मराठी साहित्य – जीवनरंग ☆ सांताक्लॉज – भाग-1 ☆ डॉ. ज्योती गोडबोले ☆

डॉ. ज्योती गोडबोले 

? जीवनरंग ❤️

☆ सांताक्लॉज – भाग-1 ☆ डॉ. ज्योती गोडबोले 

छोटी मेरी पायरीवर बसून आजूबाजूचा आनंदात साजरा करत असलेला नाताळ बघत होती..मुलं फटाके उडवत होती, मिठाया खात होती.नवे कपडे घालून चर्चला जाणार होती..मेरी हे बघत होती.तिची ममा अजून कामावरून आलेली नव्हती.  मेरीला आता खूप भूक लागली.घराची किल्ली तिच्याकडे होती. छोटीशी खोली त्या दोघींची.आणि किती छोटे विश्व सुद्धा. चार वर्षांपूर्वीचं मेरीचं जग किती वेगळं आणि सुंदर होतं. तिचे पपा ममा आणि मेरी.खूप लाड करत तिचे पपा ..लाडकी एंजल होती मेरी त्यांची.  पपाना चांगली नोकरी होती आणि खुशीत रहात ते तिघे. कामावरून घरी येताना  अचानक पपाना एका ट्रकने उडवलं आणि हॉस्पिटलला नेण्याआधीच सगळं काही संपलं होतं. त्या दिवसापासून मेरी आणि तिची आई रोझीचे सुखाचे दिवस  संपून गेले.  चांगल्या कॉन्व्हेंट  स्कूल मधून मेरीचं नाव काढलं आणि साध्या कॉर्पोरेशनच्या शाळेत तिला नाईलाजाने रोझीने प्रवेश घेऊन दिला.रोझी फार शिकली नव्हती.एका मॉल मध्ये तिला सकाळी आठ ते आठ अशी बारा तास नोकरी करावी लागे.  पिचून जाई रोझी या कामाच्या रगाड्यात.घरी आल्यावर तिला नवीन  काही करायची उमेद रहात नसे.मॉल मध्ये उद्या एक्सपायर होणारे ब्रेड अंडी असे पदार्थ तिला फुकट घरी आणता येत.मेरी लहान होती तरीअतिशय समजूतदार होती.तिने कसलाही हट्ट कधी केला नाही की नवे कपडे मागितले नाहीत.किती गुणी लेकरू होतं ते.तिला पोटाशी धरून रोझी अश्रू ढाळे. आपल्या चिमुकल्या हातानी मेरी ममाचे अश्रू पुसे आणि म्हणे, रडू नको ग ममा. मी खूप शिकेन आणि खूप पैसे मिळवींन.मग बघ, आपण मोठ्या घरात जाऊ.’ रोझीला आणखीच उमाळे येत.मेरीच्या शाळेत अतिशय उत्तम ग्रेडस् असत.शिक्षक रोझीला म्हणत तिला या शाळेत नका हो ठेवू.फार हुशार आहे मेरी.चांगल्या शाळेत तिचे शिक्षण आणखी छान नाही का होणार?’रोझी खिन्न हसून म्हणे,सर,ते बरोबर आहे पण मी एवढी फी कुठून आणू?शिकेल इथेच. असेल तिच्या नशिबात तेच होणार ना . मेरी सातच तर  वर्षाची होती.चाळीतल्या घराशेजारी  मायकेल अंकल रहात. एकटे होते अंकल. पायरीवर सणाच्या दिवशी उदास बसलेली ती छोटी मुलगी बघून पोटात तुटलं त्यांच्या.. मेरीचे वडील जोसेफ आणि मायकेल चांगले मित्र होते. दुसऱ्या दिवशी पंचवीस डिसेंबर!  आज नाताळ बाबा हळूच मुलांना सरप्राईज गिफ्ट देणार.मेरीने आईला विचारलं” ममा,खरंच का ग इतक्या लांबून मुलांना भेटायला येतो ख्रिसमस बाबा?मला भेटेल तो?मी सांगेन मग त्याला , मला माझे पपा  आणून दे परत .बाकी नको   मला काही.’रोझीच्या डोळ्यात पाणी आलं.तिने आज मेरीला आवडतात म्हणून केक आणले होते.जा मेरी ,शेजारी मायकेल अंकलला नेऊन दे.’मेरीने मायकेलला डिश नेऊन दिली.मायकेलने हे सगळं संभाषण ऐकलं होतं.फार वाईट वाटलं त्याला.मनात एक विचार आला त्याच्या. दुसऱ्या दिवशी पहाटे उठून मेरी बघते तर तिच्या उशाशी छान पुस्तकं एक  बाहुली आणि थोडा खाऊ होता.मेरीला इतका आनंद झाला.’ममा कधी ग आला नाताळ बाबा?कधी ठेवल्या त्याने या गिफ्ट्स?का माझे पपा येऊन ठेवून गेले?’रोझीही आश्चर्यचकित झाली.पण लेकीच्या आनंदात तीही सहभागी झाली.ते चिमुकलं घर आनंदाने  भरून गेलं.दुरून बघणाऱ्या मायकेलच्या डोळ्यात  आनंदाश्रू आले.आपण आता या लेकरासाठी एवढं दर वर्षी करायचंच असं त्याने मनाशी ठरवलं.हे रोझीला समजलं असतं तर तिला आवडलं नसतं. तिच्या  स्वाभिमानाला धक्का लागला असता. रोज शाळा सुटली की ममा येईपर्यंत मेरी पायरीवर बसे.शेजारी मायकेल अंकल कधीकधी येऊन बसत.तिला  छान गोष्टी सांगत.तिचा अभ्यास घेत.

