Category: जीवनरंग

☆ दादांचे नर्सिंग होम ☆ म. ना. दे. (श्री मयुरेश देशपांडे) ☆

” आक्के किती प्रकारचे नाष्टे बनवती गं? खाणारी तोंड तरी नक्की किती? “

“अगं काय सांगू, खाणारी तोंड दहा बाराच आहेत. पण प्रत्येकाच्या निराळ्या तऱ्हा. बरं त्यांना या वयात या अवस्थेत नाही म्हणायला मला नाही आवडत. म्हणून करते जमेल तसं. हे बघ ए तायडे, हे नर्सिंग होम तुझ्या दादांनी जरी उभारले असले तरी याला आईची माया या आक्केने लावली आहे. लोकांना उगा वाटते, दादांच्या औषधाने पेशंट बरे होतात म्हणून. तो हातगुण या आक्केचा आहे.”

” आक्के एवढा हातगुण आहे तर, तू का नाही डॉक्टरी शिकली? “

” शिकले असते हो, पण मला तुझ्या आई वडिलांसारखे आईवडील नाही ना लाभले. मी लहान असताना आईवडील  पाठोपाठ गेले. दादा वहिनींनी पोटच्या पोराप्रमाणे वाढविले. पण हे ओझे ते तरी किती वागवणार? वयात आले आणि दिले लग्न लावून. पण तुझ्या दादांच्या रूपाने देव भेटला बघ मला.”

” हो का? मग तुझ्या या देवाने का नाही तुझे शिक्षण पूर्ण केले?”

“अगं सगळ्यांच्या नशिबी का कर्वे येतात? पण दादांनी मला कमी मात्र काही पडू दिले नाही एवढे नक्की. शेवटी सरकारी डॉक्टराच्या पदरी किती नी काय पडणार. पण जेवढे त्यांच्या पदरी पडले तेवढे निमूटपणे गोळा करून माझ्या ओंजळीत ठेवले. कधी पैशाचाही हिशेब विचारला नाही बघ.”

“आक्के पाठीमागे दादांचे एवढे कौतुक करते आणि समोर आले की व्हस व्हस करते.”

” का नको करू? अगं निवृत्ती मिळाली, म्हटले आता करतील थोडा आराम. या वयात तरी मिळेल निवांतपणा. पण कसले काय? जेवढे पैसे मिळाले तेवढे पैसे गुंतवून हे नर्सिंग होम उभारले. ना दागिना ना कपडा. वर म्हणे, समाजाने दिलेले समाजासाठी वापरले.”

” पण अनुदान मिळाले ना गं नर्सिंग होमला?”

” कसले अनुदान गं, चार स्वयंसेवी संस्था मदत करतायत म्हणून चाललेय बघ सगळे. मागे कोणाच्या सांगण्यावरून केला होता अर्ज. पण पुढे जाऊन कोणाशी बोलायला नको का? दोन खेपा घालायला नको का? कसले काय, सरकारकडून मिळाले तेवढेच खूप आहे, आणखी काही नको असे म्हणत बसले घरी.”

” पेशंटचे नातेवाईक तरी …

” अगं दवाखान्याला पैसा उरला नाही की, टाकतात आणून इथे. वर परत मागे वळून बघणे नाही. कितीदा तर दादांनी फोन करून बोलावले, तरी येत नाहीत. मग सांभाळतो आम्हीच दोघे.”

” आणि मी येते ते अधूनमधून ? “

” कोण तू? माहेरवाशीण म्हणून येतेस आणि माझी कामे वाढवतेस.”

” असे गं काय आक्का. बाकी तुझ्या तोंडून हे सारे ऐकायला भारी वाटते. तुझ्या नी दादांच्या संसाराची शाहिरीच जणू.”

” हं झाडावर नको चढवायला. तुझ्या आवडीचे पोहे केले आहेत. अगदी तुला आवडतात तसे साखर, लिंबू, खोबरे, कोथींबीर सगळे घालून. खा गरम गरम आणि कर आराम आत जाऊन.”

लेखक : म. ना. दे.

(होरापंडीत मयुरेश देशपांडे)

+९१ ८९७५३ १२०५९ 

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ. उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

☆ नवी नवरी नि जुनी नवरी – लेखक – अज्ञात ☆ प्रस्तुती – श्री नीलेश कामथे ☆

कालच ओळखीत एका ठिकाणी भेटायला गेले होते. नुकतंच लग्न झालं होतं त्यांच्या मुलाचं. साधारण महिना झाला असेल, लग्नानंतरचे सगळे सोपस्कार होऊन रुटीन लाईफ सुरू झाले होते.

सहजच विचारलं ‘ सून बाई  कुठायत?’ तेवढ्यात ती आलीच ऑफिसमधून. एक छानसं स्माईल देऊन आलेच सांगून आत पळाली.. मनात म्हंटलं, ही कशाची येते आता, दोन गोष्टी करून निघूयाआपणच.  त्यांना म्हणत होते मी “आता तुम्हीच या श्रमपरिहाराला माझ्याकडे.”

सून कपडे बदलून आलीसुद्धा बाहेर. थेट आमच्यात येऊन बसली. म्हणाली, “ हो नक्की येतील, पण  तुम्ही बसा आता. मस्त पोहे खाऊन जा, आणि पुढल्या वेळी ठरवून जेवायलाच या.”

मला आश्चर्य वाटलं. मीही सुखावले, दिलखुलास दाद दिली, तिचं माझ्या स्टाईलने कौतुकही केलं. तीही खुलली, म्हणाली, “ तुम्ही बसा बोलत. मी पोहे घेऊन येतेच.”  मी त्यांच्याकडे वळून म्हंटलं, “ वाह काय लकी आहात हो, काय गोड आहे सून तुमची.”

त्या म्हणाल्या, “ अगं हो तुझाच पॅटर्न युज करतेय, “प्रेम द्या अन् प्रेम घ्या.”  “ अरे वा, मस्त परिणाम साधलात की, नक्की काय केलंत ?”

त्या म्हणाल्या, “ विशेष काही नाही गं. ती हनिमूनवरुन आल्यावर तिला पूर्ण आराम दिला. म्हंटलं तू सात दिवस पूर्ण आराम कर. सगळी कामाची पद्धत, वेळा, बारीक बारीक लक्ष देऊन फक्त बघ. करू ही नको नी बोलू ही नको, जे आवडेल ते आवडलं या काॅलममध्ये, जे नाही आवडलं ते नाही आवडलं या काॅलममध्ये, मात्र कारणासहित लिही आणि सात दिवस कमी वाटले तर  सांग.आपण जास्ती दिवस ठेवू, ती नको म्हणत होती, पण मी ऐकलेच नाही.”

“अगदी त्याच सात दिवसात तिनी मला कोणत्या नी कशा प्रकारे मदत करावी अशी माझी अपेक्षा आहे हे मी लिहून ठेवलं. झालं– सात दिवस अगदी मजेत घालवले. मी काम करत असतांना ती माझ्या अवतीभवती राहिली आणि मला कळले, हिला माणसे आवडतात. मी काम करताना कधीच बेडरूममध्ये जाऊन बसली नाही. मग मीही तिच्याशी बोलता बोलता तिच्या सवयी, आवडीनिवडी जाणून घेतल्या. आपल्या घरच्या पद्धती, रीती रिवाज, आला गेला, कामाच्या वेळा कशा सांभाळायच्या, हे, ती बोअर होणार नाही इतपतं तिला समजेल असं ऐकवलं.”

