मराठी साहित्य – जीवनरंग ☆ “रात्र थोडी सोंगं फार ( विनोदी कथा)” – भाग-१ ☆ सौ. रेणुका धनंजय मार्डीकर ☆

सौ. रेणुका धनंजय मार्डीकर

🌸 जीवनरंग 🌸

☆ “रात्र थोडी सोंगं फार ( विनोदी कथा)” – भाग-१ ☆ सौ. रेणुका धनंजय मार्डीकर 

सात जणांच्या जोड्या आणिक

मुले-बाळेही होती सोबत

कश्यास सांगू अठ्ठावीस जण

अन् हास्याची रंगत संगत

सात दिवसांचा आमचा प्रवास. नांदेडहून रेल्वने डायरेक्ट जम्मुला निघालो. दोन दिवस ट्रेनमध्ये जाणार म्हणून सर्वांनी डबे वगैरे सोबत घेतलेले होते. त्यातील दोन कुटुंबांना जरा लांबच्या डब्यात जागा मिळाली. म्हणजे नऊ जण दुसऱ्या डब्यामध्ये आणि आम्ही राहिलेले १९ जण जवळच्या डब्यांमध्ये होतो. रेल्वे दहा वाजता सुरू झाली. अडीच तीनच्या दरम्यान जेवणं वगैरे सुखरूप पार पडली. चारची वेळ झाली असेल, लांबच्या डब्यात असलेल्या नऊ जणांपैकी एकाच्या बायकोला उलट्या सुरू झाल्या. त्या उलट्यांमुळे ती इतकी घाबरली की लगेच परत जाउया असे म्हणू लागली. तिचा नवरा तिच्याकडे असा काही पाहत होता की कुठून चूक केली आणि हिला ट्रीपला घेऊन आलो? नशीब, तोपर्यंत फोन सुरू होते. निरोप एकमेकांना मिळाले आणि गाडी एका स्टेशनवर थांबल्यावर, आमच्या डब्यातील दोघे -तिघेजण त्यांच्यापर्यंत पोहोचले. कसेतरी समजावून सांगून परत येताना त्यातील एक जण खाली उतरून येऊ लागला कारण एसी ट्रेनच्या डब्यांमधले दरवाजे उघडायला त्रास होत होता. जाताना एवढे डबे ओलांडून जायचे म्हणजे सर्वांच्या हाताची वाट लागली त्यामुळे परत येताना तो खालून येत होता. अचानक रेल्वे सुरू झाली आणि तो खाली राहिला असे वाटून त्याच्या बायकोने एकच गोंधळ सुरू केला.

“अहो आमचे हे राहिले ना खाली. ” 

 म्हणून ती ओरडू लागली. या सगळ्या गोंधळात कसातरी तो मागच्या एका डब्यामध्ये चढला आणि तिच्यापर्यंत पोहोचला. मग मात्र सगळ्यांनी त्याला रागावून सांगितले,

“हे एसी ट्रेनचे दरवाजे एकदा बंद झाले की परत उघडत नाहीत. तू परत खाली उतरू नकोस. “

हळूहळू सगळेजण कोणी पत्ते खेळत, कोणी गाण्याच्या भेंड्या खेळत होते. मुलंही काहीतरी खेळ खेळत छान मजेत प्रवास चालला होता. पुढच्या एका स्टेशनवर गाडी थांबली आणि सर्वांना चहा घ्यायचा होता म्हणून दोघे जण खाली उतरले. आमच्यातीलच एकीस कॉफी हवी होती. कॉफी काही तिथे मिळाली नाही. पुढच्या एका स्टेशनवर कॉफीचा गाडा दिसल्यावर तिने नवऱ्याला पाठवले. तो कॉफी घेऊन येईपर्यंत परत गाडी हलली. हे पाहून त्याची बायको घाबरून मोठमोठ्याने हाका देऊ लागली,

“अहो, मधे या, मधे या नाहीतर गाडी हलली तर तुम्ही खालीच रहाल बरं का!”

तिचा नवरा कसाबसा आतमधे आला आणि गाडी सुरू झाली. तिच्या हातात कॉफी देत म्हणाला,

“तुझ्यासाठीच गेलो होतो ना. मग कशाला ओरडत होतीस?” 

त्यांच्या चेहऱ्यावरचे हावभाव बघून गंमत वाटून सर्वजण हसू लागले.

रात्री झोपताना एकाचा मुलगा जरा जास्तच गुटगुटीत होता. त्याला वरच्या बर्थ वर झोपण्यासाठी त्याचे आई वडील वर जा असे सांगत होते. माझा मुलगा पटकन चढून झोपलेला पाहून तोही चढण्याचा प्रयत्न करत होता पण त्याच्या अति गुटगुटीतपणामुळे तो वर जात नव्हता. खालून त्याचे आई वडील दोघेही त्याला ढकलत होते आणि तो वर चढताना रडत होता. पूर्ण शक्तीनिशी आई वडील त्याला वर ढकलताना मनातून ‘जोर लगाके हैशा।’ असेच जणू काही म्हणत असावेत. हे चित्र पाहून डब्यामधे सगळीकडे हशा पिकला. अशा प्रकारे कसेतरी त्याला वरच्या बर्थवर झोपवून सगळीकडे शांतता झाली. सर्वजण झोपले आणि थोड्यावेळाने हुडहुडी भरल्यासारखा आवाज येऊ लागला. कुठून आवाज येतोय म्हणून सगळेच घाबरले. ज्याला महत्प्रयासाने त्याच्या आई-वडिलांनी वरच्या बर्थ वर झोपायला पाठवले होते तोच मुलगा हुडहुडी भरल्यासारखा आवाज करत होता व आई-वडिलांनी विचारल्यावर म्हणाला,

“मला खूप थंडी वाजत आहे. “

पुन्हा त्याला खाली उतरवायची कसरत करण्यामध्ये अर्धा पाऊण तास त्यांचा गेला.

दुसऱ्या दिवशी दुपारी आम्ही मस्त गप्पा मारत होतो. पत्ते वगैरे खेळत होतो आणि त्यात दोघांच्या बायका नाहीत हे पाहून आम्ही मनात विचार करू लागलो, “या नेमक्या काय करत असतील?” त्यांच्या डब्यामध्ये पाहायला गेलो तर घरी त्या रोज दुपारच्या वेळेला पांघरून घेऊन झोपतात कशा खालून वरून पांघरून घेऊन झोपलेल्या होत्या. त्यांच्यापैकी एकीचा नवरा डोक्याला हात लावून वैतागाने म्हणाला देखील,

“झोपण्याशिवाय येतंय काय दुसरं!”

आणि सर्वजण हसू लागले. असाच हसत खेळत प्रवास करत रात्री जम्मूला पोहोचलो. जम्मूहून कटऱ्यापर्यंत गाड्या ठरवून तिथे आधीच बुक झालेल्या रेस्टॉरंट मध्ये जाऊन आराम केला आणि सकाळी सर्वजण तयार होऊन वैष्णोदेवीकडे जाण्यासाठी निघालो.

२८ जणांच्या वेगवेगळ्या विचारांचा कल घेऊन (म्हणजे कोणी घोड्याने जाऊ म्हणत होते, कोणी इलेक्ट्रिक कारने आणि कोणी चालत. ) शेवटी वैष्णोदेवीला चालत जायचे असे ठरले. आम्ही, आमची मुलं लहान असताना एकदा वैष्णोदेवीला चालत गेलो होतो त्यामुळे आम्हाला अनुभव होता. बाकीचे सर्वजण मात्र पहिल्यांदाच वैष्णोदेवीला जात होते. १४ किलोमीटर चालत सर्वजण निघालो.

कुठे थांबत, चालत, जय माता दी! च्या गजरामध्ये संध्याकाळपर्यंत आम्ही वैष्णोदेवीच्या मंदिरापर्यंत पोहोचलो. पाय खूप दुखत होते. आमचे हे काळजीने माझा हात हातात घेऊन चालत होते. हे चित्र पाहून बाकीच्यांच्या बायकांनी त्यांच्या नवऱ्याची फिरकी घ्यायला सुरू केली,

“बघा वहिनीला कसे प्रेमाने, काळजीपूर्वक भैय्या घेऊन जात आहेत. नाहीतर तुम्ही हातात काठ्या देऊन आम्हाला चालवत आहात. “

तेवढे थकलेले असूनही सर्वजण हसू लागले. काळंकुट्ट आभाळ भरून आलं होतं आणि क्षणात विजा कडकडून महाभयंकर पाऊस कोसळू लागला. आम्ही एवढे उंच आलो होतो की जणू काही असं वाटत होतं की आभाळच आमच्या हाताला लागलयं.

सर्वांनी वैष्णोदेवीचे मनोभावे दर्शन घेतले. प्रसाद घेऊन बाहेर निघालो. रात्रीचा एक वाजला होता. हॉटेल जवळ जवळ बंद झाले होते पण भूक तर खूप लागली होती म्हणून एका हॉटेलमध्ये सर्वजण गेलो. तिथे फक्त कढी भात होता. आम्ही तो मागवला. एकीच्या मुलाला हाईड अँड सिक हे बिस्कीट खायचे होते. त्याची आई गडबडीने हाईड अँड सिक, हाईड अँड सिक असे म्हणत होती पण तिच्या नवऱ्याला काहीतरी वेगळेच ऐकू येत होते आणि तो चिडून म्हणाला,

“हाड हाड काय करतीयेस. “

शेवटी त्यांना शब्दाचा खुलासा झाला तेव्हा त्याने कपाळावर हात मारत मुलाला बिस्कीट आणून दिले. आम्ही सर्वजण जेऊन उठलो तर एकाच्या बायकोने मला विचारले,

“भातात कसले तरी गोळे गोळे होते ते आम्ही सगळे बाहेर काढून ठेवले. “

मी ती भजी होती असे सांगितल्यावर परत हळहळलेल्या चेहऱ्याने ती त्या भज्यांकडे बघत म्हणाली,

“अरे देवा, खाल्ली असती तर बरं झालं असतं!”

तिच्या चेहऱ्याकडे पाहून सर्वजणी मोठमोठ्याने हसू लागल्या. आता खरा प्रश्न होता तो परत खाली उतरून जाण्याचा. येताना जेवढे उत्साहात सर्वजण होते तेवढेच आता मात्र सर्वांचे पाय खूप दुखत होते. आमच्यापैकी १८ जण खाली उतरायला घोडे मिळतात का? म्हणून भैरवगडाच्या मार्गावर पाहायला, घोडे मिळतात तिकडे वर चढून गेले. आणि आम्ही तीन कुटुंब म्हणजे १२ जण खाली उतरायचा मार्ग धरला आणि पायी चालतच निघालो.

चढताना जितका त्रास झाला त्यापेक्षा उतरताना जरा कमीच होत होता. पण जे घोड्याकडे गेले होते त्यांचा एक तर पहिलाच अनुभव होता जाताना पाय खूप दुखत होते. वर चढून येताना घोड्याच्या पाठीवर ओझं असतं त्यामुळे ते सावकाश चढतात. रात्रीच्या दोन वाजता रस्ता रिकामा, अंधार आणि उतार त्यामुळे घोडे धडधडत खाली येतात याची कल्पना कोणालाच नव्हती. कसेबसे त्यांनी घोडे ठरवले. त्यातल्या एकाला जास्ती वजन आणि उंचीमुळे कोणीच घोड्यावर बसू देईना. तो बिचारा घाबरून गेला, आता खाली कसे जायचे म्हणून. शेवटी एक उंचा पुरा घोडा त्यालाही मिळाला आणि कसेबसे सर्वजण खाली जायला निघाले. आम्ही रात्री अडीच तीनला निघालेलो सकाळी सातच्या आसपास खाली पोहोचलो. घोड्यावरून आलेली मंडळी मात्र पहाटेच खाली आली होती.

— क्रमशः भाग पहिला

© सौ.रेणुका धनंजय मार्डीकर

औसा.

मोबा. नं.  ८८५५९१७९१८

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ. उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

Please share your Post !

Shares

मराठी साहित्य – जीवनरंग ☆ थ्रिल… भाग-२ ☆ श्री दीपक तांबोळी ☆

श्री दीपक तांबोळी

? जीवनरंग ?

☆ थ्रिल… भाग-२ ☆ श्री दीपक तांबोळी

(एक गोष्ट लक्षात ठेव तिथंही तुला दारु, सिगरेट पिता येणार नाही. गुटखा खाता येणार नाही. मुलींसमोर तुझी इमेज खराब करु नकोस”

“तुमची शपथ दादा. मी हातही लावणार नाही”) – इथून पुढे — 

पुढच्या महिन्यात सुऱ्या अष्टविनायक यात्रेला गेला. त्याअगोदर मी या सायकल सफरीची बातमी आणि सहभागी तरुणांचे फोटो वर्तमानपत्रात दिले होते. आपलं नांव आणि फोटो पेपरमध्ये पाहून सुऱ्याला आनंदाचं उधाण आलं. आपल्या सगळ्या टपोरी मित्रांना ते तो दाखवत सुटला.

अष्टविनायक सफर करुन परत आल्यावर सुऱ्या मला भेटायला आला. जाम खुष होता. किती सांगू किती नाही असं त्याला झालं होतं. सुसंस्कृत मुलामुलींमध्ये राहिल्यामुळे त्याच्या वागणूकीत प्रचंड फरक पडला होता. बोलण्यात, वागण्यात सभ्यपणा आला होता.

” दादा आता यापुढे काय करायचं?”उत्साहाने त्याने विचारलं.

” यापेक्षाही चांगलं थ्रिल तुला पाहिजे असेल तर तुला हिमालयात ट्रेकिंगला जावं लागेल”

” ट्रेकिंग?काय असतं हे?”

मी त्याला सविस्तर सांगितलं. राँक क्लायंबिंग आणि रँपलिंगचीही माहिती दिली. तो रोमांचित झाला

“पण याकरीता खुप पैसा लागतो. त्याच्यासाठी तुला काम करुन तो जमवावा लागेल”

“सांगा दादा. मी काहीही काम करायला तयार आहे”

” माझे एक वकील मित्र आहेत. त्यांना आँफिसकामासाठी एका मुलाची गरज आहे. तू जाशील?पाच हजार देतील ते”

” जाईन दादा. असाही टपोरीगिरी करण्यापेक्षा पैसे कमवले तर घरचेही खुष रहातील”

” हो पण तिथे गेल्यावर असं तोंडात गुटखा ठेवून काम नाही करता येणार. नाहितर ते वकीलसाहेब पहिल्याच दिवशी तुला हाकलून देतील”

” नाही दादा. ड्युटी संपल्यावरच मी गुटखा खाईन “

सुऱ्या देशमुख वकीलांकडे जायला लागला. देशमुख वकील खुप हुशार, इमानदार पण कडक स्वभावाचे होते. सुऱ्याचं आयुष्यच तिथे बदलणार होतं.

