत,माणिकमोती, हसू बाई हसू  इ.

अन्य—

अंजू..संपादित पत्रसंग्रह

ट्युलिप्सच्या देशातून..संपादित पत्रसंग्रह.

मराठी साहित्य दर्शन…ललित लेखन दहा भाग.

ध्वनिमुद्रित गीते—-

विठ्ठला,आळविते मी तुला, सत्यात नाही आले, हसतिल मजला कबीर मीरा, शांत सागरी कशास उठविलीस वादळे, या गडे हासू या   इत्यादी

बरं का गं आई आणि हसू बाई हसू या काव्यसंग्रहांना महाराष्ट्र शासनाचे पुरस्कार मिळाले आहेत.

एक एप्रिल 2000 रोजी संजीवनी मराठे यांचे निधन झाले.

राजा मंगळवेढेकर,विजया जहागिरदार व संजीवनी मराठे या तिनही साहित्यिकांचे निधन वेग वेगळ्या   वर्षी पण एक

एप्रिललाच झाले आणि हे तिघेही बालसाहित्याशी निगडीत होते.त्यांच्या स्मृतीस विनम्र अभिवादन!

☆☆☆☆☆

श्री सुहास रघुनाथ पंडित

ई-अभिव्यक्ती संपादक मंडळ

मराठी विभाग

संदर्भ : विकिपीडिया. मराठीसृष्टी.

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – श्रीमती उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

Please share your Post !

Shares

ई-अभिव्यक्ति – संवाद ☆ ३१ मार्च – संपादकीय – सौ. गौरी गाडेकर ☆ ई-अभिव्यक्ति (मराठी) ☆

सौ. गौरी गाडेकर

? ई -अभिव्यक्ती -संवाद ☆  ३१ मार्च -संपादकीय – सौ. गौरी गाडेकर -ई – अभिव्यक्ती (मराठी) ?

दत्तात्रय बळवंत पारसनीस

रावबहादूर दत्तात्रय बळवंत पारसनीस (27नोव्हेंबर 1870 -31मार्च 1926) हे इतिहाससंशोधक वं ऐतिहासिक साधनांचे संग्राहक होते. त्यांचे शिक्षण इंग्रजी सहावीपर्यंत झाले होते.

जानेवारी 1887मध्ये त्यांनी ‘सुभाष्यचंद्रिका’ हे मासिक काढले. सहा अंक निघाल्यानंतर 1887मध्ये सुरू केलेल्या ‘महाराष्ट्र कोकिळ’ या मासिकात ते समाविष्ट केले. त्या मासिकांतून मराठेशाहीतील प्रसिद्ध व्यक्तींशी संबंधित कागदपत्रे प्रसिद्ध होत असत.

‘भारतवर्ष’ आणि ‘इतिहास संग्रह’ नावाची नियतकालिके त्यांनी चालू केली. त्यांतून त्यांनी सहा हजारांहून अधिक अस्सल ऐतिहासिक कागदपत्रे प्रकाशित केली.

त्यांच्या प्रेरणेने वं प्रयत्नांनी सातारा येथे ऐतिहासिक संग्रहालय स्थापन झाले. पुढे 1939 साली ते पुण्याच्या डेक्कन महाविद्यालयात हलवण्यात आले. त्यांच्या संग्रहात मराठेशाहीतील, विशेषतः अठराव्या शतकातील घटनांसंबंधीची अस्सल कागदपत्रे, जुनी नाणी, चित्रे, कलाकुसरीच्या वस्तू, पोशाख-पेहेराव आदींचे नमुने, ऐतिहासिक पत्रे, हस्तलिखिते वगैरे होते.

त्यांनी विपुल लेखन केले. ‘अयोध्येचे नबाब’, ‘ महादजी शिंदे याजकडील राजकारणे -5खंड’, ‘सवाई माधवराव पेशव्यांचा दरबार ‘वगैरे 12 मराठी पुस्तके, तसेच त्यांनी संपादित केलेली काही पुस्तके, त्याचप्रमाणे ‘दि सांगली स्टेट’ वगैरे विविध ऐतिहासिक स्थळविषयक माहिती देणारी 5इंग्रजी पुस्तके, ‘अ हिस्टरी ऑफ द मराठा पीपल – 3खंड (सहलेखक :सी. ए. किंकेड), ‘ट्रीटीज, एंगेजमेंटस अँड  सनदज, बॉम्बे’ (सहसंपादक :पी. व्ही. मावजी व जी. सी. लाड) हे इंग्रजी ग्रंथ अशी अनेक पुस्तके त्यांनी लिहिली.

