Tag: #मराठी-आलेख

श्री प्रमोद वामन वर्तक

 विविधा 

☆ 🤣😲वा द !😢😂 ☆ श्री प्रमोद वामन वर्तक ☆

“सुईच्या अग्रावर राहील इतकीसुद्धा जमीन मिळणार नाही तुम्हांला !”

बघा, म्हणजे जमिनीच्या मालकीवरून आजच्या कलियुगीच वाद होतात असं नाही, तर महाभारत काळापासून हा रोग तमाम मानवजातीला जडला आहे असं म्हटलं तर यात वाद व्हायचं कारणच नाही. पण सुईच्या अग्रापेक्षासुद्धा या पृथ्वीतलावर आणखी कमी क्षेत्रफळाची जागा असते, हे तेव्हाच्या लोकांना माहित नव्हतं. त्यामुळे तेंव्हाच विज्ञान आजच्या इतकं खाचितच प्रगत नव्हतं हेच यातून सिद्ध होतं. मंडळी थांबा थांबा, हे काही माझं मत नाही बरं, नाहीतर तुम्ही माझ्याशी या विषयावर उगाचच वाद घालायला लागाल, काय सांगावं ! तर ते एखाद्या जन्माने मुळच्या “पेठेत” राहणाऱ्या पण सध्या सिलिकॉन व्हॅलीमधे वरिष्ठ वैज्ञानिक म्हणून कार्यरत असलेल्या भारतीयाच मत असू शकतं, हे मात्र माझं मत.

महाभारतकाळी इतक्या कौरवांचे आणि पांडवांचे जन्म झाले त्यावरून चांगल्या “सुईणी” तेंव्हा होत्या का नव्हत्या हा वादाचा मुद्दाच होऊ शकत नाही मंडळी, पण महाभारतकाळात “सुई” अस्तित्वात होती का नव्हती, असा वादाचा मुद्दा कोणी उपस्थित केला तर ? त्यामुळे तिच्या अग्रावर राहील इतकी जमीन हे परिमाण, महाभारताचे नाटकीकरण करतांना त्या पात्राच्या तोंडी घालण्याची त्याच्या लेखकांने त्याकाळी घेतलेली ती रायटर्स लिबर्टी म्हणायची का ? आणि ती तशी घेतली असेल तर त्याला तो अधिकार कोणी, कधी दिला ? लेखी दिला का तोंडी दिला ? आणि जे असे परिमाण अस्तित्वातच नाही त्याला जन्माला घालून लेखकांने काय साधले ? दुसरं असं की त्यामुळे रायटर्स लिबर्टीचा जन्म महाभारत कालीन मानायचा का ? असे नानाविध वादाचे मुद्दे या अनुषंगाने उभे राहतात. त्याची उत्तरे कोण देणार आणि तशी उत्तरे देण्याइतका त्याचा किंवा तिचा या बाबतीत अधिकार आहे का ? आणि तो तसा असेल, तर तो त्याला किंवा तिला कोणी बहाल केला ? असे अनेक वादाचे पोट-मुद्दे सुद्धा सुज्ञ वाचकांच्या पोटात खड्डा पाडू शकतात मंडळी !

तर थोडक्यात काय, तर कुठल्याही गोष्टीतून कोणाला वादच उकरून काढायचा असेल, तर तो त्याला कसाही उकरून काढता येतो, इतकंच मला वाचकांच्या मनावर ठसवायचं होतं ! आता ते तसं ठसवण्यात मी यशस्वी झालोय का नाही, हा पुन्हा वादाचा मुद्दा ! पण बहुतेक सु्बुद्ध वाचकांना माझं म्हणणं पटावं आणि ज्यांना ते पटणार नाही त्यांनी नवीन मुद्दे मांडून नवीन वाद, मी सोडून, कुणाशीही घालायला माझी काहीच हरकत नाही, या बद्दल मात्र नक्की वादच नाही !

वाद ! ह्याच खतपाणी मुलांच्या मनांत बहुतेक त्यांच्या वयात यायच्या वयात, म्हणजे साधारण आठवी नववीमधे शाळेतूनच घातलं जात. मी असं म्हणतोय म्हणून तुम्ही या विषयावर माझ्याशी वाद घालायच्या आधीच, मी असं का म्हणतोय ते सांगतो. आठवा ती शाळेत होणारी “वाद विवाद स्पर्धा. ” ज्यात भाग घेण्यासाठी (भांडखोर ?) शिक्षक आपापल्या वर्गातून मुलं तयार करायचे. नंतर नंतर तर “आंतर शालेय वाद विवाद स्पर्धेत” एखाद्या शाळेला ढाल मिळाल्यावर, (तेंव्हा चषकाची आयडिया रूढ व्हायची होती) तर काय विचारूच नका. ज्या मुलांनी शाळेला “ढाल” मिळवून दिली त्यांचा सत्कार शाळेतर्फे केला जायचा ! वाचकांपैकी माझ्या पिढीतील काही लोकांनी अशी “ढाल” आपल्या शाळेला मिळवून देण्यात, स्वतःच्या “जिभेची तलवार” तेंव्हा चालवली असण्याची शक्यता नाकारता येत नाही मंडळी. मी मुळातच मवाळ स्वभावाचा असल्यामुळे अशा स्पर्धेपासून कायम चार हात दूरच रहायचो. त्यामुळे मला काही मुलं तेंव्हा, माझ्या अपरोक्ष मुखदुर्बळ म्हणायचे, असं मला नंतर समजलं. पण अशा वाद विवादस्पर्धा फक्त ऐकून त्यातून आपल्या ज्ञानात काही भर पडत्ये का बघावं ह्या एकाच विचाराने मी अशा स्पर्धेत भाग घेण्यापासून दूर राहिलो ते आज पर्यंत ! असो !