५-६ महिने काम करुन पैसे जमवल्यावर मी सुऱ्याला ट्रेकिंगला हिमालयात पाठवलं. तिथलं साहस, निसर्गसौंदर्य पाहून तो वेगळी द्रुष्टी घेऊनच परत आला. आयुष्यातलं खरं थ्रिल पाहून तो दारु, सिगारेटमधलं थ्रिलं विसरला. आमची भेट झाल्यावर तो मला म्हणाला.

” प्रशांतदादा आयुष्यात काहीतरी असंच वेगळं करत रहावं असं वाटतंय पण काही सुचत नाहीये”

“सुऱ्या अरे तू रोज देशमुख वकीलांकडे जातो. निरपराधी लोकांना गुन्ह्यातून सोडवणं, न्याय मिळवून देणं आणि अपराधी लोकांना सजा देणं हे काम ते नेहमीच करत असतात. त्यात तुला थ्रिल वाटत नाही का?”

त्याचा चेहरा उजळला

” हो वाटतं ना!पण माझा त्याच्याशी काय संबंध?”

“सुऱ्या अरे तू वकील झालास तर हे थ्रिल तुला अनुभवता येईल”

त्याचा चेहरा गोंधळलेला आणि केविलवाणा दिसू लागला.

“दादा मी आणि वकील… ?”

“हो सुऱ्या. तू मनावर घेतलं तर तेही होईल. पण त्याअगोदर तुला बारावी पास व्हावं लागेल”

“बघतो दादा. विचार करतो”

गोंधळलेल्या अवस्थेतच तो गेला. बारावीच्या परीक्षा जवळच होत्या. मी त्याला फाँर्म भरायला लावला. त्याने परीक्षा मात्र मनापासून दिली. निकाल लागला. आश्चर्य म्हणजे सुऱ्या चांगल्या मार्कांनी पास झाला. तोही काँप्या न करता. सुऱ्याच काय त्याच्या कुटुंबातले सर्वच जण आनंदले. सुऱ्याला मी लाँ काँलेजला प्रवेश घेऊन दिला. सुऱ्या देशमुख वकीलांकडे काम करता करता काँलेजातही जाऊ लागला.

या घटनेला पाच वर्ष होऊन गेली. मी माझ्या विश्वात रमलो. दरम्यान माझंही लग्न झालं. दीड वर्षात मुलगीही झाली. सुऱ्याची आणि माझी भेट आता क्वचितच होत होती. अर्थात देशमुख वकीलांकडून मला सुऱ्या चांगलं काम करत असल्याचं कळत होतंच. अधूनमधून मधूकाकाही येऊन सुऱ्याची ख्यालीखुषाली कळवत होते. पोरगा चांगल्या लाईनला लागला म्हणायचे. त्याचं गुटखा खाणं आणि दारु पिणं बंद झाल्याचं ते आनंदाने सांगायचे. एका बापाला मुलाकडून अजून काय हवं असतं?

एक दिवस संध्याकाळी मोबाईल वाजला. सुऱ्या बोलत होता.

“प्रशांतदादा घरी आहात का?येऊ का भेटायला?”

“का रे काही प्राँब्लेम?”

“दादा गुड न्युज आहे. मी वकील झालो. मला सनद मिळाली. “

“वा वा सुऱ्या काँग्रँट्स्!ये लवकर मी वाट पहातोय”

तो वकील झाल्याचा मलाच खुप आनंद झाला. माझ्या नजरेसमोर तो गुटखा खाणारा, मुलींची छेड काढणारा आणि लगेच वकीलाचा काळा कोट घातलेला सुऱ्या तरळला आणि माझे डोळे आनंदाने भरुन आले.

 संध्याकाळी मधूकाकांसोबत तो आला. आल्याआल्या माझे पाय त्याने धरले. मी त्याला उचलून जवळ घेतलं तर ढसाढसा रडायला लागला.

“दादा तुमच्यामुळे हे सगळं होऊ शकलं. तुम्ही दिशा दाखवली नसती तर आजही मी तसाच टपोरी राहीलो असतो. “

“अरे मी काहीच केलं नाही सुऱ्या! मी फक्त तुला आयुष्यातलं खरं थ्रिल काय असतं ते दाखवून दिलं. तू मनाने चांगला होताच फक्त संगतीने बिघडला होतास. तू मेहनत घेतली, कष्ट करुन शिकलास. बघ त्याचे किती चांगले परिणाम झाले. “

“खरंय दादा”

त्याने डोळे पुसत पुसत मला पेढा दिला.

“आता सुऱ्या मला तुझ्याकडून एकच अपेक्षा आहे. तुझ्यासारखे अनेक तरुण, त्यात तुझे काही मित्रही असतील, व्यसनांना थ्रिल समजुन वाया जाताहेत. त्यांना योग्य मार्गावर आणायचं काम तुला करायचं आहे. सुऱ्याने माझ्याकडे विश्वासाने पाहिलं आणि म्हणाला

“नक्की दादा. आजपासूनच त्याची सुरुवात करतो”

तो गेला आणि अशा बिघडलेल्या मुलांना सुधारण्यातही एक वेगळंच थ्रिल असतं याची जाणीव मला झाली.

– समाप्त –

© श्री दीपक तांबोळी

जळगांव

मो – 9503011250

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – श्रीमती उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

Please share your Post !

Shares

मराठी साहित्य – जीवनरंग ☆ थ्रिल… भाग-१ ☆ श्री दीपक तांबोळी ☆

श्री दीपक तांबोळी

? जीवनरंग ?

☆ थ्रिल… भाग-१ ☆ श्री दीपक तांबोळी

काँलेजमधून घरी येतांना कोपऱ्यावरच्या पानटपरीवरुन मी वळलो तेव्हा सुऱ्या मला तिथे उभा असलेला दिसला. फकाफका सिगारेट पित होता. मी गाडी थांबवली आणि त्याच्याकडे गेलो. त्याचं माझ्याकडे लक्ष नव्हतं

“काय सुऱ्या कसं काय चाललंय?”

मी त्याच्या खांद्यावर हात ठेवत म्हंटलं तसा सुरेश उर्फ सुऱ्या एकदम गडबडला. हातातली सिगारेट त्याने पाठीमागे लपवली. मला त्याच्याकडे बघून एकदम गंमत वाटली. टाईट जिन्सची फाटलेली पँट, इन केलेला लालभडक शर्ट, डोळ्यावर काळा सडकछाप गाँगल. टपोरी व्याख्येला एकदम साजेसा होता त्याचा अवतार.

“नको लपवू सिगारेट. मी पाहिलंय तुला पितांना” 

त्याने हातातली सिगारेट दूर फेकून दिली आणि माझ्याकडे ओशाळवाणं हसून म्हणाला.

“साँरी प्रशांतदादा. प्लिज घरी सांगू नका ना”

” नाही सांगणार” 

मी असं म्हंटल्यावर तो कसंनुसं हसला. पण मग त्याने खिशातून विमल गुटख्याची पुडी काढली आणि फाडून तोंडात पुर्ण रिकामी केली.

“अरे काय हे सुऱ्या?सिगरेट झाली, आता गुटखा?कशाला करतो हे सगळं? मधूकाकांना कळलं तर किती वाईट वाटेल त्यांना!”

” थ्रिल!थ्रिल असतं त्यात दादा. तुम्हांला नाही कळणार त्यातलं!”

“हे असलं थ्रिल काय कामाचं?शरीराची नासाडी करणारं. तुला असली थ्रिल अनुभवायचंय?”

” असली थ्रिल??ते काय असतं?दारु पिणं तर नाही ना?ते असेल तर आपल्याला माहितेय!सगळ्या प्रकारची दारु प्यायलोय दादा आपण. गांजा, अफू सगळं झालंय आपलं “

तो ज्या अभिमानाने सांगत होता ते पाहून मला धक्काच बसला. मधूकाका खरंच म्हणत होते पोरगं वाया गेलंय.

“नाही त्यापेक्षा वेगळं आहे. तू शनिवारी संध्याकाळी मला घरी येऊन भेट मी सांगेन तुला”

” बरं दादा तुम्ही म्हणता तर येतो”

मी निघालो पण घरी येईपर्यंत सुऱ्याचेच विचार डोक्यात होते. सुऱ्याचे वडिल ज्यांना आम्ही मधूकाका म्हणायचो, माझ्या वडिलांच्या आँफिसमध्ये शिपाई होते. वडिलांची आणि त्यांची चांगली घसट. सुऱ्या त्यांचा धाकटा आणि लाडाचा मुलगा. इनमीन अठरा वर्षाचा. अति लाड आणि वाईट संगतीमुळे तो बिघडला. काँप्या करुन  दहावीत कसाबसा पास झाला पण बारावीत त्याची गाडी अडकली. आँक्टोबरमध्येही नापास झाल्याने त्याचं अभ्यासावरचं लक्ष उडालं. दिवसभर पानाच्या टपऱ्यावर सिगारेट पित, गुटखे खात, येणाऱ्या जाणाऱ्या पोरींची छेड काढण्यात त्याचा दिवस पार पडायचा. त्याला समजावण्याचे सगळे प्रयत्न त्याने हाणून पाडले होते. कुणी व्यसनांच्या दुष्परिणामाबाबत त्याला समजावलं की तो एका कानाने शांततेने ऐकायचा आणि दुसऱ्या कानाने सोडून द्यायचा. या व्यसनांना पैसा हवा म्हणून तो स्वतःच्या घरातही चोऱ्या करायचा असं ऐकण्यात आलं होतं.

दोनतीन दिवस सुऱ्याला काय थ्रिल असलेलं काम सांगावं या विचारात असतांनाच एकदिवस मधूकाका घरी आले. सुऱ्याने एका पोरीवरुन कुठंतरी माऱ्यामाऱ्या केल्या होत्या. पोलिसांनी त्याला पकडून नेलं होतं. “तुमच्या पोलिसखात्यात खुप ओळखी आहेत साहेब. प्लिज सुऱ्याला सोडवा ना ” अशी ते वडिलांना विनवणी करत होते. सुऱ्याच्या या नेहमीच्याच भानगडी होत्या म्हणून वडिल नाही म्हणत होते. मग मीही वडिलांना आग्रह धरला. सुऱ्याची चांगल्या वर्तणूकीची ग्वाही दिली. शेवटी वडिलांनी सुऱ्याला सोडवून आणलं.

शनिवारी सुऱ्या मला भेटायला आला.

“काय दादा कसलं थ्रिल सांगणार होते तुम्ही मला?”

” तुझ्याकडे सायकल आहे ना?तिच्यात हवा भर, आँईलिंग कर. उद्या आपल्याला अजिंठ्याला जायचंय सायकलने”

तो एकदम चमकला

” काय?सायकलने?आणि अजिंठ्याला?काय चेष्टा करता दादा?आजकाल कुणी सायकल चालवतं का?आणि तेही इतक्या दूर?त्यापेक्षा बाईकने जाऊ ना”

” काय सुऱ्या कसा रे तू इतका लेचापेचा?बाईकने जाण्यात कसलं आलं थ्रिल?तसं तर कुणीही जाऊ शकतं. आणि तुझ्यापेक्षा आमच्या काँलेजच्या मुली चांगल्या! पाच मुली आणि पाच मुलंही येणार आहेत आपल्या सोबत” 

ही मात्रा बरोबर लागू पडली. मुली आपल्यापेक्षा वरचढ आहेत हे सुऱ्याला कदापिही सहन होणार नव्हतं.

“बरं येतो मी. पण मला जमेल का दादा?”

तो जरा अनिच्छेनेच म्हणाला.

“मुलींना जमू शकतं तर तुला का नाही जमणार?”

तो तोंड वाकडं करुनच गेला.

रविवारी पहाटेच आम्ही निघालो. सुऱ्याच्या पँटचे खिसे सिगारेट्स आणि गुटख्याच्या पुड्यांनी भरलेले खिसे माझ्या लक्षात आले. मी त्या मुलामुलींना सुऱ्याबद्दलची सर्व कल्पना देऊन ठेवली होती. प्रत्यक्षात मी सुऱ्याची ओळख सामाजिक कार्यकर्ता अशी करुन दिली. सुऱ्या खुष झाला. खरं तर माझ्यासोबतची मुलं सायकलिंग एक्सपर्ट होती. त्यांच्या सायकलीही वजनाने हलक्या आणि चांगल्या होत्या. त्यामुळे त्यांच्या वेगाने चालवणं सुऱ्याला जड जाऊ लागलं. तो मागे पडू लागला की मी त्याला हळूच म्हणायचो “बघ तू सिगरेट पितोस ना त्याचे परिणाम आहेत हे “त्याला ते पटायचं. त्याचबरोबर ” मुलींसमोर गुटखा खाऊ नको त्या तुझा तिरस्कार करतील. पुन्हा कधी ट्रिपला तुझ्यासोबत येणार नाहीत “असं सांगून मी त्याला गुटख्यापासून लांब ठेवत होतो.

रात्री आम्ही परतलो तेव्हा सुऱ्या जाम थकून गेला होता. आधी ठरवून दिल्याप्रमाणे सगळ्या मुलामुलींनी “साधी सायकल असूनही तू खुप चांगली सायकल चालवली. काय स्टँमिना आहे यार  तुझा!” असं म्हंटल्यावर सुऱ्या चांगलाच खुष झाला. सगळे गेल्यावर मला म्हणाला

“मजा आली दादा. काहीतरी वेगळंच थ्रिल होतं यात. पुन्हा काही असं असेल तर जरुर सांगा”

” अरे हीच मुलं पुढच्या महिन्यात अष्टविनायक यात्रेला जाताहेत सायकलने. जायचं का तुला?”

” दादा जायची तर खुप इच्छा आहे पण खुप खर्च येईल ना!”

” काही नाही फक्त ४-५ हजार रुपये. तू जमव काही. उरलेले मी देईन तुला”

“धन्यवाद दादा”

” ते सोड. एक गोष्ट लक्षात ठेव तिथंही तुला दारु, सिगरेट पिता येणार नाही. गुटखा खाता येणार नाही. मुलींसमोर तुझी इमेज खराब करु नकोस”

“तुमची शपथ दादा. मी हातही लावणार नाही”

 – क्रमशः भाग पहिला 

© श्री दीपक तांबोळी

जळगांव

मो – 9503011250

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – श्रीमती उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

Please share your Post !

Shares

मराठी साहित्य – जीवनरंग ☆ ‘प्रश्न ???’ – ☆ श्री आनंदहरी ☆

श्री आनंदहरी

?जीवनरंग ?