पारसनीसांच्या स्मृतिदिनानिमित्त त्यांना मानाचा मुजरा.  🙏🏻

सौ. गौरी गाडेकर

ई–अभिव्यक्ती संपादक मंडळ

मराठी विभाग

संदर्भ: साहित्य साधना, कऱ्हाड शताब्दी दैनंदिनी, विकीपीडिया,

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – श्रीमती उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

Please share your Post !

Shares

ई-अभिव्यक्ति – संवाद ☆ २९ मार्च – संपादकीय – श्री सुहास रघुनाथ पंडित ☆ ई-अभिव्यक्ति (मराठी) ☆

श्री सुहास रघुनाथ पंडित

? ई -अभिव्यक्ती -संवाद ☆  २९ मार्च -संपादकीय – श्री सुहास रघुनाथ पंडित – ई – अभिव्यक्ती (मराठी) ?

पांडुरंग गोविंदशास्त्री पारखी.

पां.गो.पारखी हे मागच्या शतकातील मराठीतील कवी व निबंधकार होते. त्यांनी पुणे येथे संस्कृत पाठशाळेत अध्ययन केले होते.

कालिदासाचे संस्कृत ॠतूसंहार वर आधारित त्यांनी षड़्ऋतूवर्णन हे पुस्तक लिहिले.तसेच अनेक ताम्रपट, शिलालेख, चिनी प्रवाशांचे ग्रंथ इत्यादीचा अभ्यास करून निबंधलेखन केले आहे.त्यांनी भावगुप्तपद्म या टोपणनावाने काव्य लेखनही केले आहे.

पांडुरंग शास्त्री यांची ग्रंथसंपदा:

बाणभट्ट याच्या संस्कृत ‘कादंबरी’चे भाषांतर.

काव्य– अलंकारार्पण, कृष्णकुमारी,बोधामृत, श्रीकृष्णलीला

कादंबरी– मंजुघोषा,मुक्तामाला,

निबंध– बाणभट

याशिवाय अनेक इंग्रजी ग्रंथांची निर्मिती त्यांनी केली आहे.

 29मार्च1911रोजी पांडुरंग गो. पारखी यांचे निधन झाले.

 

 डाॅ.पद्माकर विष्णू वर्तक:

श्री.वर्तक हे  व्यवसायाने डाॅक्टर होते. एम.बी.बी.एस.झाल्यानंतर त्यांनी प्रिव्हेंटिव्ह मेडिसिन या विषयामध्ये एम.डी.केली.शल्यचिकित्सका अभ्यास केला. काही काळ वैद्यकीय व्यवसाय केल्यावर त्यांनी रामायण आणि महाभारताचे संशोधन यावर पूर्ण लक्ष केंद्रित केले. ऋग्वेद,महाभारत यांचा अभ्यास करून रामायणाचा काळ ठरवला. त्यांनी अध्यात्म व योग यांच्या संशोधनेसाठी ‘अध्यात्म संशोधन मंदिर’ स्थापन केले. तसेच प्राचीन भारतीय विज्ञानाचा शोध घेण्यासाठी ‘वेद विज्ञान मंडळ’ स्थापन केले.

वर्तक यांची ग्रंथसंपदा:

वास्तव रामायण

स्वयंभू(महाभारतावर आधारित)

तेजस्विनी द्रौपदी

युगपुरूष श्रीकृष्ण

पातंजल योग

दास मारूती? नव्हे, वीर हनुमान

संगीत दमयंती परित्याग(नाटक) इत्यादी

29मार्च2019 ला श्री.वर्तक यांचे निधन झाले.