पुढे कॉलेजमधेसुद्धा “आंतर महाविद्यालयीन वाद विवाद” स्पर्धेतून, आता चारबुक जास्त शिकलेल्या आणि मिसरूड फुटलेल्या तरुणांना, तेंव्हा नाकातोंडातून निकोटीनचा धूर काढायचं प्रमाण फारस वाढलं नव्हतं म्हणून असेल, पण आपल्या डोक्यातली गरम विचारांची वाफ, अशा स्पर्धेतून आपल्या तोंडातून काढायची संधी मिळत असे. आणि त्याचा पुरेपूर उपयोग काही तरुण त्याकाळी करत असतं. त्यातील काही जणांचा यामागे आपल्या आवडत्या कॉलेज क्वीनवर इंप्रेशन मारायचा छुपा अजेंडा असायचा. अशापैकी काही तरुण आपल्या छुप्या अजेंड्यात नंतर यशस्वी होऊन आपल्या क्वीनबरोबर यथावकाश लग्न करून मोकळे सुद्धा झाले ! पण आपल्या क्वीन बरोबरच्या लग्नानंतर आता झालेल्या बायकोबरोबर अगदी कुठल्याही क्षुल्लक विषयावरचा झडलेला वाद सुद्धा, त्यांना आजतागायत कधीच जिंकता आलेला नाही, हे मला नंतर कळलं ! आता त्या दोघांच्या वाद विवादात जास्त खोलात न शिरता पुढे सरकतो, नाहीतर असा एखादा स्वतःच्या बायकोबरोबर घरच्या वादात कायम हरलेला नवरा, त्या रागापोटी माझ्याशी उगाचच नवीन वाद उकरून काढायचा !

“वादे वादे जायते तत्वबोध:” हे आपल्या देशात अर्वाचिन काळापासून चालत आलेले तत्व होते. पण आजकाल कुठल्याही वादाचे स्वरूप निकोप न राहिल्यामुळे त्याचे वितंड वादात रूपांतर व्हायला लागले आहे. जगात असा कुठलाही वाद नाही की ज्याचे उत्तर सुसंवादातून मिळणार नाही. पण मी म्हणतो तेच खरे असा आग्रह धरून कोणी वाद विवाद करत असेल तर त्यातून कुठलाही वाद हा विकोपालाच जाणार आणि त्याच पर्यवसान कधी कधी दोघांच्याही अंताला सुद्धा कारणीभूत ठरू शकत. याची काही उदाहरणं आपण इतिहासात वाचली असतीलच. पण त्यातून धडा घेण्याऐवजी लोकं आपला हेका न सोडता वाद विकोपाला जाईपर्यंत ताणतात हे ही तितकंच खरं.

शेवटी इतकंच म्हणावंस वाटत की, कुठल्याही वादावर पडदा पाडायची “दवा” “वाद” हा शब्द आपण उलटा वाचलात तर त्या उलट्या शब्दातच आहे, हे आपल्या लक्षात येईल ! पण त्यासाठी वाद विवाद करणाऱ्या लोकांनी आपापलं डोकं शांत ठेवून, समोपचाराने कुठलाही वाद, प्रसंगी दोघांनी दोन दोन पावलं मागे जाऊन, तो वाद सोडवायचा प्रयत्न मनापासून करणं गरजेचे आहे, हे लक्षात ठेवायला हवे !

आपल्या सर्वांचा माझ्या सकट दुसऱ्याशी, कायम सुसंवादच घडो हीच सदिच्छा !

शुभं भवतु !

© प्रमोद वामन वर्तक

संपर्क – दोस्ती इम्पिरिया, ग्रेशिया A 702, मानपाडा, ठाणे (प.) ४०० ६१०

मो – 9892561086 ई-मेल – [email protected]

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ. उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

डॉ अभिजीत सोनवणे

© doctorforbeggars 

 मनमंजुषेतून 

-☆ डॉक्टर फॉर बेगर्स ☆ “No” म्हणजे… भाग – २ ☆ डॉ अभिजीत सोनवणे ☆

(आणि म्हणून मी लोकांच्या अंगात असलेले अंगभूत कौशल्य, समाजातल्या रूढी – परंपरा, पारंपारिक सण आणि श्रद्धा यांचा वापर चांगल्या कामासाठी करून व्यवसाय निर्माण करण्याचा प्रयत्न करत आहे !) इथून पुढे —– 

दिवाळी आली, पणत्या विकायला द्या…

दसरा आला, झेंडूची फुल विकायला द्या…

गुढीपाडवा आला, साखरेच्या गाठी विकायला द्या…

संक्रांत आली, तिळगुळ विकायला द्या…

रंगपंचमी आली, रंग किंवा पिचकारी विकायला द्या…

आता नवीन वर्ष येईल, कॅलेंडर आणि छोट्या डायऱ्या विकायला द्या…

– – – असे काहीतरी मार्ग शोधतो आहे; अर्थात तुम्हा सर्वांच्या साथीने…. !!! 

असो…

तर असं काम दिलेल्या या मुलाचा मला एका अनोळखी नंबर वरून कॉल आला… तो म्हणाला, ‘सर तुम्ही उद्या कुठे आहात ?’ 

‘मी उद्या अमुक अमुक ठिकाणी आहे… का रे… ?’