आजोबांसारखा एक दोस्तच मिळाला मेरीला.मेरी वरच्या वर्गात उत्तम मार्क्स मिळवून जात होती.अजूनही दर वर्षी ख्रिसमस ला तिला हव्या त्या गोष्टीअचूक कोण ठेवून जातं हे तिला समजलं नव्हतं.कितीवेळा ती जागत बसायची पण नेमकी तिला पहाटे झोपच लागून जायची. मेरी मोठी होत होती. आता सांता क्लॉज चे फारसे नाविन्य राहिले नव्हते तिला.पण दर वर्षी  बरोबर पंचवीस डिसेंबरला येणारी   छोटी मोठी भेट वस्तू मात्र येतच राहिली.मेरीला बारावीत सुंदर मार्क्स  मिळाले. गव्हर्नमेंट मेडिकल कॉलेजला मेरिट वर प्रवेश मिळाला तिला.रोझीला अत्यानंद झाला.पण ही फी तरी तिला कुठे परवडणार होती?’ममा, फक्त चार वर्ष ग.आपण कशीही काढू.पण यावेळी मला नाही म्हणू नको ना.  मी  स्कॉलरशिप साठी प्रयत्न करीन.चर्च थोडी फी भरेल पण मी मेडिकलला जाणारच.’मेरीचा निर्धार कायम होता. पहिल्या वर्षाची फीची सोय झाली.मेरी त्यावर्षी कॉलेजमध्ये पहिली आली. त्या वर्षी पुढची फी माफ झाली तिला.पण बाकीचे खर्च आ वासून उभेच होते.पुस्तकं इतकी महाग होती  आणि काहीकाही तर विकत  घ्यावी लागणारच होती.मेरी आणि रोझी चिंतेत पडल्या.लायब्ररीत त्या पुस्तकावर इतके क्लेम्स होतें की मेरीला ते मिळणे अशक्यच वाटलं. बरं स्वस्त नव्हतं ते पुस्तक. काही  पौंडस मध्ये होती किंमत त्याची.  मेरीने जुनं कोणाचं मिळतं का म्हणून कॉलेज बोर्डवर नोटीस लावली.तिला मुळीच अपेक्षा नव्हती कोणी प्रतिसाद देईल.चार दिवसांनी तिला उत्तर मिळाले, माझ्याकडे आहे हे.येऊन घेऊन जा.’अत्यानंदाने मेरी त्या नोटीस लिहिणाऱ्या मुलाला भेटूनआली. रॉबिन नाव होतं त्याचं. तो मेरीच्या पुढे दोन वर्षे होता आणि म्हणाला’अग, चुकूनच हे राहिलं माझ्याकडे. माझीपुस्तकं मी मागच्या मुलांना देऊन टाकतो.मेरी म्हणाली,मला दर वर्षी विकत देत जाशील का?मी निम्मे पैसे देऊन घेईन सगळी.मला फार गरज आहे रे.पण मी बुडवणार नाही तुझे पैसे.’रॉबिनला  ही गरीब हुशार मुलगी मनापासून आवडली.अग, विकत काय?तशीच नेत जा.मला काही कमी नाही आणि तुला उपयोग होत असेलतर मला आनंदच होईल मेरी.’रॉबिन ने तिला आपली जर्नल्स पण दिली.

अत्यानंदात मेरी घरी आली.त्या 25 डिसेंबर ला तिच्या उशाशी पुढच्या फी इतके पौंड्स होते. मेरीच्या डोळ्यात आनंदाश्रू आले.हा कोंण देवदूत हे करतो याचे कोडे तिला सुटले नाही.शेजारच्या मायकेल अंकलला ती घडलेली प्रत्येक गोष्ट सांगत असे.तेच एक जिवलग होते तिला.दुसरं होतंच कोण?  आणि मायकेल अंकल ती सांगेल ते सगळं ऐकून घेत.ती म्हणाली,’ अंकल मला आयुष्यात एकदा तरी या सांताक्लॉज ला भेटायचं आहे.त्याचे आभार मानायचे आहेत हो.’मायकेल अंकल हसले आणि म्हणाले,तुझी इच्छा आहे ना?मग होईल ही पण पूर्ण.’ मेरी उत्कृष्ट ग्रेडस् मिळवून डॉक्टर झाली. आयर्लंडच्या एका विख्यात हॉस्पिटलमध्ये तिला जॉब मिळाला.