“तीही आवडीने ऐकत होती, टिपण करत होती, घर आवरताना मध्येमध्ये तिच्याही आवडीनिवडी सांगत होती. एकंदर ती उत्साहात होती. मग मीही खुष होते. सात दिवस अगदी मजेत गेले. तिला माझं एकूण एक काम आवडलं गं, आमची गट्टी तिथेच जमली. आम्ही एकमेकींची टिपणं वाचली नि मुख्य म्हणजे तीच लक्षात ठेवून वागतोय. तिला स्वयंपाकात खूप इंटरेस्ट होता पण अजिबात सवय नव्हती. तेव्हा ती म्हणत होती, तुम्ही शिकवलंत तर मीही तयार होइन. तुम्ही सकाळी करा नि संध्याकाळी मला सगळं शिकवा. पुन्हा दुसऱ्या दिवशीची तयारी माझ्याकडून करून घ्या म्हणजे तुम्हालाही बरे नि मी ही शिकीन. आणि हे असं सगळं १५ -२० दिवस झाले चाललंय, पण मस्त चाललंय आमचं.”

ऐकूनही खूप छान वाटलं. इतक्यात गरमागरम पोहे आलेच. तिच्या लाघवी, खेळकर हास्यविनोदाने पोहे आणखी रुचकर लागले. खूप बरं वाटलं,पाहून ऐकून.

हल्ली होतंय काय, सासू सुना एकमेकींशी अशा दिलखुलास बोलताना दिसत नाहीत. वाटतं, दोघांनीही एकमेकींना समजून घ्या. एकमेकींची मतं जाणून ऐकून घ्या. एकमेकींना आधार वाटेल अशा वागा. एकमेकींचे दोष पटकन दाखवून भांडत बसण्यापेक्षा छोट्या छोट्या गुणांचीही दखल घ्या- ती ही मनापासून. आपापली मते एकमेकींवर लादू नका, सकारात्मकतेने, नीट प्रेमाने, आपलेपणाने सांगा, एकमेकींच्या चुका नीट समज देऊन पदरात घ्या. सर्वात महत्वाचे म्हणजे एकमेकींचा आदर करा. घर कामाची वाटणी आपला वेळ आपल्या क्षमता बघून नीट समजून उमजून केलीत तर खटके उडणारच नाहीत.

सासूनेही येता जाता स्वपुराण न लावता, टोमणे न मारता, माझं अच्छ नि माझं तच्छं. हे सांगत बसण्यापेक्षा दोघी मिळून सुवर्णमध्य साधून सुनेशी जवळीक निर्माण होईल असेच पाहावे. सगळी कामं एकदम न लादता टप्याटप्याने सांगावीत. नवीन घरात रुळतांना तिलाही वेळ द्यावाच लागेल. संयम आणि प्रेम असेल तर अपेक्षित यश मिळेलच, पण थोडा काळ जाऊ द्यावाच लागेल.

सुनेने सुद्धा वागता-बोलताना नीट विचार करावा. सतत माहेरच्या कौतुकाचे टुमणे लावण्यापेक्षा सासरीही आपुलकीने राहावे. अगदी एखादा पाहुणा आल्यावर जसे आपले त्याच्याकडे सगळे लक्ष असते, अगदी तसेच किंबहुना त्यापेक्षा जास्त लक्ष सुनेकडे सगळ्यांचेच– म्हणजे धुणी भांडी, केरलादी करणाऱ्या बायकांपासून ते थेट शेजारीपाजारी नि आला गेलाही निरखून बघत असतात सुनेकडे. हीच तर खरी कसोटीची वेळ असते. याच वेळी नीट जबाबदारी नि मर्यादा ओळखून वागावे. एखादे काम जास्तीचे पडले तर कुरकुर न करता आनंदाने करावे. घरातले वातावरण आपल्यामुळे बिघडणार नाही किंवा आपल्या वागण्याबोलण्याने कुणी दुखावणार नाही आणि कुठला सीनही क्रिएट होणार नाही याची दक्षता घ्यावी. हसून खेळून सगळ्यांशी प्रेमळ संवाद साधण्याचा प्रयत्न करावा. मने जिंकून घ्यावी.

कित्येक सासवांना काही करावे लागत नाही. तरी सुनेशी सूर जुळतच नाही. कधी त्या सुनेशी प्रेमाने वार्तालाप करीतच नाहीत. सून सगळं करत्येय, तर चार शब्द  तिच्याशी प्रेमाने आपलेपणानी बोला, जवळीक साधा, तिच्या आवडीनिवडीची कदर करून तिच्यासाठी एखादी अगदी क्षुल्लक गोष्ट केलीत तरी खूप सुखावेल ती, नि दोघिंमध्ये एक घट्ट वीण तयार होईल प्रेमाची. सासू-सून या एकमेव कारणाने वेगळी चूल मांडण्याचा साधा विचारही मनात येणार नाही. परिवार एकसंघ नि एकछती राहील, (अर्थात मनाने- नाहीतर लोक म्हणतात आम्ही एकत्र राहतो पण खरं म्हणजे मनं कधीच दूर गेलेली असतात,) आणि या मायलेकी नाही, सासुसूना आहेत असं सांगावं लागेल लोकांना. सासू- सून या नाजूक नात्याला रेशीमगाठी म्हणायचे असेल, तर दोघींच्याही वागण्यात रेशीमता हवी. म्हणजे नवी नवरी आली तर तिचे स्वागतच होइल आणि जुनी नवरी सुद्धा अज्जिबात दुखावणार नाही. “रिश्ता वही सोच नई” शेवटी दोघीनीही एकच लक्षात ठेवायचं, नाती जोडण्यासाठी, जुळवण्यासाठी आपली या पदावर पोस्टिंग झालीय, तेव्हा नाती जोडत, जुळवत सासू-सुनेच्या जोडगोळीत गोडी  ठेवा…

लेखक : अज्ञात 

प्रस्तुती :  निलेश कामथे

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ. उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

☆ काल्पनिक मृगजळ — भाग – 2 – लेखक – अज्ञात ☆ प्रस्तुती – सौ.बिल्वा शुभम् अकोलकर ☆

(अजय आणि शिल्पा अवाक होऊन ऐकत होते…) इथून पुढे —-

“ तुझा मोबाईल इथे राहिला होता, तुझी केस पाहता मला तो मोबाईल चेक करणं आवश्यक होतं…

तू कायम या चार मैत्रिणींसोबत स्वतःची तुलना करत आली आहेस…कॉलेजमध्ये तुमचा ग्रुप होता… तू चौघीत सर्वात हुशार… सर्वात सुंदर… लग्न झाली अन चौघींच्या वाटा वेगळ्या झाल्या…बरोबर ना ? 

रेखा… नवऱ्यासोबत अमेरिकेत आहे… तिथले तोकड्या कपड्यातले फोटो ती सतत फेसबुक, व्हाट्सअपवर टाकत असते… तू सतत ते बघत स्वतःशी तुलना करतेस, की मला का नाही असं जाता आलं परदेशात ?? आतल्या आत कुढत, मनात नको वाटत असतांना कमेंट करतेस…”मज्जा आहे तुझी” , “भारी फोटो आहे ” , “ लकी आहेस ” वगैरे….

माधुरी, एका कंपनीत मॅनेजर… आपल्या कंपनीतले सर्व इव्हेंट्स ती सोशल मीडियावर टाकते, तू सतत ते बघत विचार करतेस, की मला का नाही मिळवता आली ती पोझिशन ?? मी सर्वात हुशार आहे, पण लहान शहरात असल्याने मागे पडलीये का मी ??