‘सर माझी जी पहिली कमाई झाली; त्यातून मला तुम्हाला एक गिफ्ट द्यायचं आहे… ‘ 

मला थोडा राग आला…

“ दोन पैसे मिळाले, त्यात लगेच गिफ्ट वाटायला लागलास…? मूर्खा, तुला काय सांगितलं होतं ? दिवसभरात जे पैसे मिळतील त्यातले 40 टक्के खर्च करायचे; पण 60 टक्के वाचवायचे… काय सांगितलं होतं तुला ? 40:60 गणित लगेच विसरलास का… ? एक तर आपले खायचे वांदे… त्यातून, जरा पैसे मिळाले की लगेच कुणालातरी गिफ्ट द्यायचं… ! मला तुझं कोणतंही गिफ्ट नको आहे… पैसे वाचवायची अक्कल येत नाही, तोपर्यंत मला भेटू नकोस “… मी तूसड्यागत बोललो…

“ ऐका ना सर…” तो बोलतच होता 

“ तू जरा बावळट आहेस का रे… ? ठेव फोन आणि काम कर…. मला उद्या भेटायची काही गरज नाही… !” 

मी रागाने बोलून गेलो…

एकदा व्यवसाय टाकून दिला की, माझे याचक लोक पैसे कसेही वापर करतात, उडवून टाकतात… बचत करा म्हणून सांगूनही बचत करत नाहीत आणि या गोष्टीचा मला राग आहे, आणि म्हणून बापाच्या भूमिकेतून मी त्याला रागावलो… ! 

मी फोन ठेवणार एवढ्यात तो म्हणाला, “ उगीच कोणालातरी नाही गिफ्ट देत सर, मला वडील नाहीत… वडील जेव्हा जिवंत होते तेव्हा ते मला म्हणायचे; तू जेव्हा कमावशील तेव्हा मला काहीतरी छोटसं गिफ्ट दे….. आज ते नाहीत, म्हणून वडील समजून तुम्हालाच देतो आहे सर, प्लीज घ्या ना…. ! “ 

आता या वाक्यावर कोणीही विरघळून जाईल…

पण तरीही कोरडेपणाने मी त्याला म्हणालो, “ ठीक आहे, ये उद्या…” कारण कष्टाने मिळालेले पैसे फालतू गिफ्टवर खर्च करणे मला मान्य नव्हते… ! 

तो दुसऱ्या दिवशी दबकत दबकत आला… ! खिशातून एक पुरचुंडी काढून मला म्हणाला, “ सर हेच माझं गिफ्ट आहे… “ 

मी खोलून पाहिलं…. ती शेंगदाण्याची पुडी होती… आत खारे शेंगदाणे होते… मी त्याच्याकडे प्रश्नार्थक नजरेने पाहिलं… “ काय आहे हे ? “ 

“सर माझ्या वडिलांना भाजलेले, खारे शेंगदाणे खूप आवडायचे… मी असा वाया गेलेला… बाबांच्या कोणत्याही अपेक्षा मी पूर्ण करू शकलो नाही… बाबा म्हणायचे, ‘ तुझ्याकडून फार काही अपेक्षाच नाहीत रे नालायका…. स्वतःच्या कमाईतून चार शेंगदाणे जरी मला तू खाऊ घातलेस, तरी मी शांततेत मरेन… !

एके दिवशी बाबा गेले… ! बाबांच्या पिंडाला कावळा शिवलाच नाही सर.. मी मागे नालायक उरलो सर…

जातांना ते चार शेंगदाणे माझ्यावर उधार ठेवून गेले… !.. स्वतःच्या कमाईतून, आज तेच शेंगदाणे घेऊन आलो आहे… सर तुम्ही खा ना… “ तो काकुळतीने बोलला…

काय बोलू मी यावर ? मला सुचेना…. ! पुडी उघडून मी हे शेंगदाणे तोंडात टाकले…

तो गळ्यात पडून हमसून हमसून रडला…

आज “पिंडाला कावळा” शिवला होता… !!! जिवंत असतानाही आज मी त्याचा मेलेला बाप झालो… !!! 

सांगण्यासारखं आणखी खूप आहे….

पण लांबलेला लेख आणखी लांबेल, या भीतीने मी बऱ्याच गोष्टी लिहीत नाही…

माहेरी आलेल्या लेकीला; आई बापाला काय सांगू आणि काय नको असं होतं… तसंच माझं सुद्धा होतं… म्हणून लेख लांबतो…. आईबाप आहातच… आता लेक समजून पदरात घ्या.. ! 

80 वर्षाची एक आजी…. तिचा मुलगा आणि सून काम मिळत नाही म्हणून घरात आहेत…. दिवसभरात आजीला जी भिक मिळते त्यात घर चालतं…. मी या सून आणि मुलाला भेटलो…

सुनेला शिवणकाम येतं.. सुनेला म्हटलं, “ तुला जर शिलाई मशीन दिलं तर काम करशील का ? आणि काम केलं तर म्हातारीला घरात आणशील का ? “

… आजीला भीक मागू द्यायची नाही, या अटीवर सुनेला शिलाई मशीन दिलं आहे…

आज सून काम करत आहे आणि आजी घरात आहे…. ! येत्या काही दिवसात तिच्या मुलाला सुद्धा काम देणार आहोत…. !

अजुनही खूप काही सांगायचं आहे… मी तरी किती लिहू आणि तुम्ही तरी किती वाचणार ? 

थोडक्यात सांगायचं, तर नवीन वर्ष आता येईल, याचक मंडळींना आता कॅलेंडर विकायला देणार आहे…

आज्या आणि मावश्या यांची खराटा पलटण नावाची टीम तयार करून त्यांच्याकडून स्वच्छता करून घेऊन त्यांना गरम कपडे, स्वेटर, सत्कारात मला मिळालेल्या शाली, ब्लॅंकेट दिल्या आहेत… स्वच्छता झाल्यानंतर पंधरा दिवस पुरेल इतका किराणा दिला आहे…

अन्नपूर्णा या प्रकल्पाच्या माध्यमातून, भीक मागणाऱ्या कुटुंबांकडूनच जेवण तयार करून घेऊन ते आम्ही विकत घेत आहोत आणि रस्त्यावर किंवा रुग्णालयात उपचार घेत असलेल्या गरीब रुग्णांना जेवणाचे डबे देत आहोत.