– क्रमशः भाग पहिला 

© डॉ. ज्योती गोडबोले

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – श्रीमती उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

Please share your Post !

Shares

मराठी साहित्य – जीवनरंग ☆ “हे दान देऊ कसं ?” – भाग – २ ☆ श्री संभाजी बबन गायके ☆

श्री संभाजी बबन गायके

? जीवनरंग ?

☆ “हे दान देऊ कसं ?” – भाग – २ श्री संभाजी बबन गायके 

(पण भिकारी? नको रे देवा ! पण आयुष्य थांबलं नाही…वीस वर्षे निघून गेली.) इथून पुढे —

“आत ये!” तिने त्याला विनवलं. “नाही येता यायचं…घरात!” त्याने निर्धारानं सांगितलं. “तु फक्त भिक्षा दे झोळीत…निघायचं आहे पुढच्या गावाला.” त्याच्या आवाजात कोरडेपणा होता कमालीचा. संन्यस्त धर्म स्विकारल्यावर जन्माचं नाव आणि गाव,घर त्यागावं लागतं.

“मी नाही देणार तुला भिक्षा तु घरात आल्याशिवाय.!” ती म्हणत राहिली. त्याच्यामागे उभा असलेला म्हातारा संन्यासी पुढे झाला आणि म्हणाला,”माई,आईनं भिक्षा दिल्याशिवाय संन्यासदीक्षा पूर्ण होत नाही संन्याशाची! नको अडवू याची वाट!” “आमच्या मेळ्यात कसा पोहोचला माहित नाही हा पोरगा…पण म्हणाला बैरागी व्हायचंय तुमच्यासारखं!” “आम्ही म्हणालो, विचार कर. सोपा नाही हा मार्ग. सारंकाही सोडावं लागेल. तर म्हणाला, सोडण्यासारखं सोबत नाहीच आहे काही!” मग आमचाही नाईलाज झाला. आला तेंव्हा मिसरूडही फुटलं नव्हतं नीटसं. आमच्यासोबत राहिला,सेवा केली आमची. पण नाव,गाव सांगत नव्हता. आठवत नाही म्हणाला” म्हातारा बैरागी सांगत होता.

तो तरूण आणि तो म्हातारा मग घरासमोरच्या पारावर जाऊन बसले. शेजारच्या गावात खबर पोहोचली आणि त्याची मोठी बहिणही धावत आली…भावाला पाहायला. ती त्याच्या गळ्यात पडली तसं त्याने तिला दूर सारलं…”दूर रहा,माई!” तो म्हणाला! बघणा-या महिलांनी डोळ्यांना पदर लावले. पुरूषांनी सुस्कारे सोडले आणि ते स्तब्ध उभे राहून नुसते पहात राहिले. त्यांना माहित होते की आता उशीर झालाय…हा आता परत येणार नाही संसारात.

आई म्हणत राहिली…इथंच रहा…तुला हवं ते कर देवाचं. मी आडवी येणार नाही…फक्त माझ्या नजरेसमोर रहा….माझे डोळे मिटून जाईपर्यंत !

त्याने हातातलं सारंगी वाद्य पुढे घेतलं आणि तारा छेडल्या…एक दीर्घ आलाप घेतला. तिनेही हे गाणं शेकडोवेळा ऐकलं होतंच…पण आज त्यातला अर्थ तिला उमगता उमगता टोचणी लावून जात होता. राजा गोपीचंद…विशाल स्नानकक्षात प्रात:स्नानासाठी सोन्याच्या चौरंगावर बसलेला आहे. त्याच्या अनेक पत्नी,दासी मंगलस्नानाची तयारी करताहेत. तरूण,सुंदर,रूबाबदार गोपीचंद…त्याची आई मैनावती राजप्रासादाच्या एक मजल्यावरून खालचे हे दृश्य पहात उभी होती. तिचा पती अगदी असाच दिसायचा…पण अकाली मृत्यूने त्याला खाल्लं होतं. गोपीचंदही असाच संसारसुखात रममाण होत होत एकेदिवशी मरणाचा उंबरठा ओलांडून जाईल…काही अर्थ नाही या उपभोगांमध्ये! त्यापेक्षा यातून लवकरात लवकर विरक्त झालेलं बरं. मैनावती गुरू गोरखनाथांचा उपदेश आठवत आठवत गोपीचंदाकडे पहात होती. तिच्या डोळ्यांतून टपकलेले गरम अश्रू तिच्या गालांवरून ओघळून नेमके खाली पडले ते गोपीचंदाच्या अंगावर. तो चमकला. त्याने मैनावतीचे मनोगत जाणून घेतले. आणि संन्यासधर्म स्विकारण्याचा पक्का निर्धार केला. हे इतरांसाठी प्रचंड धक्कादायक असंच होतं. गुरू गोरक्षनाथांनी गोपीचंदला दीक्षा देताना अट घातली की स्वत:च्या घरून भिक्षा मागून आण तरच तु संन्यासी होऊ शकशील….त्याने ती अट पाळली आणि वैराग्याची वाट चालू लागला!