 

शंकर नारायण जोशी :

श्री.शंकर नारायण जोशी यांचा जन्म सातारा जिल्ह्यातील पाचवड येथे झाला.त्यांचे शिक्षण  पाचवड,कुरंदवाड,जमखंडी येथे झाले.परंतु वडिलांच्या निधनामुळे त्यांना इंग्रजी तिसरीतच शिक्षण सोडावे लागले.नंतर पुणे येथे ज्ञानप्रकाश  व आर्यभूषण छापखान्यात त्यांना मुद्रित तपासणीचे काम मिळाले. या कामामुळेच त्यांना वाचनाची व विशेषतः इतिहास वाचनाची गोडी लागली.त्यांचा लोकमान्य टिळकांशी संबंध आला.लोकमान्यांच्या दौ-याच्या वेळी ते लोकमान्यांचे स्वयंसेवक म्हणून काम करू लागले.1916 मध्ये भारत इतिहास संशोधन मंडळात त्यांना काम मिळाले व त्यांचा इतिहासाचा अभ्यास सुरू झाला.इतिहास विषयक सूची व शकावल्या तयार करण्याचे किचकट काम त्यांनी उत्तम प्रकारे पार पाडले.मध्ययुगीन ग्रामव्यवस्था,वतनदार,

राज्यव्यवस्था याविषयी संशोधन करून शोधनिबंध सादर केले.याशिवाय शिवाजी महाराजांवर व अनेक थोर व्यक्तींवर त्यांनी अनेक ठिकाणी भाषणे दिली.

शं. ना. जोशी यांची ग्रंथसंपदा:

मुळशी पेट्यासंबंधी ऐतिहासिक माहिती

राजवाडे लेखसंग्रह(संपादन)

राजवाडे लेख संग्रह संकीर्ण निबंध भाग 1 व 2

शिवकालीन पत्रसारसंग्रह खंड 3

शिवचरित्र साहित्य खंड 5

संभाजी कालीन पत्रसारसंग्रह

मराठेकालीन समाजदर्शन इ.इ.

 

कै.शं.ना.जोशी,पद्माकर वर्तक व पांढरा.गो.पारखी यांचा आज  स्मृतीदिन.या तीनही अभ्यासू,संशोधक साहित्यिकांच्या स्मृतीस विनम्र अभिवादन ! 🙏

☆☆☆☆☆

श्री सुहास रघुनाथ पंडित

ई-अभिव्यक्ती संपादक मंडळ

मराठी विभाग

संदर्भ : विकिपीडिया.

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – श्रीमती उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

Please share your Post !

Shares

ई-अभिव्यक्ति – संवाद ☆ २७ मार्च – संपादकीय – श्रीमती उज्ज्वला केळकर ☆ ई-अभिव्यक्ति (मराठी) ☆

श्रीमती उज्ज्वला केळकर

? ई -अभिव्यक्ती -संवाद ☆ २७ मार्च -संपादकीय – श्रीमती उज्ज्वला केळकर – ई – अभिव्यक्ती (मराठी) ?

गंगाधर विठोबाजी पानतावणे

गंगाधर विठोबाजी पानतावणे हे मराठीतील लेखक, संशोधक, समीक्षक होते. ते आंबेडकरी विचारवंत होते. ते पहिल्या विश्व मराठी साहित्य समेलनाचे अध्यक्ष होते. त्याचप्रमाणे विदर्भ साहित्य समेलन (आनंदवन  – वरोरा ), मराठवाडा साहित्य समेलन यांचेही अध्यक्ष होते. ते पद्मश्री पदवीचेही मानकरी होते.

पानतावणे हे वैचारिक साहित्याचे निर्माते होते. अस्मितादर्श चळवळीचे जनक होते. अनेक लेखक-कवींच्या पुस्तकांना त्यांनी प्रस्तावना लिहिल्या.

१४ ऑक्टोबर १९५६ रोजी त्यांनी बाबासाहेबांकडून बौद्ध धम्मची दीक्षा घेतली. बाबासाहेबांच्या पत्रकारितेवर ‘पत्रकार बाबासाहेब आंबेडकर’ हा शोध प्रबंध लिहिला. बाबासाहेब आंबेडकर मराठा विद्यापीठात त्यांनी मराठीचे प्राध्यापक म्हणून काम केले.

