Tag: #मराठी-कथा

जीवनरंग 

☆ “मज नकोत अश्रू, घाम हवा…” ☆ श्री कौस्तुभ केळकर नगरवाला ☆

हो.. हो.. सगळे सरसोस्तीच म्हणायचे तिला. अगदी एकेरी. पोराटोरांपासून म्हाताऱ्यांपर्यंत. तिच्या नावावर जाऊ नका. वस्तीत तिचा जबरदस्त दरारा होता. बाई कर्तृत्ववान खरी.

लिहण्या वाचण्यापुरतं शिकलेली. तरीही नाव सार्थ करणारी. हजारोंचा हिशोब हाताच्या बोटांवर करायची. काॅम्प्युटरसे भी तेज दिमागवाली, या जगात फक्त दोनच माणसं. एक चाचा चौधरी आणि दुसरी सरसोस्ती. दिमाग आणि जुबान दोन्हीही तेज.

दारूडा नवरा आणि पदरात दोन पोरं. दारू पिवून रोज मारायचा तिला. एक दिवस सहनशक्ती संपली तिची. बांबूच्या फोकानं तुडवला तिनं त्याला. त्या संसाराला लाथ मारली अन् ईथं आली. नाल्याकाठी एकटा बंद जकातनाका. नाक्यापाशी झोपडी बांधून राहू लागली. ऊशाशी कोयता घेऊन झोपायची. काय बिशाद होती कुणाची…?

नाक्यापलीकडं नवीन बिल्डींगा ऊभ्या रहात होत्या. बाई हुशार खरी. भल्या पहाटे मार्केटला जायची. वेचून निवडून भाजी आणायची. सोसायटीवाल्यांना सोईचं झालं. हातगाडीवर लादून दिवसभर भाजी विकली.

मोठं पोर हातगाडीवर दमून तसंच झोपून जायचं. धाकटी पोर खाली झोळीत. प्रत्येक दिवस अंत बघायचा. रडवायचा. बाईनं हिंमत हारली नाही. चार पैसे गाठीशी आले. झोपडीपाशीच भाजीचं दुकान टाकलं. जरा वणवण कमी झाली.

बाई बारा बारा तास दुकानात राबायची. कुणासाठी ? पोरांसाठी. तिला खूप वाटायचं. पोरांनी चांगलं शिकावं. काटकसरीत रहायची. सगळी मौज मारून शाळेची फी भरायची.

पोरगी अभ्यासाला बरी. बारावी झाली अन् तिचं लग्न करून दिलं. पोराचा तेवढा वकूबच नव्हता. शाळेचा निकाल लागला की पोराचाही निक्काल लागायचा. गुरासारखी मारायची पोराला ती. अन् धाय मोकलून रडायची. शेवटी तिनं नाद सोडून दिला. तोही दुकानी राबू लागला. 

ते काहीही असो तिचा पोरगा तिच्यासारखाच. तिच्याच हाताखाली तयार झालेला. धंद्याला पक्का आणि व्यवहाराला चोख. बाईनं त्याला किराण्याचं दुकान थाटून दिलं. तेही जोरात चालायला लागलं. कष्टाला कुणीच कमी नव्हतं. पोराचं लग्न लावून दिलं. सूनबाईही कामाची. घरचं सांभाळून भाजीच्या दुकानात, तिला हातभार लावायची.

खरं तर तिची झोपडी , दुकान सगळंच अनधिकृत. सगळी पडीक, ओसाड, नाल्याशेजारची जागा. तरी ही बाईला शांत झोप लागेना. बाईनं रीतसर ती जागाच विकत घेतली. पक्क घर बांधलं. मागे दहा खोल्यांची बैठी चाळ बांधली. तिथलं भाडं सुरू झालं. टेम्पो घेतला. होलसेलनं भाजी घ्यायला सुरवात केली. मार्केट यार्डला पक्का गाळा घेतला. बाईला कष्टाची नशा चढू लागली. अन् पैशाचीही.

हळूहळू आजूबाजूला वस्ती वाढत गेली. बाईनं चांगली माया जमा केली. नेमकी कशी सुरवात झाली कुणास ठाऊक ?

वस्तीतल्या दिवाकरचा पोरगा.

बारावी झाला. आय.टी.आय. ला टाकायचा होता. फी वाचून अडलेलं सगळं. बाई म्हणाली, मी देते पैसे. शीक, मोठा हो. नोकरीला लाग. अट एकच. पहिल्या सहा महिन्याचा पगार माझा. माती खाल्लीस तर तुझी कातडी सोलून पैसा वसूल करीन. 

पोरगं हुशार, मेहनती. पास झाला. एम.आय. डी.सी.त नोकरीला लागला. बरोब्बर एक तारखेला बाई वसूलीला जायची. सहा महिने असंच चाललं. बाईनं एक पैसा सोडला नाही. काहीही असो, पोरगं लाईनीला लागलं.

हा सिलसिला पुढं चालू राहिला. वस्तीतली पोरं, त्यांचे नातेवाईक..

कित्येक पोरांच्या फीया बाईनं भरल्या. अगदी पोरींच्याही. बाईचा ऊसूल होता. शिकणाऱ्याचा वकूब किती, मेहनत कशी आहे ? शिकून नोकरी मिळेल की नाही ? सगळं बघून पैसा पुरवायची. बाईच्या भितीनं पोरं शिकली.

आय.टी.आय, डिप्लोमा, बी.एड, नर्सिंग. बाईचा एक पैसा कधी वाया गेला नाही. पोरंगं हुशार असलं तर, एम.पी.एस्सी.च्या कोचींगची फी सुद्धा बाई भरायची. अट एकच. पहिल्या सहा महिन्याचा पगार. बाईनं रग्गड पैसा मिळवला यातनं. 

पैसा, सोनं नाणं, जमीन जुमला सगळं स्वतःच्या नावावर. पोराला सांगायची. हे सगळं माझंय. रहायचं तर रहा, नाहीतर वेगळा हो. बाईला फारसं प्रेमानं बोलता यायचंच नाही. कुणावर ही फारसा विश्वास बसायचा नाही. तोंडात सहज शिव्या यायच्या.

चालायचंच.

सहज कानावर आलं. नाल्यापलीकडं बाईनं मोठ्ठी जमीन घेतलीय म्हणे. पैशाकडे पैसा जातो हेच खरं. 

बाई थकली आता. साठीच्या पुढचं वय. एक दिवस पोराला, सुनेला, लेकीला बोलावली. वकील बोलावला. पोराच्या नावावर घर, दुकान. चाळीचं उत्पन्न पोरीच्या नावे करून दिलं. “तुमच्या लायकीप्रमाणं दिलंय तुम्हाला. बाकी तुम्ही आणि तुमचं नशीब.” नवीन घेतलेली जमीन, सोनं नाणं, बँकेतली जमा. आकडा खूप मोठा. बाईनं सगळ्यावरचा हक्क सोडून दिला. चांगल्या माणसांना गळ घातली. ट्रस्ट केला.

दोन वर्षात मोठ्ठी बिल्डींग बांधून तयार. चार वर्ष झालीयेत. ‘सरस्वती विद्या मंदिर’ सुरू होऊन. परवडणारी फी, ऊत्तम शिक्षण. फुकट नको, फी हवीच. त्या शिवाय शिक्षणाची किंमत कळत नाही. बाई असंच म्हणायची. त्याशिवाय हा डोलारा चालणार कसा ?

बाई खरंच ग्रेटय. बाईला यात काहीच विशेष वाटत नाही. सरसोस्ती कळलीच नाही कुणाला. बाई आता थकलीये. तिकडच्या वाटेकडे डोळे लावून बसलीय.

कुणी तरी ट्रस्टीं पैकी म्हणालं. शाळेत बाईचं मोठ्ठं पोट्रेट लावू. चित्रकार बोलावला. बाई वसकन् ओरडली, “माजं न्हाई देवी सोरसोस्तीचं चित्तर लागलं पायजेल शाळंत. माज्या घरावर न्हाई किरपा केली तिनं, समद्या पोरांवर किरपा राहू दे तिची.”

बाईपुढे कुणाचं काय चालणार ?

भरल्या डोळ्यांनी, समाधानानं, बाई लांबच्या प्रवासाला निघून गेलीय. तिचं नाव, तिचा फोटो कुठेच काही नाही. हेच ते सरस्वतीचं चित्र. शाळेच्या पोर्च मधे लावलेलं. खरंय. सोरसोस्ती आम्हाला कधी कळलीच नाही.

© कौस्तुभ केळकर नगरवाला

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ. उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

श्री संभाजी बबन गायके

जीवनरंग 

☆ “दाखला !” ☆ श्री संभाजी बबन गायके ☆

मध्यरात्रीनंतरचा वाढतच जाणारा काळोख त्यात थंडीच्या दिवसांत पडलेलं धुकं. सतरा एकर माळावरच्या एका कोप-यात असलेली सात-आठ खोल्यांची कौलारू शाळा आणि शाळेपासून पायी सात-आठ मिनिटांच्या अंतरावर असलेल्या शिक्षकांसाठीच्या क्वॉर्टर्स या धुक्यात हरवून गेल्या होत्या. गुरूजी आणि त्यांच्या शिक्षिका पत्नी नुकत्याच या क्वार्टर्समध्ये रहायला आले होते. पाच-सातच खोल्या होत्या इथे पण फक्त एक शिपाईच तिथे मुक्कामाला असे. इतर शिक्षकांनी गावातल्या वस्तीत भाड्याने जागा घेऊन राहणं पसंत केलं होतं. कारण माळारानाजवळ सोबतीला वस्ती नव्हती. विंचु-काट्याची,चोरा-चिलटांची भीती होतीच. हे पती-पत्नी दोघंही एकाच संस्थेत असल्यानं दोघांच्या बदल्याही एकाच वेळी आणि एकाच शाळेत होत असत, ते बरं होतं. नुकतंच लग्न झालेलं, नवीन संसार उभा करायचा होता. गावात भाडं भरून राहण्यापेक्षा क्वॉर्टर मध्ये राहणं परवडण्यासारखं होतं. आणि गुरूजींकडे मुख्याध्यापक म्हणून चार्ज असल्याने त्यांनी शाळेजवळच राहणं सोयीचं होतं. शिवाय शिपायाचं कुटुंब सोबतीला होतंच. शिक्षकाच्या घरात चोरांना मिळून मिळून मिळणार तरी काय म्हणा? घाबरायचं काही कारण नाही अशी एकमेकांची समजूत घालून गुरूजी आणि बाई नव्या जागेत रमण्याचा प्रयत्न करीत होते. एके रात्री दरवाजाच्या फटीतून एक नाग घरात शिरला होता. पण गुरूजींनी त्याला वेळीच पाहिल्यामुळे अनर्थ टळला होता. ती आठवण दोघांनाही अस्वस्थ करीत होतीच. 