तसंच प्रेरणा आणि नम्रताचं… त्यांचे सततचे पिकनिकचे फोटो पाहून तुला वाटतं की आपल्या आयुष्यात का नाही असे क्षण ??

—तू त्यांच्या नजरेतून स्वतःला बघत राहिलीस—, ‘ त्यांना माझ्याबद्दल काय वाटत असेल ? मी अशी घरी बसलेली, लाचार, कुढत जगणारी…अयशस्वी… दुबळी…’  मग अजयजवळ मन मोकळं करायलाही तू घाबरायचीस… कारण तो तुझ्यावर खूप प्रेम करतो आणि त्यालाही तुझ्यावर कुठल्या अपेक्षा लादून दुखवायचं नव्हतं… मग आतल्या आत कुढत तू स्वतःवर डिप्रेशन लादून घेतलंस….” 

शिल्पाच्या चेहऱ्यावर अपराधीपणाचे भाव उमटले, डॉक्टर शब्द न शब्द खरं बोलत होते…“ आणि ऐक, शिंदेकडून मी त्यांची वरवर माहिती काढली… ज्या रेखाच्या परदेशातील वास्तव्यावरून तुला हेवा वाटायचा… तिला एक असाध्य आजार आहे…रोज ती आजाराशी झगडत आहे. … माधुरी… मॅनेजर असूनही तिच्या नवऱ्यावर तिला कंट्रोल ठेवता आला नाही, तिचा नवरा बाहेर कुठल्यातरी मुलीत अडकला आहे…. प्रेरणा अपत्यासाठी वणवण करत डॉक्टरवाऱ्या करते आहे …….. आणि नम्रता कौटुंबिक हिंसाचाराला बळी पडली आहे… या चौघी आपलं वरवरचं आयुष्य सोशल मीडियावर टाकताहेत … त्या खालचं जळजळीत वास्तव कोण कशाला जगासमोर दाखवेल ???

….. तू स्वतःच्या नजरेतून स्वतःकडे बघ…जगात तुझ्याहून सुखी कोण आहे ?? कौटुंबिक हिंसाचार तर लांबच… इतका प्रेमळ आणि प्रामाणिक नवरा तुला मिळालाय… निरोगी शरीर मिळालं आहे आणि तुझी ओंजळही तुला अपत्य मिळून भरलेली आहे…अजून काय हवं असतं सुखी आयुष्यासाठी ?? तुलना करणं सोड… दुसऱ्याकडे आहे ते माझ्याकडे नाही म्हणून तू रडतेस, पण तुझ्याकडे जे आहे ते त्यांच्याकडे नाहीये …… हा विचार तू कधी केला आहेस का  ??? “ 

एका क्षणात शिल्पाचे डोळे उघडले… एका नवीन उत्साहाचे, आनंदाचे आणि जोशाचे भरते तिला आले….

“ डॉक्टर खरंच मी चुकले…. तुमच्यामुळे मी स्वतःला माझ्या नजरेतून पाहू शकले… खरंच माझ्याहून सुखी कोण आहे या जगात ?? माझी ओंजळ सुखाने पुरेपूर भरलेली असताना काल्पनिक मृगजळामागे मी धावत होते…. स्वतःची तुलना इतरांशी करत होते….पण आता नाही… मनावरचं मळभ आता दूर झालंय…. आता शिल्पाचा एक नवीन जन्म झालाय… आनंदी, उत्साही आणि जोशपूर्ण अशी एक स्त्री म्हणून….”

डॉक्टर हसले… ” कुठल्याही गोळ्यांची गरज नाही तुम्हांला… आयुष्य भरभरून जगा…आनंदाचे कण पेरत चला…बघा आयुष्य कसं प्रेमाच्या अंकुरांनी फुलून येईल ते….”

दोघांनी डॉक्टरांना मनापासून धन्यवाद घेत निरोप घेतला…जाता जाता अजय म्हणाला… ” तुम्ही “डॉक्टर सदावर्ते” पाटी काढून ” डिटेक्टिव्ह डॉक्टर सदावर्ते ” अशी लावली तरी चालेल….”

त्याच्या या वाक्यावर डॉक्टर आणि अजय खळखळून हसायला लागले….आपण कारण नसताना दुस-याच्या दिखाव्याच्या जीवनावर, कुठलाही अभ्यास न करता विश्वास ठेवतो…त्यांच्याशी आपली तुलना करतो… व नाहक आपले मानसिक संतुलन बिघडवून घेतो,  जे योग्य नाही…हे समजायला आपल्याला फार उशीर होतो…आपण आपल्या परिवारासमवेत सुखी आहोत हीच भावना सर्वश्रेष्ठ आहे…काल्पनिक मृगजळाच्या मागे धावू नका…

— समाप्त —

ले.: अनामिक 

संग्राहिका : बिल्वा अकोलकर

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ. उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

☆ काल्पनिक मृगजळ — भाग – 1 – लेखक – अनामिक ☆ प्रस्तुती – सौ.बिल्वा शुभम् अकोलकर ☆

“ बोला, काय त्रास होतोय?..”

“ डॉक्टर, खूप डिप्रेशन आलं आहे, कसलाच उत्साह वाटत नाही, काहीच करायची इच्छा होत नाही…”

“ काही विशेष कारण ? एखादी वाईट घटना ??”

“ नाही डॉक्टर, अगदी सुरळीत आहे सगळं…घरकामाला बाई आहे, मुलगा ८ वीत शिकतोय, नवरा प्रेमळ आहे… तरीही का असं होत असेल ?? ”

“ ठीक आहे. तुम्ही बाहेर जा, मी तुमच्या मिस्टरांशी बोलतो जरा…”

डॉक्टरांनी सांगितलं तसं शिल्पा बाहेर गेली….

डॉक्टर अजयला विचारू लागले…

“ तुम्हा दोघांत काही वाद ?? काही भांडणं ?? ”

“अहो सांगतो काय डॉक्टर, आमच्यात कसलाही वाद नाही की काही नाही, पण ही सतत चिंतेत दिसते, कसलाही उत्साह नाही तिला… तिची ही अवस्था बघून मलाच खूप काळजी वाटली म्हणून तिला तुमच्याकडे घेऊन आलो…”

“ बरं मला शिल्पाचा दिनक्रम सांगा….”

“ सकाळी उठते, चहा बनवते, मग स्वयंपाकीण येऊन नाष्टा, जेवण बनवते. कामवाली घरातला झाडू पोचा, भांडी, कपडे आवरून घेते… त्यावेळात शिल्पा मोबाईलवर काहीतरी बघत टाईमपास करते… मग tv बघते… तिला म्हटलं नोकरी कर, मन रमेल, तर तेही नाही म्हणते…”

“ इतका राणीसारखा थाट असून शिल्पाला कसलं डिप्रेशन आलं असेल ??” डॉक्टर विचार करू लागले…

“ ठीक आहे मी काही गोळ्या देतो, त्या घ्यायला लावा आणि ८ दिवसांनी परत या…”

शिल्पा आणि अजय निघून गेले. शिल्पाचा मोबाईल तिथे टेबलवरच राहिला होता…डॉक्टरांनी कंपाउंडरला फोन केला पण तोवर ते दोघे निघून गेले होते….

डॉक्टर विचार करत बसले— ‘ ही केस जरा वेगळी दिसते, कारण कारणाशिवाय कोणी डिप्रेस होत नाही.’

अजयने शिल्पाचा सांगितलेला दिनक्रम डॉक्टरांनी आठवला..