दलित साहित्याने अंधार नाकारला आहे. कलंकित भूतकाळ नाकारला आहे.मानसिक गुलामगिरीतून दलित मुक्त होऊ पाहत आहेत. डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांच्या तत्त्वज्ञानातून ते तेजस्वी होत आहेत,’ अशा शब्दात दलित साहित्याची पाठराखण त्यांनी केली आहे.

दलित साहित्याचे मुखपत्र असलेल्या ‘अस्मितादर्श’ या वाङ्मयीन नियतकालिकाचे ते संस्थापक संपादक होते. ५० वर्षे त्यांनी हे काम केले. या नियतकालिकाच्या माध्यमातून त्यांनी अनेक साहित्यिक मराठी साहित्यविश्वाला दिले. त्यांनी दलित लेखक-वाचक मेळावेही भरवले होते.

साहित्य, समाज आणि संकृती या विषयावरील २० वैचारिक पुस्तके आणि संशोधनपर ग्रंथ त्यांचे प्रकाशित आहेत. याशिवाय १२ पुस्तकांचे संपादन त्यांनी केले आहे. राष्ट्रीय आणि अंतरराष्ट्रीय चर्चासत्रात त्यांनी शोधांनिबंध वाचले आहेत. बाबासाहेब आंबेडकर, महात्मा फुले, शाहू महाराज,  यांच्या विचारधारेतून त्यांचे लेखन झाले आहे. वसंत व्याख्यानमाला व आणि विविध व्याख्यानमाला यातून त्यांनी अनेक व्याख्याने दिली.

गंगाधर पानतावणे यांची काही पुस्तके –

१. आंबेडकरी जाणिवांची आत्मप्रत्ययी कविता, २.  साहित्य निर्मिती चर्चा आणि चिकित्सा,    ३. साहित्य प्रकृती आणि प्रवृत्ती, ४. अर्थ आणि अन्वयार्थ (समीक्षा), ५. चैती, ६. दलित वैचारिक वाङ्मय( समीक्षा),  ८. लेणी व ९. स्मृतिशेष (व्यक्तिचित्रे), १०. वादळाचे वंशज ११. विद्रोहाचे पाणी पेटले

गंगाधर पानतावणे यांना मिळालेले पुरस्कार व सन्मान –

१. मत्स्योदरी शिक्षण पुरस्कार, २. आण्णाभाऊ साठे पुरस्कार, ३. आचार्य अत्रे समीक्षा पुरस्कार, ४. भारतरत्न बाबासाहेब आंबेडकर अंतरराष्ट्रीय पुरस्कार ( लंडन) , ५ बाबासाहेब आंबेडकर जीवन गौरव पुरस्कार ६. अखिल भारतीय दलित अॅरकॅडमीचा बाबासाहेब आंबेडकर राष्ट्रीय पुरस्कार, ७ किर्लोस्कर जन्मशताब्दी, कुसुमताई चव्हाण, दया पावार पंजाबराव देशमुख, फडकुले, इ. अनेक पुरस्कार त्यांना लाभले आहेत. ८. दलित साहित्य अॅाकॅडमीची गौरववृत्ती, फाय फाउंडेशन गौरववृत्ती त्यांना मिळाली आहे, तसेच महाराष्ट्र राज्य साहित्य संस्कृती मंडळाची शिष्यवृत्तीही त्यांना मिळाली होती. १०. रा. ना. चव्हाण प्रतिष्ठानच्या वतीने महर्षी विठ्ठल रामजी शिंदे पुरस्कारही त्यांना मिळाला होता.

गंगाधर पानतावणे यांचा जन्म २८ जून १९३७चा. त्यांना २६ जानेवारी २०१८ला पद्मश्री जाहीर झाली. पण प्रकृती अस्वास्थ्यामुळे ते पदवीदान समारंभाला प्रत्यक्ष हजार राहू शकले नाहीत.

गंगाधर पानतावणे यांचे कार्य विपुल आणि विस्तृत होते, त्यामुळे त्यांना मिळालेल्या पुरस्कारांची संख्याही लक्षणीय आहे.