दोन वाजत आलेले असावेत. दरवाजावर थाप पडली. नव्या जागेत आधीच लवकर झोप लागता लागत नाही. गुरूजींची झोप तशीही जागसूदच असे. ते चटकन अंथरूणवर उठून बसले. बाईही जाग्या झाल्या आणि दाराकडे पाहू लागल्या. एवढ्या रात्री कोण आलं असावं? एरव्ही फक्त रातकिड्यांचा आवाज ऐकण्याची सवय असलेल्या त्या माळालाही दरवाजावरची ही थाप ऐकू गेली असावी. गुरूजींनी खोलीतला चाळीस वॅटचा बल्ब लावला. दाराबाहेरचा बल्ब गेलेला होता. बाई म्हणाल्या… एकदम दरवाजा उघडू नका…खिडकीच्या फटीतून पहा आधी! आणि त्या गुरूजींच्या मागे येऊन उभ्या राहिल्या. डोक्याला मुंडासं, गुडघ्यापर्यंत धोतर, अंगावर काळी घोंगडी पांघरलेले कुणीतरी दरवाजात उभे होते. सोबत अर्ध्या बाहीचा सदरा आणि आणि पांढरा पायजमा घातलेला पोरसवदा तरूण उभा होता. थंडीमुळे कानावर रुमाल बांधलेला होता त्याने. दोन्ही हात काखेत घालून उभा होता पोरगा. म्हाता-याच्या हातात काठी आणि कंदील होता. दारावरचा आवाज शिपाईही जागा झाला होता, पण त्यानेही लगेच दार उघडायची हिंमत केली नाही. साहजिकच होतं ते. 

गुरूजी खिडकीशी आल्याचं पाहून म्हाता-यानं कंदिल त्याच्या चेह-यावर उजेड पडेल असा धरला आणि म्हणाला, “गुरूजी, माफी असावी. पण कामच तातडीचं आहे. म्हणून तुम्हांला त्रास देतो आहे.” त्याच्यासोबत असलेल्या त्या तरूणाने गुरूजींना पाहून हात जोडून नमस्कार केला. गुरूजींनी दरवाजा उघडला आणि ते बाहेर गेले. 

म्हातारा त्या पोराचा आज्जा होता. पोरगा याच शाळेत मामाच्या घरी राहून सातवी पर्यंत शिकला होता. त्याचा बाप मरून गेला म्हणून त्याची आई माहेरी येऊन राहिली होती. आता आईही वारल्यानं पोरगं पुन्हा आज्ज्याकडं राहायला गेलं होतं. या गावापासून त्याच्या वडिलांचं गाव वीस बावीस कोसावर असावं. पोरगं काही पुढं शिकलं नाही. पण शेतात कामं करून, तालमीत कसून त्याची तब्येत मात्र काटक झाली होती. तालुक्याच्या गावात फौजेची भरती निघाल्याचं त्याला आज सांजच्यालाच समजलं होतं. त्यानं आज्ज्याकडं फौजेतच जाणार म्हणून हट्ट धरला होता. शाळा सोडल्याचा दाखला लागणार होता भरतीत दाखवायला. आणि शाळा सोडली तेंव्हा त्यानं दाखला नेला नव्हता. आणि उद्या शाळा उघडेपर्यंत थांबण्याएवढा वेळ त्यांच्याकडे नव्हता. सकाळी सात वाजता भरती मैदानावर कागडपत्रांसह हजर राहायचं होतं. म्हाता-यानं गुरूजींना हात जोडले, “मास्तर, एवढा एक उपकार करा. पोरगं फौजेत गेलं तर चार घास सुखानं खाईल तरी…रांकेला लागंल.” 

बाई दारात उभे राहून सारं ऐकत होत्या. गुरूजींनी बाईंकडे पाहिलं. खोलीत आले,शर्ट,पॅन्ट चढवली. खिशाला पेन आहे याची खात्री केली,छोटी विजेरी घेतली आणि बाहेर पडले. तोवर शिपाई बाहेर आला होता. गुरूजींनी त्याच्याकडून शाळेची किल्ली मागून घेतली. तू बाईंना सोबत म्हणून इथंच थांब असं त्याला म्हणून गुरूजी त्या दोघांसोबत शाळेकडे निघाले सुद्धा.

त्या अंधारात, त्या माळावर आता ही सहा पावलं पायाखालचं वाळलेलं गवत तुडवत तुडवत निघाली होती. तुम्हाला उगा तकलीप द्यायला नको वाटतंय मास्तर, पण नाईलाज झालाय असं काहीबाही म्हातारा बोलत होता. पोरगा मात्र थोडंसं अंतर ठेवून अपराधी भावनेनं चालत होता, त्यालाही इतक्या रात्री गुरूजींना त्रास द्यावसा वाटत नव्हता. पण शेती धड नाही,रोजगार नाही. वय वाढत चालेलं. काहीतरी केलं पाहिजे पोटापाण्यासाठी , यासाठी फौजेसारखी दुसरी संधी मिळणार नाही, असा त्याचा विचार होता. त्याच्या गावातले जवान सुट्टीवर आलेले तो पहायचा. रूबाबादार युनिफॉर्म,काळी ट्रंक,त्यात घरच्यांसाठी आणलेलं काहीबाही. त्यात नोकरी संपवून गावी आलेले लोकही त्याला माहित होते. फौजेतच जायचं असं त्याने मनोमन ठरवलं होतं. 

गुरूजींनी शाळेचे कार्यालय उघडलं. कपाटातून रजिस्टर बाहेर काढलं. पोराचं प्रवेशाचं आणि शाळा सोडल्याचं वर्ष विचारून घेतलं. पोरानं अंदाजे वर्ष सांगितलं. गुरूजींना अचूक नोंद शोधून काढली. आपल्या वळणदार अक्षरात शाळा सोडल्याचा दाखला लिहून काढला. दाखल्याच्या कागदाखाली कार्बन पेपर ठेवायला ते विसरले नाहीत. त्यांच्या सहीचा त्या शाळेतून दिला जात असलेला तो पहिला दाखला होता. गुरुजींनाही त्यांच्या तरूणपणी फौजेत जायचं होतं पण तो योग नव्हता.

म्हाता-याचे डोळे भरून आले होते. त्याने गुरूजींचे दोन्ही हात आपल्या हातात घेतले आणि त्या हातांवर त्याचं मस्तक ठेवलं…उपकार झालं बघा! पोरगं खाली वाकून पाया पडलं आणि ते तिघेही शाळेच्या बाहेर पडले. म्हाता-याला आणि त्या पोराला शाळेपासून पुढच्या बाजूला असलेल्या रस्त्याने त्यांच्या मार्गाला जाता आलं असतं. पण ते दोघं गुरूजींना सोडवायला पुन्हा क्वॉटरपर्यंत आले. 

भरती झाल्यावर सुट्टीवर आलास की शाळेत येऊन जा. बाकीच्या पोरांनाही स्फुर्ती मिळेल देशसेवेची. बाईंनी त्या पोराला सांगितलं आणि त्याच्या हातावर साखर ठेवली. वीस रुपयाची नोट त्याच्या खिशात ठेवली. आईकडून आलेल्या लाडवांमधून चार लाडू त्याला शिदोरी म्हणून रुमालात बांधून दिले. पोरगं बाईंच्याही पाया पडलं आणि निघालं. पहाटेचे तीन वाजत आले होते. त्याला तालुक्यापर्यंत पायी जायला तीन-साडेतीन तास लागणार होते. सह्याद्रीचा पोरगा हिमालयाच्या रक्षणाला निघाला होता… त्याच्या पाठमो-या आकृतीकडे गुरूजी आणि बाई पहात राहिले ते दृष्टीआड होईपर्यंत. बाहेर झुंजुमुंजु होऊ लागलं होतं….गुरूजी आणि बाई यांच्या मनात समाधानाची पहाट उगवू लागली होती! 

(बोल श्री छत्रपती शिवाजी महाराज की जय ही युद्धगर्जना, मानचिन्हात अशोकस्तंभातील तीन सिंह,तुतारी असलेल्या, कर्तव्य,मान,साहस असे ब्रीदवाक्य असलेल्या लढवय्या ‘दी मराठा लाईट इन्फंट्री’चा आज ४ फेब्रुवारी हा स्थापना दिन. यानिमित्ताने एका गुरुजींची ही सत्यकथा सादर केली आहे. देशासाठी लढणा-या सैनिकांना आणि विद्यार्थ्यांसाठी अहोरात्र तत्पर असणा-या शिक्षकांना विनम्र अभिवादन.) 

© श्री संभाजी बबन गायके 

पुणे

9881298260

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – श्रीमती उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

श्री मंगेश मधुकर

जीवनरंग 

☆ “धाकटा…” ☆ श्री मंगेश मधुकर ☆

बा-बापूजींच्या लग्नाचा पंचेचाळीसावा वाढदिवस दिमाखात साजरा झाला.रात्री झोपण्याच्या तयारीत असताना बापूजी म्हणाले “खुश”

“बहोत.”

“एकदम भारी वाटतय.काय पाहिजे ते माग,आज मूड एकदम हरिश्चंद्र स्टाईल आहे“

“सगळं काही मिळालं फक्त एकच..”बांच्या बोलण्याचा रोख समजून बापूजींचा चेहरा उतरला. 

“कशाला तो विषय काढलास.आज नको.”

“उलट आजच्या इतका दुसरा चांगला दिवस नाही.”

“तो एक डाग सोडला तर सगळं काही व्यवस्थित आहे.”

“असं नका बोलू.तुम्ही असं वागता म्हणून मग बाकीचे सुद्धा त्याच्याशी नीट वागत नाहीत.”

“त्याची तीच लायकी आहे.थोरल्या दोघांनी बघ माझं ऐकून पिढीजात धंद्यात लक्ष घातलं,जम बसवला,योग्य वेळी लग्न केलं अन संसारात रमले.सगळं व्यवस्थित झालं आणि हा अजूनही चाचपडतोय.” 

“उगीच बोलायला लावू नका.तुम्ही हॉस्पिटलमध्ये होता तेव्हा थोरल्यांना दुकानाची जास्त काळजी होती.लोक लाजेस्तव दिवसातून दोनदा भेटून जायचे.दिवसरात्र तुमच्यासोबत फक्त धाकटाच होता.बाकीचे पाहुण्यांसारखे. तेव्हाच थोरल्यांचा स्वार्थीपणा लक्षात आला.हॉस्पिटलचं बिल तिघांनी मिळून भरलं पण नंतर त्या दोघांनी तुमच्याकडून पैसे मागून घेतले.धाकट्यानं मात्र विषयसुद्धा काढला नाही.”

“बापासाठी थोडफार केलं तर बिघडलं कुठं?

“थोरल्यांना पैसे देताना हेच का सांगितलं नाही.”

“ते जाऊ दे.झालं ते झालं”

“का?,ते दोघे आवडते आणि धाकटा नावडता म्हणून ..”

“काहीही समज.”

“उद्या गरजेला तर फक्त धाकटाच आधार देईल हे कायम लक्षात असू द्या.” 