डॉक्टरांना लक्षात आले की या सगळ्याचं मूळ हा मोबाईल आहे… असं काय होतं त्या मोबाईलमध्ये ? कोणाचा फोन येत असेल का? कोणी त्रास देत असेल का?? कारण शिल्पा जास्तीत जास्त वेळ मोबाईलमध्ये असायची, घरात करण्यासारखी काही कामं नव्हतीच…

डॉक्टरांनी शिल्पाचा मोबाईल चेक करायचा ठरवला…

तसं पाहिलं तर दुसऱ्याचा मोबाईल बघणं हे चुकीचं होतं. पण शिल्पाच्या उपचारासाठी ते करावंच लागणार होतं… सुदैवाने मोबाईलला कसलंही लॉक वगैरे नव्हतं…

डॉक्टरांनी व्हाट्सएप चालू केलं… सर्च बॉक्समध्ये त्यांनी काही शब्द टाकले…

—“त्रास”, “वाईट”, “दुःख”, “एकटेपणा”….

पण या संदर्भातील कुठलाही मेसेज आढळला नाही…

डॉक्टरांनी काही वेळ विचार केला..मग त्यांनी टाइप केलं..

—“मज्जा”, “भारी”, “लकी”….

अश्या शब्दांचे भरमसाठ मेसेज सापडले… त्या मेसेजमध्ये रेखा, माधुरी, प्रेरणा आणि नम्रता अशा चार मुलींशी जास्त चॅटिंग झालेली दिसली ….

नंतर डॉक्टरांनी फेसबुक ओपन केलं… त्यात ऍक्टिव्हिटी लॉग चेक केला… त्यातही या चार मुलींची प्रोफाइल आणि फोटोज बघितले….

काय संबंध होता या चौघींचा आणि शिल्पाच्या डिप्रेशनचा ??

खूप विचाराअंती डॉक्टरांना काय समजायचं ते समजलं… इतक्यात दार वाजले, डॉक्टरांनी मोबाईल चे current apps पटापट बंद केले… शिल्पा आणि अजय आत आले.  मोबाईल राहिला म्हणून घ्यायला आले होते , मोबाईल घेऊन परत गेले..

डॉक्टरांना त्या चौघींची नावं आणि फोटो चांगले लक्षात राहिले होते…

त्यांनी त्यांचा फोन फिरवला…

“ शिंदे, जरा वेगळं काम आहे….” असं म्हणत डॉक्टरांनी शिंदेला (कंपाउंडरला) एका वेगळ्या मिशन वर धाडलं…

आठ दिवसांनी शिल्पा आणि अजय परत आले…

“ गोळ्यांनी काही फरक ?? ”

“ झोप जास्त येते,बाकी काही नाही…”

डॉक्टर उठले, त्यांचा खुर्चीमागे जाऊन हात खुर्चीच्या डोक्यावर टेकवत बोलू लागले…

“ शिल्पा..तुझ्या मैत्रिणी रेखा, माधुरी, प्रेरणा आणि नम्रता… या जगातल्या सर्वात सुखी मुली आहेत असा तुझा गैरसमज असेल तर तो काढून टाक…”

खाली मान घालून बसलेली शिल्पा चक्रावली, एकदम मान वर करत म्हणाली…

“ तुम्हाला कसं माहीत त्या माझ्या मैत्रिणी आहेत ते ??? ”

अजय आणि शिल्पा अवाक होऊन ऐकत होते…

क्रमशः…

ले.: अनामिक 

संग्राहिका : बिल्वा अकोलकर

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ. उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

 जीवनरंग 

☆ दोन घास… लेखक – अनामिक ☆ प्रस्तुती – सुश्री स्नेहा वाघ ☆

नुकतेच लग्न झाले होते आणि सासू सासऱ्यांकडे मी राहात होते. सासरे रेल्वेतील निवृत्त अधिकारी पेन्शनर होते. पूर्ण वेळ देवाचे नाम घेणे, जप करणे, घरातील सर्व सामान मंडईतून स्वतः आणणे, ज्योतिषाचा व्यासंग जपणे वगैरे गोष्टीत सासरे मन रमवायचे. सासूबाई घरची सर्व कामे पहाणे, स्वैंपाक करणे, येणाऱ्या जाणाऱ्यांची उठबस करणे यातच नेहमी व्यस्त असायच्या. सासू सासरे अत्यंत देवभक्त व धार्मिक वृत्तीचे होते.

नवरा डॉक्टर व कमवता असल्याने घरी ठीक चालत होते. मी तेव्हा लग्नानंतरही शिकत होते.

त्या वेळी आमच्याकडे सुमन नावाची मोलकरीण धुणी-भांडी, व घरची साफ-सफाईची देखील कामे करायची. पूर्ण चाळीत चार पाच जणांकडे ती कामे करायची. माझ्या सासूबाईंना एक सवय होती. त्या गरम गरम चपात्या करायच्या तेव्हा रोज सुमनला अगत्याने बोलवायच्या आणि “खा गं सुमन” म्हणून सुमनला अगत्याने तव्यावरची गरम चपाती चहाबरोबर द्यायच्या. तोपर्यंत कुणीच सकाळी जेवलेले नसायचे, पण सुमन मात्र सासू बाईंच्या हातच्या गरम चपाती व चहाची हिस्सेदार व्हायची. दारावर पारू आणि तिची मुलगी मीना मासे विकायला यायच्या. एवढी मोठी टोपली दूरवरून ट्रेननी आणायची आणि दारोदार विकायची हे या कोळीणींचे हेच तेव्हढे उदरनिर्वाहाचे साधन होते.

मी सासूबाईंना ‘अहो आई’ म्हणत असे. आई पारू, व मिनालाही जेऊ घालायच्या.. ‘अगं थोडी भाजी चपाती खा, दूरून आलीस तू, दोन घास तरी खा” म्हणून अगत्याने बसवून आई त्यांना खायला द्यायच्या…

घरी माणसांची आवक मोठी होती, सतत पाहुण्यांचा राबता असायचा..कुणीही जेवल्याशिवाय जायचे नाही, दोन घास खाऊनच जायचे हा जणू आमच्या आईंचा नियमच होता..त्यावेळी माझा नवरा एकटा कमवता आणि असे सर्वाना आई का खायला घालत सुटल्या आहे ह्याबद्दल माझे सरंजामी मन अनेकदा खट्टू व्हायचे..कधी कधी चीडही यायची..जेव्हा बघावे तेव्हा कधी भाजीवाली, कधी मोलकरीण ऐसपैस बसून दोन घास खात आहेत.

तेव्हा मी तरुण विशीतील युवती होते, थोडाफार एक शिक्षणाचा आत्मविश्वास आणि अहंकारही होता. त्या अहंकारातून मुसमुसुन राग यायचा..त्या फुकटच्या पत्रावळी आणि दोन घास आदरातिथ्याचा..

म्हणता म्हणता दिवस सरले..सासूबाई आणि सासरे हे काळाच्या आड गेले..आणि नकळत काळाने मलाही बदलले.

आज लोणावळ्याच्या घरी तिकडची नोकर जयश्री आली..तिला मी नकळत बोलले, जयश्री “दोन घास” खाऊन जा गं..ताकाची कढी केली आहे”..आताशा कुणीही आला आणि आपल्याकडे दोन घास खाऊन गेला नाही हे गणित माझ्या हिशेबात जुळत नाही..परिस्थितीच्या अनेक आवर्तनात माझा तारुण्यातील सरंजामी अहंकार कधी गळला तेच कळले नाही..