पण मी तर मैनावती नाहीये ना? मला माझा मुलगा हवाय…त्याचा संसार बघायचाय…नातवंडं मांडीवर खेळवायचीयेत…मी नाही ना याला भिक्षा देऊन संन्यासी होऊ देणार! गाण्यातल्या भर्तृहरी आणि गोपीचंदाच्या कथा ऐकता ऐकता ती मनाशी झुंजत होती….पण ती जिंकू शकली नाही!

“माई,तु नाही भिक्षा घातलीस तर माझं जीवन अपुरं राहील. मी आधी तुझ्या एकटीचाच मुलगा होता..आता हे सारं जगच माझं आई झालं आहे..नको अडवूस मला” तो म्हणत राहिला…गर्दी वाढत गेली..वेळ पुढे सरकत राहिली. “उशीर होईल पुढच्या मुक्कामाला पोहोचायला…आणि अजून झोळी रिकामीच आहे..माई!” त्याने निर्वाणीचं सांगितलं!

तिने थरथरत्या हातांनी त्याच्या झोळी दाणे घातले आणि त्याच्या पायांवर कोसळली…”पुन्हा या स्वामीजी…यापुढे भिक्षेला नाही म्हणणार नाही!” ती म्हणाली. त्याने उजवा हात उंचावून आशीर्वाद दिला आणि तो पुढे निघाला….ती त्याच्या मागे चार पावलं चालून थबकली…आपण तर काही या मार्गावर जाऊ शकणार नाही!…तो वळणावर दृष्टीआड होईपर्यंत ती हात जोडून उभी होती…तिला तिच्या संसारात पुन्हा परतावंच लागणार होतं!

(ही नुकतीच घडलेली सत्यकथा. वीस वर्षांपूर्वी हरवलेला मुलगा असा अचानक आईसमोर संन्यासी बनून उभा राहिला तेंव्हा त्या आईच्या हृदयाची काय अवस्था झाली असेल? पण असे झाले खरे. आणि असे अनेकवेळा घडलेलेही आहे. खाऊन, पिऊन घ्या, मजा करा कारण आपण उद्या मरणार आहोत! असा काहीसा पाश्चात्य विचार. तर हे खाणं, पिणं, मजा एक ना एक दिवस संपून जाणार आहे, यात गुंतून राहून कल्याणाचा मार्ग विसरून जाऊ नका…आपण कधीही मरून जाऊ शकतो.. त्याआधी अध्यात्माचा विचार करा,वैराग्याचा विचार करा असं काहीसं सांगू पाहणारी आपली संस्कृती. अर्थात हा ज्याचा त्याचा विचार. कोट्यवधी रुपयांच्या संपत्तीचे मालक असणारे जैन तरूण तरूणी का बरं सर्वसंगपरित्याग करून साधुत्वाचा मार्ग अनुसरत असतील? का बरं सर्व ऐहिक सुखांचा त्याग करून काहीजण वैराग्याचा मार्ग जवळ करत असतील? जगाला मायाजाळ म्हणावे की मायाजळ? असो. जे भावलं ते मांडलं शब्दांत. 

– समाप्त  

© श्री संभाजी बबन गायके 

पुणे

9881298260

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – श्रीमती उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

Please share your Post !

Shares

मराठी साहित्य – जीवनरंग ☆ माने काकांचे निवृत्तीनंतरचे प्लॅन… ☆ श्री मकरंद पिंपुटकर ☆

श्री मकरंद पिंपुटकर

🌸 जीवनरंग 🌸

माने काकांचे निवृत्तीनंतरचे प्लॅनश्री मकरंद पिंपुटकर

माने काका खुशीत होते. आठवड्याभरातच ते कंपनीतून निवृत्त होणार होते. आयुष्यभर अकाऊंटस् विभागात आकडेमोड केली, आता कोणतेही हिशेब न ठेवता ‘मित्रमंडळींकडे जायचं, मनसोक्त गप्पा मारायच्या, पत्त्यांचे डाव रंगवायचे, घरी गरमागरम कांदा भजी खायची, महिन्याभरात एखादा चित्रपट पाहायचा – नाटक पहायचं’ अशा अगदी साध्यासुध्या अपेक्षा उरी बाळगून ते येत्या जीवन प्रवासाची स्वप्नं रंगवत होते.