“पोरांकडे पैशासाठी हात पसरावे लागणार नाहीत एवढी सोय केलेली आहे”

“प्रत्येक ठिकाणी पैसा कामाला येत नाही.माणसाची गरज पडतेच”

“आज धाकट्याचा फारच पुळका आलाय.”

“पुळका नाही काळजी वाटते.बिचारा एकटाय”

“स्वतःच्या कर्मामुळे.बापाचं ऐकलं नाही की अशीच गत होणार.”

“बिनलग्नाचा राहिला याला तो एकटा नाही तर तुम्ही पण  जबाबदार आहात”

“हे नेहमीचचं बोलतेस”

“तेच खरंय”

“काय करू म्हणजे तुझं समाधान होईल”बापूजी चिडले. 

“तुमच्यातला वाद संपवा.”

“त्यानं माफी मागितली तर मी तयार आहे..”

“पहिल्यापासून सगळ्या पोरांना तुम्ही धाकात ठेवलं. स्वतःच्या मनाप्रमाणं वागायला लावलं पण धाकटा लहानपणापासून वेगळा.बंडखोरपणा स्वभावातच होता.बापजाद्याच्या धंद्यात लक्ष न घालता नवीन मार्ग निवडला आणि यशस्वी झाला हेच तुम्हांला आवडलं नाही.ईगो दुखवला.याचाच फार मोठा राग मनात आहे.”

“तोंडाला येईल ते बोलू नकोस.मी त्याचा दुश्मन नाहीये.भल्यासाठी बोलत होतो.तिघंही मला सारखेच”.

“धाकट्याशी जसं वागता त्यावरून अजिबात वाटत नाही”

“तुला फक्त माझ्याच चुका दिसतात.पाच वर्षात माझ्याशी एक शब्दही बोललेला नाही.”

“बापासारखा त्याचा ईगोसुद्धा मोठाच…कितीही त्रास झाला तरी माघार नाही.”

“एकतरी गोष्ट त्यानं माझ्या मनासारखी केलीय का?”

“तुमचा मान राखण्यासाठी काय केलं हे जगाला माहितेय.”

“उपकार नाही केले.त्यानं निवडलेली मुलगी आपल्या तोलामोलाची नव्हती.ड्रायव्हरची मुलगी सून म्हणून..कसं दिसलं असतं.घराण्याची इज्जत …..” 

“तरुण पोरगा बिनलग्नाचा राहिला तेव्हा गेलीच ना.थोडं नमतं घेतलं असतं तर ..”

“मला अजूनही वाटतं जे झालं ते चांगलं झालं.”

“त्या दोघांचं एकमेकांवर प्रेम होतं.मनात आणलं असतं तर पळून जाऊन लग्न करणं अवघड नव्हतं परंतु केवळ तुमची परवानगी नव्हती म्हणून लग्न केलं नाही.”

“त्यानंतर एकापेक्षा एक चांगल्या मुलींची स्थळ आणली पण..यानं सगळ्यांना नकार दिला.”

“तुम्हा बाप-लेकाचा एकेमकांवर जीव आहे पण पण सारख्या स्वभावामुळे ईगो आडवा येतोय.” 

“काय जीव बिव नाही.मुद्दाम बिनलग्नाचं राहून माझ्यावर सूड उगवतोय.आपल्या लग्नाच्या वाढदिवसालाच तो जन्मला तिथूच पणवती लागली”बापूजींच्या बोलण्यावर बा प्रचंड संतापल्या.तोंडाला येईल ते बोलायला लागल्या. बापूजीसुद्धा गप्प नव्हते.दोघांत कडाक्याचं भांडणं झालं.ब्लड प्रेशर वाढल्यानं बा कोसळल्या. आय सी यू त भरती करावं लागलं.बापूजी एकदम गप्प झाले पण डोळ्यातलं पाणी थांबत नव्हतं.एक क्षण बांच्या समोरून हलले नाहीत.

—-

“बा,तुझं बरोबर होतं.शेवटी धाकट्यानंच आधार दिला.मी त्याला माफ केलं.माघार घेतो पण तू रुसू नकोस.लगेच धाकट्याला बोलवं.त्याच्याशी मी  बोलतो.आता आमच्यात काही वाद नाही.सगळं तुझ्या मनासारखं होईल.धीर सोडू नकोस.धाकटा कुठायं.त्याला म्हणावं लवकर ये.बा वाट बघातीये.तिला त्रास होतोय.माफी मागतो पण ये.मी हरलो तू जिंकलास.”खिडकीतून पाहत हातवारे करत बोलणाऱ्या बापूजींना पाहून रूममध्ये आलेल्या नर्सनं विचारलं  

“काय झालं.बाबा कोणाशी बोलताहेत ”.

“माझ्या आईशी”

“त्या कुठंयेत ”

“आठ दिवसांपूर्वीच ती गेली.तो धक्का सहन न झाल्यानं बापूजी बिथरले.आपल्यामुळेच हे घडलं या ठाम समजुतीनं प्रचंड अस्वस्थ आहेत.काळचं भान सुटलंय.सतत आईशी बोलत असतात. हातवारे,येरझारा आणि असंबद्ध बोलणं चालूयं.मध्येच चिडतात,एकदम रडायला लागतात म्हणून इथं आणलं.आता सकाळपासून सारखं धाकट्या मुलाला भेटण्यासाठी जीव कासावीस झालाय.त्याला बोलाव म्हणून हजारवेळा मला सांगून झालंय”

“मग त्यांना बोलवा ना.”नर्स 

“मीच तो धाकटा.”

© श्री मंगेश मधुकर

मो. 98228 50034

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ. उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

सुश्री प्रणिता प्रशांत खंडकर

 जीवनरंग 

☆ बाळा होऊ कशी उतराई ? — भाग – २ ☆ सुश्री प्रणिता खंडकर ☆ 

(पण म्हणावी तशी त्याची प्रगती होत नव्हती हातापायांची सहज हालचाल, कुशीवर वळणं, बसणं, कोणी बोललं तर हुंकार, प्रतिसाद देणं हे घडत नव्हतं.) — इथून पुढे —

त्याला पेज, खिमट असं भरवताना बऱ्याचदा ते बाहेर सांडतं, म्हणजे त्याला ते नीटपणे गिळता येत नाही, त्याची लाळ इतरही वेळा गळत असते, असंही करूणानं केलेल्या नोंदीत लिहिलं होतं. 

ही सगळी लक्षणं गंभीर होती. डाॅक्टरांनी त्यासाठी वेगवेगळ्या तपासण्या करायला सांगितल्या. MRI आणि इतर मनोवैज्ञानिक चाचण्यांनंतर cerebral palsy with multiple disorders म्हणजेच मेंदूचा पक्षाघात आणि बहुविकलांगता असं निदान झालं.

सुयशचा IQ – भावनिक बुद्ध्यांक ३० पेक्षा कमी होता. त्यामुळे शारीरिक आणि बौद्धिक क्षमतांचा विकास होऊ शकत नव्हता. तो कायम परावलंबीच राहणार होता. आपल्या नैसर्गिक विधींवरही त्याचं नियंत्रण राहणं कठीण होतं. 

सुवर्णा आणि सुशीलवर हा फार मोठा आघात होता. सुवर्णाला तर नैराश्याचा झटका आला. त्यासाठी तिला मानसोपचार आणि औषधांची मदत घ्यावी लागली. पुढचे सहा महिने ती रजेवरच होती. हळूहळू ती या धक्क्यातून बाहेर आली. नंतर तिच्यावर ओढवलेल्या एकंदर परिस्थितीचा सहानुभूतीने विचार करून, तिला बँकेच्या घाटकोपर येथील शाखेत बदली देण्यात आली.  

सुशीलने ही परिस्थिती खूपच संयमाने हाताळली. या सगळ्या घडामोडींच्या काळात करूणाने सुयशची खूप व्यवस्थित काळजी घेतली. ती त्याचं सर्व काही अगदी निगुतीने करत राहिली. शिवाय घरकामाची जबाबदारीही सांभाळत होती. 

काळ पुढे सरकत राहिला. यमुनाबाईंच्या खटपटीमुळे करूणाचं परत लग्न ठरलं. तिचा होणारा नवरा आणि सासू सायनला राहात होते. आतापर्यंत करूणाचा मुक्काम सुवर्णाच्या घरी होता. पण लग्नानंतर तिला इथे राहणं शक्य नव्हतं. सकाळी लवकर येऊन, संध्याकाळी सातनंतर घरी जायची तयारी तिनं दर्शवली. गरज पडली तर एखाद्या दिवशी उशिरापर्यंत ती थांबणार होती. सायन तसं फार लांब नव्हतं.तिचा नवरा टॅक्सी ड्रायव्हर होता, त्यामुळे येण्या-जाण्याची सोय होती. तिच्या सासरच्यांनीही हे मान्य केलं. करूणाला जेवण-खाण्याशिवाय महिन्याला दहा हजार मिळत होते, हेही त्यांच्या होकाराचं एक कारण होतंच.

सुयशला आणि सुशील- सुवर्णालाही करूणावर अवलंबून राहायची सवय झाली होती. सुयश आता या तिघांचा स्पर्श ओळखत होता. आपली रोजची अंघोळ वगैरे नित्यकर्म या तिघांकडूनच  शांतपणे करून घ्यायला लागला होता. इतर कोणाला मात्र तो जवळपास फिरकू देत नसे. कोणी तसा प्रयत्न केलाच तर आरडाओरडा करून घर डोक्यावर घ्यायचा तो. त्याच्यासाठी चारीकडून उंच कडा असलेला खास बेड बनवून घेतला होता. त्यावरच खेळत काहीतरी करत बसायचा तो. 

करूणाचा सुयशवर जीव होता. तिचंच बाळ होता जणू. त्याच्या कलानं घेत ती त्याचं सगळं करायची. त्याला स्वच्छ ठेवणं, जेऊ घालणं, व्हीलचेअरवर घालून फिरवणं, त्याच्याशी सतत बोलत राहणं सारंच ती ममतेनं करत होती. त्याच्या हावभावांवरून, अस्पष्ट ओरडण्यावरून त्याला काय हवंय, काय होतंय, हे तिला बरोब्बर कळायचं. एक अबोल सांकेतिक भाषा तयार झाली होती त्यांच्यात. 

बारा वर्षे उलटली. त्या दरम्यान करूणाला दोन मुलंही झाली. एक मुलगा आणि मुलगी, तिची सासू दिवसभर नातवंडांची देखभाल करत होती. मुलं शाळेत शिकत होती. नवरा निर्व्यसनी होता, त्यामुळे करूणाचा संसार सुखाचा होता. 