 ☆ ‘प्रश्न ???’ – ☆ श्री आनंदहरी 

ती अंथरुणावर खिळून होती त्याला चार-पाच महिन्याचा कालावधी लोटला होता. निमित्त झाले होते ते पाय घसरून पडण्याचे.. साठी ओलांडल्यावर सावधपणे वावरावे लागते हे तिलाही ठाऊक होतं. ती तशी वावरतही होती. तरीही पाय घसरून पडली आणि सक्तीची कंटाळवाणी विश्रांती घ्यावी लागली..

असे खिळून, बसून राहणे तिच्या स्वभावातच नव्हतं…पण आताशा तिला उठावं, काही करावं अशी इच्छाच राहिली नव्हती. तशी ती एकटीच राहत होती. मुलं मुलांच्या जागी, मुलगी तिच्या घरी होती. ती घरात एकटी होती पण तरीही कामाच्या रामरगाड्यात दिवस निघून जायचा. सायंकाळच्या वेळी प्रपंचातून निवृत्त झालेल्या गल्लीतील दोन -तीन सासवा पाय मोकळं करायला म्हणून आपापल्या घरातून बाहेर पडायच्या त्या तिच्या दारातल्या कट्ट्यावर येऊन विसावायच्या.. ती ही दारात कट्ट्यावर येऊन त्यांच्या सोबत विसावायची.. पाय मोकळे होताना मनंही मोकळी होऊन जायची. ती एक श्रोता म्हणूनच त्यात असायची. तिला कधी मोकळं व्हावंसं वाटलेच नाही. भरभरून बोलावे, मन मोकळे करावे हा तिचा स्वभावच नव्हता. काय बोलायचे आणि का बोलायचे ? वर्तमानकाळात काही बोलण्यासारखं नव्हतं आणि भूतकाळ ? भूतकाळातले बोलून काही उपयोग नव्हता.

उपयोग नव्हता म्हणजे खरंच काही उपयोग नव्हता. एकतर कितीही बोलले, सांगितले, कुणी ऐकले तरी भूतकाळ काही परतून येत नाही.. त्यामुळे बदलता येत नाही. आणि दुसरे म्हणजे ‘परदुःख शीतल’ न्यायाने तिची वेदना, तिची सल कुणाला उमजतच नाही.. तिला पडलेला प्रश्न हा विचार करण्याजोगा प्रश्न आहे असे पूर्वीही कुणाला, अगदी तिच्या आई-वडिलांनाही वाटलं नव्हतं.. मग इतरांना वाटण्याचा प्रश्नच उरत नव्हता.

“ काय वाईट आहे गं.. राहायला घर आहे, नोकरी आहे, पोटापुरती शेती आहे.. तू अशी सावळी तरीही गोरागोमटा, शिकलेला, राजबिंडा नवरा तुला मिळालाय.. बाईच्या जातीला आणखी काय हवं असते गं.. ? “

तिची आई तिचे लग्न ठरवताना आणि नंतरही कितीतरी दिवस हेच म्हणत होती.. नंतर त्यात एक दोन वाक्याची भर पडत गेली होती. तिच्या वडिलांनी तर केव्हापासून कान झाकून घेतले होते. त्यांनी ते उघडलेच नाहीत. तिला काय म्हणायचे आहे ते समजून घ्यायचे सोडाच पण साधे ऐकून घ्यायची तसदी कुणी घेतली नव्हती.. लग्नाचे ठरवण्याआधीपासून तिच्या बाबांनी जमदग्नीचा अवतार धारण केला होता.. त्यांच्यासमोर बोलण्याची कुणाची प्राज्ञा नव्हती.. कुणाचे धाडस होत नव्हतं.. त्यांच्याजवळ नसले तरी एकदा ती आईजवळ म्हणाली होती..

“ पण आई, मला खूप शिकायचंय…” 

“ शिकायचंय.. शिकायचंय काय चाललंय गं तुझे.. शिकून तरी काय करणार आहेस ? आणि तुझं भलं बुरं आम्हांला कळत नाही ? आम्ही काय वैरी आहोत का तुझे ? … आणि हे बघ यांच्यासमोर एक शब्दही काढू नकोस यातला.. शिक्षणाचे नाव ही काढू नकोस.. आम्ही चार दिवस जगावं वाटत असलं तर गप्प बस.. ”

“ पण आई.. “

“ तुला गप्प बस म्हणून सांगितले ना एकदा.. “

चिडून आई म्हणाली.. ती गप्प झाली. ओठ घट्ट मिटून घेतले. पण मन ? मन तर स्वतःशी बोलतच होते.. या मनाचे ओठ कसे घट्ट मिटून घ्यायचे.. ? मनात विचारांचे वादळ थैमान घालत होते.. एखादे मरणासन्न जनावर दिसल्यावर त्याच्या मरणाची आणि त्याच्यावर झडप घालण्याची वाट बघत गिधाडे जशी आकाशात घिरट्या घालत राहतात तसा तिच्या मनात एकच प्रश्न घिरट्या घालत होता.. तिच्यावर झडप घालून चोच मारत होता.. तेंव्हापासून.. आयुष्यभर.

काळ पुढं सरकत राहिला.. मुलगा झाला..

आई म्हणाली,

“ भाग्यवान आहेस, घराण्याला कुलदीपक मिळाला.. जन्माचं सार्थक झालं. बाईच्या जातीला आणखी काय हवं असते गं ? “

आईच्या मुखातून बोलल्यासारखे शेजारी-पाजारी, नातेवाईक ही तसंच काहीतरी म्हणाले.

पुढे मुलगी झाली. आई म्हणाली,

“ घरात लक्ष्मी आली.. बाईच्या जातीला आणखी काय हवं असतं गं.. ? “

जगाच्या दृष्टीनं सारं सुरळीत चालू असलं तरी ते तसं असतंच असं नाही. ‘दुरून डोंगर साजरे’ असं म्हणतात तसाच प्रकार असतो तो. तिची सारी स्वप्नं काचेसारखी तडकून, विखरून गेलेली, त्यांचा चुराडा झालेला.. जीवन म्हणजे स्वप्नांच्या चुराड्यावरची बोचरी शय्या. ती बोच दुसऱ्या कुणाला जाणवत नव्हती, दिसत नव्हती पण म्हणून तिला, तिच्या मनाला रक्तबंबाळ करत नव्हती असं नव्हतं.

नवऱ्याला बऱ्यापैकी नोकरी होती. पण त्याच्या मनमानी, लहरी स्वभावामुळे तीही टिकली नव्हती. अतिशय स्वयंकेंद्रीत वृत्ती, बेजबाबदारपणामुळे त्याच्यावर कोणत्याच गोष्टीसाठी विसंबून राहण्यात, अवलंबून राहण्यात काही अर्थ नाही हे तिला लग्नानंतर काही दिवसातच उमगलं होतं.

“ मला पुढं शिकावं वाटतंय.. मी शिकू का ? “ 

तिनं भीतभीतच नवऱ्याला विचारलं.

“ कशाला ? गप्प घरात बसायचं.. माझ्यासमोर नखरे करायचे नाहीत.. स्वतःचं डोकं चालवायचं नाही.. एकदाच सांगतोय.. पुन्हा सांगणार नाही…समजलं का ? “

ती गप्प झाली. ‘पुढं शिकू का ? ‘ विचारलं त्यात नखरा काय होता ? ‘ हा मनात आलेला प्रश्न मनातच राहिला. असे कितीतरी प्रश्न मनातच राहिले होते. काही मनातून ओठांपर्यंत यायचे पण ओठांच्या दारातून बाहेर यायचे नाहीत.. दाराशी थबकायचे, दाराआडून बाहेर पहायचे.. पण बाहेर पडावे असे वातावरणच बाहेर नसायचे मग ते परत मनात जाऊन खळबळ माजवत बसायचे.. तिच्याबरोबर त्यांचीही चिडचिड व्हायची पण ती ही आतल्या आत..

“ असे पूर्वी नव्हतं नाही.. ” 

एखादा प्रश्न तिला म्हणायचा.

‘ हूँ ! ‘ ती स्वतःशीच बोलल्यासारखी हुंकारायची. मग त्याच त्या एका अनुत्तरीय प्रश्नाचा सर्प तिच्या मनाला वेटाळून बसायचा. तिचं मन मात्र भूतकाळात गेलेलं असायचं.

“बाबा, मलाही ताईसारखी सायकल पाहिजे. “

ताई माध्यमिक शाळेत जायला लागल्यावर बाबांनी तिच्यासाठी सायकल आणली तेंव्हा ती बाबांना म्हणाली होती..

ताईची शाळा दूर आहे की नाही.. म्हणून तिला आणलीय सायकल.. तुझी शाळा तर घराजवळच आहे. तू त्या शाळेत जायला लागलीस की तुलाही आणूया नवी सायकल..”

बाबांनी मायेने तिची समजूत घातली. तिला ते पटलंही होतं. ताईची माध्यमिक शाळा गावाच्या दुसऱ्या टोकाला, तेही गावापासून काहीशी दूर माळावर होती. तिची शाळा तर अगदी घराजवळ होती..

सातवीची परीक्षा झाली.. आता आठवीला ती ही ताईबरोबर सायकलवरून जाणार होती. ती खुशीत होती.. ‘ आता सुट्टी संपून शाळा सुरू झाली की बाबांना सायकल आणायची आठवण करून द्यायची.. ’ असं तिने मनोमन ठरवूनही टाकले होते… परीक्षा संपून दोनच दिवस झाले होते. हातात कागद, पेन घेऊन सुट्टीत काय काय करायचं… याचा ती विचार करत, कागदावर यादी करत बसली होती. बाबा आले की ती यादी ती बाबांना दाखवणार होती. बाबा आले तेच तिच्यासाठी नवी सायकल घेऊन.. बाबांनी सुट्टी लागताच आठवणीने आपल्यासाठी नवी कोरी सायकल आणली.. त्यांना आठवण ही करून द्यावी लागली नाही.. याचा तिला खूप आनंद झाला होता. तिने पळत बाहेर जाऊन आधी बाबांना मिठीच मारली होती. बाबांनी तिच्या केसांवरून मायेने हात फिरवत विचारले,

“आवडली का सायकल.. ?“

“ हो.. ! “ 

“ पण पिलू आधी बघ तरी सायकल…” 

बाबा हसत म्हणाले तसं ती सायकलकडे धावली.

“ दोन दिवसांनी ताईची परीक्षा झाली की दोघीही सकाळी लवकर उठून सायकलिंगला जायचं, बरं का ? “

अगदी बारकाईने सायकल पाहता पाहता तिने ‘ हो ‘ म्हणलं होतं.

ती आणि ताई दोघीही सोबतच सायकलवरून शाळेत जात-येत होत्या. ताईचं बारावीचं वर्ष आणि तिचं दहावीचं वर्ष असल्यामुळे शाळेत जादा तास असायचे.. त्यामुळे ती आणि ताई बरोबरच शाळेत जायच्या, कधी कधी शाळा सुटल्यावर ताईचा जादा तास असायचा, त्यावेळी ती ताईसाठी थांबायची. ताईची बारावी झाली.. तिचा दहावीचा निकाल लागला.. तिची अकरावीची शाळा सुरू झाली होती. ती एकटीचं सायकलवरून जाऊ लागली होती.

एकेदिवशी ती घरी आली तर घरातील वातावरण एकदम गंभीर झाले होते. ताई सकाळीच मैत्रिणीकडे जाते म्हणून आईला सांगून बाहेर पडली होती पण अजूनही परतली नव्हती.. आईने मैत्रिणीकडे चौकशी केली तर ताई मैत्रिणीकडे गेलीच नव्हती.

आईने बाबांना बोलावून घेतलं होतं.. ताईचा शोध चालू होता. ताईच्या सगळ्या वर्गमैत्रिणीकडे, इतर मैत्रिणीकडे शोधून झालं होतं. ताई कुठेच नव्हती.. बाबा अस्वस्थ होते, काळजीत होते.. आई रडवेली झाली होती.. तरीही उशिरा का होईना ताई येईल असे वाटत होते..

“ तुला काही बोलली होती का ताई ? “

“ नाही. ”

“ आठवून बघ.. ”

“ काही बोलली असती तर सांगितलं असतं मी.. ” 

ताई कुठेतरी गेलीय, हरवलीय या विचाराने ती आधीच रडवेली झाली होती. ‘ कुठे असेल? कशी असेल? कुणी अपहरण तर केलं नसेल ना ताईचं ? ‘ इतरांसारखेच तिलाही हे प्रश्न पडत होते..

“ रात्रीत नाही आली, नाही सापडली तर सकाळी पोलिसात तक्रार देऊया.. ” 

संध्याकाळी आलेला तिचा मामा म्हणाला होता. सकाळी समजलं, ताई पळून गेलीय. कुणाच्या तरी गाडीवरून जाताना एकाने तिला पाहिले होते.. हे समजताच आधी काळजीत असणाऱ्या बाबांनी एकदम जमदग्नीचा अवतार धारण केला होता.. ते आईवर ओरडले होते. तिच्यावर ओरडले होते.. दोन-चार मुस्काडीत मारून तिला विचारले होते,

“ तू सारखी बरोबर असायचीस.. तुला ठाऊक असणार.. सांग कुणाबरोबर पळून गेलीय ती ? “ 

तिला तर काहीच ठाऊक नव्हतं. आईलाही अंदाज आला नव्हता. ताई पळून गेली होती.. जाताना कपाटातले पैसे, घरातले दागिने घेऊन गेली होती.

बाबा जास्तच चिडचिडे झाले होते. त्यांनी तिची शाळा बंद केली होती. शाळेत जाण्यासाठी ती रडली होती, आर्जवं केली होती. आई सांगत होती, मामाने समजूत घालण्याचा प्रयत्न केला होता पण बाबा कुणाचंच काही ऐकून घ्यायला तयार नव्हते. त्यांनी तिची शाळा बंद केलीच, पण घरातून बाहेर पाऊलही ठेवायचे नाही म्हणूनही बजावले.. दोघींच्या सायकलीही विकून टाकल्या.

“ एक तोंड काळं करून गेलीय.. दुसरी जायला नको.. तिचं लग्न करून टाकणार आहे लवकर.. ” 

बाबांनी कुणाचं काहीही ऐकून न घेता आईला निर्णय सांगून टाकला होता.

ती रडत होती, आई-बाबांना विनवत होती… ‘ मला शिकू द्या.. मी ताईसारखी वागणार नाही ’ असं म्हणत होती. आई आधी बाबांना सांगायचा प्रयत्न करत होती पण नंतर बाबांच्या निर्णयाला मूक संमती दिल्यासारखी गप्प झाली. काळाच्या औषधानेही जमदग्नी शांत झाला नव्हता. ‘एकीने घराण्याची अब्रू घालवलीच आहे, उरली सुरली नको जायला ‘ म्हणून पहिल्यांदा जे स्थळ मिळाले तिथे तिचे लग्न अक्षरशः उरकून टाकून ते मोकळे झाले होते. तिची इच्छा, आवड-निवड, तिची स्वप्ने या साऱ्याचा बळी देऊन घराण्याची ‘उरली-सुरली ‘ अब्रू वाचवली होती..