आणि अगदी त्याप्रमाणेच, प्रत्यक्ष निवृत्तीच्या दिवशी पत्नीने औक्षण केलं, मुलाने – सुनेने छान भेटवस्तू दिल्या, मित्रमंडळींबरोबर हॉटेलात मस्त पार्टी झाली, आणि मुख्य म्हणजे दुसऱ्या दिवशी उठून कामावर जायची कसलीही घाईगडबड नव्हती.  

सुरुवातीचे दोन चार दिवस मस्त मजेत गेले. मित्र, नातेवाईकांना काकांनी फोन केले, मनमुराद गप्पा मारल्या, मिश्राकडे गरमागरम कांदाभजी खाल्ली, सगळं कसं छान चाललं होतं.

पण आठवड्याभराने या सुखी संसाराच्या स्वप्नाला पहिला तडा गेला. कुठेतरी जाण्याचा कार्यक्रम ठरवायला, मित्राला फोन केला, तर त्याने “अरे, तू निवृत्त झाला आहेस पण आम्हाला अजून कामधंदे आहेत” असं म्हटलं आणि पहिला विसंवादी सूर लागला. 

कांदाभजी खाल्ल्यावर पोट बिघडलं, ते निस्तरण्यात दोन चार दिवस गेले. आताशा नातेवाईकही फोनवर टाळत आहेत असं वाटू लागलं. वर्षानुवर्षे धावपळ करणाऱ्या माने काकांना वेळ कसा घालवायचा हा यक्षप्रश्न पडू लागला. 

माने काका कोमेजू लागले. घरात आवराआवरी कर, जुनी गाणी ऐक, वगैरे करून ते तात्पुरता टाईमपास करत पण रिकामा वेळ आता त्यांना खायला उठू लागला. 

बायको, मुलगा, सून यांना काकांची होणारे कुचंबणा दिसत होती, पण उत्तर सुचत नव्हते. 

आज घरी माने काकांच्या नातवंडांना शाळेतील गणिताच्या गृहपाठ करताना काहीतरी अडचण येत होती. सुनेला जमत नव्हते, मुलगा ऑफिसमधून यायला खूप अवकाश होता.

“बघू रे, काय प्रॉब्लेम आहे ते ?” म्हणत काकांनी पुस्तक हातात घेतले आणि बघता बघता त्या प्रश्नाचं उत्तर कसं काढायचं ते त्यांना मोठ्या खुबीने शिकवले. 

नातवंडं खुश झाली. आणि मग तो प्रघातच झाला. अडचण असो वा नसो, मुलं आता आजोबांकडे येऊन अभ्यास करू लागली. तर्खडकरांचे इंग्रजी व्याकरणाचे पुस्तक काका कोळून प्यायलेले आणि गणितं करण्यात आयुष्य गेलेलं, त्यामुळे इंग्रजी आणि गणितावर काकांचं प्रभूत्व. आणि मुलांना याच विषयांची सगळ्यात जास्त भीती. 

काका खेळीमेळीच्या वातावरणात, रोजच्या जीवनातील – अगदी चित्रपट, मालिका यांची उदाहरणे देत देत नातवंडांना हे विषय समजावून सांगत. मुलांना या विषयांची वाटणारी भीती दूर झाली, ते आवडीने अभ्यास करू लागले आणि पहिल्या घटक चाचणीत त्यांना सुंदर गुण मिळाले. माने काकांची कॉलर टाईट !

एके दिवशी गंमत झाली, नातवाच्या आणि नातीच्या वर्गातली दोन तीन मुलं, “आजोबा, आमचाही अभ्यास घ्या ना, आम्हालाही शिकवा ना,” म्हणत शिकायला आली. मग नातवापेक्षा दोन वर्षे मोठा असलेला एक मुलगा आला आणि हा सिलसिला चालूच राहिला. 

माने काका आता नाममात्र शुल्क घेऊन शिकवण्या घेऊ लागले होते. ते आता छान busy राहू लागले होते, नोकरीत होते त्यापेक्षाही जास्त. 

सगळं कसं छान चाललं आहे, सुख म्हणजे याहून आणखी जास्त काय असतं?असा तृप्त प्रश्न काका स्वतःलाच विचारणार होते, तेवढ्यात या दुधात आणखी साखर पडली. 

दोन दिवस काकांच्या लक्षात येत होतं, काका मुलांना शिकवताना, घरातली धुणी भांडी करणारी रखमा दाराआड उभी राहून घुटमळत होती. आज न राहवून, त्यांनी तिला हाक मारून बोलावून घेतलं. “काय झालं रखमा ? काही काम आहे का माझ्याशी ?” 

“काका, येक विचारू का ? माज्या पोरांचा थोडा अब्यास घ्याल का तुमी ? दर म्हयन्याला म्या फी द्येईन तुमास्नी,” चाचरत चाचरत रखमाने विचारलं, आणि काकांच्या ज्ञानयज्ञाला नवी दिशा मिळाली. 