एक दिवस अचानक सुयशला फीट आली. अंगही तापलं होतं त्याचं! करूणानं फोन करून सुवर्णाला सांगितलं आणि टॅक्सी घेऊन नवऱ्याला बोलावलं. मग तिघेजण सुयशला घेऊन घाटकोपरच्या हाॅस्पिटलमध्ये गेली. तिथे ़सुयशचा उपचार होण्यासारखा नाही, त्याला परेलला लहान मुलांच्या हाॅस्पिटलमध्ये न्यायला तिथल्या डाॅक्टरांनी सांगितलं. त्याप्रमाणे हे तिकडे गेले आणि सुशीलला फोन करून  तिकडेच यायला सांगितलं. परेलला सुयशला अ‍ॅडमिट करून घेतलं.तो कोमात गेला होता. पंधरवडाभर त्याच्यावर उपचार चालू होते. पण उपयोग झाला नाही. सुयश वाचला नाही. 

कामतांच्या घरावर दुःखाचा डोंगर कोसळला. कसंही असलं तरी आपलं मूल आई-बापांना प्यारंच असतं. करूणालाही आपलं मूल गमावल्यागत दुःख झालं. त्याच्या जन्मापासून त्याला  सांभाळलं होतं तिनं! नियतीपुढे माणसाचं काही चालत नाही हेच खरं! 

त्याच आठवड्यात सुशीलचं प्रमोशन झालं. त्याला दोन वर्षे फ्रान्सला राहावं लागणार होतं. सुयशच्या जाण्यानं सुवर्णा आणि सुशील सैरभैर झाले होते. त्यामुळे त्यानं हे पोस्टिंग स्वीकारून सुवर्णासह फ्रान्सला जावं, असं सगळ्या आप्तेष्टांना वाटत होतं. नव्या ठिकाणी दुःखाचा थोडा विसर पडेल हा विचार होता. दोन महिन्यांनंतर फ्रान्सला जाॅईन व्हायचं होतं. सुवर्णाची नोकरी तेवीस वर्षे झाली होती. तिला पेंशन मिळणार होती. तिने स्वेच्छा निवृत्ती घेऊन सुशीलसोबत जायचं ठरवलं. तोपर्यंत करूणा त्यांच्याकडे कामाला येणार होती. घाटकोपरच्या फ्लॅटचा विक्रीचा व्यवहार त्यांनी पूर्ण केला होता. 

सर्व सोपस्कार पूर्ण झाले, चार दिवसांनी ती दोघं फ्रान्सला प्रयाण करणार होती. त्याआधी सुवर्णा आणि सुशीलने करूणाचा पगार चुकता केला. तिच्या मदतीचं मोल पैशात होणार नव्हतंच. फूल ना फुलाची पाकळी म्हणून, त्यांनी तिच्यासाठी एकरकमी पाच लाख रुपये गुंतवून आयुर्विम्याची पेंशन पाॅलिसी घेतली. त्यायोगे तिला आयुष्यभर दरमहा २१००रूपये मिळणार होते आणि तिच्या मृत्यूनंतर तिच्या वारसाला पाच लाख रूपये एकरकमी मिळणार होते. ती पाॅलिसी त्यांनी करूणाच्या हवाली केली. 

निरोप घेताना करूणाला आणि त्या दोघांनाही अश्रू आवरत नव्हते. सुयश सोबत काढलेले फोटो करूणानं सुवर्णाकडे मागून घेतले होते. तिचा पाय या घरातून निघत नव्हता, पण आता जायला हवे होते. एवढ्यात सुशीलचा फोन वाजला. बोलता बोलता त्याने हाताने खूण करून करूणाला थांबायची खूण केली. 

फोन परेलच्या लहान मुलांच्या हाॅस्पिटलमधून होता. त्या हाॅस्पिटलमध्ये दिव्यांग आणि मतिमंद मुलांसाठी एक विशेष विभाग उघडण्यात येणार होता. त्यांना अशा मुलांना सांभाळण्याचा अनुभव असलेली मदतनीस हवी होती. सुयश तिथे अ‍ॅडमिट असताना तिथल्या डाॅक्टरांनी करूणाला बघितलं होतं, ती किती आस्थेवाईकपणे आणि निगुतीनं त्याचं सगळं करत होती. 

परेलचं हाॅस्पिटल खूप मोठं आणि नामांकित होतं. करूणाला चांगला पगार आणि इतर सवलती व लाभही मिळणार होते. तिची तयारी असेल तर येत्या एक तारखेपासून तिची नियुक्ती तिथे केली जाणार होती. आर्थिक दृष्ट्या तिची चांगली सोय होईल याचं सुवर्णा आणि सुशीलला समाधान वाटत होतं. सुयशचा फोटो छातीशी धरून ओक्साबोक्शी रडणार्‍या करूणाला मात्र आजवर सगळं आपल्याला सुयशमुळेच मिळालं आणि तो गेल्यावरही हे मिळतंय याची जाणीव तीव्रतेने होत होती. सुयश बाळाच्या या ऋणातून ती कशी मुक्त होणार होती? 

— समाप्त — 

© सुश्री प्रणिता खंडकर

संपर्क – सध्या वास्तव्य… डोंबिवली, जि. ठाणे.

ईमेल [email protected] केवळ वाॅटसप संपर्क.. 98334 79845.

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ. उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

सुश्री प्रणिता प्रशांत खंडकर

 जीवनरंग 

☆ बाळा होऊ कशी उतराई ? — भाग – १ ☆ सुश्री प्रणिता खंडकर ☆ 

सुवर्णा आणि सुशील कामत एक उच्च विद्या विभूषित आनंदी जोडपं. सुवर्णा बँकेत अधिकारी पदावर आणि सुशील एका मल्टिनॅशनल कंपनीत उच्च पदस्थ अधिकारी. तीनच वर्षांपूर्वी लग्न होऊन मुंबईच्या उपनगरात त्यांनी संसार थाटला होता. आणि आता त्यांच्या घरात लवकरच नवीन पाहुण्याचं आगमन होणार होतं.

सुवर्णाची आई मुंबईतच होती. मागच्या वर्षी सुवर्णाच्या वडिलांचं निधन झाल्यापासून ती एकटीच राहात होती. सुवर्णा आणि साधना या दोन्ही लेकींकडे अधून-मधून यायची राहायला. सुशीलचे आई-वडील गोव्यात स्थायिक होते. धाकटी बहीण लग्न होऊन बेंगलोरला आणि मोठा भाऊ सुहास अमेरिकेत होता.

सुवर्णाचं बाळंतपण करायला तिची आई आणि सासूबाई घाटकोपरच्या तिच्या घरी येऊन राहणार होत्या. पण त्या काही कायम तिथे राहणार नव्हत्या. ऑफिसमधून घरी यायला दोघांना उशीर व्हायचा. त्यामुळे बाळाला सांभाळायला आणि घरकामात सुवर्णाला मदत करायला कोणी मिळेल का याचा ते शोध घेत होते. त्यांच्याकडे झाडू-पोछा आणि भांडी घासायला येणाऱ्या यमुनाबाईंनापण सुवर्णानं तसं सांगून ठेवलं होतं.

रविवारी सकाळी कामाला आल्यावर यमुनाबाईं सुवर्णाला म्हणाल्या, “ताई, गावाकडं माझ्या बहिणीची लेक आहे बघा करूणा. १९-२० वर्षाची हाय. गुणाची हाय पोरगी, कामात बी हुशार हाय. मागल्या वर्षी लगीन झालं, पण नवरा दारूपिऊन लय मारहाण करायचा, म्हणून तीन महिन्यांत घरला परत आली बघा. आता माझी बहिण आणि मेवणं तर जिंदा न्हाई. भाऊ-भावजयीच्या संसारात या पोरीची अडगळच होते भावजयीला. तर ती यायला तयार हाय, तुमच्याकडं बाळाला सांभाळायला.

तुमाला चालणार असंल तर मी बोलावून घेते तिला. दोघांचीबी नड भागंल.”

सुवर्णाला तर कोणीतरी हवंच होतं मदतीला. तिला आता सातवा महिना लागला होता. सासूबाई पुढच्या महिन्यात येणार होत्या. तसं काही गरज लागली तर आई तासाभराच्या अंतरावर चेंबूरला होतीच. 

पुढच्याच आठवड्यात करूणा आली गावाहून. सावळ्या रंगाची करूणा चटपटीत आणि स्वच्छ होती. बारावीपर्यंत शिकलेली होती. सुवर्णाची जागा मोठी होती. दोन वन बीएचके  फ्लॅट जोडून घेतलेले होते, त्यामुळे एकूण सहा खोल्या होत्या आणि दोन स्वतंत्र टाॅयलेट! शिवाय दोन गॅलऱ्या होत्या. एका खोलीत करूणाची  व्यवस्था करता येणार होती. बाळ तीन महिन्याचं होईपर्यंत करूणानं सुवर्णाकडेच मुक्काम करायचा असं ठरलं होतं. मधल्या काळात यमुनाबाई तिच्यासाठी रहायला भाड्याने एखादी खोली मिळते का ते बघणार होत्या. 

आल्या दिवसापासून करूणानं कामाचा झपाटाच लावला. किचनची साफसफाई, पडदे-चादरींची धुलाई, घर आणखीनच चकाचक झालं. सुवर्णाला काय हवं-नको ते विचारून ती नाश्ता, जेवण बनवायला शिकली. नाव ठेवण्यासारखं काहीच नव्हतं. 

थोड्याच दिवसात सुवर्णाच्या सासूबाई आल्या. मग त्यांच्या देखरेखीखाली करूणाने डिंकलाडू, आलेपाक, सुपारी असे खास बाळंतिणीसाठीचे पदार्थही बनवले. सुवर्णाच्या आईला शिवणकाम येत होतं. पण आता मशीनवर काम करणं त्यांना जमत नव्हतं. करूणानं त्यांच्याकडे  शिवणकाम शिकायला सुरुवात केली. त्यांची मशीन सुवर्णाकडेच आणली. मग दोघींनी मिळून बाळासाठी दुपटी, झबली-टोपरी असे कपडे शिवून तयार ठेवले. नवीन काही शिकण्याचा करूणाचा उत्साह नावाजण्यासारखा होता. आणि ते पटकन शिकण्याइतकी ती हुशारही होती.

नऊ महिने आणि चार दिवस झाले आणि सुवर्णाला दवाखान्यात अ‍ॅडमिट करायची वेळ आली. पण कळा सुरू होऊन नंतर पूर्णच थांबल्या. इंजेक्शन देऊनही उपयोग झाला नाही. दुसऱ्या दिवशी सकाळी बाळाच्या ह्रदयाचे ठोके अनियमित झाले होते. सोनोग्राफीमध्ये, नाळ बाळाच्या गळ्याभोवती गुंडाळली गेल्याचं दिसलं आणि मग सुवर्णाचं सिझेरियन करावं लागलं. 

बाळाचं वजन साडेपाच पाउंड/अडीच किलो होतं. जन्मल्यावर थोडावेळ ते रडलंच नाही म्हणून जरा टेंशन होतं. पण नंतर हळू आवाजात का होईना ते रडलं आणि सगळ्यांना हुश्श झालं. मुलगा झाला होता. सगळे आनंदात होते. सुशीलही पंधरा दिवस रजा घेऊन घरी होता. 