आपण अंगमेहनत न करता खातो ही कुणकुण सतत राहते..कोळीण, भाजीवाल्या एवढ्या मोठ्या टोपल्या वाहतात, घरी येणारी मोलकरीण सर्व काम मेहनतीने करते आणि मी फक्त टेबलावर बसून कामे करते या भावनेची सतत जाणीव होते..

आईंना आणि माझ्या सासऱ्यांना “दोन घासात” माणसं जुळवण्याचे गणित कळले होते…

“दोन घास” आपण कमी खावे परंतु अन्न हे दान करण्यातच खरे सुख असते, आनंद असतो …त्या आनंदाचे संस्कार नकळत आईंनी आणि सासरेबुवांनी माझ्यावर केले…त्यांची उतराई कशी होऊ?

कर्णाला तू सर्व दान केलेस पण फक्त अन्न दान केले नाहीस म्हणून पृथ्वीतलावर जा आणि अन्न दान कर अशी स्वर्गात आज्ञा होते..

तो पृथ्वीवर येऊन दान करतो तोच “पितृ पक्ष”..आणि मग कर्णाला मोक्ष मिळतो हे सर्वज्ञात आहे…

हा मोक्ष दुसरीकडे नाही, तर या जन्मी आणि याची डोळा दुसऱ्याला जेवून “दोन घास” भागीदारी करताना कृतार्थ होतांना बघण्यात आज  आणि येथेच आहे….

आपण एखाद्याला पैसे देऊ शकतो, कपडे देऊ शकतो, परंतू स्वतःच्या ताटातील अन्न देणे हे वेगळे आहे..

अन्न हे अनेक वासनांचे बीज आहे, माणसाचे मन हे अन्नाशी निगडीत आहे. म्हणूनच अन्न आणि वृत्तींचा, व्यक्तिमत्त्वाचा अतूट संबंध आहे..

जेव्हा आपण दुसऱ्याशी “दोन घासाची” भागीदारी करतो तेव्हा अहंकाराचा, वासनांचा त्याग करत असतो…

अश्याच एखाद्या मौळीत मी गेलेली असते..छपरातून पाणी टपटप पडत असतं.. घरात पोरं उघडी बसलेली असतात..वयात आलेली एखादी तरणी थोडीशी चिंधी गुंडाळून बसते..आणि घरची अठराविश्व दारिद्र्याची मालकीण मला म्हणते,”मॅडम दोन घास आमच्याबरोबर खा” तेंव्हा माझे डोळे पाणवतात..माझ्या कधी काळच्या सरंजामी अहंकाराची, माझीच मला घृणा येते..

माझ्या वृद्ध, गरीब आईंना कळलेली दोन घासाची माणुसकी मला पुन्हा पुन्हा दाद देऊन जाते..

लेखक- अनामिक  

प्रस्तुती- सुश्री स्नेहा वाघ 

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ. उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

सुश्री स्नेहलता दिगंबर गाडगीळ

 जीवनरंग 

☆ महापूर… लेखक – अनामिक ☆ प्रस्तुती – सुश्री स्नेहलता दिगंबर गाडगीळ ☆

धुवाधार पाऊस तीन दिवस थांबायचं नांव घेईना. त्यातून अतिवृष्टीचा इशारा मिळालेला.

पिंपळवाडीचं धाबं दणाणलं.

गाव दोन्हीही बाजूंनी दोन नद्यांनी घेरलेलं. ना पूलाचा पत्ता.

इन-मीन दीडशे उंबऱ्याचं गांव अन् वस्ती म्हणाल तर पोराठोरांसकट पाचशेच्या घरात.

संपर्कच तुटला.

सरपंच अन् पोलिस-पाटलानं थेट जिल्ह्याला कळवलं. कलेक्टरनं ताबडतोब आर्मीचं हेलिकॉप्टर मागवलं अन् लोकांची सुटका करायला सुरुवात पण केली.

लोकांना पाच मिनिटांत पुराच्या पलिकडं आणून सोडलं जायचं.

होता होता सुटका केलेल्या गावकऱ्यांचा आकडा वाढतच गेला.

नऊशे लोकांची सुटका झाल्यावर पायलटनं सरपंचाला विचारलं,

“अहो सरपंच, तूम्ही तर म्हणाला होता की लोकसंख्या ५०० आहे. हे नऊशे आले कुठून? आणि अजून सुध्दा शंभरेकजण शिल्लकच आहेत पुरात अडकलेले?”

सरपंच पिचकारी मारत म्हणाले,” त्याचं काय हाय साएब…

माणसं ५०० पण नाहीत पण होतंय काय, हिकडं आणलेले लोक, पुनंदा तिकडं जात्यात पाण्यातून पोहून. अन् हेलिकॉप्टर मधून हिकडं येत्यात. आमाला कधीच मिळत न्हाई ना त्यात बसायला…खोटं कशाला सांगू साएब, मी सोत्ता तीनदा जाऊन आलोय…..!”

पायलटनं डोक्यावर हात मारून घेतला….!!!

मेरा भारत महान….

🤕

लेखक-अज्ञात

प्रस्तुती- सुश्री स्नेहलता दिगंबर गाडगीळ

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ. उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

 जीवनरंग 

☆ शहीदाची बायको – प्रा. हरी नरके ☆ प्रस्तुती सुश्री स्नेहा वाघ ☆

पुणे कोल्हापूर महामार्गावर कामेरी नावाचं गाव लागतं. ते सांगली जिल्ह्यातलं वाळवा तालुक्यातलं इस्लामपूरच्या जवळचं गाव आहे. बागायती शेती करणार्‍या कष्टाळू  लोकांचं गाव. “लढावू” लोकांचं गाव!

श्री.अब्दुल रहमान अंतुले महाराष्ट्राचे मुख्यमंत्री असताना 1980 साली त्यांनी स्वातंत्र्य चळवळीत शहीद झालेल्या स्वातंत्र्यसैनिकांच्या स्मरणार्थ त्यांच्या गावी स्मारकं उभारण्याचं ठरवलं.

कामेरीत शहीद स्मारकाचं काम सुरू झालं.

कंत्राटदारानं काही मजूर कामावर लावलेले होते.

एक म्हातारी मजूर आजारी होती. तिच्या अंगात खूप ताप होता. तिच्याच्यानं जड घमेली उचलण्याचं काम होत नव्हतं. कंत्राटदारानं घरी जाऊन आराम करा, दवापाणी घ्या असं तिला सांगितलं.

म्हातारी म्हणाली, “बाबा, दिवसभर काम केलं तरच संध्याकाळी माझी चुल पेटंल. मी आज काम केलं नाही तर खाऊ काय? मला काम करू दे बाबा, मी पाया पडते तुझ्या.”

म्हातारीचा तोल जात होता. दोनदा तिनदा ती पडतापडता वाचली.

म्हातारी काम करताना पडली तर अपघात होईल आणि आपल्या डोक्याला विनाकारण ताप व्हायचा म्हणून कंत्राटदार चिडला आणि त्यानं तिला हाताला धरून कामावरून बाहेर काढलं.

म्हातारीनं त्याचं पाय धरलं, विनवणी करीत म्हणाली ” लेकरा, अरं, सरकार ज्यांचं हे स्मारक बांधतंया त्या शहीदाची मी बायको हायं रं!”