“ आम्ही काय वैरी आहोत का तुझे ? तुझं भलं-बुरं आम्ही पाहणार नाही काय ? काय वाईट आहे गं स्थळात.. एवढं चांगलं स्थळ आहे.. आणखी काय हवं असतं गं बाईच्या जातीला ? “ आईचे निर्वाणीचे शब्द होते..

ती बळी द्यायला घेऊन निघालेल्या शेळीसारखी स्वतःच्या मनाला आणि स्वतःला फरफटत घेऊन पुढे पुढे जात राहिली होती.

मनातला प्रश्न तिने रडत-भेकत, कधी रागात आईला विचारला होता, एकदा नव्हे तर दोन-तीनदा बाबांना विचारला होता.. तिला उत्तर मिळाले नव्हतं.. अनेकदा स्वतःला विचारला पण तिलाही उत्तर मिळाले नव्हतं.. प्रश्न अनुत्तरीतच राहिला..

… आजही आयुष्याच्या या टप्प्यावर, अंथरुणावर खिळून असतानाही तिच्या मनात तोच अनुत्तरीत प्रश्न तिला घेरून राहिला होता.

‘ प्रत्येकजण आपापल्या जागी बरोबर असेलही कदाचित.. पण माझे काय ? माझा काय गुन्हा होता ? माझी काहीच चूक नसताना, माझी स्वप्नं, आवडी- निवडी या साऱ्यांचा, माझा बळी दिला गेला.. का ? मी कोणताच गुन्हा केला नसतानाही मला ही शिक्षा का ?’ 

… प्रश्नाचा सर्प आयुष्यभर तिला वेटाळून बसला होता.. ज्याचे उत्तर कुणीच दिलं नव्हतं.. आणि तिलाही सापडले नव्हते. त्याच निरुत्तर प्रश्नाचा सर्प तिच्या मनात तेंव्हाही फुत्कारत राहिला होता.. तसाच फुत्कारत बसला होता.. आयुष्यभर !

© श्री आनंदहरी

इस्लामपूर जि. सांगली – मो  ८२७५१७८०९९

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ. उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

Please share your Post !

Shares

मराठी साहित्य – जीवनरंग ☆ धनगरवाडी प्रकाशाने भरली… – भाग-२ ☆ श्री प्रदीप केळूसकर ☆

श्री प्रदीप केळुस्कर

?जीवनरंग ?

☆ धनगरवाडी प्रकाशाने भरली… – भाग-२ ☆ श्री प्रदीप केळूसकर ☆

(मधूनच खसखस ऐकू येत होती, एखादे पाखरू झाडातून बाहेर येत होतं. दोघी हातात हात घेऊन आणि हातात काठी घेऊन चढणं चढत होत्या. ) – इथून पुढे 

अर्धा तास चढन चढल्यावर सपाट भाग लागला, दोघी पहात राहिल्या, पश्चिम दिशेला सहयाद्रीच्या रांगा दिसत होत्या, सगळा भाग हिरवा गार. अजून अर्धा तास चालल्यानंतर लांबून एक घर दिसू लागलं. त्या घराकडे पहात नीलिमा म्हणाली “संध्ये, हाच मोरेवाडीचा धनगरवाडा बहुतेक “.

दोघी त्या घराच्या दिशेने चालू लागल्या. ते मातीच्या विटाचे छप्पर असलेल्या घराजवळ शेळ्या बांधलेल्या दिसत होत्या. त्या शेळ्यांचे “बे.. बे ऐकू येत होतं. त्यांच्या पायाची जाग लागताच एक कुत्रा भुंकू लागला आणि त्या कुत्र्याचे भुंकणे ऐकून एक ऐशी ब्याऐशी वयाची बाई हातात काठी घेऊन बाहेर आली.

या दोघीना पहाताच ती म्हातारी आश्रयचकित झाली 

“कोन बे, का आलिया ? “

“आम्ही शहरातून आलोय. तुम्ही एकट्या राहता का इथे?”

“माजी सून हाय आनी मी “

“सून कुठे गेली तुमची?”

“पानी आनय गेली, थिकून आनाव लागत न्हवं “

तेव्हड्यात तिची सून प्लास्टिकच्या दोन कळश्या एकावर एक घेऊन आली, या दोघीना पाहतच आश्चर्यचकित झाली.

“कुणीकधन आलाय म्हणायचं?”

नीलिमा म्हणाली.. “आम्ही पेपरवाले आहोत. तुम्हाला सरकारी योजना मिळतात काय, कोण सरकारी माणूस तुम्हाला भेटतात काय, हे पहाण्यासाठी आलोय “

“हिथं कोन बी येत न्हाई, आमास्नी घासलेट बी मिलत न्हाई, रातच्याला दिवा कसा लावायचा?”

नीलिमाचे पटकन वर लक्ष गेले, घरात वीज असल्याचे काही वाटेना.

तिने विचारले ” लाईट नाही तुमच्यकडे? “

“न्हाई, लाईट न्हाई आनी घासलेट बी देत न्हाईत “

संध्या नीलिमाला म्हणाली, “आश्यर्य आहे, स्वातंत्र्य मिळून 75 वर्षे झाली तरी अजून भारतात लाईट पोचली नाही? आणि आपण कसले कसले दावे करत असतो. मग दिवे कसे लावता रात्री?”

सुनेने एक बाटली आणुन दिली, संध्याने वास घेतला, “ डिझेल? हे कुठं मिळते?”

“बाजाराला जाती की मी, कोंबड्या घेऊन, तवा तांदूळ, डाळ आनती, त्या पिशवीतुन ही बाटली दडवून आणती. काय करायचा? घासलेट बी देत न्हाई कोनी. ”

“तुमच रेशनकार्ड आहे की नाही?”

“न्हाई बा, काय असतंय त्ये?”

“तुमच्याकडे ग्रामसेवक, तलाठी, आरोग्यसेविका कधी येतात की नाही?”

“न्हाई बा, आज किती वारसन तुमी हिथं आलाय “

“तुमी मत द्यायला जाता काय?”

“न्हाई, माजा दादला व्हता, तो जायचा मत द्यायला. आता कोन आमास्नी सांगत बी न्हाई “

नीलिमा आणि संध्याने सारे घर पाहिले. रानातली भाजी तोडलेली दिसत होती, एका भांड्यात तांदूळ होते, नाचणी होती. त्यांच्या लक्षात आले, भात कुटून त्याचे तांदूळ बनवत असणार. आजूबाजूला शेळ्या, मेंढया बांधलेल्या होत्या.

“मग बकरे विकता की नाही?”

“व्हय, आमचा एक पाव्हणा हाय वर घाटावरचा, त्यो बकरी घेऊन जातो, आमास्नी तांदूळ, तेल आणुन देतो”

नीलिमाने त्यांचे आणि त्यांच्या घराचे, परिसराचे फोटो काढले, आणि त्यांना म्हणाली,

“आता तुमच्यकडे लाईट येते की नाही बघ, तुमच्यासाठी रॉकेलची पण व्यवस्था होईल. ”

दोघी परत निघाल्या. नीलिमा संध्याला म्हणाली “बारा दिवस फिरून जी बातमी मिळाली नव्हती, ती आज मिळाली बघ, या बातमीने आग लागेल, बघत राहा “

नीलिमा आणि धनगरवाडीतल्या सासू सून बोलत असताना संध्याने सर्व मोबाईलवर रेकॉर्ड केले होते.

पुन्हा घाट उतरून त्या गावात आल्या आणि आपली गाडी घेऊन तालुक्याच्या गावी पोहोचल्या.

नीलिमाने मोठी बातमी तयार केली आणि फोटो आणि रेकॉर्डिंगसह ऑफिसला पाठवली.

खानोलकर साहेबांनी बातमी, फोटो, रेकॉर्डिंग पाहिले. त्यांनी संपादक मेहताना बातमी दाखवली. मेहताच्या लक्षात आले, ही बातमी सर्वप्रथम आपल्या पेपरला लागायला हवी, मग पाहिजे तर tv वर देऊ.

दुसऱ्या दिवशी त्या पेपरचे पहिल्या पानावर ठळक बातमी होती.

‘स्वातंत्र्य मिळून पंचाहत्तर वर्षे झाली तरी जिल्ह्यात वीज नाही, सरकारी योजना पोहोचल्या नाहीत, रेशनकार्ड नाही ‘.

त्या दोघी सासूसुनेचे फोटो होते, त्यांच्या घराचे फोटो होते.

लोकसभा निवडणूक काही दिवसांवर होती. सत्ताधारी पक्षाचा खासदार तिसऱ्यांदा निवडणूक लढवत होता. त्याच्या हातात सकाळचा पेपर पडला मात्र, तो खवळला, त्याने त्या भागातील कार्यकर्त्याना फोन लावले आणि ताबडतोब त्या वाडीत जायला सांगितले.

TV वरील सर्व चॅनेलवर कालच्या रेकॉर्डिंग परत परत दाखवत होते. पालकमंत्री आमदारावर चिडले. आमदार मामलेदारावर चिडले. मामलेदार त्या गावातील तलाठ्यावर भडकले.

कलेक्टर आपला लवाजमा घेऊन निघाले, सोबत मामलेदार होते, ग्रामसेवक होते, तलाठी होते, निवडणूक लढवणारे उमेदवार होते.

गावात अजून सकाळचे पेपर आले नव्हते. लोकांना कळेना एव्हड्या सरकारी गाड्या गावात कशासाठी धाऊ लागल्या?

सर्व मंडळींनी आपल्या गाड्या गावात थांबवल्या आणि घाटी चढायला लागले.

त्या सासू सुना नेहेमीसारख्या निवांत होत्या. तांदूळ जात्यावर दळत होत्या. मधेच शेळ्यांना हिरवे गवत घालत होत्या.

अचानक बाहेर गडबड सुरु झाली म्हणून त्या बाहेर आल्या. बाहेर इतकी माणसे का जमा झाली, त्याना कळेना.

कलेक्टर फिरून घर पहात होता. त्यानी सुनेला विचारले “लाईट नाही आली काय?”

“न्हाई “.

“रेशनकार्ड आहे?”

“न्हाई “

“हे तलाठी, ग्रामसेवक कधी आले होते काय?”

“न्हाई ‘.

“ठीक आहे, तुमची लाईटची व्यवस्था दोन दिवसात होईल, रेशनकार्ड आठ दिवसात मिळेल, तुम्हाला पक्के घर हवे आहे काय?

“व्हय आनी राकील बी मिलत न्हाई “.

“तुमचे पक्के घर सहा महिन्यात होईल, आनी रॉकेल खास तुमच्यासाठी मंजूर करतो, ते सरकारचा माणूस घरपोच करेल. ”

… दोन दिवसात सोलर सिस्टिम बसवली गेली आणि मोरेवाडीची धनगरवाडी प्रकाशाने भरून गेली.

– समाप्त –

© श्री प्रदीप केळुसकर

मोबा. ९४२२३८१२९९ / ९३०७५२११५२

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – श्रीमती उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर ≈

Please share your Post !

Shares

मराठी साहित्य – जीवनरंग ☆ धनगरवाडी प्रकाशाने भरली… – भाग-१ ☆ श्री प्रदीप केळूसकर ☆

श्री प्रदीप केळुस्कर

?जीवनरंग ?

☆ धनगरवाडी प्रकाशाने भरली… – भाग-१ ☆ श्री प्रदीप केळूसकर ☆

संपादक मेहताच्या केबिनमध्ये मिटिंग सुरु होती. या वृत्तपत्रातील सर्व नवीन, जुने वार्ताहर जमले होते. उपसंपादक खानोलकर, विशेष वार्ताहर कामत पहिल्या रांगेत बसले होते. दुसऱ्या तिसऱ्या रांगेत जुनिअर वार्ताहर, नवशिके वार्ताहर बसले होते.

सर्व मंडळी जमली याची खात्री झाल्यावर सम्पादक मेहता बोलू लागले 

” लोकसभा इलेक्शन एका महिन्यावर आले, आता आपल्या पेपरने पण त्याची तयारी करायला हवी, रोजच्या बातम्या दिल्ली पासून गल्ली पर्यत त्यात येणारच पण आपल्या जिल्ह्यातील काना कोपऱ्यात आपण पोचायला पाहिजे. मुंबई पुण्याचे पेपर्स, त्त्यांचे वार्ताहर, इलेक्ट्रॉनिकमीडिया त्त्यांचे रिपोर्टर पण आपल्या भागात येणारच पण आपण अत्यन्त मायक्रोइंटिरियर्स पर्यत पोचायला हवे. या भागातील लोकांना बोलते करायला हवे. स्वातंत्र्याला 75 वर्षे झाली, आजही या भागातील लोक कसे राहतात, त्यांच्यापर्यंत सरकारी योजना पोचतात की नाही, याचा रिपोर्ट लोकांपर्यत कळवायला हवा. तसेच आपले जे मागील खासदार, ते त्या भागात कधी त्या लोकापर्यत पोचले होते का याचाही अंदाज येतो. म्हणून आपल्या जिल्ह्यातील अनेक छोटया गावांना, वस्त्यांना आपण भेटी देणार आहोत. त्याचे रिपोर्ट आपल्या वर्तमानपत्रात छापून येणार.

आपल्या जिल्ह्यातील विभाग पाडले असून खानोलकर प्रत्येकाला विभाग देणार आहेत. त्या भागात आपण जाऊन तेथील लोकांना भेटायचे आहे, स्वतःच्या डोळ्यांनी सर्व पाहायचे आहे, त्यावर रिपोर्ट लिहायचा आहे आणि खानोलकराकडे द्यायचा आहे. खानोलकर या विभागाचे प्रमुख असतील. त्यातील योग्य तेवढे रिपोर्ट वर्तमापत्रात छापून येतील. ” 

मिटिंग संपली, खानोलकरांनी प्रत्येकाला त्याचा एरिया दिला. नीलिमाला सह्याद्री घाटातील भाग मिळाला. तिची मैत्रीण संध्या तिला त्याचाच बाजूचा भाग मिळाला.

नीलिमा आणी संध्या बाहेर आल्या, कॅन्टीनमध्ये शिरल्या आणि गुगल उघडून आपल्याला मिळालेला एरिया पाहू लागल्या.