आता काकांच्या शिकवण्या दोन सत्रांत सुरू झाल्या. रखमाच्या मुलांबरोबर सोसायटीत धुणीभांडी करणाऱ्या अन्य बायका, सिक्युरिटीवाले यांची मुलंही शिकायला येऊ लागली. काका प्रत्येक मुलाचे दर महिन्याला वट्ट ११ रुपये फी म्हणून घ्यायचे. 

त्यांच्या लक्षात आलं की या मुलांना इंग्रजीबद्दल भयंकर न्यूनगंड आहे, मग काकांनी शालेय अभ्यासक्रमाव्यतिरिक्त त्यांना दैनंदिन वापरातील इंग्रजीचे धडे द्यायला सुरुवात केली. काकांनी या मुलांची आणि नातवंडांच्या शाळेतल्या इंग्रजी माध्यमातील मुलांच्या सायन्स सेंटर, संग्रहालय, प्राणी संग्रहालय, वाचनालय अशा ठिकाणी एकत्र सहल न्यायला सुरुवात केली. 

ज्यांचे आईवडील सोसायटीत घरकाम करायचे, अशा बऱ्याच मुलांकडे smartphone होते, काकांनी त्यांना ऑनलाईन transactions कशी करायची, त्यातले धोके कुठले असू शकतात या गोष्टी समजावून सांगायला सुरुवात केली. 

त्यांनी या मुलांना सांगितलं की “तुम्ही रोज १३ सूर्यनमस्कार घातलेत, तुमच्या आई वडिलांना मोबाईल – गरजेपुरते लिहायला वाचायला, आकडेमोड करायला शिकवलंत, तर मी स्वतः तुम्हाला बक्षीस देईन – शिष्यवृत्ती म्हणा ना !”

मुलांना आणखी मजा येऊ लागली. त्यांच्या आई वडिलांनाही आता हळू हळू शिक्षणाची गोडी लागू लागली होती. 

काका आता सगळ्याच मुलांना स्पर्धात्मक परीक्षा, वैदिक गणित, प्रयोगातून विज्ञान, भारतीय स्वातंत्र्य सैनिक, ऋषी, गणितज्ञ, वैज्ञानिक, आदिंची माहिती द्यायला सुरुवात केली. त्या मुलांच्या मनात देशप्रेमाची ज्योत जागवयाला सुरुवात केली. त्यांना सभाधीटपणा यावा म्हणून त्यांची वक्तृत्व स्पर्धांची तयारी करून घ्यायला लागले. 

काकांना आता बिलकूल फुरसत नव्हती. शतकपूर्तीनंतर फलंदाजाने पुन्हा नव्याने गार्ड घ्यावा, आणि जणू नव्या दमाने, नव्या उमेदीने परत पहिल्यापासून खेळायला सुरुवात करावी, तद्वत, माने काकांची निवृत्तीनंतरची दुसरी इनिंग बहारदारपणे सुरू झाली होती.

काकांच्या मित्रांची मात्र आता एक तक्रार होती, त्यांनी कधी कुठे जायचा कार्यक्रम ठरवायचं म्हटलं, की आताशा माने काकांना वेळ नसायचा, ते त्यांच्या मुलांच्या गराड्यात मग्न असायचे. 

© श्री मकरंद पिंपुटकर

चिंचवड

मो ८६९८०५३२१५   

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ. उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

Please share your Post !

Shares

मराठी साहित्य – जीवनरंग ☆ जीवन एक नाटक… भाग-२ ☆ श्री व्यंकटेश देवनपल्ली ☆

श्री व्यंकटेश देवनपल्ली

? जीवनरंग ❤️

☆ जीवन एक नाटक… भाग-२ ☆ श्री व्यंकटेश देवनपल्ली

 (त्यांच्या शिस्तबध्द जीवनाचं वेळापत्रकच कोसळलं. सकाळी फिरायला म्हणून बाहेर पडायचे आणि सकाळचा चहा बाहेरच घेऊन यायचे.) इथून पुढे — 

एके दिवशी बाहेरून फिरून आल्यावर ते वृत्तपत्र वाचत बसले होते. त्यानंतर तासाभराने त्यांच्या समोरच्या टेबलावर चहाचा कप ठेवताच ताऊजींनी सहज सांगितलं, “माझा चहा झालाय. बाहेरच घेऊन आलोय.”

कौशिक लगेच संतापून म्हणाला, “हेच दाखवायचं ना तुम्हाला की मम्मी गेल्यानंतर आम्ही तुमची काळजी घेत नाहीय ते.” 