कंत्राटदार चरकला. म्हातारीला घेऊन तो दवाखान्यात गेला. डॉक्टरांनी म्हातारीला तपासलं. औषधं दिली. कंत्राटदाराला सांगितलं, आजार खूप गंभीर आहे. म्हातारी चार दिवसांचीच सोबतीन आहे. त्याच आजारात बाई गेल्या. स्मारक पुर्ण झालेलं त्या बघू शकल्या नाहीत.

होय, त्या शहीद विष्णू भाऊ बारप्टे यांच्या वृद्ध पत्नी होत्या. अन्नाला मोताद झालेल्या. मजुरीवर पोट भरणार्‍या.

9 ऑगष्ट 1942 ला महात्मा गांधीजींचा “करेंगे या मरेंगे, चले जाव ” चा नारा आला. कामेरीच्या तरूणांनी हातात तिरंगा घेऊन “वंदे मातरम, इन्किलाब जिंदाबाद, ब्रिटीशराज चले जाव” अशा घोषणा देत पोलीस चौकीवर मोर्चा काढला. त्या मोर्च्याचा नेता होते, तरूण विष्णू भाऊ बारप्टे.

ब्रिटीश पोलीस अधिकारी जनरल डायरचा भाऊबंध होता. तो भडकला. तुम्हाला काय पायजे? असं त्यानं विचारलं. निधड्या छातीचे विष्णू भाऊ बारप्टे म्हणाले, ” आझादी पाहिजे.” हे घे, म्हणत त्यानं थेट छातीत गोळी झाडली. विष्णू भाऊ बारप्टे जागेवरच शहीद झाले.

त्यांचं नुकतंच लग्न झालेलं होतं. त्यांची तरूण पत्नी विधवा झाली.

ब्रिटीश पोलीसांनी तिचाही अपार छळ केला. बाई काही काळ गाव सोडून परागंदा झाल्या. पुढं स्वातंत्र्य मिळालं. बाई गावी परत आल्या. मजुरी करून जगू लागल्या.

स्वातंत्र्यसैनिकांना सरकारनं ताम्रपट दिले. मानधन सुरू केलं. “आपलं माणूस राहिलं नाही, आता त्या ताम्रपटाचा काय उपयोग? फुकटचं मानधन मला नको ” म्हणून बाणेदार बाई मजुरी करून पोट भरायच्या. बाईंनी आयुष्यभर विधवापण सोसलं. अंगावर निभावलं. जवानी जाळीत निभावलं. ती शहीदाची बायको होती.

क्रांतीदिन आणि स्वातंत्र्यदिन यांच्या निमित्ताने या लढाऊ, झुंझार शहिदपत्नी, स्मृतीशेष बायजाबाई बारप्टेंना विनम्र अभिवादन. कृतज्ञ वंदन!

लेखक : प्रा. हरी नरके

प्रस्तुती :  सुश्री स्नेहा वाघ 

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ. उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

 जीवनरंग 

☆ शाळा… श्री मंदार जोग ☆ प्रस्तुती – सुश्री स्वाती घैसास ☆

गेले चार दिवस बेशुद्ध असलेल्या शिंत्रे बाईंनी आज डोळे उघडले. वृद्धाश्रमातून म्युनिसिपल हॉस्पिटलमध्ये दाखल केल्यावर शुद्ध गेलेल्या त्यांना, स्वतःला एका अद्ययावत इस्पितळात पाहून आश्चर्य वाटलं. समोर उभे असलेले डॉक्टर म्हणाले –

डॉक्टर– बाई मी अमोल भुस्कुटे. तुमचा विद्यार्थी. ओळखलं का? 

बाईंना ओळख पटली. अमोलने त्यांचा चष्मा त्यांच्या डोळ्यावर लावला. बाईंनी डोळे बारीक करून त्याला पाहिला.

बाई– भुस्कुटे म्हणजे ८९ ची बॅच ना रे?

अमोल – हो बाई बरोबर.

बाई– पण मी इथे कशी रे? मला तर आश्रमवाल्यानी सरकारी हॉस्पिटलमध्ये ठेवलं होतं.

अमोल– बाई आपला पाटील आठवतो का? आमच्या वर्गातला?

बाई– गणिताला घाबरणारा पाटील. बरोबर ना? 

अमोल– हो बाई. तुम्ही त्याची स्पेशल तयारी करून घेतली होती दहावीच्या परिक्षेआधी. म्हणून पास झाला. आता तो   पोलिसात आहे. तो त्या दिवशी एका केससाठी सरकारी हॉस्पिटलमध्ये आला होता आणि तुम्हाला त्याने ओळखलं. आणि मला फोन केला. मी म्हणालो लगेच इथे घेऊन ये. बाई मी एच.ओ.डी आहे इथे. मीच उपचार करतोय तुमच्यावर. उद्या आयसीयूमधून शिफ्ट करतो तुम्हाला. दोन दिवसात डिस्चार्ज देऊन घरी नेतो.

बाई– घर विकलं रे मी.  मिलिंदला अमेरिकेला शिकायला पाठवताना पैसे हवे म्हणून ! भाड्यावर रहात होते. मिलिंदने तिथेच लग्न केलं आणि तिथेच राहतो. मी रिटायर झाल्यावर एकदा आला आणि  मला आश्रमात ठेवलं- तब्बेतीची काळजी म्हणून. तिथले पैसे जेमतेम भरते मी. पण  इथलं बिल कसं देऊ बाळा? मिलिंद तर माझे फोनही घेत नाही. विसरला आहे मला. 

अमोल– बाई, बिलाची चिंता करू नका. आणि तुम्ही इथून माझ्या घरीच यायचं आहे. आश्रम विसरा आता. बाई तुम्ही इतकं छान शिकवलं म्हणून आम्ही आज आयुष्यात उभे आहोत. तुम्हाला इथे ऍडमिट केल्यावर मी आणि पाटीलने आमच्या शाळेच्या ग्रुपमध्ये ते सांगितलं. आम्ही सगळे भेटलो. आम्ही ठरवलं आहे की आता तुम्ही आमच्या घरी राहायचं. कोण तुम्हाला नेणार यावर वाद झाले. सगळेच न्यायला उत्सुक आहेत. शेवटी असं ठरलंय की तुम्ही प्रत्येकाच्या घरी तीन तीन महिने रहायचं. आम्ही पंचवीस जण आहोत अजून कॉन्टॅक्ट मध्ये. म्हणजे तुमची सहा वर्षांची सोय झाली आहे आत्ताच.

बाई– पंचवीस त्रिक पंचाहत्तर. पंचाहत्तर महिने म्हणजे फक्त सहा वर्ष नाही रे भुस्कुटे. वरचे तीन महिने कसे विसरलास? 

अमोल– (हसून) बाई माझं गणित अजूनही तसंच थोडं कच्चं आहे.

बाई– पण शास्त्रात तुला पैकीच्या पैकी होते दहावीला. बरोबर ना?

अमोल– हो बाई..

बाई– पण कशाला रे बाळा तुम्हाला त्रास. तुमचे संसार असतील. मी जाईन माझ्या आश्रमात परत.  राहिलेत किती दिवस माझे?

अमोल– ते मला नका सांगू. आयसीयू बाहेर जे पंचवीस जण उभे आहेत ना त्यांना सांगा. 