निलिमा – “ अग मला सहयाद्रीचा भाग मिळालाय, त्या भागात पंधरा दिवस काढायचे म्हणजे.. राहायची तरी सोय असते की नाही.. निदान वॉशरूम्स. ?? “

संध्या -” अग शहर सोडले की कुठलं वॉशरूम.. ऍडजस्ट करावे लागेल.. आणि कुठे लग्न करून दिलय त्याभागात. थोडे दिवस काढायचे, आपल्या सारख्याच स्त्रिया राहतात ना त्या भागात, adjustment महत्वाची. ”

दोन दिवसांनी नीलिमा आपली ऍक्टिव्हा घेऊन निघाली, गुगलमॅप पहात पहात तालुक्याच्या गावी पोचली. याच भागातील एक वार्ताहर दुसऱ्या पेपरमध्ये नोकरीला होता, त्याची ओळख होतीच. त्या वार्ताहरने आपल्या घरी तिची सोय केली होती. नीलिमा आशिषच्या घरी पोहोचली, आशिष ड्युटीवर होता, पण त्याची बायको मयुरी घरी होती, तसेच आशिषचे सत्तर वर्षाचे बाबा घरी होते. आशिषने घरी कल्पना दिलेली, त्यामुळे मयुरीने तिचे स्वागत केले, तिला तिच्यासाठी वेगळी खोली दाखवली.

फ्रेश झाल्यावर नीलिमा आशिषच्या बाबांना भेटायला गेली, तिने तिला मिळालेला एरिया त्याना दाखवला आणि या गावात जाण्याचा सोपा मार्ग विचारला. त्यानी नीलिमाला प्रत्येक गावाची माहिती पुरवली आणि कसे जायचे किंवा त्या भागात गेल्यावर कुणाला भेटायचे याची व्यवस्थित माहिती पुरवली.

दुसऱ्या दिवसापासून नीलिमा तिच्या ऍक्टिव्हावरुन निघाली. प्रत्येक गावाचा नकाशा तिच्यासोबत होता. त्या गावात गेल्यावर गावातील प्रत्येक वाडीवर ती जात होती, त्यातील तिला वाटेल त्या दोन घरात ती शिरत होती. घरातील स्त्रिया तिला भेटत. मग ती सरकारी योजना कितपत या घरात आहेत किंवा सरकारी अनुदाने या कुटुंबाना पोहोचतात का याचा अंदाज घेत असे. अंगणवाडी जवळ आहे का, मुलांना दुपारची खिचडी मिळते का याचा अंदाज घेत असे.

एकंदरीत तिच्या लक्षात आले, सरकारी योजना गावात पोहोचतात, ज्या भागातील सरपंच आणि ग्रामपंचायत सदस्य धडपडे आहेत, त्या भागात शंभर टक्के योजना पोहोचल्या होत्या.

नीलिमा आपले रोजचे रिपोर्ट खानोलकर साहेबांना पाठवत होती. आता नीलिमाला अगदी सह्याद्रीपट्ट्यात जायचे होते, ही गावे एका बाजूला आणि जंगलातील असल्याने तिने तिच्याच पेपरमधील संध्याला बोलावून घेतले.

संध्या आली, तशी दोघी निघाल्या. आशिषच्या बाबांनी तिला कल्पना दिली होती, “त्या भागात जंगली श्वपादे असण्याची शक्यता असते, जंगली डुक्कर, लांडगे, रानगायी, वाघ सुद्धा दिसतात. तेंव्हा दिवसाउजेडी जा आणि दिवसा उजेडी परत या “.

आज नीलिमाला सह्याद्रीपट्ट्यातील मोरेवाडी भागात जायचे होते, कालच तिच्या सोबतीला संध्या आली होती, त्यामुळे हसत तिची गाडी चालली होती. या भागात वळणे खुप म्हणून गाडी हळूहळू चालवत दोघी दहा वाजता गावात पोहोचल्या.

तेथील एका लहानश्या हॉटेलमध्ये गेल्यानंतर तिने चहाची ऑर्डर दिली आणि मोरेवाडी मधील किती वाड्या आहेत ते ती पाहू लागली. एकंदर सात वाड्या होत्या. प्रत्येक वाडीत वीस बावीस माणसे रहात होती, फक्त धनगरवाडीत दोनच स्त्रिया दिसत होत्या. तिने त्या हॉटेलवल्याला विचारले 

“या धनगरवाडीत दोनच माणसे दिसतात, बाकी कोणी राहत नाही तिथं? 

“लई एका बाजूला हाय धनगरवाडा, जायचं यायचं पण कठीण, कोन बी जात नसलं तिकडं “

“मग ती लोक येतात का इकडे?”

“कवतारी एक म्हातारी दिसते “

नीलिमा संध्याला म्हणाली 

“संध्या, आपण तिकडे जायला हवं, गावात, शहरात सगळेच जातात. पण धनगरवाडीत.. “

त्यांचे बोलणे ऐकून हॉटेलवाला म्हणाला 

“पण ताई, तिकडं रस्ता न्हाई, घाट हाये.. तुमची गाडी जायची न्हाई.. तुमास्नी घाटी चढून जायला लागलं “

“हो चालेल, आम्ही गाडी इकडेच ठेवतो. ”

संध्याने गुगलमॅप उघडला आणि मोरेवाडीतील धनगरवाडीच्या दिशेने दोघी चालू लागल्या. चढणं होती, वाट अरुंद होती, दोन्ही बाजूला काटेरी झुडुपं होती. मधूनच खसखस ऐकू येत होती, एखादे पाखरू झाडातून बाहेर येत होतं. दोघी हातात हात घेऊन आणि हातात काठी घेऊन चढणं चढत होत्या.

— क्रमशः भाग पहिला 

© श्री प्रदीप केळुसकर

मोबा. ९४२२३८१२९९ / ९३०७५२११५२

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – श्रीमती उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर ≈

Please share your Post !

Shares

मराठी साहित्य – जीवनरंग ☆ स्त्रीणाम् भाग्यम्… भाग-३ ☆ सौ. गौरी गाडेकर ☆

सौ. गौरी गाडेकर

? जीवनरंग ?

☆ स्त्रीणाम् भाग्यम्… भाग-३ ☆ सौ. गौरी गाडेकर ☆

(सिक्युरिटी चेक वगैरे आटोपूनही तब्बल सव्वा तास बाकी होता. मग पुस्तक काढून वाचत बसले. मध्ये-मध्ये डोळे मिटत होते. इथून पुढे —)

समोरून एअरहोस्टेसची ये-जा चालली होती. त्यांच्याकडे बघताना मला नेहेमीसारखाच कॉम्प्लेक्स आला.

मग आराम म्हणतो ते आठवलं. (का कुणास ठाऊक, पण ‘आराम’ म्हटल्यावर आज मला आमची पहिली भेट आठवली. )

‘‘आराम नाव ऐकलं नव्हतं, मी यापूर्वी. ”

‘‘कसं ऐकणार? अख्ख्या जगात माझं एकट्याचंच आहे. ”

‘‘कोणाला सुचलं?”

‘‘माझ्या आईला. आरतीला सुट झालं पाहिजे ना, म्हणून. ”

त्यावर मी मस्तपैकी लाजले होते.

‘‘खरं सांगायचं, तर आजीच्या मनात होतं, आजोबांचं नाव ठेवायचं- रामचंद्र. मग आईने त्या ‘राम’ चं केलं ‘आराम’…”) तर आराम म्हणतो, ‘‘त्या एअरहोस्टेसना पाहून तुला कशाला कॉम्प्लेक्स यायला पाहिजे? असं सुंदर-बिंदर दिसणं, नटणं-थटणं ही त्यांच्या जॉबची डिमांड असते. उद्या तुझ्यासारखी प्रोफेसर अशी नटूनथटून लेक्चर द्यायला गेली, तर मुलं लाईनबिईन मारतील आणि मुली अभ्यासबिभ्यास सोडून तुला कॉम्पिट करायला लागतील. उलट मी तर म्हणतो, सुंदर नसणं हे प्रोफेसरबाईंचं ऍडिशनल क्वालिफिकेशन आहे. ”

तरीपण त्यांचं ते अप-टू-डेट असणं, ग्रेसफुली वावरणं, मुख्य म्हणजे तो ओसंडून वाहणारा कॉन्फिडन्स…

समोरून जाणा-या पाच-सहाजणींतली एक एअरहोस्टेस पटकन वळली आणि ‘हाय आरती’ करत माझ्याकडे आली.

एअरहोस्टेस जमातीचं आणि माझं नातं म्हणजे ‘ती मात्र माझी कुणीच लागत नाही’, या कॅटिगिरीतलं. आणि ही चक्क नावाने हाक मारतेय!

‘‘ओळखलंस मला?” ती माझ्यासमोर वाकून उभी होती, पण तेही ग्रेसफुली!

‘‘मी सुभद्रा. ”

माझ्या अख्ख्या आयुष्यात दोनच सुभद्रा माझ्या ओळखीच्या आहेत. एक – ती भावाच्या बोटाला बांधायला चिंधी नसणारी गरीब बिचारी सुभद्रा आणि दुसरी- चौथीत माझ्या शेजारी बसणारी, अजागळ, अस्वच्छ सुभद्रा. ही तिसरी सुभद्रा कोण आणखी?

माझ्या चेह-यावरचं प्रश्नचिन्ह तिने वाचलं असावं. माझ्या शेजारी बसून तिने विचारलं, ‘‘अगं, चौथीला आपण एकाच वर्गात होतो. शेजारी शेजारी बसायचो. आठवलं?”

‘‘पण…” माझं तत पप झालं.

‘‘तेव्हा मळलेला, चुरगळलेला युनिफॉर्म घालून, विस्कटलेल्या केसांनी शाळेत येणारी ती सुभद्रा- ती मीच. ”

‘‘काय सांगतेस!” मी दोन सेकंद डोळे मिटले. त्या सुभद्राचा चेहरा डोळ्यांसमोर आणला आणि मग डोळे उघडून या सुभद्रेकडे बघितलं. डोळे, नाक, जिवणी, हनुवटी…

‘‘हो… अगं, तीच आहेस तू…”

मला खूप आनंद झाला.

‘‘तू एवढी सुंदर असशील, असं मला अजिबात वाटलं नव्हतं. ”

‘‘अगं, तुलाच काय, मलाही नव्हतं वाटलं. इव्हन माझ्या आई-बाबांना नव्हतं वाटलं. आणि तेव्हा तर मी भुतासारखी यायचे शाळेत. माझी आई सकाळी घरी असली तर माझ्या वेण्या घालायची. युनिफॉर्म काढून द्यायची, पण तिची सकाळची शिफ्ट असली की मी तशीच यायचे. मला स्वत:ला जमायचं नाही आणि आजी, काक्या वगैरे किचनमध्ये बिझी असायच्या. ”

तुंगारेबाई रोज ओरडायच्या तिला. ‘‘वेण्या घालायला वेळ नसेल, तर चकोट करायला सांग आईला. ”

दुस-या कोणालाही हे बोलायची हिंमत झाली नसती बाईंची, पण ही आपली हॅ… हॅ… करून हसायची.

‘‘तुला आपल्या तुंगारेबाई आठवतात का गं, आरती?”

‘‘त्यांचीच आठवण झाली आता. ”

‘‘किती छान होत्या नाही गं त्या! व्यवस्थित राहायच्या अगदी. मला तर त्या अगदी राणीसारख्या, देवीसारख्या वाटायच्या. खूSSप आवडायच्या मला त्या. ”

‘‘पण, त्या किती ओरडत असायच्या तुला!”

‘‘खरं सांगू आरती? मला तेही आवडायचं. घरात तर मी कुणाच्या खिसगणतीतही नसायचे. शाळेतही तू सोडलीस, तर माझ्याशी फारसं कोणी बोलायचं नाही. त्यामुळे ओरडण्यासाठी का होईना, त्या राणीसारख्या ग्रेट बाई माझ्याशी बोलतात, माझं अस्तित्व मान्य करतात, याचं मला खूप अप्रूप वाटायचं. आणखी एक गंमत सांगू?”

‘‘सांग. ”

‘‘तुला आठवतं?त्या म्हणायच्या – तुझ्या आईला वेळ नसेल तुझे केस विंचरायला, तर तुझं चकोट करायला सांग. ”

मला कानकोंडं झाल्यासारखं वाटलं. मी मानेनेच होकार दिला, पण ती अगदी मनमोकळं हसत होती.

‘‘माझ्या डोळ्यांसमोर चकोट केलेली मी यायची आणि वाटायचं, खरंच चकोट केलं तर अख्खी शाळा मला ओळखायला लागेल. खूप ग्रेट वाटायचं मला आणि हसूच यायचं. मग बाई आणखी चिडायच्या, ” ती मनापासून हसत होती.

‘‘त्या दिवशी एअरपोर्टवरच भेटल्या होत्या. मला बघून एवढं आश्चर्य वाटलं त्यांना आणि आनंदही झाला. मी वाकून त्यांच्या पाया पडले, तर एकदम डोळेच भरून आले त्यांचे. म्हणाल्या – ‘अगं, पायाबिया नको पडूस इथे. त्यात तू एअरहोस्टेस. ’ मग मी त्यांना सांगून टाकलं- मला त्यांच्याबद्दल काय वाटायचं ते. खरंच, माझं रोल मॉडेल होत्या त्या. टीचर्समध्ये त्या आणि मैत्रिणीत तू. ”

‘‘अगं, काहीतरीच काय?” मला संकोचाने अवघडल्यासारखं झालं.

‘‘खरंच सांगते, आरती. अगदी मनापासून. तू किती व्यवस्थित रहायचीस! तुझी हुशारी, तुझी वह्या-पुस्तकं. सगळ्यांशी मिळून-मिसळून वागायचीस तू. अगदी माझ्याशीसुध्दा बोलायचीस. मला डबा खायला घ्यायचीस. ”

ती रोज एक स्टीलचा चपटा डबा घेऊन यायची. त्यात भात असायचा, वरून ओतलेली आमटी भातात जिरलेली असायची आणि वर आमटीतली माशाची फोड. बाकी सगळ्यांच्या डब्यात छान-छान, वेगवेगळं असायचं. पण हिच्या डब्यात मात्र तिन्ही त्रिकाळ हेच.

‘‘मला सगळ्या जणी डब्यावरून चिडवायच्या. तू मात्र कधीच काही बोलली नाहीस. उलट न चुकता स्वत:च्या डब्यातलं मला द्यायचीस. आणखी एक गंमत सांगू, आरती. ती शिष्ट मुलगी तज्ज्ञा आपल्या वर्गात आली आणि बाईंनी तिचं नाव तुला बोर्डवर लिहायला सांगितलं. तू ‘तज्ञा’ लिहिलंस आणि त्या खडूस मुलीनं पुसलं बघ. मला तिचा खूप राग आला. मला वाटलं, तू कधीच चुकणारच नाहीस. तिच्याच वडिलांनी तिचं नाव चुकीचं ठेवलं असणार. ”

माझे डोळे भरून आले.

ती पायावर पाय ठेवून ग्रेसफुली बसली होती आणि गुडघ्यांवर हातात हात. मी तिच्या हातावर हात ठेवला. शब्दांतून सांगणं अशक्य असलेल्या भावना स्पर्शातून पोहोचत होत्या. तीही गलबलून गेली असावी. थोड्या वेळाने दोघी शांत झालो.