दहा दिवसांनी बाळ-बाळंतीण घरी आले. दोन्ही आज्या आणि करूणा त्यांच्या सरबराईत गुंतल्या. सव्वा महिन्यानंतर बारसं झालं आणि बाळाचं नाव सुयश ठेवलं. बाळाचं कोडकौतुक करण्यात दोन महिने कसे संपले ते कळलंच नाही. सुशीलचं ऑफिस सुरू होतं. सुवर्णाच्या सासूबाईंना आता गोव्याला परतायला हवं होतं. घर-बागायत सांभाळायला सासरे तिकडे एकटेच होते. बारशाला येऊन लगेच ते परत गेले होते. 

दुसऱ्या महिन्यात सुयशला ट्रिपलचं इंजेक्शन द्यायला हाॅस्पिटलमध्ये नेलं. तेव्हा इंजेक्शन देणाऱ्या नर्सला काही तरी वेगळं जाणवलं. तिनं सुवर्णाला बाळाला लहान मुलांच्या डाॅक्टरांना एकदा दाखवून घ्या, असं सुचवलं. कारण काही सांगितलं नाही. पण सुवर्णानं काही फारसं मनावर घेतलं नाही. आजकाल सगळे कटप्रॅक्टिसचे प्रकार चालतात, तसंच हे असणार अशी तिची समजूत झाली. पण तीन महिने झाले तरी सुयश कोणाकडे बघून असं हसत नव्हता, आवाजाच्या दिशेने त्याची नजर फिरत नव्हती, हे एकदोनदा तिची आई आणि सासूबाईंनी देखील म्हटलं. मग मात्र सुवर्णा आणि सुशील त्याला लहान मुलांच्या डाॅक्टरांकडे दाखवायला घेऊन गेले. करूणाही त्यांच्या सोबत होतीच. 

डाॅक्टरांनी सुयशला तपासलं. त्यांनी दोघांना विशेषतः सुवर्णाला बरेच प्रश्न विचारले. गरोदरपणात ती कधी आजारी पडली होती का? कोणती औषधं घेतली होती यासाठी त्यांनी तिची फाईलही नीट बघितली. पण साध्या सर्दी-खोकल्याखेरीज सुवर्णाला काही झालं नव्हतं आणि त्यासाठी कोणतीही वेगळी औषधं तिनं घेतली नव्हती. 

बाळ जन्मल्यावर लगेच रडलं नव्हतं, त्याला ऑक्सिजन कमी पडल्यामुळे तसं झालं असावं, असं डाॅक्टर म्हणाले. त्याचं वजन तसं व्यवस्थित वाटत होतं. पण तो बराच वेळ झोपून राहतो, भुकेची वेळ टळून गेली तरी न रडता नुसता पडून राहतो, हे त्यांनी सुवर्णाकडे चौकशी केल्यावर, तिलाही जाणवलं. तरी अजून थोडे दिवस जाऊ द्या, काही मुलांची प्रगती उशिरा होते, असंच डाॅक्टर म्हणाले. पण त्याच्या रोजच्या भुकेची, झोपेच्या वेळेची नोंद ठेवायला त्यांनी सांगितलं आणि एक महिन्यानंतर परत दाखवायला घेऊन या म्हणाले. म्हणून दोन्ही आज्यांना कोणी काही सांगितलं नाही. सुवर्णाच्या सासूबाई गोव्याला परत गेल्या. सुवर्णाच्या भाच्याचा हात फ्रॅक्चर झाला, म्हणून आई तिच्या बहिणीकडे गोरेगावला गेली. 

आत्तापर्यंत बाळ फारसं त्रास देत नाही म्हणून आनंद वाटत होता, त्याची जागा आता काळजीनं घेतली. डाॅक्टरांनी सांगितल्याप्रमाणे सर्व नोंदी ठेवण्याचं काम करूणा इतकं व्यवस्थित करत होती, की डाॅक्टरांनीही तिचं कौतुक केलं. पुढचे दोन-तीन महिने सुयशला नियमितपणे डाॅक्टरांकडे नेत होते. पण म्हणावी तशी त्याची प्रगती होत नव्हती हातापायांची सहज हालचाल, कुशीवर वळणं, बसणं, कोणी बोललं तर हुंकार, प्रतिसाद देणं हे घडत नव्हतं. 

– क्रमशः भाग पहिला 

© सुश्री प्रणिता खंडकर

संपर्क – सध्या वास्तव्य… डोंबिवली, जि. ठाणे.

ईमेल [email protected] केवळ वाॅटसप संपर्क.. 98334 79845.

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ. उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

डॉ अभिजीत सोनवणे

© doctorforbeggars 

जीवनरंग 

☆ डॉक्टर फॉर बेगर्स ☆ क्षमा ☆ डॉ अभिजीत सोनवणे ☆

पुण्याच्या आसपासचं गाव. कुटुंब ठिकठाक. एक आजोबा वयोमानामुळे घरीच बसून. आज्जी आधीच गेलेली. साहजिकच सुनेवर सर्व भार. आधी किरकोळ कुरबुर. मग बाचाबाची. त्यानंतर कडाक्याची भांडणं. सुनेचं म्हणणं ‘ घरी बसुन ऐद्यासारखं खाऊ नका. काम करून हातभार लावा संसाराला.’ 

पण बाबा थकलेले. शेवटी सुनेचे टोमणे खाण्यापेक्षा घर सोडायचं त्यांनी ठरवलं. मुलानेही अडवलं नाही. आले पुण्यात. कुणी म्हातारा म्हणुन काम देईना आणि भूक जगू देईना. भीक मागण्यावाचून पर्याय उरला नाही.

बाहेरच मुलाला भेटून, लाज टाकून बाबा विचारायचे, ” येऊ का रे बाळा घरी रहायला? ” 

‘बाळ’ म्हणायचे, ” मला काही त्रास नाही बाबा, पण ‘हि’ला विचारुन सांगतो.” 

पण, ” या बाबा घरी ” असा निरोप बाळाकडून कधी आलाच नाही !

आता बाबा अट्टल भिकारी झाले…. झाले, की त्यांना केलं गेलं? 

अशीच भीक मागताना एके दिवशी माझी न् त्यांची भेट झाली. बोलताना बाबा म्हणायचे, ” डाॕक्टर, म्हातारपण म्हणजे नाजुक वेल हो. वेलीवरच्या सुंदर फुलांकडे सगळ्यांचं लक्ष जातं, पण या फुलांना अंगाखांद्यावर खेळवणाऱ्या वेलीकडे कुणाचंच लक्ष नसतं. वेल बघा नेहमी झुकलेली आणि वाकलेलीच असते. कुणाचाच आधार नसतो म्हणून. तसंच हे म्हातारपण. झुकलेलं आणि वाकलेलं. निष्प्राण वेलीसारखं.! “

बाबांची वाक्य ऐकून काटा यायचा अंगावर माझ्याही !

” नाव, पत्ता, पिनकोड सहित पत्र टाकूनही  पत्र पत्त्यावर पोचत नाहीत डाॕक्टर, त्याला पोस्टाचं तिकिट लावलं तरच ते पत्त्यावर पोचतं. नाहीतर वर्षानुवर्षे पडून राहतं धूळ खात पोस्टातच. तसंच आमचं आयुष्य ! नाव पत्ता सग्गळं बरोबर ! पण देव आमच्यावर तिकिट लावायला विसरला, म्हणून आम्ही इथं पडलेले.” असं बोलून ते हसायला लागतात. त्यांचं ते कळवळणारं हसू आपल्यालाच पीळ पाडून जातं.

मी म्हणायचो, ” बाबा हसताय तुम्ही. पण हे हसू खोटं आहे तुमचं.”

तर म्हणायचे. “आयुष्यभर सुखी असल्याचं ढोंग केलं. हसण्याचं नाटकच केलं. आता या वयात तरी खरं हसू कुठुन उसनं आणू ? ” ….  मी निरुत्तर ! 

” वाळलेल्या सुकलेल्या पालापाचोळ्यासारखं आयुष्य झालंय. कुणीतरी येतं आणि आम्हाला गोळा करतं. टोपलीत ठेवतं. वाटतं चला, कुणाला तरी आपली दया आली. नंतर कळतं की सुकलेले आहोत म्हणून जाळण्यासाठी, शेकोटी पेटवण्यासाठी आपल्याला टोपलीत ठेवलंय. सुकलेल्या पालापाचोळ्याचा नाहीतरी दुसरा वापर काय होणार म्हणा ?” …  बाबांचं बोलणं ऐकून, मीच आतून तुटून जायचो.

“काहीतरी काम करा बाबा,” असं सांगून मी त्यांना विनवायचो, पण आता उमेद गेली होती. बाबा कामाला तयार नव्हते.! म्हणायचे, “आज आहे मातीवर, उद्या मातीखाली जायचं. किती दिवस राहिलेत आता ? आज कुणी विचारत नाही, पण उद्या मेल्यावर हेच लोक अंत्यदर्शनाला येवून पाया पडतील. श्राद्धाला जेवताना 

‘ चांगला होता हो बिचारा ‘ असं म्हणतील. नाटक असतं हो सगळं आयुष्यच. प्रत्येकजण आपापली भूमिका पार पाडत असतं इतकंच !”

इतकं असुनही, एके दिवशी मी बाबांना कामाला तयार केलंच. बॕटऱ्या विकण्यासाठी त्यांना मदत केली. शे पाचशे रुपये रोज कमावतात बाबा आता. भीक मागत नाहीत. 

… मागच्या महिन्यात मला मिळालेला पुरस्कार याच बाबांना मी समर्पित करुन स्टेजवर यांचा सत्कारही करायला लावला होता ! 

आज हे आठवायचं कारण म्हणजे, आज मला हे बॕटऱ्या विकताना रस्त्यावर भेटले. मला जरा बाजुला घेऊन गेले. म्हणाले, ” एक गंमत सांगायचीय डाॕक्टर ! सुनेला कळलंय माझ्या, मी दहा पंधरा हजार कमावतो. तर मला शोधत माझा मुलगा आला होता पुण्यात आणि म्हणाला, “हिने” तुम्हाला घरी बोलवलंय, झालं गेलं जाऊ दे म्हणते. पाया पडून माफी मागायला तयार आहे. बाबा, मला पण तुमच्या धंद्यात घ्या, एकत्र मिळून करु.”

मी स्तिमित झालो, तीन वर्षं आपल्या बापाला/सासऱ्याला भीक मागायला लावली. आता पैसा दिसायला लागल्यावर सगळी नाती जवळ यायला लागली.? 

” डाॕक्टर काय करु ? सल्ला द्या.”