“अरे तसं काही नाही बेटा.” ताऊजीनं सांगितलं त्यावर कौशिक उसळून म्हणाला, “अंजू सकाळी उठल्यापासून राब राब राबत असते. घरात बरीच कामं असतात तिला. थोडा उशीर झाला म्हणून काय बिघडलं? तुम्ही थोडं धीर धरायला हवं ना? आता तुम्हाला कुठं जायचं असतं, रिटायरच आहात ना?”

ताऊजी एवढंच बोलले, “थोडासा उशीर? अरे एकदा घड्याळाकडे पाहा किती वाजलेत ते आणि आठव तुझी आई किती वाजता तुम्हाला ब्रेकफास्ट द्यायची आणि कधी सगळ्यांचे डबे भरून द्यायची ते.” 

कौशिक तुच्छपणे म्हणाला, “ठीक आहे, पापा तुम्हाला जसं वाटेल तसं करा. चहा नाष्टा बाहेर करायचा असेल तर खुशाल करा. घरात अंजूच्या वेळेप्रमाणे नाष्टा आणि जेवण तयार होईल. याउपर तुमची मर्जी.” कौशिकने एका क्षणात एक घाव दोन तुकडे करून टाकले. 

यापुढे वाद होऊ नयेत म्हणून ताऊजींनी संवादच थांबवला. जे काही पुढ्यात यायचं, ते निमूटपणे जेवून आपल्या खोलीत जायचे. मागच्या महिन्यात कहरच झाला. ताऊजींना न विचारताच कौशिकने वरच्या मजल्यावरच्या दोन खोल्या भाड्याने दिल्या. 

ताऊजी म्हणाले,  “अरे किमान मला सांगायचं तरी होतंस.” त्यावर कौशिक कोरडेपणाने म्हणाला, “त्यात तुम्हाला काय सांगायचंय, तुम्ही घर माझ्या नांवावर करून दिलंत ना, मग मी काहीही करायला मोकळा आहे.”              

ताऊजींच्या नांवात ‘धीरज’ असलं तरी त्यांचा धीर सुटला होता. सकाळी फिरायला म्हणून निघाले. घरी परतलेच नाहीत. किती तरी वेळ बागेतच ताटकळत बसले. कुणीतरी येऊन माझ्या बाबांना सांगितलं. मग आम्ही त्यांना इथे घेऊन आलो. ते अजूनही कुणाशी जास्त बोलत नाहीत. किमान पुस्तकांत तेवढे रमतात. काल तुम्ही आलात आणि फार काळानंतर त्यांना इतक्या उत्स्फूर्तपणे बोलताना पाहिलं. पुन्हा एकदा थॅंक यू सर !”  

त्यानंतरच्या दोनच दिवसांनी संध्याकाळी धीरजजीना भेटायला गेलो. धीरजजी माझी वाटच पाहत होते. नमस्कार करीत त्यांना म्हटलं, “तुमच्यातल्या मराठी नाटक प्रेमाने मला तुमच्यापर्यंत खेचून आणलं आहे. माझ्याही जुन्या स्मृती जागा झाल्या. एवढे कसे तुम्ही मराठी नाटकांच्या प्रेमात पडलात?” 

धीरजजी म्हणाले, “तुम्हाला सांगितलं ना, माझी पत्नी कुसुम महाराष्ट्रीयन होती म्हणून. तिला नाटकांचं प्रचंड वेड होतं. त्याकाळी मराठी रसिक प्रेक्षक नाटकांना भरभरून दाद द्यायचे. स्त्रिया आपल्या ठेवणीतल्या साड्या नेसून आणि खांद्यावर नक्षीदार शॉल, केसांत मोगऱ्याची फुलं माळून नाटकाला यायच्या. नाटक सुरू व्हायच्या आधी मंगल सनईचे सूर घुमत राहायचे.

आम्ही दोघांनी खूप नाटकं पाहिली. ‘तो मी नव्हेच’, असं इब्लिसपणे हसत ओघवत्या शैलीत बोलणारा तो लखोबा लोखंडे आणि इथे ओशाळला मृत्यू नाटकातील औरंगजेबाच्या भूमिकेतील, प्रभाकर पणशीकर. भक्ती बर्वे इनामदार यांची ‘ती फुलराणी’, ‘वाहतो ही दुर्वांची जुडी, देव दीनाघरी धावला’ या सारख्या ताई-भाऊंची कौटुंबिक जिव्हाळ्याची नाटके सादर करून मराठी घराघरात पोहोचलेला तुमचा तो नऊ अक्षरांचा प्रतिभावंत नाटककार बाळ कोल्हटकर. मराठी संगीत नाटकांनी तर काय बहार उडवून दिली होती. कीर्ती शिलेदार यांचा ‘स्वरसम्राज्ञी. वसंतराव देशपांडे यांचं ‘कट्यार काळजात घुसली’ अशी एक ना अनेक नाटके पाहिली. 