असं म्हणून अमोलने आयसीयूचं दार उघडलं. पंचवीस शाळकरी मित्र मैत्रिणी आवाज न करता सावकाश आत येऊन बाईंच्या सभोवार उभे राहिले. त्यांच्या चेहऱ्यावर दिसत असलेलं प्रेम, आदर आणि आस्था बाईंना सगळं सांगून गेल्या. बाईंच्या डोळ्यात अश्रू तरळले. पोरांनीही हळूच डोळे पुसले. आज गुरुपौर्णिमा होती. बाईंना आज मुलांनी गुरुदक्षिणा दिली होती. आयसीयूमध्ये शांतता आणि मशिन्सची टिकटिक सुरू होती. पण बाई आणि मुलांच्या मनात परत एकदा मुलांच्या चिवचिवाटाने गजबजलेली शाळा भरली होती !-

लेखक : .श्री मंदार जोग

संग्राहक : सुश्री स्वाती घैसास 

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ. उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

सुश्री मंजुषा सुनीत मुळे

 जीवनरंग 

☆ बिन आडनावाची पोर – भाग – 5 … श्री चंद्रकांत घाटाळ ☆ प्रस्तुती – सुश्री मंजुषा सुनीत मुळे ☆

 (मोहनची बदली एका दुसऱ्या शाळेत झाली…त्यामुळे आता  त्याचा पार्वतीशी संपर्क तुटला..) इथून पुढे —-

जूनचा पहिला आठवडा सुरू होता.. पार्वतीची शाळा सुरू व्हायला आता थोडेच दिवस शिल्लक होते.. पार्वती नववीची परीक्षा पहिल्या क्रमांकाने पास होऊन आता दहावीत जाणार होती…. आश्रमशाळेत ती रुळली होती.. मे महिन्याच्या सुट्टीत सध्या ती म्हातारीकडे आलेली होती.. आता एका आठवड्यात ती शाळेत परत जाणार होती… आज   पार्वतीच्या नकळत शांताने सगळ्या बकऱ्या खाटकाला विकल्या. पार्वतीने कारण विचारले तेव्हा ती म्हणाली.. पोरी ! आता मी म्हातारी झाले.. आता कुठे त्यांच्या मागे फिरू ? .. आता तू देखिल दोन चार दिवसांनी शाळेत जाशील.. म्हणून विकल्या..

रात्री झोपताना शांता काहीश्या जड आवाजात म्हणाली.. “ पोरी ! आता मी बरीच म्हातारी झाली आहे…आता मी कधी मरेन काही भरवसा नाही. म्हणून तुला काही सांगायच आहे व दाखवायचे आहे…” शांता उठली.. तिने कपडयात गुंडाळलेली मोठी पत्र्याची पेटी काढली…. त्यात अनेक वस्तूंसोबत कुलप लावलेली एक लहान पेटी होती. शांताने ती उघडली. त्यात नोटांची थप्पी होती.. “ पोरी..हे पैसे म्हणजे माझ्या आयुष्यभराची कमाई मी तुझ्यासाठी राखून ठेवली होती…..यात तुझं शिक्षण पूर्ण होईल.” ते पैसे तिने स्मशानातून जे सोनं मिळवलं होतं त्याचे होते.. याची खबर मात्र पार्वतीला नव्हती. तिला वाटले हे आज बकऱ्या विकल्या त्याचे पैसे असतील. “ पोरी! ही पेटी नीट जपून ठेव…..”

सकाळ झाली.. शांता उठली नाही.. पार्वतीने तिला उठवण्याचा खूप प्रयत्न केला..पण ती काही उठली नाही.. पार्वती आता मोठी होती.. तिला समजले माय देवाघरी गेली… तशी पार्वती खंबीर मनाची होती.. मायला सगळी लोकं भूताळी समजतात हे ती जाणून होती.. पण माय भुताळी नाही हेदेखिल तिला माहिती होतं … कारण इतक्या वर्षाचा सहवास होता तिचा… कधीतरी तसं जाणवलं असतं तिला….तिने डोळ्यांतील अश्रू पुसले…कारण तिच्या मदतीला कोणी येणार नव्हते….रात्री म्हातारीने दिलेली पेटी तिने बाहेर काढली.. झोपडीतील सर्व लाकडे काढून तिने तिच्या लाडक्या मायवर ठेवली… आणि आपल्या दुःखाचा बांध सावरत तिने ती झोपडीच पेटवून दिली… अशा प्रकारे पार्वतीने आपल्या लाडक्या मायचा अंतिम संस्कार केला…. आणि पेटी घेऊन तिच्या आश्रम शाळेकडे निघाली…

पार्वती शाळेत पोहोचली.. शाळा सुरू व्हायला अजून काही दिवस बाकी होते.. मात्र आश्रमशाळा असल्याने अधीक्षक शाळेत हजर होते.. पार्वतीने शाळेत  राहू देण्याची विनंती केली..अधीक्षकांनी ती मान्य केली…. शाळा सुरू होईपर्यंत ती अधीक्षकांच्या घरी भांडी पाणी तसेच कपडे धुवून देत असे, त्यामुळे तिची जेवणाची अडचण दूर झाली… काही दिवसांनी शाळा सुरू झाली.. पार्वती यंदा दहावीच्या वर्षाला होती… दिवस जात राहिले… ..

आज मोहनच्या शाळेत लगबग सुरू होती… कारण त्याच्या शाळेत आज तालुकास्तरीय विज्ञान प्रदर्शन होते… यजमानशाळेचे मुख्याध्यापक म्हणून त्याची जबाबदारी मोठी होती…. आणि सगळ्यात महत्वाचे म्हणजे या विज्ञान प्रदर्शनाचे उद्घाटन खुद्द जिल्हाधिकारी यांच्या हस्ते होणार होते…. कलेक्टर शाळेत येणार म्हणून मोहन व शाळेतील सर्वच शिक्षक स्वागताची व इतर तयारी करत होते………. इतक्यात जिल्हाधिकारी यांची गाडी त्यांच्या लवाजम्यासह शाळेच्या फाटकात आली सुद्धा … मोहन व इतर शिक्षक लगबगीने त्यांच्या गाडीजवळ गेले..गाडीचा दरवाजा उघडला… जिल्हाधिकारी मोहनजवळ येऊन  त्याचे पाय धरून म्हणाल्या, “ आशिर्वाद द्या सर!… आज मी तुमच्यामुळेच कलेक्टर होऊ शकले.”…. “ माझा आशिर्वाद आणि शुभेच्छा नेहमीच तुमच्यासोबत आहेत ..पार्वती मॅडम !” …..” हे काय सर?.. मला नुसतं पार्वती म्हणा!.” ..” नाही मॅडम !आज तुम्ही कलेक्टर पदावर आहात… पदाचा मान आहे तो ! आणि तुम्हाला मॅडम म्हणतांना मला कमीपणा नाही, तर आभिमान वाटतोय… “ मोहन आपले आनंदाश्रू आवरत म्हणाला…

आपल्या मार्गदर्शनपर भाषणात पार्वतीने आपला संघर्ष वगैरेर याचा काहीच उल्लेख केला नाही..पण ज्या व्यक्तीमुळे आपण संघर्ष करायला शिकलो त्या व्यक्तीचा, म्हणजे मोहनसरांचा उल्लेख मात्र तिने आवर्जून आपल्या भाषणात केला… आणि सगळ्यांना असे शिक्षक मिळोत  अशी प्रार्थना केली.” .. पार्वतीचे शब्द ऐकून मोहनचे डोळे पाणावले….

कार्यक्रम आटोपल्यानंतर निरोप घेतांना पार्वती पुन्हा मोहनजवळ येऊन त्याच्या पाया पडली.. व पर्समधून काढलेला लिफ़ाफ़ा मोहनच्या हाती देत म्हणाली, “ सर !..तुम्ही जो माझ्या आडनावाचा रकाना रिकामा ठेवला होता.. तो येत्या पंधरा तारखेला लिहिला जाणार आहे…. आणि तुम्ही सहपरिवार मला आशिर्वाद देण्यासाठी नक्की यायचे आहे !…..”