साहजिकच मी बोललो, ” ज्यांनी तुमच्यावर ही वेळ आणली, त्यांना थारा देण्याचा प्रश्नच नाही, त्यांना तुम्ही नाही, पैसा हवाय तुमचा, आता त्यांना जवळ नका करु ! “

बाबा म्हणाले, ” डाॕक्टर मला कळतंय हे सगळं, पण एक सांगू? आज मी माझ्या पोराला हात दिला नाही तर उद्या माझ्या जागेवर माझा पोरगा दिसंल भीक मागताना ! चालेल तुम्हाला ? मी माझ्या माघारी, त्याला 

भिकारी बनवून जाईन का? अहो, चुकतात तीच पोरं असतात. माफ करतो तोच ‘बाप’ असतो पण आता आयुष्याच्या शेवटच्या  वळणावर तरी, ‘ क्षमा ‘ म्हणजे काय हे मला त्याला शिकवू द्या डाॕक्टर…

© डॉ अभिजित सोनवणे

डाॕक्टर फाॕर बेगर्स, सोहम ट्रस्ट, पुणे

मो : 9822267357  ईमेल :  [email protected],

वेबसाइट :  www.sohamtrust.com  

Facebook : SOHAM TRUST

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ. उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

श्री प्रदीप केळुस्कर

जीवनरंग 

☆ सुलु आणि नंदू … – भाग-१ ☆ श्री प्रदीप केळूसकर ☆

(एवढ्यात नंदूची आई किचन मधून बाहेर आली.) –इथून पुढे –

आई -चलात का चलात… मला चालणार नाही, ती कुठल्या जातीची मुलगी आमच्या घरात राहू शकत नाही.

आजोबा – आम्ही कधी जातीचा विचार केला नाही, ज्याला गरज आहे त्याच्या शिक्षणासाठी मदत करणे हा आमचा खरा धर्म. वरच्या जातीचा खालच्या जातीचा उल्लेख करणे आमच्या घराण्याला शोभत नाही.

आई – पण माझ्यावर माझ्या माहेरी तसे संस्कार झाले त्याचे काय?

आजोबा चिडून म्हणाले ” अशा संस्कारामुळे समाजाचे आणि देशाचे नुकसान होते आहे ‘

असे मोठ्याने बोलून आजोबा घराबाहेर पडले.

नंदूच्या बाबाच्या बँकेत शिपाई होता, त्याची बायको त्याचा डबा घेऊन बँकेत द्यायची.  नंदूच्या बाबानी तिला बोलावून घेतले आणि सुलुची राहायची व्यवस्था तिच्याकडे केली. त्यामुळे सुरू चा रोज जाण्या-येण्याचा त्रास वाचला आणि ती शहरातच राहू लागली.

नंदू अकरावीच्या क्लासला जात होती, क्लासच्या शिक्षकांचे नोट्स  सुलु ला दाखवत होती, अकरावी बारावीत सुद्धा सुलु वर्गात पहिली आली. त्या काळात बारावीनंतर मेडिकलला प्रवेश मिळत होते.

  नंदूचे आजोबा पुन्हा तिच्या मागे राहिले, आपल्या सुनेच्या रोशाकडे दुर्लक्ष करून सुलु ला मेडिकल ला पाठवायचा चन्ग त्यांनी बांधला, पैशाची गरज होती.

एक दिवस सकाळीच ते त्यांच्या विभागात निवडून आलेल्या जिल्हा परिषद सदस्याच्या घरी गेले, एवढी प्रतिष्ठित व्यक्ती आपल्या घरी आले म्हणून तो सदस्य गडबडला.

नंदूचे आजोबा – मी तुमच्यकडे एका मुलीच्या शिक्षणा साठी मदत मागूक इलंय, माझ्या नातीसाठी न्हय, आमच्या गावाततली सुभाष मेस्त्रीच्या मुलीक मेडिकल कडे ऍडमिशन मिळतली, लहानपणा पासून हुशार मुलगी, आता पर्यत चो खर्च कसो तरी केलो पण हो मोठो खर्च आसा, चार वर्षाची फी आणि हॉस्टेल आणि इतर खर्च, एक गरीब कुटुंबातील मुलगी डॉक्टर झाली तर समाजाचो फायदो आसा, तुमी त्या मुलींसाठी काय मदत करशात?

तो जिल्हा परिषद सदस्य आश्चर्यचकित झाला, आतापर्यंत येणारे,आपल्या मुलासाठी किंवा नातू नातवा साठी मदत मागायचे, पण हा माणूस एका गरीब मुलींसाठी सकाळी सकाळी घरी येतो?

त्यांनी आजोबांना आमदारांना सांगून तिचा सर्व खर्च उचलण्याचा शब्द दिला, आमदार पण मुद्दाम येऊन भेटले, सुलु चें कौतुक केले आणि नंदुच्या आजोबांना नमस्कार करून गेले.

सुलुची ऍडमिशन पक्की झाली आणि अख्ख्या गावात आनंद झाला.आमदारांनी आपला शब्द पाळला, दर वर्षी नियमित पैसे पाठविले. सुलु MBBS झाली, मग एक वर्ष एंटर्नल कोल्हापूर मध्ये करून पोस्ट graduation चा अभ्यास करू लागली.

बारावी काठावर पास झालेल्या नंदूने बीएससी ला ऍडमिशन घेतले, पण पहिल्याच वर्षाला ती दोनदा नापास झाली, आणि शेवटी तिचे शिक्षण थांबले, आपल्या मुलीसाठी नंदूच्या आईने खूप प्रयत्न केले पण नंदूला अभ्यासात गती नव्हती हे खरे, नंदू ने  डीएड ला ऍडमिशन घेतली, डीएड होऊन एक वर्ष घरी बसल्यावर ती प्राथमिक शिक्षिकेच्या नोकरीला लागली. आणखी एक वर्षांनी तिचे एका हायस्कूल शिक्षकाबरोबर लग्न झाले.

त्या दरम्यानच नंदूच्या आजोबांचे निधन झाले. नंदूची आजी गावी एकटी राहू लागली.

दीड वर्षानंतर नंदूची प्रसूती जवळ आली, शहरातल्या एका डॉक्टरच्या हॉस्पिटलमध्ये तिचे नाव घातले होते. त्या काळात छोट्या शहरात सोनोग्राफी वगैरे यंत्रे आली नव्हती.

प्रसूती वेदना सुरू झाल्याबरोबर नंदूला हॉस्पिटलमध्ये ऍडमिट केले, डॉक्टरनी तपासल्यानंतर त्यांच्या लक्षात आले मुल आडवे आले आहे, सर्जरी करावी लागेल, एकतर डॉक्टर बाहेरून मागवावा लागेल किंवा किंवा जिल्हा रुग्णालयात नवीन लेडी डॉक्टर आली आहे तिच्याकडे तातडीने न्यावे लागेल. नंदूच्या बाबांनी जिल्हा रुग्णालयात नेण्याचा निर्णय घेतला. ॲम्बुलन्स वीस किलोमीटर वरील जिल्हा रुग्णालयात पोहोचली, तेव्हा नवीन लेडी डॉक्टर जवळ भरपूर पेशंट जमले होते. सिरीयस पेशंट आल्यामुळे डॉक्टरने आपली ओपीडी थांबवून पेशंटला ऑपरेशन थिएटर मध्ये घेण्यास सांगितले. त्या छोट्या हॉस्पिटलमध्ये गुंगीचे औषध पण स्वतः डॉक्टरच देणार होत्या. गुंगी देण्याची तयारी करण्यासाठी पेशंटच्या बेड जवळ आल्या, तर डॉक्टरना बेडवर दिसली त्यांची प्रिय मैत्रीण नंदू.

तशाच डॉक्टर सुलभा मिस्त्री बाहेर आल्या, बाहेर काळजीत बसलेल्या नंदूच्या आई आणि बाबांना त्यांनी वाकून नमस्कार केला. प्रत्यक्ष सुलभाला डॉक्टरच्या वेशात समोर पाहून   आश्चर्य वाटले व आनंद झाला. काही काळजी करू नका मी सर्व काही योग्य करते असं सांगून डॉक्टर मिस्त्री आत गेल्या.

तीन तासानंतर प्रसुती उत्तम पार पडून मुलगा झाला. नंदूच्या आई-बाबांना आणि नातेवाईकांना ही बातमी कळली. ते दोघे आणि नंदूचा नवरा डॉक्टर मिस्त्री ला भेटायला आले. डॉक्टरांनी त्यांना प्रसूती अवघड होती पण मी उत्तम केली काही काळजी करू नये असे सांगून निर्धास्त केले.

आणखी दोन तासांनी नंदू शुद्धीवर आली, तिच्या शेजारी तिची प्रिय मैत्रीण सुलु उभी होती, नंदू ने सुरु चा हात घट्ट पकडला.

“सुले, तुझ्यामुळे माझा पुनःर्जनम झाला ग.’.

“तसा काय नसता गो नंदू, तूझ्या माझ्या आजोबानी जन्म घेतलोवा तूझ्या पोटी, तेंचो जन्म होऊक माझो हात लागलो इतकोच ‘.

हातात हात घेऊन सुलु आणि नंदू हसू लागल्या, शाळा सुटल्यावर घरी जाताना हसायच्या तशाच, तीच मैत्री अजून तशीच,.

नंदूची आई भरलेल्या डोळ्यांनी त्यांची मैत्री अनुभवत होती.

– समाप्त –

© श्री प्रदीप केळुसकर

मोबा. ९४२२३८१२९९ / ९३०७५२११५२

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – श्रीमती उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर ≈

श्री प्रदीप केळुस्कर

जीवनरंग 

☆ सुलु आणि नंदू … – भाग-१ ☆ श्री प्रदीप केळूसकर ☆

इयत्ता दुसरीतील सुलु आणि नंदू घरी निघाल्या. दोघींच्या हातात परीक्षेचे रिझल्ट होते, सुलु वर्गात पहिली आली होती  आणि नंदू जेमतेम पास झाली होती. पण सुलु आणि नंदू यांना त्याची जाणीव नव्हती. ओढ्यातील पाण्यात खेळत, एकमेकांवर पाणी उडवत त्या घरी निघाल्या.

ओढा संपल्या संपल्या मेस्त्रीची आळी लागायची, सर्व मेस्त्रीची घर, घराच्या छप्पर दुरुस्तीचे काम करणारे मेस्त्री. सुलु मातीच्या, जुन्या घरात शिरली तेंव्हा आई ओढ्यावर कपडे धुवायला गेली होती, मोठया दोन बहिणी जंगलात लाकडे गोळा करायला गेल्या होत्या, सुलु च्या आईने चुलीवर पेज शिजवून ठेवली होती, त्या मडक्यातील पेज भांड्यात ओतून सुलु पेज जेऊ लागली.

नंदूची आई नंदूची वाटच बघत होती, नंदू गावातील सुस्थितीतील मुलगी, तिचे बाबा बँकेत तालुक्याच्या गावी नोकरीला होते, आजोबा प्रतिष्ठित माणूस, गोरगरिबांच्या उपयोगी पडणारे, गरिबांचा कनवाळा असलेले. नंदूची आई रत्नागिरीतील शहरात राहिलेली, तिचे माहेरचे सगळे शिकलेले.

नंदू ने दुसरीचे मार्कलिस्ट आईच्या हातात दिले, नंदूची आई चिडली, तिने नंदूच्या पाठीत दोन धपाटे घातले. नंदूच्या रडण्याचा आवाज ऐकून तिचे आजी आणि आजोबा धावून आले.