रस्त्यावर असहायपणे पडलेल्या लोकांवर रस्त्यावरच उपचार करत आहोत… काहींना मोठ्या हॉस्पिटलमध्ये ऍडमिट करत आहोत… जगण्या आणि जगवण्याचा खेळ मांडत आहोत…

जे दुसऱ्याच्या आधाराशिवाय उभे राहू शकत नाहीत अशांना काठ्या कुबड्या Walker देऊन त्यांचा आधार बनण्याचा प्रयत्न करत आहोत…

अनेक लोक अनवाणी आहेत, त्यांना या महिन्यापासून चप्पल देणार आहोत…

सध्याच्या थंडीच्या काळात उघड्या नागड्या पोरांच्या अंगावर चादर चढवत आहोत… आणि म्हणून दर्गाहवर चादर चढवायला आमच्याकडे चादर उरतच नाही…

आम्ही अशिक्षित आहोत, परंतु सुशिक्षित लोकांना या महिन्यात मतदान करा म्हणून आम्ही सांगितलं…

मंदिरातून बाहेर येऊन, रस्त्यावर देवी आमची परीक्षा घेते… आपण केलेल्या मदतीमधून आम्ही रस्त्यावरच्या माऊलींना साड्या अर्पण करत आहोत…

…… खुद्द देवीच रस्त्यावर दर्शन देऊन आशीर्वाद देते आणि म्हणून मग कोणत्याही मंदिरात जायची गरज उरत नाही… !!! 

या महिन्यात अजून सुद्धा खूप काही झालं आहे…. सांगेन पुढे कधीतरी…

– समाप्त – 

डॉ अभिजित सोनवणे

डाॕक्टर फाॕर बेगर्स, सोहम ट्रस्ट, पुणे

मो : 9822267357  ईमेल :  [email protected],

वेबसाइट :  www.sohamtrust.com  

Facebook : SOHAM TRUST

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ. उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