☆☆☆☆☆

डॉ.मधुकर केशव ढवळीकर

डॉ.मधुकर केशव ढवळीकर यांचा जन्म १६ मे १९३०चा. हे पुरातत्व विभागात संशोधक होते. भारतीय पुरातत्त्व विभागात त्यांनी कामाला सुरूवात केली. पुरातत्वशास्त्राच्या अध्यापनात संशोधनाला अतिशय महत्व आहे. ढवळीकर यांनी भारतातील अनेक ठिकाणी उत्खनन करण्यात पुढाकार घेतला. भारत सरकारने त्यांना ग्रीसमधील पेला येथे उत्खनन करण्यासाठी मुद्दाम पाठवले होते.

इनामगावाचा उत्खनन प्रकल्प, हे ढवळीकर यांचे नावाजलेले प्रमुख कार्य. पुण्यातील डेक्कन कॉलेजमध्ये संचालक म्हणून १९९० पर्यन्त ते कार्यरत होते.

डॉ.मधुकर ढवळीकर यांची काही पुस्तके-

१. आर्यांच्या शोधत, २. कोणे एके काळी हिंदू संस्कृती, ३. श्री गणेश आशियाचे आराध्य दैवत, ४. नाणकशास्त्र, ५. पर्यावरण आणि संस्कृती, ६. पुरातत्वविद्या.

त्यांनी अनेक इंग्रजी पुस्तकेही लिहिली.

ढवळीकर यांना मिळालेले पुरस्कार व सन्मान –

१.    इंडियन आर्कियालॉजी सोसायटीच्या वाराणसीयेथील अधिवेशनाचे ते अध्यक्ष होते.

२.    इंडियन हिस्ट्री कॉंग्रेसचे अध्यक्षपद त्यांना मिळाले होते.

३.    टिळक महाराष्ट्र विद्यापीठाकडून डी. लिट. ही मानद पदवी त्यांना मिळाली होती.

४.    पंतप्रधानांचे सुवर्णपदक त्यांना मिळाले होते.

५.    त्यांना पद्मश्री ही पदवीही मिळाली होती.

गंगाधर पानतावणे आणि डॉ.मधुकर ढवळीकर या दोघाही आपापल्या क्षेत्रातील मान्यवरांना त्यांच्या स्मृतिदिनी मन:पूर्वक मानवंदना.  ? 

☆ ☆ ☆ ☆ ☆

श्रीमती उज्ज्वला केळकर

ई–अभिव्यक्ती संपादक मंडळ

मराठी विभाग

संदर्भ : साहित्य साधना – कराड शताब्दी दैनंदिनी, गूगल विकिपीडिया

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – श्रीमती उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

Please share your Post !

Shares

ई-अभिव्यक्ति – संवाद ☆ २६ मार्च – संपादकीय – श्री सुहास रघुनाथ पंडित ☆ ई-अभिव्यक्ति (मराठी) ☆

श्री सुहास रघुनाथ पंडित

? ई -अभिव्यक्ती -संवाद ☆  २६ मार्च -संपादकीय – श्री सुहास रघुनाथ पंडित – ई – अभिव्यक्ती (मराठी) ?

माणिक सीताराम गोडघाटे ऊर्फ कवी ग्रेस (१० मे, १९३७ – २६ मार्च, २०१२)

दुःखसागराचा गूढप्रवासी

‘मी खरेच दूर निघालो

तू येऊ नकोस मागे

पाऊस कुठेतरी वाजे

हृदयात तुटती धागे’

असे तुम्ही म्हणालात आणि खरेच आमच्या हृदयाचे धागे तोडून अज्ञाताच्या प्रवासाला निघून गेलात.

‘जिथे असतील सुंदर मने

जिथे असेल समाधान

जिथे होतील स्वप्ने खरी

तिथे हे जीवना, मला घेऊन चल’

असं आवाहनही तुम्ही जीवनाला केलं होतं. पण तुम्ही परत  न येण्याच्या टोकापर्यंत निघून गेलात. आज त्याला बारा  वर्षं झाली. पण तुम्ही नाही असं वाटतच नाही.कारण गूढ गहन शब्दांनी बहरून आलेल्या तुमच्या कविता आमच्या मनात सतत रूंजी घालत असतात. आम्ही त्या कवितांत केव्हा हरवून जातो हे समजतही नाही आणि खर तर त्यातून बाहेर पडावसही वाटत नाही. खर सांगायचं तर