— समाप्त —

लेखक : चंद्रकांत घाटाळ

संग्राहिका : मंजुषा सुनीत मुळे

९८२२८४६७६२

सुश्री मंजुषा सुनीत मुळे

 जीवनरंग 

☆ बिन आडनावाची पोर – भाग – 4 … श्री चंद्रकांत घाटाळ ☆ प्रस्तुती – सुश्री मंजुषा सुनीत मुळे ☆

(आजीचे हे सगळे बोलणे ऐकून मोहनच्या मनात आजीविषयी  प्रचंड आदर निर्माण झाला …) इथून पुढे —

“ ठीक आहे आजी ! तुम्ही तुमचं नाव लावू शकता…. बरं आडनाव?”… पुन्हा शांतता.. “आडनाव कोणाचे लावणार गुरुजी?… तिच्या बापाचा तर मला पत्ता नाही.. कारण मी गावात कधी जात नाही.. त्या दिवशी कोणाच्या घरी तिचा जन्म झाला हे माहिती नाही.”…. मोहनने मोठा सुस्कारा सोडला.. “आजी मग तुमचं आडनाव लिहा “…. 

“ माझं आडनाव?.. काय आहे माझं आडनाव?… मला तर नवऱ्याने सोडली… आणि.. माझ्या सख्या आई -वडिलांनी सख्या भावा- बहिणींनी भूताळी म्हणून आसरा दिला नाही… मग माझे आडनाव तरी काय?…” आजीचं  ते सगळं बोलणं मोहनचे काळीज चिरून टाकत होते…. अंधश्रध्देने हा समाज किती खालच्या पातळीला गेला आहे याची त्याला जाणीव झाली ..काहीवेळ तो निशब्द झाला….    “ ठीक आहे आजी ! मी तिचं नाव पार्वती शांता.. असेच टाकतो आणि आडनावाचा रकाना तसाच ठेवतो…पार्वतीला स्पेशल केस म्हणून मी शाळेत दाखल करतो.”

मोहनने रजिस्टरवर ‘पार्वती शांता’ इतकंच नाव लिहून आडनावाचा रकाना रिकामाच ठेवला…

एव्हाना ही बातमी गावात आगीसारखी पसरली की ,नवीन गुरुजी त्या भुताळीच्या मुलीचे शाळेत नाव दाखल करण्यासाठी गेला आहे..

“ माळी सर !.. मी तुम्हाला सांगितले होते.. थोडे नियमात काम करत जा !.. आता त्या भूताळीच्या  मुलीच्या प्रकरणावरून ग्रामशिक्षण समितीने तातडीची मीटिंग लावायला सांगितलीय मला..आता तुम्हीच काय ती उत्तरे द्या! “ मुख्याध्यापक रागा – रागात बोलत होते….

मीटिंग सुरू झाली.  सगळे सदस्य चिडलेले होते…” गुरुजी काय गरज होती त्या भूताळी मुलीचे नाव नोंदवण्याची?..ती मुलगी कोण? तिने कुठून आणली?…याची काहीच कल्पना नाही.आणि तिचे नाव तुम्ही नोंदवले? “ अध्यक्षांनी विचारले….त्या म्हातारीकडे ती मुलगी कुठून आली याची गावात कुणालाच खबर नव्हती…ती फक्त त्या आजीला आणि आता मोहनला माहिती होती.मात्र याविषयी त्याने कोणालाच काही सांगितले नाही… कारण पार्वती काटयावरचं राक्षस बाळ आहे असे समजले तर  या प्रकरणाला वेगळे वळण लागले असते.. व पार्वतीचा शाळा प्रवेशाचा मार्ग अजून खडतर झाला असता…. “ साहेब!.. कायद्यानुसार सगळ्यांना शिक्षण घेण्याचा अधिकार आहे !”. “ आम्हाला कायद्याची भाषा शिकवू नका गुरुजी!.. तुम्ही नवीन आहात.. गावातील कायदे कानून तुम्हाला माहिती नाहीत !…तुम्ही त्या मुलीचे नाव रद्द करा बस !”.. अध्यक्ष रागात म्हणाले..

“ तिचं नाव रद्द होणार नाही !.. तिलाही शिक्षण घेण्याचा अधिकार आहे !.. बाकी आपली मर्जी.”. मोहनने ठासून सांगितले..

प्रकरण तालुका- जिल्हा पातळीपर्यंत गेले.. मोहनने आपली सगळी शक्ती पणाला लावली. त्याच्या जोडीला अंधश्रद्धा निर्मूलन समिती होतीच.. शेवटी.. कायद्याचा बडगा उगारला.. शिक्षण समिती आणि विरोध करणाऱ्या सगळ्यांवर कायदेशीर गुन्हा नोंदवण्याचे आदेश दिले गेले … तेव्हा कुठे पार्वतीला प्रवेश मिळण्याचा मार्ग मोकळा झाला……

पार्वतीचा शाळेचा पहिला दिवस.. मोहन तिला स्वतः घरून घेऊन आला..कारण म्हातारीला गावात प्रवेश बंदी होती.. तसंही ती आलीच नसती. कारण गावातील लोकांवर तिचा प्रचंड राग होता …पार्वतीने शाळेच्या गेटमधनं मोहनसोबत आत प्रवेश केला.. त्या काळ्याकुट्ट आणि काहीसे मोठे डोळे असणाऱ्या पर्वतीला पाहून कोणी हसले, तर कोणी घाबरले.. तिला पहिलीच्या वर्गात बसवले… बाजूची मुलं तिला घाबरली…त्यामुळे काहीशी दूर सरकली..

एक दोन महिने तर पार्वतीला सगळं निरीक्षण करण्यात व समजून घेण्यात गेले.. कारण तिच्यासाठी सर्वच नवीन होते…. नंतर ती एक एक शब्द बोलू लागली.. वर्गातील मुलांचीही आता तिच्याविषयी वाटणारी भीती कमी झाली होती…

मोहन तिच्या प्रगतीवर नजर ठेऊन होता. त्या मानाने तिने सर्व लवकर आत्मसात केले …ती फारच कमी बोलायची.. ..मात्र अभ्यासात तिने चांगली प्रगती केली.. दिवस चालले होते. पार्वती आता चवथीच्या वर्गांत गेली. अंतर्मुख असली तरी अभ्यासामध्ये फार चांगली होती. गणित विषयात तर नेहमी तिला पैकीच्या पैकी मार्क मिळत.. पार्वती चवथी अतिशय चांगल्या मार्कांनी पास झाली.. आता मोहनने तिला आजीची परवानगी घेऊन एका दूरवरच्या आश्रमशाळेत प्रवेश घेऊन दिला ..जेणेकरून तिची राहण्याची आणि जेवणाची सोय होईल…आश्रमशाळेत तिचा प्रवेश चवथीच्या दाखल्यावर झाला. त्यामुळे तेथेदेखील तिचे आडनाव नव्हते…

मोहनने पार्वतीच्या शिक्षणाची योग्य ती व्यवस्था केल्यामुळे शांताची देखील बरीचशी काळजी मिटली.. मोहनची बदली एका दुसऱ्या शाळेवर झाली…त्यामुळे आता  त्याचा पार्वतीशी संपर्क तुटला… 

क्रमशः…

लेखक : चंद्रकांत घाटाळ

संग्राहिका : मंजुषा सुनीत मुळे

९८२२८४६७६२