आजोबा – अग का मारतेस तिला?

आई – मार्क बघा तिचे, अशी बशी पास झाली आहे, एवढा मी अभ्यास घेते तरी हिच्या अभ्यासात सुधारणा नाही, माझ्या भावाची बहिणीची मुले किती हुशार, पण हिचे या खेड्यात राहून नुकसान होते आहे.

आजोबा –मग ती मेस्त्रीची सुलु कसे मार्क मिळविते? तिचा वर्गात पहिला नंबर आला आहे.

आई – मला माझ्या मुलीची काळजी आहे, या खेड्यात राहून तिचे नुकसान होणार, नाहीतरी तिच्या बाबांची नोकरी तालुक्याच्या गावीच आहे, तेव्हा यांना सांगणार आपण आता तालुक्याच्या गावी बिऱ्हाड करू, त्याशिवाय नंदूच्या अभ्यासात प्रगती होणार नाही.”

नंदूची आजी काहीतरी सांगायला जात होती, पण आजोबांनी हात दाखवून तिला गप्प केले, नाहीतरी हल्ली नंदूची आई सतत आम्ही तालुक्याच्या गावी बिऱ्हाड करणाऱ्याचे तुंतून वाजवत होती.

संध्याकाळी नंदूचे बाबा आल्यानंतर नंदूच्या आईने नंदूचे मार्क दाखवले, आणि आता शहरात जाण्याशिवाय मार्ग नाही तेव्हा शहरात बिऱ्हाड करायचे आहे असे निक्षुन सांगितले. नंदूच्या आईला काहीतरी समजावत होते, पण आजोबा म्हणाले” मिलिंद, नंदुच्या आईचे जर असे मत असेल की शहरात गेल्यावर तिची प्रगती होईल, तर होऊ दे तिच्या मनासारखे.

अशा रीतीने जून महिन्यात नंदूच्या बाबांनी शहरात बिऱ्हाड केले. नंदू शहरात जाताना सुलू च्या घरी जाऊन सुरूला मिठी मारून खूप रडली. सुलु ने तिची समजूत घातली, नंदू म्हणाली अधून मधून मी घरी येतच असणार तेव्हा आपण भेटू.

शहरात आल्यावर नंदूच्या आईने नंदूचे नाव कलासात घातले तसेच चांगले शाळेमध्ये नाव घातले, पण नंदूची तिसरीतही प्रगती दिसेना, चौथी स्कॉलरशिप साठी नंदूच्या आईने नंदूसाठी खूप प्रयत्न केले, पण चौथी स्कॉलरशिप नंदूला खूप कमी मार्क मिळाले, खेडेगावात राहून सुलु ने स्कॉलरशिप मिळवली.

नंदूच्या आजोबांनी शिक्षणाधिकाऱ्यांना बोलावून सुलु चा सत्कार केला, नंदूच्या आईला आजोबांचा फार राग आला. तिने रागाने नंदूच्या आजोबांनाविचारले

नंदूची आई – तुमच्या नातीला स्कॉलरशिप मध्ये एवढे कमी मार्क असताना, तुम्ही त्या गावातल्या सुलु चा सत्कार का घडवून आणलात? तुम्हाला तुमच्या नातीचें मार्क बघून वाईट नाही का वाटले?

आजोबा – माझ्या नातीला जर चांगले मार्क मिळाले असते तर मला त्याचा खूप आनंद झाला असता, पण तिला ते मिळाले नाहीत,  खेडेगावात राहून कसलेही क्लास न करता सुलु ने स्कॉलरशिप मिळवली याचा पण मला खूप आनंद आहे. यापुढे पण मी तिच्या मागे असणार. तिला चांगले शिक्षण मिळावे म्हणून मी तिला प्रोत्साहन देत राहणार.

नंदूच्या आईचा जळफळात झाला, तिने आपल्या नवऱ्याला पण सांगण्याचा प्रयत्न केला, पण नंदूच्या बाबांनी पण तिच्याकडे दुर्लक्ष केले.

दहावी परीक्षेतही नंदू कशीबशी पास झाली उलट मेस्त्रीची सुलु जिल्ह्यात दुसरी आली, परत एकदा नंदूचे आजोबा तिच्या पाठी उभे राहिले, सुलुच्या आई बाबांना पटवून सुलूला तालुक्याच्या गावी अकरावी बारावी साठी पाठविले.

दहावी जेमतेम पास झालेली नंदू पण त्याच शाळेमध्ये अकरावीसाठी आली, पुन्हा नंदू आणि सुलु एका बेंचवर बसू लागल्या, सुलु गावातून st ने जाऊ लागली, पण गावातून फक्त जाणाऱ्या दोन एसटी बसेस होत्या, त्यामुळे सुलूची पंचायत होऊ लागली, संपले की दुपारी चार वाजेपर्यंत गावी जाण्यासाठी गाडी नव्हती. त्यामुळे उपाशी सुलु एसटी स्टँडवर एसटी  ची वाट पहात बसू लागली.

नंदूच्या आजोबांच्या हे लक्षात आले, ते आपल्या मुलाच्या बिऱ्हाडी आले आणि आपल्या मुलाला म्हणाले

आजोबा –अरे मिलिंद, त्या मेस्त्रीच्या सुलु चो वेळ st ची वाट बघण्यात जाता, पाच नंतर ता दमान घरात पोचता, अशाने तेचो अभ्यास कसो व्हतलो, तसा नंदू आणि सुलु लहानपणापासून मैत्रिणी, आता एका वर्गात असत एका बेंचवर बसतात,तेव्हा सुलु हय तुमच्या कडे रवान शाळेत गेला तर…

मिलिंदप्रदीप केळूसकर – हो चलत ना बाबा..

एवढ्यात नंदूची आई किचन मधून बाहेर आली.

– क्रमशः भाग पहिला 

© श्री प्रदीप केळुसकर

मोबा. ९४२२३८१२९९ / ९३०७५२११५२

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – श्रीमती उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर ≈

डॉ. शैलजा करोडे

🌸 जीवनरंग 🌸

☆ सुखाचा पासवर्ड – भाग – २ ☆ डॉ. शैलजा करोडे ☆

(अशी मी पुस्तकांशी मैत्री असलेली , अगदी टिपीकल भाषेत ‘पुस्तकी किडा’. कोणी काहीही म्हणू दे, मी तर सुखी आहे ना.) — इथून पुढे —

माझ्याही आयुष्यात तो दिवस आला, ज्या घरात मी जन्मले, लहानाची मोठी झाले, त्याच घराची मी पाहुणी होणार होते, माझं घर आता माहेरात परिवर्तित होणार होतं. मी खूप हळवी झाले होते.

“जगाची रितच आहे ही पोरी. एक ना एक दिवस प्रत्येक मुलीला आई बाबांचं घर सोडावं लागतं कारण हे रोपटं सासरी  रूजणार असतं, फुलणार असतं. ही जगरहाटी टाळून कसं चालेल.”

“पण आई, संपूर्ण वेगळं कुटुंब, वेगळी माणसं, वेगवेगळ्या स्वभावाची माणसं, वेगळं वातावरण, कशी सामावली जाणार मी त्यांच्यात, कशी रूजणार नात्यांच्या विविध बंधनात?”

“होय बेटा, बंधनं तर भरपूर असतात. सासू सासर्‍यांचा सन्मान, नणंदेचा तोरा, जावा जावातील हेवेदावे. पण बाळा चिडायचं नाही. शांत राहायचं. वेळप्रसंगी कुटुंबाच्या सुखापुढे आपल्या इच्छांना मुरडही घालावी लागते, आणि यातच गृहिणीधर्म असतो.” 

“पण आई, यासाठी काय मी माझी सगळी ओळखंच मिटवायची काय ?आणि माझ्या ज्ञानाचं काय ? तूच म्हणत होतीस ना ज्ञानाने माणूस मोठा होतो. आता हे ज्ञान काय असंच वाया जाऊ द्यायचं, तुझ्यासारखं स्वयंपाक घरातच राहायचं.” 

“नाही गं बाई, तुझं म्हणणं तू तुझ्या कुटुंबाला समजावून सांगू शकतेस. तुझा होणारा जीवनसाथी ही सुशिक्षित आहे. त्याला पटेल तुझं म्हणणं कि भरारी घेणारी पक्षीण घरटं मात्र विसरत नाही. तुझ्या कला गुणांचा, तुझ्या शिक्षणाचा आदरच होईल तेथे ही. फक्त ते व्यवस्थित सांगता मात्र आलं पाहिजे. काही समस्या असल्यास त्यातून मार्ग ही काढता आला पाहिजे. हे जमलं कि सुखाचा पासवर्ड गवसला असं समज.”

आज मी एक यशस्वी बँक अधिकारी आहे, दोन मुलांची आदर्श माता आहे, सासू सासर्‍यांची मी जणू मुलगीच आहे आणि अरविंदची जीवलग सहचारिणी आहे. हे सगळं मी जमवू शकले सुखाच्या पासवर्डने. तो कोठे, कसा वापरायचा हे आईने दिलेल्या सखोल ज्ञानाने उमजलं आहे.

“ए सुनीता तू एवढी सुखी कशी गं? आम्हांलाही दे ना काही टिप्स. पण तू सुखी आहेस कारण तू स्वावलंबी आहेस. मी पण तुझ्यासारखं शिक्षण घेतलं असतं तर कोठे ना कोठे नोकरी मिळाली असती. पण नशिबातचं नव्हतं गं माझ्या.” 

“रमा, पहिल्यांदा तू ही रडकथा थांबव. शिक्षण नाही म्हणून तू काही करू शकणार नाहीस असंच नाही काही. मुलांचे शिकवणी वर्ग चालव. तुझ्या पुढच्या हाॅलमध्येच तुला ते घेता येतील. तू चांगली सुगरण आहेस, काॅलेजच्या मुलांचे डबे करू शकतेस. स्वावलंबी व्हायला अनेक मार्ग आहेत गं. पण ते शोधायला हवे. आणि सर्वात महत्वाचं म्हणजे सुख हे मानण्यात असतं. अति महत्वाकांक्षा, अति लोभ, अति अपेक्षा केव्हाही घातकच, कारण त्यांना कुठे अंतच नसतो. म्हणूनच कुठे थांबायचं हे ठरवता आलं पाहिजे. मग सुखाचा धागा आपसूकच हाती येतो.”

माझ्या फोनची रिंग वाजली. कामगार कल्याण मंडळातून फोन होता. मॅडम, परवा दहावी बारावीतील उत्तीर्ण कामगार पाल्यांचा गुणगौरव सोहळा आयोजित केला आहे. आपण प्रमुख पाहुणे म्हणून तर यावेच पण मुलांना काही प्रेरक मार्गदर्शनही करावे अशी आमची इच्छा आहे. आपण येणार ना मॅडम?” 

“होय सर, येईन मी.” 