गूढ तुझ्या शब्दांची जादू

मनात माझ्या अशी उतरते

चांद्र नील किरणांच्या संगे

संध्येची जशी रजनी होते

इतक्या सहजपणे आम्ही त्यात रंगून जातो, गुंतून जातो. तुमचे शब्द, तुमच्या कल्पना, तुम्ही वापरलेली प्रतिके ही अगदी सहजासहजी समजावीत, पचनी पडावीत अशी नसतातच. पण

कळू न येतो अर्थ जरी, पण

दुःखकाजळी पसरे क्षणभर

खोल मनाच्या डोहावरती

कशी होतसे अस्फुट थरथर    

पुढची कविता वाचावी का हा प्रश्न मनात येतच नाही. पहिल्या कवितेचे शेवटचे शब्द मनाला नकळतच दुस-या कवितेकडे घेऊन जातात.खर सांगू?

सोसत नाही असले काही

तरी वाचतो पुन्हा नव्याने

डोलत असते मन धुंदीने

हलते रान जसे वा-याने

मी दुःखाचा महाकवी असे तुम्ही अभिमानाने का म्हणत होता हे तुमच्या कविता समजून घेतल्याशिवाय नाही समजणार. पण तुम्ही म्हटल्याप्रमाणे ‘मन कशात लागत नाही,अदमास कशाचा घ्यावा’ अशी अवस्था जेव्हा होते तेव्हा आठवते ती तुमची कविता. ‘नाहीच कुणी अपुले रे, प्राणांवर नभ धरणारे,’ ही एकाकी पणाची भावना अशा नेमक्या शब्दात तुमच्याशिवाय कोण व्यक्त करणार? आता तुम्ही नसताना, ‘निळाईत माझी भिजे पापणी’ हे खरं असलं तरी ‘निळ्याशार मंदार पाऊलवाटा’ आमच्या आम्हालाच शोधाव्या लागणार आहेत. कित्येक कवींच्या  कविता वाचल्या. कधी हसलो, कधी खुललो. कधी गंभीर झालो. पण

ग्रेस, तुझ्या काव्यप्रदेशी

माझे जेव्हा येणे झाले

जखम न होता कुठे कधीही

घायाळ कसे हे मन हे झाले

तुमच्या स्मृतीदिनी तुम्हाला स्मरायचं म्हणजे तरी काय करायचं ?जन्म मृत्यूची नोंद आणि मानसन्मानाची यादी तुमच्यासाठी महत्वाची नाहीच.तुमच्या शब्दांचा संग हाच तुमचा स्मृतीगंध. त्या आमच्या मनाच्या गाभा-यात नेहमीच गंधाळत राहतील. ‘गळ्यात शब्द गोठले, अशांतता दिसे घनी’ अशी अवस्था आजही असताना तुमच्या कविताच आधार असतील. म्हणून तर एवढंच म्हणावंसं वाटतं

संपत नाही जरी इथले भय

शब्दचांदणे उदंड आहे

त्या गीतांच्या स्मरणासंगे

दुःख सहज हे सरते आहे.’

दुःखे….न संपणारी

स्मृती…न संपणा-या. 🙏

☆☆☆☆☆

बाबूराव बागुल (17 जुलाई, 1930 – 26 मार्च, 2008)

दलित साहित्यात भरीव योगदान देणारे प्रतिभावंत लेखक श्री.बाबुराव बागूल यांचा जन्म नाशिक जिल्ह्यातील विहितगाव येथे झाला. बालपणा पासून विषमतेचे अनुभव घेतल्यामुळे त्यांच्या साहित्यात त्याचे प्रतिबिंब उमटलेले दिसते. शालेय जीवनापासून त्यांच्यावर आंबेडकरी विचारांचा प्रभाव पडला होता. कामगार चळवळ, अण्णाभाऊ साठे यांचेशी आलेला संपर्क, साम्यवादी विचारांचा प्रभाव, साम्यवादी साहित्याचा अभ्यास या सर्वांचा परिणाम त्यांचे व्यक्तिमत्व घडवण्यात झाला.

जातीयवादामुळे भाड्याचे घर मिळणे मुश्किल झाल्याने त्यांनी जात चोरून भाड्याचे घर घेतले. पण मनाला ते पटले नाही. त्यामुळे त्यांनी ते घर व परगावची नोकरीही सोडली. या अनुभवावरील त्यांनी लिहीलेली ‘जेव्हा मी जात चोरली होती’ ही कथा प्रचंड गाजली.  