‘‘तुझा हा मेकओव्हर कधी झाला गं?”

‘‘ती गंमतच आहे. पाचवीत जायच्या मे महिन्यात बाबांना क्वार्टर्स मिळाल्या. मग आम्ही तिकडे राहायला गेलो. आम्ही म्हणजे मी, आई-बाबा आणि माझा भाऊ. छान नेटकं कुटुंब झालं आमचं. त्यापूर्वी जॉईंट फॅमिली म्हणजे दोन मोठ्या खोल्या आणि घरात पंचवीस-तीस माणसं. त्यात आणखी फक्त जेवायला येणारे पंधरा-वीस खानावळे. पण इथे तीन खोल्या आणि आम्ही चौघंच. त्यामुळे आपणही जगतोय-बिगतोय असं जाणवायला लागलं. ”

हिचं बॅकग्राऊंड असं असू शकेल, असं कधी डोक्यातही नव्हतं आलं माझ्या.

‘‘आमच्या शेजारी एक फॅमिली होती, त्यांची मुलगी सरिता. तिला सगळे रीटा म्हणायचे. तिने तुझी कमी भरून काढली. तिचे डॅड तिच्याबरोबरच मलाही शिकवायचे. त्यामुळे मला अभ्यासातलं खूपसं कळायला लागलं. अभ्यास आवडायला लागला. अगदी तुझ्याएवढे नाहीत, पण ब-यापैकी मार्क्स मिळायला लागले. मग थोडा कॉन्फिडन्सपण आला. तोपर्यंत मी केस विंचरायला, कपडे धुवून इस्त्री करायला वगैरे शिकले होते. तुझ्या डब्यात असायचं ना काय-काय, तसं मी आईला सांगायचे बनवायला. आई रोज नवीननवीन काही तरी करून द्यायची. मग मला शाळेत माझा डबा उघडायची लाज वाटेनाशी झाली. ”

खूप बरं वाटलं ते ऐकून. अर्थात तिला त्या वेळी लाजबिज वाटत असेल, हे तेव्हा माझ्या गावीही नसायचं.

‘‘रीटाला आत्या होती. ती ब्युटिशियनचा कोर्स करायला लागली. मग तिचं होमवर्क आमच्यावर चालायचं. आम्ही नववीत होतो तेव्हा. दोघींच्याही आया विरोध करायच्या, पण आम्ही सगळं यथासांग करून घ्यायचो. आयब्रोज, फेशियल, वेगवेगळे हेअरकट्स, मेकअप. आम्ही तेव्हा पंधरा-सोळा वर्षांच्या होतो, त्यामुळे निसर्गाचाही हातभार लागला. तेव्हाच कधीतरी लक्षात आलं – आपण काय अगदीच ह्या नाही आहोत. हे एअरहोस्टेस वगैरे आत्याचीच आयडिया. तिनेच माझं ग्रुमिंग केलं. नंतर कोर्सलाही गेले. या कोर्सचं सर्टिफिकेट मिळालं ना, तेव्हा मला तुझी खूप आठवण झाली. ”

‘‘काSSय?”

‘‘म्हणजे तशी नेहमीच यायची. पण त्या दिवशी खूपच आली, म्हणून मग पत्ता शोधत-शोधत तुझ्या जुन्या घरी आले, तर कळलं, तुम्ही शिफ्ट झालाय. शेजारचेही सगळे नवीनच होते. तुझा पत्ता कोणालाच ठाऊक नव्हता. गंमत म्हणजे आम्ही शिफ्ट झालो ना चौथीनंतरच्या सुट्टीत, तेव्हा तुला सांगायला मी तुझ्या घरी आले होते, पण तुझ्या घराला कुलूप. मी पण तेव्हा एवढी बावळट होते ना… ना कोणाकडे निरोप ठेवला, ना तुझा पोस्टल ऍड्रेस घेतला. नाही तर आपला कॉन्टॅक्ट राहिला असता ना… आता मात्र कॉन्टॅक्टमध्ये राहू या. ”

तेवढ्यात माझ्या फ्लाईटची वेळ झाली. एकमेकींचा निरोप घेऊन आम्ही निघालो.

काय हा योगायोग! काल तज्ज्ञा आणि आज सुभद्रा. इतक्या वर्षांनी भेटलो.

त्या चौदा-पंधरा वर्षांत पुलाखालून बरंच पाणी गेलं होतं. होत्याचं नव्हतं झालं होतं. वठल्या झाडाला धुमारे फुटले होते. सगळं चित्रच बदलून गेलं होतं – काळ आणि त्याच्या जोडीला नशीब.

संस्कृतच्या कंटकबाईंना कळलं तर त्या म्हणतील, “पूर्वी म्हणायचे – स्त्रीयश्चरित्रं पुरुषस्य भाग्यम्, पण आता मात्र स्त्रीणाम् सुध्दा ‘भाग्यम्’च म्हटलं पाहिजे. ”

— समाप्त —

सौ. गौरी गाडेकर

संपर्क – 1/602, कैरव, जी. ई. लिंक्स, राम मंदिर रोड, गोरेगाव (पश्चिम), मुंबई 400104.

फोन नं. 9820206306

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ. उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

Please share your Post !

Shares

मराठी साहित्य – जीवनरंग ☆ स्त्रीणाम् भाग्यम्… भाग-२ ☆ सौ. गौरी गाडेकर ☆

सौ. गौरी गाडेकर

? जीवनरंग ?

☆ स्त्रीणाम् भाग्यम्… भाग-२ ☆ सौ. गौरी गाडेकर ☆

(‘थोडेच दिवस चालणार आहे हे. एकदा परीक्षा होऊन जाऊ दे. मग सुट्टीत तुला जे जे आणि जेवढं म्हणून खावंसं वाटेल, ते सगळं करीन मी. ‘) इथून पुढे —- 

शेजारच्या टेबलावरून कांद्याच्या भज्यांचा वास आला.

‘‘तज्ज्ञा, भजी खाणार?”

तिचे डोळे लकाकले.

‘‘आता कावीळही बरी झालीय ना!” असं मी म्हटल्यावर ती हसली, पण मोजकंच. शाळेतल्यासारखं खळखळून नाही.

गरमागरम भजी पुढ्यात आल्यावर सगळ्या गोष्टी बाजूला सारून आम्ही भज्यांवरच कॉन्सन्ट्रेट केलं. भजी आणि प्लेटमधले शेंड्यांचे तुकडेसुध्दा संपले.

तज्ज्ञा आता थोडी सावरल्यासारखी वाटत होती.

‘‘परीक्षेच्या वेळी बरी होतीस तू?”

‘‘तसा विकनेस होता, पण पेपर्स व्यवस्थित लिहिले. पपांनी माझी चांगली बडदास्त राखली होती. नंतरही कुठे तरी ट्रॅव्हल करायचा प्लॅन करत होते. पण मीच नको म्हटलं. मला स्वस्थ झोपावंसं वाटत होतं. ती अख्खी सुट्टी मी झोपूनच काढली. दिवसाला बारा-बारा, चौदा-चौदा तास झोपत होते. आयुष्यभराची झोप त्या दोन महिन्यात घेतली. ”

‘‘आणि पपा?”

‘‘ते शांत होते. ‘एकदा कॉलेज सुरू झालं की बारावीच्या अभ्यासाला सुरुवात. झोपू दे आताच किती ते-‘ म्हणून ममीला सांगायचे. रिझल्ट जवळ आला, तसे ते पुन्हा बदलले. मी मेरीटमध्ये येणार, असं ते गृहीतच धरून चालले होते. माझ्या सत्कार-समारंभाची स्वप्नं बघत होते, माझ्यासाठी नव्या कपड्यांची खरेदी झाली. माझी भाषणं त्यांनी लिहून काढली. माझ्याकडून पाठ करुन घेतली. बघता बघता रिझल्टचा दिवस उजाडला. ”

‘‘मग?”

‘‘मला एक्क्याणव टक्के मिळाले. ”

‘‘अरे वा, एवढी आजारी असूनही. ”

‘‘तू ‘अरे वा’ म्हणतेस, पपांनी मात्र मला फेल झाल्यासारखंच वागवलं. ”

‘‘काय सांगतेस…?”

‘‘आमच्या अवघ्या घरावर अवकळा पसरली होती. अगं आरती, मला त्यांनी घरातसुध्दा घेतलं नाही. तुला आठवतं, दार उघडल्यावर आमचा व्हरांडा होता?”

‘‘हो. त्यात तो चपलांचा स्टँड होता आणि त्याच्याशेजारी बूट घालताना बसण्यासाठी खुर्ची होती. ”

‘‘त्याच खुर्चीवर मी बसून होते. अगदी दुपारी शाळेतून आल्यापासून. पपा दार लावून घरात बसले होते. ममीला कितीही वाटलं, तरी पपांपुढे तिचं काहीच चालायचं नाही. संध्याकाळ झाली, रात्र झाली. रात्रीचे नऊ वाजून गेले. त्यांनी ना मला घरात घेतलं, ना काही खायला दिलं. जेवण तर सोडाच, पण घरी आल्यापासून पाण्याचा थेंबही पोटात गेला नव्हता. माझा घसा कोरडा पडला होता. भुकेने पोटात वळवाटे येत होते. पोटातून हात घालून कोणी तरी जीभ, घसा, अन्ननलिका सगळं पोटातलं ओढतंय, असं वाटत होतं. शरीरातलं सगळं पाणी डोळ्यांतून वाहून गेल्यासारखं झालं होतं. ”

ती बोलत होती. मी काहीही न बोलता ऐकत होते.

‘‘दारावर थापा मारुन त्यांना दार उघडायला लावावं, असं वाटत होतं. पण माझ्या मनात आलं, यात माझी काय चूक होती? एवढ्या आजारपणातही मी अगदी टोकाला जाऊन माझा अभ्यास नीट केला होता आणि नाइन्टीवन म्हणजे काही कमी मार्क्स नव्हते. मग मी कशाला माघार घेऊ?

तेवढ्यात व्हरांड्याच्या ग्रिलच्या बाहेर कोणी तरी उभं असलेलं दिसलं. बघितलं तर, आमच्या समोरच्या चाळीत राहणारा मुलगा होता. मी ओरडणारच होते, पण त्याने डाव्या हाताची तर्जनी ओठावर ठेवून मला गप्प राहण्याची खूण केली. उजवा हात ग्रिलमधून आत घालून मला एक पुडी दिली आणि एक पाण्याची बाटलीही.

‘दुपारपासून बघतोय, बाहेरच बसलीयस. काही खाल्लं-पिलं नाहीस, म्हणून आणून दिलं. फेल झाली असलीस तरी काळजी करू नकोस, पुढच्या वेळी नीट अभ्यास कर, होशील पास. ’

त्याच्या हळूवार बोलण्याने खरंच जादू केली. इतका वेळ कोंडून ठेवलेला आवेगाचा बांध फुटला. मी ओक्साबोक्शी रडू लागले.

‘आता रडणं थांबव. थोडं पाणी पी आणि खाऊन घे. ’

मी त्याच्याकडे कृतज्ञतेने पाहत त्याने आणलेले दोन्ही वडापाव खाल्ले आणि घटाघटा पाणी प्याले. ती रिकामी बाटली आणि कागद घेऊन तो निघून गेला. ”

‘‘तुझ्या ममी-पपांना कळलं नाही?”

‘‘नाही. ते बहुधा आतल्या खोलीत असावेत. ”

‘‘तुझे पपा नॉर्मलला कधी आले मग?”

‘‘चार-पाच दिवसांनी. मग ते माझी समजूत घालू लागले- जाऊ दे. दहावीला झालं ते झालं. आता बारावीची सुरुवात आतापासून कर. आणि तब्येत, खाणं-पिणं सगळं व्यवस्थित सांभाळायचं. पण खरं सांगू आरती, माझा सगळा इंटरेस्टच गेला होता. ताणून ताणून रबर तुटतो ना, तसं माझं झालं होतं. दोन्ही काकांना, चुलत भावंडाना शह द्यायला माझं ‘प्यादं’ केलं जातंय, हे मला कळून चुकलं होतं. माझं अभ्यासातलं लक्ष उडालं. मला कॉलेजमध्येही जावंसं वाटेना. ”

आमच्या पुढच्या डिशेश तशाच होत्या. ती बोलत होती, मी ऐकत होते.

‘‘त्यातच दुसरी गोष्ट म्हणजे तो मुलगा मला वरचेवर भेटू लागला. आम्ही एकमेकांच्या प्रेमात पडलो. आम्ही लग्न करायचं ठरवलं. आमच्या घरी बोलण्याचीही सोय नव्हती. त्याच्या घरी विरोध होण्याचा प्रश्नच नव्हता. ”

ती दोन घोट पाणी प्यायली आणि पुन्हा बोलू लागली.

‘‘बारावीच्या परीक्षेच्या आधी दीड महिना मला अठरावं वर्ष पूर्ण झालं. त्याच्या दुस-याच दिवशी आम्ही लग्न केलं. लग्न करून दोन दिवसांकरता आम्ही माथेरानला गेलो. घर सोडण्यापूर्वी मी चिठ्ठी लिहून ठेवली होती. आम्ही माथेरानहून परत आलो, तेव्हा आमच्या घराला कुलूप होतं. मला भेटण्याचा, माझा शोध घेण्याचा प्रयत्नही न करता ते जागा सोडून गेले होते. कुठे गेले, ठाऊक नाही. तुला सांगू आरती, आजपर्यंत मी माझ्या घरच्यांना बघितलंही नाही. ”

तिच्या डोळ्यांना धार लागली होती. मी तिला रडू दिलं. थोड्या वेळानं ती थांबली. मी पुढे केलेल्या ग्लासातलं पाणी तिने एका झटक्यात संपवलं.

‘‘आता ठीक चाललंय ना तुझं? मिस्टर बरे आहेत ना?”

‘‘तो स्वभावाने खूप चांगला आहे. माझी खूप काळजी घेतो. पण आमच्या लाईफस्टाईलमध्ये खूप म्हणजे खूपच फरक आहे गं. त्यांच्या घरातलं कोणीच फारसं शिकलेलं नाही. वडिलांनी जन्मभर टेम्पररी नोक-या केल्या. कधी चार महिने, कधी सहा महिने, तर कधी आठ महिने. पहिली गेल्यानंतर दुसरी मिळेपर्यंत घरीच. हा सर्वात मोठा. त्यामुळे इच्छा असूनही हा फारसा शिकू शकला नाही. एक फुलटाईम, एक पार्टटाईम अशा दोन नोक-या तर पाचवीला पुजलेल्या. नंतरची चार भावंडं. त्यांना अभ्यासात विशेष गती नव्हती. बहिणी दोनदा एका इयत्तेत नापास होऊन घरी बसलेल्या. त्यांच्या लग्नाची जबाबदारी याच्यावरच. शेवटी मीही नोकरी धरली. पण दहावी पास मुलीला- अगदी एक्क्याण्णव टक्क्यांनी झाली म्हणून काय झालं?- कसली नोकरी मिळणार?”