“ठीक आहे मॅडम, धन्यवाद. मी Whatsapp वर निमंत्रण पाठवले आहेच. सायंकाळपर्यंत Hard copy ही मिळून जाईल.”

दहावीनंतर काय ? बारावी नंतर काय ? विविध शैक्षणिक मार्गदर्शनानंतर जीवनात यशस्वी व्हायचे असेल तर काय करावे याकडे मी वळले.

“मुलांनो, जीवनवाट वाटते तितकी सोपी नाही. आयुष्यात अनेक समर प्रसंग येतात. सगळं संपलं असं वाटायला लागतं. चोहीकडे अंधारच वाटतो. पण प्रकाशकिरण आम्हांलाच शोधायचा असतो. त्यातूनच वाट शोधत मार्गक्रमणा करावी लागते. बाळांनो मी आज काही सुखाचे पासवर्ड देणार आहे.

आता तुम्ही म्हणाल सुखाचा पासवर्ड म्हणजे काय ? तर जीवनाकडे नेहमी सकारात्मक दृष्टी कोनातून पाहाणे. ही सकारात्मकताच तुम्हांला नवऊर्जा देईल, प्रेरणा देईल. कशी ती पाहुयात.    

1) कोणी वाईट बोलत असेल, तर तो आशीर्वाद समजा.

2) स्तुती करत असेल, तर ती प्रेरणा समजा.

3) खोटे आरोप करत असेल, तर ती तुमच्या सत्याची परिक्षा समजा.

4) तुम्हाला कोणी मनापासून साहेब म्हटले, तर तुमच्यात इतरांचे भले करण्याची ताकद आहे असे समजा.

5) विनाकारण कोणी तुमच्या मार्गात आडवे येत असेल, तर ती तुमच्या मार्गाची साफसफाई समजा.

6) उगाचच तुमच्याशी असलेले नाते कोणी तोडत असेल, तर तो तुमच्यातल्या नम्रतेचा विजय समजा.

7) तुमच्या जीवनाची कसोटी लागते तेव्हा तुम्ही योग्य मार्गावर आहात असे समजा.

बाळांनो हा सुखाचा कानमंत्रच माणसाला यशस्वी करतो. मी फार काय सांगणार ? तुम्ही ही सुजाण होणारच आहात, देशाचे होणारे आधारस्तंभ आहात, देशाची भावी पिढी आहात.

यशस्वी व्हा हा आशिर्वाद देते. All the best.”

“मॅडम खूपच छान, मार्गदर्शन तर मुलांसाठी होतं, पण आम्हांलाही त्यातून खूप काही शिकायला मिळालं. मानलं बुवा तुम्हाला.” कामगार कल्याण अधिकारी प्रशांत कदम चहा बिस्कीटांचा आस्वाद घेता घेता बोलत होते.

“मी फार काय सांगितलं असं नाही प्रशांतजी, प्रत्येकात हे गुण असतातच.”

“असतात ना मॅडम, पण त्यांचा परिचय, त्यांची ओळख ही हवीच ना, शिवाय त्यावर अंमलही करता यायला हवा. सगळ्यांना तो जमेलच असं नाही.”

“सुधीर आपलं अभिप्राय नोटबुक आणा. मॅडम अभिप्राय लिहितील आणि मानधनाचं पाकिटही आणा.”

एक अनामिक समाधान घेऊन मी कामगार कल्याण मंडळातून बाहेर पडले .

— समाप्त —

© डॉ. शैलजा करोडे

नेरुळ नवी मुंबई मो. 9764808391

ईमेल – [email protected] 

डॉ. शैलजा करोडे

🌸 जीवनरंग 🌸

☆ सुखाचा पासवर्ड – भाग – १ ☆ डॉ. शैलजा करोडे ☆

नेहमी प्रमाणे रविवारच्या सुटीनंतरची बँकेत गर्दी. ‘मॅडम गर्दी कंट्रोल करा’ माझ्या वरिष्ठांची सूचना. “येस सर, नरेश ग्राहकांना व्यवस्थित रांगेत यायला सांग. आपला परीसर लहान असल्याने दहा/दहा च्या संख्येने दरवाज्याच्या आत घे. बाकींना बाहेरच रांगेत राहायला सांग.”

मी कॅशियर केबिनमध्ये डोकावत कॅशियर अशोकला विचारले “मिलिंदला पाठवू का मदतीला ?”

“पाठवा मॅडम.”

“आणि छोट्या डिपाॅझीट बँक ग्राहक मित्र केंद्रावर वर्ग करा‌.” 

“होय, काही ग्राहक कॅश डिपाॅझीट मशिनचीही मदत घेत आहेत.”

एक ग्राहक तक्रार घेऊन आले, “मॅडम एक तास झाला कॅश डिपाॅझीट करून, अजून अकोल्याला पार्टीच्या खात्यात जमा झाले नाही.”

“अहो, होइल जमा. नेटवर्क कनेक्टीव्हीटी नाही आहे.” 

“कनेक्टीव्हीटी नाही किती सहजतेने म्हणता हो तुम्ही. तिकडे आमचा पेशंट तळमळतोय. ऑपरेशन करायचंय. पैसे जमा झाल्याशिवाय होणार नाही ते.” 

मी आमच्या क्षेत्रीय कार्यालयाशी संपर्क केला. संपूर्ण सर्व्हर डाऊन होता. प्रधान कार्यालयाशीही संपर्क झाला. तासभर तरी लागणार होता. “सर, तासाभराने कनेक्टीव्हिटी येईल.”

“एक तास ? मॅडम अहो, जीवन मरणाचा प्रश्न आहे. एका एका सेकंदाचा हिशोब आहे आणि तुम्ही एक तास म्हणतात? काय होईल पेशंटची हालत, काही माणुसकी आहे कि नाही तुमच्याजवळ ?” 

“शांत व्हा सर,” मी त्यांना पिण्यास पाणी दिलं . “मी करते काहीतरी.” मी अकोला शाखेला फोन केला. शाखा व्यवस्थापकांना सगळी परिस्थिती सांगितली, ग्राहकांची एमरजन्सी सांगून माझ्या रिस्कवर पैसे द्यायला सांगितले. त्यांनी माझं नाव, GBPA नंबर घेतला व ग्राहकाला पैसे दिले. माझ्या समोर बसलेले ग्राहक मोहन वैद्य शांत झाले. 

“धन्यवाद मॅडम, आम्ही अगतिक होतो, म्हणून बोललो मी. माफ करा.” 

“ठीक आहे, तुमचं काम झालं ना, आनंद आहे मला.” 

मोहन वैद्य गेले तशी मी थोडंसं हुश्श् केलं. माझी सहकारी प्रणिता सगळं पहात होती. ती म्हणाली, “सुनीता, कनेक्टीव्हीटी नसणे यात आमचा काय दोष. येतात काही तांत्रिक अडचणी. ग्राहकसेवा काही वेळापुरती खंडित होते हे मान्य. पण त्यात आपली चूक नाही ना. आपण काही हातावर हात धरुन बसत नाही. follow up सुरूच असतो. तो ग्राहक इतकं बोलत होता, तरी तू शांत राहिलीस. कसं शक्य होतं तुला हे बाई.”

“प्रणिता, येतातच असे समर प्रसंग आयुष्यात. ATM चालू नाही, बोलवा टेक्निशियन, त्यांना ताबडतोब येता येत नाही, कारण त्यांनाही अनेक ठिकाणची कामं असतात. ग्राहक ऐकत नाहीत. त्यांना ताबडतोब सुविधा हवी. ही तर काही उदाहरणं झाली. प्रत्येक दिवशी कोणत्या ना कोणत्या कारणांनी ग्राहक त्रास हे देतातच. पण मी ते दुर्लक्षित करुन त्यांचं काम करुन देते.”

“अग तेच तर म्हणतेय मी. तू इतकी मवाळ कशी ? तुला त्रास नाही होत या गोष्टींचा?”

“खरं सांगू प्रणिता, स्वतःला त्रास होऊ नये हाच माझा उद्देश असतो. कारण ‘तू तू मी मी’ करण्यात मनःशांती जाते. आपलंच बी. पी. वाढतं. मन अस्वस्थ होतं. बरं एवढंच नाही तर आपल्याला घरही सांभाळायचं आहे. कुटुंबाकडे लक्ष द्यायचं आहे. मग अशा गोष्टीत का आपली शक्ती खर्च करायची.

प्रणिता माझ्या कृतीने कुणाचं भलं होत असेल, चांगली सेवा मिळत असेल, पण यातून मला समाधान मिळतं, शांती मिळते, मी सुखी होते. बहुदा हाच माझा सुखाचा पासवर्ड असेल.”माझ्यापुढे दोन्ही हात जोडत प्रणिता बोलली, “धन्य आहेस गं बाई”.

प्रणिताने विषय छेडला आणि मी हळूहळू शिरले भूतकाळात.

“ए छकुली ऊठ गं, शाळेत जायचंय ना.”

मी अंथरूणात हातपाय हलवत, ‘आज नाही जात शाळेत’ सांगितलं.

“अगं, न जाऊन कसं चालेल. चांगलं शिक्षण घेशील तर जीवनात काही चांगलं करून दाखवशील. स्वतःच्या पायावर उभी राहशील. ज्ञानाने तुझ्या व्यक्तीमत्वात प्रगल्भता येईल. जगात जो ज्ञानी तो मोठा गणला जातो. तुला मोठं बनायचं आहे ना. मग तुला शाळेत जायला हवं. भरपूर शिकायला हवं. ऊठ बाळ, तुझ्या सुखी जीवनासाठीचा हा पासवर्ड समज आणि शाळेला जा.”

शाळेतही माझा पहिला नंबर कधी चुकला नाही याचे कारण मी वेळच्यावेळी अभ्यास करायचे, गृहपाठ करायचे, इतर माझ्या वर्गमैत्रिणी मात्र ‘तहान लागली की विहीर खोदायची’ या तत्वाने परीक्षा आली कि अभ्यासाला लागायच्या. मला विचारायच्या “सुनीता तुझ्या यशाचं रहस्य काय गं.”

मी त्यांना सांगायचे, “अगं, अगदी सोपं आहे ते, वेळच्यावेळी अभ्यास, हाच माझा यशाचा पासवर्ड, मग ऐनवेळी माझी धावपळ होत नाही कि रात्र /रात्र जागरणं करावी लागत नाहीत म्हणून कोणत्याही गोष्टीचं टेन्शन येत नाही. म्हणून मी अगदी बिनधास्त असते.” 

“आम्हांलाही आत्मसात करावा लागेल ग हा सुखाचा पासवर्ड.”

अशी मी पुस्तकांशी मैत्री असलेली , अगदी टिपीकल भाषेत ‘पुस्तकी किडा’. कोणी काहीही म्हणू दे, मी तर सुखी आहे ना.

– क्रमशः भाग पहिला 

© डॉ. शैलजा करोडे

नेरुळ नवी मुंबई मो. 9764808391

ईमेल – [email protected]