आचार्य अत्रे यांच्या ‘नवयुग’ व युगांतर’ या नियतकालिकांमधून त्यानी कथा लिहिल्या. त्यांचे लेखन हे दलित वर्गातील नव लेखकांना प्रेरणादायी ठरत होते.

श्री.बागूल यांचे साहित्य :

कादंबरी–

      अघोरी, अपूर्वा, कोंडी, पावशा, सरदार, सूड इ.

कथासंग्रह–

      जेव्हा मी जात चोरली होती, मरण स्वस्त होत आहे

कवितासंग्रह–

       वेदाआधी तू होता

वैचारिक–

       आंबेडकर भारत

       दलित साहित्य: आजचे क्रांतीविज्ञान

सन्मान व पुरस्कार–

अध्यक्ष, पहिले विद्रोही साहित्य संमेलन, मुंबई.

जनस्थान पुरस्कार–कुसुमाग्रज प्रतिष्ठान–2007

महाराष्ट्र फाउंडेशन पुरस्कार

26मार्च 2008 ला बागुलांचे नाशिक येथे निधन झाले. त्यांच्या स्मृतीस व साहित्यसेवेस अभिवादन!  🙏

☆☆☆☆☆

श्री सुहास रघुनाथ पंडित

ई-अभिव्यक्ती संपादक मंडळ

मराठी विभाग

 

संदर्भ : विकिपीडिया.

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – श्रीमती उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

Please share your Post !

Shares

ई-अभिव्यक्ति – संवाद ☆ २५ मार्च – संपादकीय – सौ. गौरी गाडेकर ☆ ई-अभिव्यक्ति (मराठी) ☆

सौ. गौरी गाडेकर

? ई -अभिव्यक्ती -संवाद ☆  २५ मार्च -संपादकीय – सौ. गौरी गाडेकर -ई – अभिव्यक्ती (मराठी) ?

केशव रंगनाथ शिरवाडकर

केशव रंगनाथ शिरवाडकर(1926 – 25 मार्च 2018) हे साहित्य समीक्षक व वैचारिक लेखक होते.

ते वि. वा. शिरवाडकरांचे धाकटे बंधू.

केशव रं. शिरवाडकर हे तत्त्वज्ञान विषयातले भारतीय शिक्षण क्षेत्रातील प्रख्यात नाव होते.

डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर मराठवाडा विद्यापीठात व नंतर सावित्रीबाई फुले पुणे विद्यापीठात त्यांनी भाषा विषयात अध्यापन केले. त्यांनी ग्रामीण भागातही शिक्षणप्रसार केला. नांदेड येथे पीपल्स कॉलेज उभारण्यात त्यांचे मोठे योगदान होते. तेथे ते इंग्रजीचे अध्यापन करीत. पुढे ते तिथे प्राचार्य झाले.

पुस्तके :

  1. आपले विचारविश्व (तत्त्वज्ञानविषयक ग्रंथ)
  2. तो प्रवास सुंदर होता :कुसुमाग्रज, वि. वा. शिरवाडकर -जीवन आणि साहित्य (चरित्रग्रंथ)
  3. मर्ढेकरांची कविता :सांस्कृतिक समीक्षा.
  4. सार गीतारहस्याचे
  5. विल्यम शेक्सपिअर – जीवन आणि साहित्य.
  6. संस्कृती, समाज आणि साहित्य
  7. रंगविश्वातील रसयात्रा
  8. साहित्यातील विचारधारा

मराठी साहित्य परिषदेने भरवलेल्या पहिल्या साहित्य समीक्षकांच्या संमेलनाचे ते अध्यक्ष होते. (29-30 नोव्हेंबर 2012)

महाराष्ट्र सरकारकडून तत्त्वज्ञान व मानसशास्त्रावरील पुस्तकासाठीचा ना. गो. नांदापूरकर पुरस्कार त्यांच्या ‘संस्कृती, समाज आणि साहित्य’ या पुस्तकाला मिळाला.