सौ राधिका -माजगावकर- पंडित

 मनमंजुषेतून 

☆ ‘माझी शिदोरी…’ भाग-१३ ☆ सौ राधिका -माजगावकर- पंडित ☆

 बोळातला लपंडाव–

‘बाळ’ प्रकरण झालं आता आल ‘बोळ’ प्रकरण ‘ डोंगरे बालामृत ‘ घेऊन त्या काळातली पुण्यातली बाळं बाssळसेदार झाली होती. त्या बाळांची कहाणी झाली, आता आले पुणेरी बोळ, ते बोळ बाळसेदार नव्हते. तर अगदीच रोडावलेले, अरुंद होते. हे बोळांच ‘जाळ’ सर्व दूर पसरलेल होत. बुधवार चौकात माझी प्रिय मैत्रीण उषा भिडे राहयची. तिच्या घरावरून त्या चौकातून निवडुंग्या विठोबा वरून, सरळ जाऊन डावीकडे फडके हौदाकडे, रस्ता जातो ना, तिथे आतल्या बोळात भारत हायस्कूलला लागून एकांत एक असे पांच बोळ होते. ते बोळ थेट एकनाथ मंगल कार्यालयापाशी पोहोचायचे. रविवार पेठेत माझी बाल मैत्रीण कुंदा राहत होती, तिथून निघाल्यावर, खरं म्हणजे जोगेश्वरी कडे जायला एकनाथ कार्यालयावरून, तपकीर गल्लीतून वसंत टॉकीज पाशी पोहोचलेला, अहो! अगदी नाका समोरून जाणारा, चांगला सरळ रस्ता सोडून आम्ही एकदा वाकडी वाट करायची ठरवून, शिरलो कीं हो पहिल्या बोळात. एकच माणूस मावेल इतका तो बोळ अरुंद होता. कम्मालीची सामसूम होती तिथे. ब्रम्हांडच आठवल होत आम्हाला. बरं! कुणी पाहयल म्हणण्यापेक्षा कुणी धरलं तर– या विचारांनी, गर्भगळीत होऊन थरथरणारी आमची पावलं जागच्या जागीच थबकली, कसंबसं अवसान आणून पळायची ॲक्शन घेऊन उसन चंद्रबळ आणल तर, ढोपरचं ( त्या काळचा पेटंट शब्द) खरचटली. धड मागे जाता येईना की पुढे सरकता येईना. मोठ्यांदी ओरडाव तर ऐकायला भिंतीशिवाय तिथ होतच कोण! ‘ राम राम ‘ म्हणत “तु चाल पुढं मी आहे मागं” असं बडबडत पाचावर धारण बसलेल्या आम्ही, त्या पंचबोळातून पंचप्राण मुठीत घेऊन एकदाचे, ‘भारत माता की जय ‘ म्हणत भारत हायस्कूल पाशी पोहोचलो. कसंबस घरी आलो. प्रकरण सांगावं तर चोरीचा मामला, तंगडं मोडून हातात दील असत घरच्यांनी आमच्या. तरीपण खरचटलेली, ढोपरं बोलायचे ते बोललीच. पण बरं का! मंडळी सगळेच बोळ काही, असे घाबरवणारे नव्हते. पण त्यांची नाव मात्र मजेशीर होती हं! हल्लीच्या शगुन चौकातून (म्हणजे पूर्वीचा उंबऱ्या गणपती चौक) पुढे गेल की यायचा, मुंजाबाचा बोळ, त्याच्या समोरचा म्हणजे, तिथे भट कुटुंब राहयचे म्हणून तो भटांचा बोळ, शनिवारात सरदार नातूंच्या वाड्यांचा हा पसारा म्हणून तो नातूंचा, तर ओंकारेश्वर रस्त्यावर लागायचा तो तांबे बोळ, तुळशीबागेच्या दरवाजा समोरचा तो म्हणजे भाऊ महाराज बोळ, आमच्या जोगेश्वरी जवळचा पॅरेमाउंट टॉकीजच्या पुढचा म्हणजे तसल्या वस्तीतला बोळ. “तिथे गेलात तर तंगड मोडून हातात देईन” असा घरच्यांकडून सणसणीत दम भरलेला होता, शालूकरांचा वेश्या वस्तीतला बोळ. हं! तो मात्र ‘असं का बरं’? हा मनांत येणारा प्रश्न विचारण्याची प्राज्ञा नसलेला रहस्यमयीबोळ म्हणून लक्षात राहयला होता. जssरासं मोठ झाल्यावर कुणीतरी दिवे पाजळले, अगं शालूची दुकानं तिथे खूप होती म्हणे, शालू खरेदीला म्हणून त्या ‘तसल्या बायका’ तिथे आल्या असतील आणि शालू बघून तिथेच राहयल्या असतील. ” बायका शालू साठी वेड्या होतात हे ऐकलं होतं म्हणून, आम्ही पण नंदीबैला सारखी “हो रे असंच असेल रे” असं म्हणून मान डोलावली होती. एकंदरीत त्या बायका तिथे कशा?आणि कधी? आल्या असतील? हे तो शालूकर बोळच सांगू शकेल हो ना? जबडे वाड्यांचा जबडे बोळ पण होता. कंटाळलात नां बोळ प्रकरण वाचून! पण खरं सांगू या बोळीतून सुळकांडी मारायला आम्हाला फार आवडायच. आत्ता इथं तर लगेच तिथं, असा शॉर्टकट मारायला मज्जा यायची. “चल ग लवकर पोहोचू आपण” असं म्हणून सगळे पुण्याचे गल्ली बोळ आम्ही पालथे घातले होते. आता मात्र सिमेंटच्या जंगलांनी जबडा पसरून ह्या छोट्या बोळांना गिळंकृत केलय. सुसाट वाहणाऱ्या वाहनांची, माणसांची गर्दी, प्रदूषण मुक्त नव्हे प्रदूषण युक्त लहान मोठ्या रोड वरून जाताना तो रोड आता अंगावर आल्या सारखा वाटतोय, आणि जीव गुदमरतोय. पटकन एखाद्या बोळात आता शिरावस वाटत. पण पुढे रस्ता बंद ही पाटी वाचून आमचा ‘स्टॅच्यू’ होतो. पावसात दुकानांच्या गर्दीमुळे आडोसाच काय उन्हाचा कवडसा पण अंगावर घेता येत नाही. ते अंगण गेलं, ओसरी गेली, वाडे गेले, तो शांततेचा काळ गेला. रस्ता वाहतोच आहे वाहतोच आहे. पुला खालून बरंचस पाणी गेल आहे. जुनं कसबे पुणं आता नवं झाल, कुठेतरी जुन्याच्या पाऊलखुणा उमटलेल्या दिसतात. त्या बघितल्या की मन मागे मागे भूतकाळात शिरत, आणि त्या आठवणीत रमत. आणि मग पुण्यनगरीला म्हणावसं वाटतं ‘कालाय तस्मै नमः’

© सौ राधिका -माजगावकर- पंडित

पुणे – 51  

मो. 8451027554

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – श्रीमती उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

सौ. गौरी गाडेकर

 इंद्रधनुष्य 

☆ नायक… –  लेखक : श्री राजेश्वर पारखे ☆ प्रस्तुती : सौ. गौरी गाडेकर ☆

भल्या पहाटे माझ्या मुलीला, डॉ. प्राप्तीला व माझ्या आईला शिर्डीला सहा वाजताच्या भुसावळ एस. टी. बसने जळगावला जाण्यासाठी सोडवून परत माघारी श्रीरामपूरला निघालो.

पहाटेची वेळ होती. पावसाळ्याचे दिवस असल्यामुळे एकदम मस्त आल्हाददायक वातावरण होते. आदल्या तीन दिवस आधीच जवळ जवळ एक हजार किलोमीटरच्या आसपास एस. टी. प्रवास झालेला होता. प्रवासात नेहमी मला कोणी न कोणी असामान्य व्यक्तिमत्त्व नक्कीच भेटते… परंतु पूर्ण प्रवासात असा कोणीच भेटलेला नव्हता.

आपली २००६ सालची मारुती व्हॅन घेऊन राहताच्या चौफुलीवर गाडीचा वेग कमी केला आणि तिथेच एका १९ ते २० वर्षाच्या तरुणाने मला थांबण्यासाठी हात केला. त्याला पाहून आपसूक माझा पाय ब्रेक वर अलगद गेला.

रस्ता पूर्णपणे मोकळा होता तिथेच हा मुलगा उभा होता. उंचापुरा, सडपातळ शरीरयष्टी, निमगोरा, उभट चेहरा असलेला, हलकीशी कोवळी दाढी चेहऱ्यावर असलेला, हॅवरसॅक पाठीमागे लटकावलेली, कानात अगदी साध्या पद्धतीच्या हेड फोन चे बोळे अडकवलेले, चेहरा मात्र प्रचंड आकर्षक असलेल्या या तरुणाला बघून त्याच्या जवळच मी गाडी थांबवली.