बोलता बोलता ती मध्येच थांबली,

‘‘माझ्या माहेरच्या कोणाशीही माझे संबंध राहिले नाहीयेत गं. आज पहिल्यांदाच मी हे सगळं कोणाशीतरी शेअर केलंय. मी खूप मोठी चूक केलीय गं. माझं अख्खं आयुष्यच उद्ध्वस्त करून टाकलं मी. ”

तिच्या समोरून उठून मी तिच्या शेजारच्या खुर्चीवर जाऊन बसले. तिला जवळ घेतलं. माझ्या खांद्यावर डोकं ठेवून ती रडत होती.

तिच्या रडण्याचा भर ओसरल्यावर मी म्हटलं, ‘‘हे बघ तज्ज्ञा, तुझ्या हातून चूक झाली हे खोटं नाही, पण त्याला तू जबाबदार नाहीस. ”

तिने झटकन मान वर केली आणि माझ्या डोळ्याला डोळा भिडवून विचारलं, ‘‘काय म्हणालीस?”

‘‘तू बरोबर ऐकलंस. तुझ्या हातून झालेल्या चुकीला तू जबाबदार नाहीस. त्यासाठी तुझे वडील जबाबदार आहेत. अगदी शंभर टक्के. त्यांनी तुला अजिबात समजून घेतलं नाही. म्हणून हे पुढचं रामायण घडलं. तुझ्या जागी दुसरं कुणी, अगदी मीही जरी असते, तरी कदाचित अशीच वागले असते. ते वयही असंच असतं. कोवळी मुळं ओलाव्याकडे वळतात ना?”

‘‘खरंच तुला असं वाटतं? की फक्त माझी समजूत घालायला…”

‘‘तुझी शप्पथ, तज्ज्ञा. खरंच मला असं वाटतं. ”

‘‘तुला ठाऊक नाही, आरती. माझ्या मनावरचं केवढं मोठं ओझं उतरलं म्हणून सांगू! इतके दिवस मी हा अपराधाचा गंड घेऊनच जगत होते. ”

‘‘एक सांगू, तुला तज्ज्ञा?”

‘‘काय?”

‘‘शांत डोक्याने विचार कर. आतापर्यंत तू या परिस्थितीला शरण गेलीस. आता तुझ्यातल्या ‘तज्ज्ञा’ला जागं कर आणि तुझं आयुष्य तुझ्या स्वत:च्या ताब्यात घे. पुढे शिक. चांगली नोकरी मिळव आणि तुला हवं तसं वळण तुझ्या आयुष्याला लाव. ”

‘‘थँक्स, आरती. तू माझ्या मनाला उभारी दिलीस. मी नक्की विचार करीन, तू सांगितलंस त्याचा. ”

घरी आले तरी तज्ज्ञाचेच विचार डोक्यात घोळत होते. काम आटोपून सेमिनारच्या पेपर्सवरून नजर फिरवली.

झोपेतही तज्ज्ञाचीच स्वप्नं पडत होती. ती महागातले फ्रॉक घालणारी, नीटनेटकी, अतिशय स्मार्ट तज्ज्ञा आणि टॉकटॉक बूट वाजवत येणारे, आम्हा विद्यार्थ्यांकडेच नव्हे, तर बाईंकडेही तुच्छतेने बघणारे तिचे ते पपा.

अलार्म वाजल्यावर एकदा स्नूझ केला. दुस-यांदा स्नूझ करायला गेले, तेव्हा लक्षात आलं, फ्लाईट गाठायची आहे.

मग धावपळ करत तयार होऊन निघाले, तर उशीरबिशीर काही झाला नव्हता. सिक्युरिटी चेक वगैरे आटोपूनही तब्बल सव्वा तास बाकी होता. मग पुस्तक काढून वाचत बसले. मध्ये-मध्ये डोळे मिटत होते.

– क्रमशः भाग दुसरा 

सौ. गौरी गाडेकर

संपर्क – 1/602, कैरव, जी. ई. लिंक्स, राम मंदिर रोड, गोरेगाव (पश्चिम), मुंबई 400104.

फोन नं. 9820206306

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ. उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

Please share your Post !

Shares

मराठी साहित्य – जीवनरंग ☆ स्त्रीणाम् भाग्यम्… भाग-१ ☆ सौ. गौरी गाडेकर ☆

सौ. गौरी गाडेकर

? जीवनरंग ?

☆ स्त्रीणाम् भाग्यम्… भाग-१ ☆ सौ. गौरी गाडेकर ☆

गुरुवार असल्यामुळे शेवटचं लेक्चर नव्हतं, त्यामुळे लवकरच निघता आलं. उद्या सकाळची फ्लाईट. पहाटेच निघावं लागणार. तसं पॅकिंग ऑलमोस्ट झालंय म्हणा. तेव्हा घरी जाऊन मस्तपैकी ताणून द्यायला हरकत नाही.

बसच्या रांगेत उभी राहिले. ऍज युज्वल, बसचा पत्ता नव्हता. समोर लक्ष गेलं तर एक बाई रस्ता क्रॉस करत होती. डावी-उजवीकडे न बघता माझ्याचकडे बघत येत होती. मग माझीच जबाबदारी असल्यासारखं मी कुठून वाहन येत नाही ना, ते बघितलं. रेड सिग्नल असावा. दोन्ही बाजूंना रस्ता रिकामाच होता.

‘‘आरतीच ना तू?”

मी चमकून तिच्याकडे पाहिलं. मला अगदी नावानिशी ओळखत होती.

ती कोण ते मात्र मला आठवेना. फिकुटलेला गोरा रंग, फरकटलेलं मोठं कुंकू, विस्कटलेले केस, कशीतरीच गुंडाळलेली हलक्यातली साडी…

‘‘तू आरती नाहीयेस?” मला अगदी हक्कानं अगंतुगं करत होती.

‘‘मी आरतीच आहे. पण तुम्ही…”

‘‘ओळखलं नाहीस ना?” ती दुखावली गेल्याचं तिच्या सुरातून पटकन जाणवत होतं.

‘‘तसं बघितल्यासारखं वाटतंय कुठे तरी. ”

‘‘म्हणजे नक्की आठवत नाहीय की ओळख द्यायची नाही? आठवत नसेल तर ठीक आहे. मी सांगेन माझं नाव. पण ओळख द्यायची नसेल, तर तसं सांग म्हणजे मी सरळ निघून जाईन. ”

खरं तर तिच्या बोलण्याचा मला राग आला, पण ते दुखावलेपण… मी टक लावून तिच्याकडे पाहू लागले. एकीकडे मेमरीच्या एकेका कप्यांत डोकावून बघत होते. कुठे बरं भेटलो असू आम्ही? पोस्टग्रॅज्युएशन तर नक्कीच नाही. कॉलेज, शेजारी, आईच्या शेजारी, जुन्या घराच्या शेजारी, शाळा, प्रायमरी शाळा…

‘‘ओह, तज्ज्ञा तू?”

तिला खरोखरच खूप आनंद झाला.

‘‘सॉरी तज्ज्ञा, मी पटकन ओळखलंच नाही तुला. कशी आहेस तू?” तिचे डोळे भरुन आले.

तेवढ्यात बस आली. मग आम्ही सरळ बसची रांग सोडून बाहेर पडलो.

‘‘तुला वेळ आहे ना… चल, आपण कुठे तरी बसून गप्पा मारू या. ” असं मी विचारल्यावर ती लगेचच तयार झाली.

माझ्या डोळ्यांवर माझा विश्वासच बसत नव्हता. शाळेत असतानाची, छान कडक इस्त्रीचा युनिफॉर्म घातलेली, मऊशार केसांचा बॉबकट केलेली, गोरीपान, तेजस्वी, डौलदार तज्ज्ञा.

चौथीच्या सेकंड टर्ममध्ये ती नव्यानेच शाळेत आली. ती वर्गात शिरली मात्र, आम्ही सगळ्याच जणी तिच्याकडे टकामका बघत राहिलो.

मराठीचा तास चालू होता. बाईंनी तिचं नाव विचारलं.

‘‘तज्ज्ञा काळे. ”

‘‘आरती, तू हायेस्ट आली होतीस ना मराठीत?”

मी कॉलर ताठ करून उभी राहिले.

बाईंनी मला जवळ बोलावलं. माझ्या हातात खडू दिला आणि फळ्यावर तिचं नाव लिहायला सांगितलं. मी अतिशय सुरेख अक्षरात तिचं नाव लिहिलं – ‘तज्ञा काळे. ’

‘‘काय गं, बरोबर लिहिलंय का हिने तुझं नाव?”

‘‘चूक”, असं म्हणून, स्वत: अगदी मोठी विद्वान असल्यासारखा चेहरा करुन, तिने डस्टरने मी लिहिलेलं अख्खं नाव पुसलं आणि पुन्हा नव्याने लिहिलं – ‘तज्ज्ञा काळे. ’

मला रागच आला तिचा. एक तर असलं कसलं नाव! दुसरं म्हणजे ‘अर्धा ज’ लिहायला राहिला, तर त्यासाठी अख्खं नाव कशाला पुसायला पाहिजे? मी विचारलं तिला तसं.

‘‘मग ते अव्यवस्थित दिसलं असतं. मला सगळ्या गोष्टी व्यवस्थितच लागतात. ”

आखडू कुठची… गेली उडत.

मग बाईंनी तिला तिच्या नावाविषयी विचारलं. तर समजा, शब्दांनी तोंड तुडुंब भरलंय आणि त्यांना बाहेर पडायला थोडीशी वाट मिळालीय, म्हटल्यावर कसं होईल, तसं तिने भराभर बोलायला सुरुवात केली.

‘‘माझे दोन्ही काका डॉक्टर आहेत. एक चाइल्ड स्पेशालिस्ट आणि दुसरे इ. एन. टी. स्पेशालिस्ट आहेत. मीही डॉक्टर व्हावं असं माझ्या वडिलांचं स्वप्न आहे. मी डॉक्टर होऊन पुढे स्पेशालिस्ट व्हावं, असं त्यांना वाटतं. कसली स्पेशालिस्ट ते त्यांनी अजून ठरवलेलं नाही. पण मी स्पेशालिस्ट होणार हे नक्की. स्पेशालिस्ट म्हणजे तज्ज्ञ आणि मी मुलगी म्हणून तज्ज्ञा. ’’

बाईंनी तिला नेमकं माझ्याशेजारीच बसवलं.

थोडं चालावं लागलं, तरी निवांतपणे बसता येईल, म्हणून आम्ही जरा आतल्या रस्त्यावरच्या हॉटेलमध्ये गेलो. बनवायला जास्त वेळ लागणा-या पदार्थांची ऑर्डर दिली.

‘‘तुझं मेडिकल झालं का गं पुरं?” मी विचारलं.

ती दोन मिनिटं काहीच बोलली नाही. तिचे डोळे भरून आले. तिने ओठ घट्ट मिटून घेतले. बहुधा आवंढाही गिळला असावा.

‘‘इफ यू आर नॉट कम्फर्टेबल, लेट अस नॉट डिस्कस एनिथिंग. आपण शांत बसू या. खाऊया. कॉफी पिऊया आणि निघूया. ”

‘‘असं नको ना गं म्हणू, आरती. मला तुझ्याशी खूप खूप बोलायचं आहे. म्हणून तर…”

मी तिच्या खांद्यावर हात ठेवला. ‘‘बोल, मी ऐकतेय. तुला जे सांगावसं वाटतंय ते सांग. तुला जे सांगायचे नसेल ते…”

‘‘मला सगळं सांगायचं आहे. ”

तिने पदराखाली ब्लाऊजच्या डाव्या बाजूला वरच्या भागात हात घातला आणि रुमाल बाहेर काढला. चेहरा खसाखसा पुसून रुमाल परत आत ठेवला.

‘‘खरं सांगू? मी डॉक्टर व्हावं, असा जो अट्टाहास होता ना पपांचा, त्यामुळेच वाट लागली माझ्या आयुष्याची. ”

ती थोडा वेळ काहीच बोलली नाही. बहुधा शब्दांची जुळवाजुळव करत असावी किंवा कुठून सुरुवात करावी वगैरे… मीही स्वस्थ बसून राहिले.

‘‘तुला आठवतं आरती, अगदी अर्ध्या नाही तर एका मार्कासाठीसुध्दा बाईंशी भांडायचे ते. मी लहानच होते तेव्हा. शिवाय एखादा का होईना, मार्क वाढतोय, म्हटल्यावर मला त्यात काही गैर वाटायचं नाही. अर्थात तुला त्रास होत असेल त्याचा. ”

‘‘हो. मला हातात आलेल्या पहिल्या नंबरवर पाणी सोडावं लागायचं. त्यामुळे तू दुस-या शाळेत गेलीस तेव्हा मला हायसं वाटलं. रागावू नकोस हं, असं बोलले म्हणून. ”

ती हसली.

‘‘त्यांनी माझी शाळा का बदलली माहीत आहे?”

‘‘तुम्ही दुसरीकडे रहायला गेलात म्हणून ना!”

‘‘नाही. एस. एस. सी. ला मेरिटमध्ये यावं म्हणून त्यांनी मला त्या चांगल्या शाळेत घातलं आणि ती शाळा जवळ पडावी म्हणून तिथे घर घेऊन आम्ही शिफ्ट झालो. ”

‘‘बापरे, असं पण असतं?”

‘‘पपांचं होतं. मी एस. एस. सी. ला असताना तर आमचं अख्खं घरच एस. एस. सी. ला असल्यासारखं वाटत होतं. एक तर शाळा, शाळेचा क्लास, शिवाय बाहेरचा क्लास या सगळ्यांचे होमवर्क्स, शाळेच्या टेस्ट सीरिज, बाहेरच्या टेस्ट सीरिज, शिवाय प्रायव्हेट ट्यूशन्स लावायचंही त्यांच्या मनात होतं. पण वेळच नव्हता, त्यामुळे त्यांचा नाइलाज झाला. ”

मेरिट लिस्टमध्ये तिचं नाव वाचल्याचं मला आठवत नव्हतं. तिला विचारू की नको…

‘‘घरातही जेवताना, आंघोळ करताना ते पुस्तकं घेऊन मला वाचून दाखवत असायचे. शेवटी तर मला अभ्यासाचा उबग आला. प्रिलिम चालू असतांना मला कावीळ झाली. एवढा विकनेस आला होता की, शेवटचे दोन पेपर मी धड लिहूही शकले नाही. अर्थात माझा आधीचा रेकॉर्ड बघून टिचर्सनी कन्सिडर केलं, पण पपांचं मात्र धाबं दणाणलं. ”

‘‘येस. आय कॅन इमॅजिन. ”

‘‘मी लवकरात लवकर बरी व्हावी, म्हणून त्यांनी डॉक्टरांना स्ट्रॉंग औषधं द्यायला लावली. माझा अशक्तपणा अजूनच वाढला. तरीही बाकीचा दिनक्रम तसाच चालू होता. त्यांचं आपलं, ‘बस, आता एकच महिना राहिला’, ‘ओन्ली थ्री विक्स. तेवढी कळ सोस. ’, ‘आठच दिवस. मग भरपूर सुट्टी. तू म्हणशील तिथे जाऊ या आपण. ’ चालूच. माझ्या डोक्यावर बसून माझ्याकडून अभ्यास करून घ्यायचे ते. त्यासाठी रजा घेऊन घरी राहिले होते ते. ”

‘‘आणि आई?”