यशवंत नारायण ऊर्फ अप्पा टिपणीस

यशवंत नारायण ऊर्फ अप्पा टिपणीस (3डिसेंबर 1876 – 25 मार्च 1943) हे मराठी नाट्यनिर्माते, नाट्यलेखक, अभिनेते वेषभूषाकार होते.

त्यांनी रंगमंचावरील पात्रांच्या रंगभूषा, केशभूषा, वेशभूषा जास्तीत जास्त वास्तव बनवण्याचा प्रयत्न केला.

1904मध्ये टिपणीसांनी महाराष्ट्र नाटक कंपनीची स्थापना केली.’कांचनगडची मोहना ‘, (यात ते नायक होते), ‘कमला’, ‘सं. प्रेमसंन्यास ‘ ही नाटके त्यांनी सादर केली.

नंतर त्यांनी ‘भारत नाट्य मंडळी’काढून ‘मत्स्यगंधा’ नाटक केले. त्याचे लेखन, दिग्दर्शन त्यांनीच केले होते व त्यात भीष्माची भूमिकाही केली होती.नंतर त्यांनी ‘आर्यावर्त नाटक कंपनी’सुरू केली. त्यांनी ‘चंद्रग्रहण’ हे शिवाजीच्या जीवनावरचे नाटक लिहून सादर केले.या नाटकाद्वारे प्रथमच ऐतिहासिक स्वरूपातला शिवाजीचा जिरेटोप रंगमंचावर आणण्याचे श्रेय टिपणीसांना जाते.

ललितकला नाटक कंपनीतील ‘शहा शिवाजी ‘या नाटकातील काही पदे टिपणीसांनी रचली होती. या नाटकासाठी त्यांनी पुण्यातील बाबासाहेब घोरपडे यांच्याकडील ऐतिहासिक पुस्तकांचा संग्रह वाचून काढला आणि स्वतःच्या देखरेखीखाली अंगरखे, पगड्या शिवून घेतल्या. पुढे कित्येक वर्षे त्या नाटकांत व चित्रपटांत वापरल्या जात असत.

टिपणीसांनी एकूण 15 नाटके लिहिली.20 नाटकांत त्यांनी अभिनय केला.

पुणे येथे 1921 साली भरलेल्या सतराव्या मराठी नाट्यसंमेलनाचे ते अध्यक्ष होते.

मधुकर बाबूराव केचे

मधुकर बाबूराव केचे (18 जानेवारी 1932 – 25मार्च 1993) हे कवी, ललित निबंधकार होते.

एम. ए. करून ते मराठीचे प्राध्यापक झाले.

त्यांच्या कवितेत आधुनिक मानवाची निराशा, ईश्वराविषयी शंकाकुलता, ऐहिक प्रेरणांशी चाललेला संघर्ष या गोष्टी अधोरेखित होतात.

पुस्तके : ‘पालखीच्या संगे ‘, ‘आखर आंगण ‘, ‘एक भटकंती’, ‘एक घोडचूक’, ‘वंदे वंदनम’ हे ललित निबंध संग्रह.

‘पुनवेचा थेंब’, ‘आसवांचा ठेवा’, ‘दिंडी गेली पुढे’ हे कवितासंग्रह.

‘चेहरेमोहरे’, ‘वेगळे कुटुंब’ हे व्यक्तिचित्रसंग्रह.

‘झोपलेले गाव’, ‘माझी काही गावं’ ही प्रवासवर्णने.

‘मोती ज्याच्या पोटी’ ही कादंबरी.

मधुकर केचेंच्या तीन कवितासंग्रहांना महाराष्ट्र सरकारची लागोपाठ बक्षिसे मिळाली.

केशव रंगनाथ शिरवाडकर, यशवंत नारायण टिपणीस व मधुकर बाबूराव केचे यांना त्यांच्या स्मृतिदिनी सादर प्रणाम. 🙏🏻

सौ. गौरी गाडेकर

ई–अभिव्यक्ती संपादक मंडळ

मराठी विभाग

संदर्भ: साहित्य साधना, कऱ्हाड शताब्दी दैनंदिनी, विकीपीडिया, मधुकर केचे : वि. ग. जोशी, महाराष्ट्र नायक

 

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – श्रीमती उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

 

Please share your Post !

Shares
image_print