त्याने एक स्मित हास्य दिले. माहीत नाही तो किती वेळेपासून इथं असा एकटाच उभा राहिला असेल, ही जाणीव ठेवूनच थांबलो आणि त्याला पुढील सीट वर बसायला सांगितले. विनम्रपणे तो ‘थँक्यू’ म्हणायला विसरला नाही…

श्रीरामपूरच्या दिशेने आमचा प्रवास सुरु झाला. सकाळच्या मस्त वातावरणात त्या गार हवेचा आनंद घेत सहज मी त्याच्याकडे बघितले. तसा तो हळुवार हसला. मी त्याला विचारले “कुठे जायचे आहे?”

तो म्हणाला “बाभळेश्वर. “

मी म्हटलं, “तिथेच की अजून कुठे, “

तो म्हणाला “मला ममदापूरला जायचे आहे. “

मी म्हटलं, “अरे वा! रस्त्यातच आहे. सोडतो मी तुला. ” पुढे अजून विचारले, “तिथं कुठं राहतो?”

तो म्हणाला “माझे वडील येतील मला घ्यायला. “

मी म्हटलं “कुठून… ” उत्तर आले “वाकडी तुन”

मी त्याला म्हटलं “मग आपण अस्तगाव मधून जाऊ. तिथे वाकडी चौफुलीलाच तुला सोडतो. ” त्याच्या चेहऱ्यावर आनंद पसरला.

गाडीने मस्त वेग घेतला होता, मी मध्येच विचारले, “आता कुठून आलास?”

तो म्हणाला “लातूर हून… ” असे म्हणताच “लातूर हून का बरं?”

तो म्हणाला, “माझा सत्कार होता लातूरला. मोटेगावकर सरांनी सत्कार केला. “

माझ्या कपाळावर विस्मयकारी आठ्या आल्या आणि पुन्हा उत्सुकता ताणून राहिली म्हणून विचारले, “कसला सत्कार?”

तो म्हणाला “ते नीट परीक्षेत मला ५९२ मार्क्स पडले म्हणून!”

मला तर आश्चर्याचा धक्काच बसला… भले भले कितीतरी मुलं कष्ट, पैसा खर्च करून या ‘नीट’ च्या अति अवघड परीक्षेत यशस्वी होत नाही अन् या बहाद्दराने तर कमालच केली होती. मी अक्षरशः वेग कमी करून गाडी साईडला थांबवली आणि पुन्हा त्याला विचारले, “किती मार्क्स?”

तो उत्तरला “५९२ मार्क्स. “

मी आश्चर्याचा सुखद धक्का पोहचल्यागतच त्याच्याशी मनोभावे हस्तांदोलन केले व त्याचे अभिनंदन केलें. मनात म्हटलं ‘अरे! हा तर टॉपच्या गव्हर्मेंट कॉलेजला डॉक्टर डिग्री घेणारा भावी विद्यार्थी आहे… माझ्या व्हॅन मध्ये पहिल्यांदाच ‘नीट’ मध्ये इतके मार्क्स पडलेला भावी डॉक्टर विद्यार्थी बसलेला होता.

आता मी त्याची विचारपूस करायला सुरुवात केली. त्याने त्याचे नाव विनायक विठ्ठलराव एलम असे सांगितले. वडील विहीर खोदकामाच्या ट्रॅक्टर वर ब्लास्टींग चे अतिशय जोखमीचे काम करतात असे तो म्हणाला. त्याची मोठी बहीण, तिलाही दहावीला ९७. ७०% मार्क्स मिळाल्याचे त्याने सांगितले, तीने ही Msc (maths) केले आहे आणि दोन नंबर ची बहीण इंजिनिअरिंग करून MPSC ची पहिली परीक्षा पास झाल्याचे सांगितले.

तो सांगत होता आणि मी फक्त आणि फक्त ऐकतच होतो… एका मागून एक शैक्षणिक धक्के मला बसत होते… मी विचारले “तुझ्या वडिलांचे शिक्षण ते किती ?”

तो म्हणाला “पाचवी. आई दुसरी झालेली. हातावरचे मिळेल ते काम करून या आई वडिलांनी पोटाला चिमटा देऊन आम्हाला शिकवले” असे तो भावुक होऊन सांगू लागला… हे सांगताना त्याचे डोळे पाणावलेले मला जाणवले.

मी म्हटले “तुमच्या वडिलांचीही आता माझी भेट होईल. खूप समाधान व आनंद वाटेल मला !

तो गालात हसला, म्हणाला, “माझ्या वडिलांनी दिवसा ट्रॅक्टर वर व रात्री मिळेल ते काम करून आम्हां तिघाही भावंडाना शिकविले. त्यांच्या कष्टाचे चीज झाले. ” तेव्हढ्यात वाकडी गावाची चौफुली आली. मी गाडी थांबवली. त्याने वडिलांना फोन करून तशी कल्पना दिली होतीच.

मी व भावी डॉक्टर खाली उतरलो. तेव्हढ्यात जुनाट होंडा गाडीवर त्याचे वडील विठ्ठलराव आले. उंचेपुरे, रापलेला चेहरा, अंगावर कामावरचे अक्षरशः मळके कपडे, वरची गुंडी उघडी पण अतिशय लोभस व कष्टाळू व्यक्तिमत्त्व मी जवळून पहात होतो.

मी अदबीने हस्तांदोलनासाठी हाथ पुढे केला… त्यांनीही लाजत आपला हाथ पुढे केला. एका प्रचंड कष्टकऱ्याचा कडक व यशस्वी हाथ मी पहिल्यांदाच अनुभवत होतो… त्यांचे मनःपुर्वक खूप खूप अभिनंदन केले.