‘‘ममीला तर ते सतत ओरडत रहायचे, ‘तिला कावीळ झाली, त्याला तू जबाबदार आहेस. आता तरी जागी हो. डाएटिशीयनकडून लिहून आणला आहे, अगदी तस्साच डाएट तिला दे. तसूभरही फरक होता कामा नये. ’ आणि मला जरी एखादा पदार्थ आणखी खावासा वाटला, तरी मिळायचा नाही आणि दुसरं काहीतरी नको असलं, तरी ते गिळावं लागायचं. ममी बिचारी माझी समजूत घालायची, ‘थोडेच दिवस चालणार आहे हे. एकदा परीक्षा होऊन जाऊ दे. मग सुट्टीत तुला जे जे आणि जेवढं म्हणून खावंसं वाटेल, ते सगळं करीन मी. ‘ ”

– क्रमशः भाग पहिला 

© सौ. गौरी गाडेकर

संपर्क – 1/602, कैरव, जी. ई. लिंक्स, राम मंदिर रोड, गोरेगाव (पश्चिम), मुंबई 400104.

फोन नं. 9820206306

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ. उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

Please share your Post !

Shares

मराठी साहित्य – जीवनरंग ☆ ‘पुनर्मृत्यू…’ – भाग – २ ☆ श्री संभाजी बबन गायके ☆

श्री संभाजी बबन गायके

? जीवनरंग ?

‘पुनर्मृत्यू…‘ – भाग – १ श्री संभाजी बबन गायके 

एक सैनिक पुनः एकदा मरताना !

(तिचा स्वत:चा हक्काचा माणूस म्हणजे मी जगात नसताना? पाच महिन्यांचे सासर की सव्वीस वर्षे सांभाळलेले माहेर! ती माहेरी गेली यात नवल ते काय?) – इथून पुढे – 

शिवाय आमचे थोड्या थोडक्या वर्षांचे नव्हे तर आठ वर्षांचे प्रेमजीवन होते लग्नाआधी.या आठ वर्षात प्रत्यक्षात भेटी अत्यंत मोजक्या घडलेल्या असल्या तरी दीर्घ संवाद होत असे…या प्रेमात काळाचे भान नसते! आयुष्यभर एकमेकांचे होण्याच्या आणाभाका घेतल्या जातात! अशा स्थितीत एकमेकांत गुंतले जाणे किती साहजिक आहे,याची कल्पना ज्यांनी असे अनुभवले आहे,त्यांनाच येऊ शकेल. अवघ्या चाळीस दिवसांचा सहवास लाभलेल्या हुतात्मा कॅप्टन विक्रम बात्रा यांच्या वागदत्त वधूने आज पंचवीस वर्षे उलटून गेली तरी विवाह केलेला नाही,हे तुम्हांला माहित असेलच. कित्येक वीरपत्नी वैवाहिक आयुष्याचं सुख विसरून जाऊन पतीच्या नावासाठी सैन्यात अधिकारी झाल्या आहेत…हे सर्व प्रेमापोटी होतं..आणि ही सर्वोच्च त्याग भावना आहे! सामाजिक व्यवहाराला हे पटो न पटो…आहे ते आहे !

स्मृती मी सियाचीनला ड्यूटी वर निघून गेलो त्यावेळी आमच्या घरापासून दूर असलेल्या एका शहरात राहणा-या माझ्या बहिणीकडे तात्पुरती रहायला गेली होती. तिच्याकडे माझ्या काही चीज वस्तू होत्या…माझे हे असे झालेले…म्हणून तिने माहेरी निघून जाताना त्या वस्तू सोबत नेल्या…माझी आठवण म्हणून. यात गैर ते काय? बरं, माझ्या घरून निघताना ती काही भांडून नव्हती निघालेली…आईला विचारून गेली होती! असो.

खरा दैवदुर्विलास तर इथून सुरू होतो…मी गेल्याला सुमारे वर्ष उलटून गेले होते आणि अर्थातच जनता मला विसरूनही गेली होती. राष्ट्रपतीभवनातील शौर्य पदके वितरणाचा विडीओ वायरल झाला! माझी आई आणि स्मृती यांचे चेहरे पाहून सारा समाज विव्हल झाला! विशेषत: स्मृतीविषयी सा-यांच्याच मनात कणव दाटून आली…आणि हे साहजिकच होते! तिचे दु:ख आभाळाएवढे! आणि माझी आईही हे मान्य करते..ती म्हणते “मी आई म्हणून अंशुमानचा अगदी शेवटपर्यंतचा जीवनप्रवास अनुभवला,यातील आनंद उपभोगला. पण स्मृतीला हे भाग्य खूप अल्पकाळ लाभले!

माझ्या जाण्यानंतर जवळपास वर्ष उलटून गेले होते. स्मृती माहेरी होती. तोवर तिनेही काही विचार करून ठेवला असेल. ती इतकी धीराची आहे की, माहेरी गेल्यानंतर केवळ दहाच दिवसांत ती एका शाळेत शिकवायला जायलाही लागली होती…मनाला बांधून ठेवण्यासाठी! आणि या काळात तिने लष्करी नियमांना अनुसरून काही आर्थिक व्यवहार विषयक कागदोपत्री बदल करूनही घेतले होते. शेवटी तिलाही तिचे आयुष्य पुढे रेटायचे आहेच की! माझ्या वडिलांना त्यांची पेन्शन मिळतेच आणि इतर अनुषंगिक लाभ सुद्धा. त्यामुळे तिच्या आर्थिक व्यवहारांचा आणि वडिलांच्या व्यवहारांचा तसा काही संबंध नव्हता.

मा.राष्ट्रपती महोदयांनी कीर्तीचक्र परंपरेनुसार पत्नी म्हणून स्मृतीच्याच हाती दिले. आई आणि स्मृती यांनी कीर्ती चक्राला हात लावलेला आहे, असा फोटोही काढला गेला. हे कीर्ती चक्र स्मृती माहेरी घेऊन गेली! स्मृती जर सासरीच राहणार असली असती तर कीर्ती चक्र अन्यत्र नेले जाण्याचा प्रश्नच नव्हता. आणि किमान ते प्राप्त झाल्याच्या वेळी तरी स्मृतीने कोणाताही निर्णय घेतलेला नव्हता. त्यामुळे याबाबत झालेल्या कोणत्याही चर्चांना काही अर्थ नव्हता.

यात माझ्या आई-वडिलांची भूमिकाही विचार विचारात घेण्यासारखी आहे, हे ही खरे आहे. जन्मदात्या आई-वडिलांकडे दिवंगत मुलाला मिळालेले शौर्य पदक असावे की पत्नीकडे असावे, यावर कायदा काहीही निर्णय देऊ शकत नाही. याबाबत वडिलांनी ‘नेक्स्ट ऑफ किन’ चा नियम बदलावा,अशी मागणी सरकारकडे केली आहे. शिवाय मला देण्यात आलेल्या कीर्ती चक्राची आणखी एक प्रतिकृती करावी, आणि ती त्यांना देण्यात यावी. त्याबद्दल संरक्षण खाते विचार करेल तेंव्हा करेल. असो. इथपर्यंत ठीक होते! पण आमच्या कुटुंबाच्या बंद दाराआड गोष्टी चर्चेने ठरवता आल्या असत्या. यात मिडीया कुठून आला? लोकांच्या वक्तव्यातील निवडक वाक्ये अधोरेखित करायची आणि खूप काही झाले आहे,असा आभास निर्माण करायचा प्रयत्न केला जाणे काही नवे नाही. “बहुयें तो घर से भाग जाती हैं!” हे वाक्य त्या वृत्तवाहिनीने उचलून धरले…आणि एका क्षणात स्मृती अनेकांसाठी खलनायिका ठरली! ग्रुप इंश्युरंस स्कीम मधून आलेले एक कोटी रुपये सेनादलाने स्मृती आणि माझे आई-वडील यांच्यात नियमानुसार वाटून दिले! उत्तर प्रदेश सरकारने दिलेले पन्नास लाख रुपयेसुद्धा आई-वडिलांना पस्तीस आणि स्मृतीला पंधरा लाख असे विभागून दिले गेले! दरमहा जी पेन्शन मिळणार आहे, त्यातही नियमानुसार योग्य ती विभागणी होणार आहेच. याबद्दल स्पष्ट काहीही न सांगता काही तथाकथित फुकट-पहारेक-यांनी “स्मृती कीर्ती चक्र आणि सारे पैसे घेऊन माहेरी निघून गेली” अशी आवई उठवली. यातील कीर्ती चक्र घेऊन गेली हे खरेच होते आणि तिच्या हक्काचेही. काही रील्सवाल्यांनी भलत्याच एका महिलेचा विडीओ दाखवून ती स्मृती असल्याचे भासवले आणि पैसे कमावले…लोकांना असे काही तरी बघायचे असतेच! यावर खुद्द सैन्यादलाला पुढे येऊन स्मृतीच्या बाजूने खुलासा करावा लागला!

आणि कहर म्हणजे आजकाल कुत्र्यांच्या छत्र्यांप्रमाणे उगवलेल्या फेसबुक पेजवाल्यांनी,रीलवाल्यांनी मनाला येईल ते लिहिले,दाखवले आणि त्यावर लाखो मूर्खांनी मुक्ताफळे उधळली! नशीब मला त्या सर्व कमेंट्स वाचायला लागल्या नाहीत…! एका नतद्रष्ट माणसाने तर अशी अश्लील टिपण्णी केलीय स्मृतीविषयी की महिला आयोगाला पुढे येऊन त्याच्याविरोधात तक्रार दाखल करावी लागली!

माझे पालकांचे वर्तन योग्य की स्मृतीचे याचा निर्णय कोणताही कायदा देऊ शकणार नाही. हे सर्व सामोपचाराने घ्यायला पाहिजे..निदान माझा मान राखावा म्हणून तरी! मला स्मृती आणि माझी आई,माझे वडील हे सर्व प्रिय आहेत. माझ्या वडिलांनी त्यांच्या विचारसरणीनुसार गोष्टी मांडल्या,आईने तिच्या मनाने काही गोष्टी मांडल्या…पण निर्णय स्मृतीला घेऊ द्यात…एवढेच मला सांगायचे आहे. यापैकी कुणावरही चिखलफेक झालेली मला पहावणार नाही! कायदा,नियम यांचा सखोल अभ्यास केल्याशिवाय कुणीही वक्तव्ये करू नका. कीर्ती चक्र कुणाकडेही राहिले तरी ते माझ्या बलिदानासाठी मला दिले गेले आहे,हे विसरता कामा नये. माझ्या आई-वडिलांचा त्याग,दु:ख कशानेही कमी ठरत नाही, आणि स्मृतीच्या वेदनाही मोठ्या आहेत. सर्वशक्तीमान काळ सर्व ठीक करेल.

मिळालेली रक्कम लाटून सासू-सास-यांना वा-यावर सोडून गेलेल्या काही विधवा आहेतच आणि विधवा सुनेला विविध मार्गांनी जगणे नकोसे करणारे सासरकडचे लोकही कमी नाहीत! विधवेच्या पैशांकडे पाहून तिच्याशी विवाह करू पाहणारेही महाभाग आहेतच. स्त्रीचा नवरा गेला म्हणजे ती ‘उपलब्ध’ अशी धारणा बाळगणारे सुद्धा आपल्यातच आहेत. राजस्थानची चुडा प्रथा तर एक स्वतंत्र अभ्यासाचा विषय व्हावा! एकूणात “हाय अबला! यह तेरी कहानी…आंचल दूध और आंखो में पानी” हे चित्र काही बदलत नाही समाजातले! पण एक चांगली बाब म्हणजे या दोन्ही घटकांना न्याय देण्यासाठी समाजातील काही जाणती मंडळी,संस्था कार्यरत आहेत. सेनेतील अधिका-यांच्या पत्नी AWWA नावाच्या संस्थेच्या माध्यमातून सैनिकांच्या परिवारांच्या कल्याणाचे कार्य करत असतातच. निवृत्तीवेतन,शौर्य गाजवल्याबद्दल दिले जाणारी विशेष रक्कम, सैनिकांच्या विधवा पत्नी,त्यांची अपत्ये,विधवांचे पुनर्विवाह यांतील कायदेशीर गुंतागुंती मोठ्या आहेत. पण आपली न्यायप्रणाली सक्षम आहे…उशीर होऊ शकतो पण न्याय देण्याचा प्रयत्न केला जातो. विशेष कामगिरी करीत असताना प्राणार्पण केलेल्या सैनिकांच्या विधवा पत्नीला देय असणारा एक विशेष लाभ, तिने जर त्या सैनिकाच्या धाकट्या भावाशी विवाह केला तरच दिले जाण्याचा एक विचित्र नियम पूर्वी प्रचलित होता. २०१९ मध्ये यात आवश्यक बदल करण्यात आला आहे…बदल व्हायला वेळ लागतो आपल्या व्यवस्थेत! पण सैनिकांसाठी आणि त्यांच्या परिवारासाठी जनतेच्या मनात प्रचंड आदर,सहानुभूती आहे,हे मी जाणतो! यासाठी खरोखर तळमळीने काम करणा-या व्यक्ती,संस्थाही आहेत. एकच विनंती आहे…अनाधिकाराने कुणीही जीभा उचलून टाळ्याला लावू नका ! या गोष्टी माझ्यासारख्या एकदा मृत्यू पावलेल्या सैनिकाला सतत पुनर्मृत्यू देत राहतात !…मला भारतमातेच्या सेवेसाठी पुनर्जन्म मिळावा…असले सततचे मरण नको ! जय हिंद ! खुश रहना देश के प्यारो…अब हम तो सफर करते है !

भारतमातेचा दिवंगत पुत्र, 

अंशुमन — 

– समाप्त –

© श्री संभाजी बबन गायके 

पुणे

9881298260

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – श्रीमती उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

Please share your Post !

Shares
image_print