मी म्हणालो, “विठ्ठलराव, मानलं राव तुम्हांला. पोरांनी तुम्हां आई बापाचं नाव कमावलं. “

त्यांचं उत्तर आलं, “आपण काढलेले वाईट दिस लेकरांना येऊ नये बस एव्हढंच मनासनी ठेवलं… बाकी भगवंताची क्रिपा.. ” हे वाक्य म्हणतांना डोक्यापासून ते पाया पर्यंत नागमोडी वेव्हज घेत ते ओशाळून अगदी अदबीने सांगत होते… “मी तुम्हाला पण ओळखतो. मी अन् सचिन एलम लई वर्षांपूर्वी एकदा ट्रॅक्टर चा पंप तुमच्याकडे घेऊन आलो होतो… “

बराच वेळ विचार करीत असतानाचे उत्तर मला मिळाले. यांची स्मरणशक्ती दांडगी आहे आणि तीच या मुलात आल्यामुळे त्याची हुशारी उदयास आली…

मी म्हणालो, “आता जग तुम्हांला ओळखील… “

मनाला खूप समाधान वाटले, “एक फोटो होऊन जाऊ द्या डॉक्टर” असे त्या मुलाला म्हणताच तो लाजला. आपल्या वडिलांना इशारा करून वरची गुंडी लावायला त्याने आवर्जून सांगितली.

या वयात परिपक्वतेचा अनुभव घेणारा हा ‘विनायक’ आता आमच्या पंचक्रोशीतच नव्हे तर जवळपासच्या सगळ्या तालुक्यामधील शिक्षणातला ‘ नायक झाला होता*…

मोटारसायकल लिलया वळवत विठ्ठलराव यांनी विनायकला पाठीमागे बसवून मला टाटा करीत आपल्या घराकडे निघाले. काळ्या मातीत राब राब राबून एक ‘नायक’ या बापाने या समाजाला दिला होता, कारण त्याची पै न पै कष्टाची होती आणि सृष्टी निर्मात्याला ती मान्य होती… ते दिसेनासे होइपर्यंत मी फक्त एकटक त्यांच्या कडे बघतच होतो…

अनुभवातील शब्द….

लेखक : राजेश्वर पारखे, श्रीरामपूर

प्रस्तुती : सौ. गौरी गाडेकर

संपर्क – 1/602, कैरव, जी. ई. लिंक्स, राम मंदिर रोड, गोरेगाव (पश्चिम), मुंबई 400104.

फोन नं. 9820206306

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ. उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

श्री कमलाकर नाईक

  वाचताना वेचलेले   

☆ “बोलताना थोडं सांभाळून बोला…” – लेखिका: श्रीमती संध्या घोलप ☆ प्रस्तुती – श्री कमलाकर नाईक ☆

१) “हॅलो, अगं निशू, काय मेलीस की काय? मी एवढी आजारी होते तर साधा फोनही नाही केलास? “

“हॅलो काकू, मी जाई बोलतेय. निशा ताईंची सून. आई थोड्या आजारी होत्या. पण अचानक गेल्या हो. तीन आठवडे झाले. “

“काय?”

“हो, मला म्हणाल्या की नलूचा फोन येईल आणि ती विचारेल नेहमीप्रमाणे ‘मेलीस का?’ तर सांग तिला की खरंच मेली!”

२) अजयला promotion मिळाल्याचं समजलं आणि ऑफिस मध्ये सगळे पार्टी मागायला लागले.

“Done. येत्या रविवारी सगळे घरी या जेवायला. “

“अरे अजय, जरा वहिनींना विचार ना आधी. एवढ्या सगळ्यांना एकदम जेवायला बोलावतो आहेस!”

“त्यात काय विचारायचं? लग्नाची बायको आहे माझी! आमच्याकडे पद्धत नाहीये बायकांना विचारायची. ‘नाही ‘ म्हणायची हिंमत नाही तिची. “

“Very good, Mr Ajay. बरं झालं. मला तुमचा खरा चेहरा आज कळला. मी तुमचं promotion cancel करतोय. तुम्ही घरी जसं वागता, तसंच ऑफिस मधल्या महिलांशी वागलात, तर चालणारच नाही आम्हाला. “

३) ” मूर्ख, बावळट, बेअक्कल!” तात्या ओरडले.

” बाबा, तुम्हाला आमची खरी नावं आठवतात तरी का हो? आम्ही लहान असल्यापासून तुम्ही मला, ताईला आणि अगदी आईलाही हेच बोलायचात. कधी प्रेमाने काही हाक मारल्याचं आठवतंय? आई तर बिचारी एका शब्दाने तुम्हाला उलट बोलली नाही. ताई लग्न करून गेली आणि सुटली. माझी पन्नाशी उलटली तरी मी तेच ऐकतोय. आणि आता तुम्ही माझ्या बायको मुलांनाही असच बोलताय? ” सुजय शांत स्वरात बोलला.

तात्या विचारात पडले.

खरंच, बोलताना जपून बोलणं आवश्यक आहे!

लेखिका: श्रीमती संध्या घोलप

संग्राहक  : श्री कमलाकर नाईक

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – श्रीमती उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

श्री संदीप रामचंद्र सुंकले

 इंद्रधनुष्य 

☆ सहज सुचलं म्हणून… ☆ श्री संदीप रामचंद्र सुंकले ☆

मनुष्याच्या जडणघडणीत अनेक गोष्टी आपली महत्वाची भूमिका बजावत असतात. यातील अनेक गोष्टींचा प्रभाव मनुष्याच्या मनावर दीर्घकाळ राहू शकतो, त्याला प्रभावित करू शकतो, नव्हे करतोच करतो…..

प्रत्येक मनुष्याचे आयुष्य, जीवन म्हणजे कंगोऱ्यांची वाटी म्हणता येईल. कंगोऱ्याची आत गेलेली बाजू जर दुःख मानली तर बाहेर आलेली बाजू सुख मानावी लागेल. प्रत्येकाच्या वाटीला असे कंगोरे कमीअधिक प्रमाणात असतात.

मनुष्याला प्रभावित करणारे अनेक पैलू आहेत. जवळच्या व्यक्तीचा मृत्यू हा त्यातील एक महत्वाचा मानला जातो.

एक मनुष्य होता. त्याला दोन मुले होती. दोघेही दहावीला होते. एक मुलगा नापास झाला तर दुसरा शाळेत पहिला आला. पत्रकारांनी त्या दोघांची मुलाखत घेतली तेव्हा दोघांनी एकच उत्तर दिले की माझे बाबा वारले म्हणून माझा शाळेत पहिला क्रमांक आला आणि माझे बाबा वारले म्हणून मी नापास झालो. घटना एकच आहे पण दोघांचा त्याकडे बघण्याचा दृष्टिकोन ज्याच्या त्याच्या जीवनात वेगवेगळा प्रभाव दर्शवित असतो….

एकाने असे ठरवले असेल की आता माझे बाबा नाहीत, मी चांगला अभ्यास करून चांगले गुण मिळवून दाखवले तर माझ्या बाबांना आनंद होऊ शकेल, त्याने तसा प्रयत्न केला आणि भगवंताने त्याला त्यात यश दिले…

आणि दुसऱ्याने…?

दृष्टीपेक्षा दृष्टिकोन महत्वाचा. दृष्टी तर प्रत्येकाला असते पण जो मनुष्य विवेकाने आपला दृष्टिकोन बदलतो, तो यशस्वी होण्याची शक्यता जास्त असते….. !

जगात अनेक घटना घडत असतात, कधी त्यातील एक घटना आपल्या आयुष्यात घडते, ती आपली परीक्षा असते…. ! परीक्षेत उत्तीर्ण होण्याचा प्रयत्न करायचा की घाबरून परीक्षा न देण्याचा निर्णय घ्यायचा हे ज्याचे त्याने ठरवायचे ?

© श्री संदीप रामचंद्र सुंकले (दास चैतन्य)

थळ, अलिबाग. 

८३८००१९६७६

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ.उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

 वाचताना वेचलेले 

☆ काय असते गिरनार वारी…? लेखक : श्रीकांत कापसे पाटील ☆ प्रस्तुती – श्री. मंगेश जांबोटकर ☆

नेहमी गिरनारला जायचे म्हटले की काही जण म्हणतात, ” काय वेड लागले की काय? दर 2 महिने झाले की गिरनारला पळतोस!”

हो. आमच्या भाषेत वेडच ते आणि आम्ही तेच वेडे आहोत. नाहीतर तुम्ही शहाणे तिथे जालच कशाला? बरोबर ना? (कारण… वेळेला वेडेच उपयोगी येतात आणि शहाणे पळून जातात.)

काय मिळतं तिथे सारखं जाऊन?

काम धंदे सोडून पळतात तिकडे ते…?

असं काय आहे गिरनार?

अहो, काम धंदे सोडून कोणी जात नाही तर आमच्या गिरनारीसाठी वेळ काढून जातो, दर्शनासाठी… जिथे प्रत्येक पायरी चढताना चांगली, वाईट केलेली कर्मं आठवतात ना ते आहे गिरनार…

तिथे गेल्यावर आठवतं व चांगली बुद्धी जागृत होते, ते आहे गिरनार…

जीवनातली सगळी दुःख विसरून, रोजची घरातली, बाहेरची कटकट विसरून पाच दिवस जो सुखाने जगतो ना, जिथे सुख, समाधान मिळतं ना, ते आहे गिरनार…

भक्तीमय वातावरणात राहून जो आनंद मिळतो ना, ते आहे गिरनार…

श्रीमंत, गरीब जिथे एकत्र येतात ना, ते आहे गिरनार…

सगळ्या सुख दुःखांची जिथे बेरीज वजाबाकी करूनसुद्धा शिल्लक काही राहत नसेल, तरी सुध्दा काहीतरी मिळतं, ते आहे गिरनार….

आरोग्याच्या तक्रारी, नोकरीत बढती, व्यवसायात वाढ, मुलांची शिक्षणं, लग्न, घरदार सगळं काही मनासारखे होते जिथे गेल्यावर, ते म्हणजे गिरनार….

ढोपरं दुखतात, दम लागतो, तरीसुद्धा एक एक पायरी चढून जाण्याची इच्छाशक्ती जिथे वाढते, ते म्हणजे गिरनार…

जिथे भल्या भल्यांची परीक्षा घेतली जाते, अहंकार जिथे गळून पडतो, व मग अक्कल ठिकाणावर येते, अपराधाची केल्याची जिथे जाणीव होते, ते गिरनार…

असे हे आमच्या गिरनारी महाराजांचे गिरनार… आणि तुम्ही म्हणता काय मिळतं तिथे सारखं सारखं जाऊन? गिरनार…

माहेर वाशीण जशी माहेराला येते व तिला जो आनंद होतो ना आल्यावर व निघताना पाय निघत नाही, तसंच आमचं हे गिरनार…

हे सर्व वाचून ज्याचे मन म्हणते बरोबर आहे, व ज्याच्या डोळ्यात आपसूक पाणी येते ना, ते हे गिरनार…

तर असंआहे गिरनार…

जय गिरनारी

अवधूत चिंतन श्रीगुरुदेव दत्त

लेखक: श्री. श्रीकांत कापसे पाटील

प्रस्तुती : श्री. मंगेश जांबोटकर

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ. उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