मी मध्येच म्हणालो, “धीरजजी, लहान तोंडी मोठा घास म्हणा हवं तर, तुम्ही नवीन काहीतरी लिहित राहावं, असं वाटतं. वाचकसुध्दा तुमच्या हातून लिहिलेले साहित्य वाचण्यासाठी तेवढाच आतुर असतो.” 

“खरं सांगू साहेब. माझी प्रेरणास्रोत कुसुम मला अर्ध्यावर सोडून गेली आहे. माझं मन आता कुठेच रमत नाहीये. माझ्यातली प्रतिभा आता उतरणीला लागलीय हे मान्य करायला हवं. वाचकांची मागणी पूर्ण करणं आता अवघड होत चाललंय. शब्दावर शब्द चढवून लेखांचे इमारती बांधणारे लेखक कित्येक सापडतील. आजचे वृत्तपत्र उद्याची रद्दी होते. अशा प्रकारच्या लेखनाची गत तीच होते. तुम्ही माझं ‘बहुत याद आओगे’ हे नाटक वाचलंत ना? बस्स माझे एखादे नाटक, एखादी कथा जरी कुणाच्या स्मरणात राहिली तरी पुरेसे आहे.”   

मी विषयांतर करत म्हणालो, “वि. वा. शिरवाडकरांचं ‘नटसम्राट’ पाहिलंत का हो?” 

“हो. कुसुमचं ते आवडतं नाटक होतं. डॉ. श्रीराम लागूंची गणपतराव बेलवलकर ही भूमिका कशी विसरता येईल? हे नाटक आपल्या जीवनातील जोडीदाराचं अस्तित्व अधोरेखित करतं! परमेश्वराशिवाय दुसरा कुणीच ‘आपला’ नसतो हे जरी खरं असलं तरी पोटच्या मुलांपेक्षाही आपली अर्धांगिनी ‘आपली’ असते. आई-वडिलांचं प्रेम अगदी निरपेक्ष असतं; त्यांच्यानंतर आपल्या सुख-दु:खात आपलं ‘सरकार’ अर्थात पत्नीच सहभागी असते. आयुष्यभराची कमाई दोन्ही लेकरांमध्ये वाटून टाकायला निघालेल्या गणपतरावांना त्यांची पत्नी कावेरी सांगते, ‘एक वेळ समोरचं ताट द्यावं पण बसायचा पाट देऊ नये.’ हा सल्ला न ऐकणाऱ्या गणपतरावांवर अखेर बेघर होण्याची वेळ येते. 

कुसुमही तेच म्हणायची, ‘मुलं वाईट नसतात हो. म्हातारपण वाईट असतं!. मी माझ्या सरकारचं, कुसुमचं ऐकायला हवं होतं. श्रीकांतसाहेब हे नाटक माझ्या जीवनातच रूतून बसेल आणि माझ्या जीवनाचंच असं नाटक होईल असं कधी वाटलं नव्हतं.” 

त्यांच्या बोलण्यानंतर काही क्षण शांतता पसरली. थोड्या वेळाने तेच बोलले, “श्रीकांत साहेब, माझ्याकडून चूक झाली का हो?” 

ह्या प्रश्नावर मी काय सांगणार. “धीरजजी, ज्या चुका दुरूस्त करता येत नाहीत त्याचा विचार करून काय उपयोग आहे? आपल्या हातात जे आहे ते करावं?” 

माझ्या बोलण्यावर धीरजजींचा चेहरा प्रश्नांकित झाला. 

“धीरजजी यापुढेही लिहित राहणं, हे तुमच्या हातात आहे. तुम्ही पुन्हा लिहित असलेलं पाहून कुसुमताई जिथे असतील तिथे निश्चित आनंदी राहतील, एवढं मात्र खरं!” 

धीरजजींचे दोन्ही थरथरते हात हातात घेऊन मी निरोप घेतला. एके दिवशी त्यांचा निरोप आला. त्यांनी माझ्या हातात एक पुस्तक ठेवलं आणि “श्रीकांत सर, धन्यवाद.” असं म्हणत आत्मविश्वासानं हस्तांदोलन केलं.

नुकतंच फुलांनी सजवलेल्या तसबिरीत कुसुमताई अगदीच प्रसन्नपणे हसत होत्या असं मला वाटून गेलं. 

– समाप्त – 

© श्री व्यंकटेश देवनपल्ली

बेंगळुरू

मो ९५३५०२२११२

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ. उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

Please share your Post !

Shares

मराठी साहित्य – जीवनरंग ☆ जीवन एक नाटक… भाग-१ ☆ श्री व्यंकटेश देवनपल्ली ☆

श्री व्यंकटेश देवनपल्ली

? जीवनरंग ❤️

☆ जीवन एक नाटक… भाग-१ ☆ श्री व्यंकटेश देवनपल्ली

नुकतीच माझी बदली कोयंबत्तूरहून नवी दिल्लीला झाली होती. मी कुणाशी तरी फोनवर मराठीत बोलत होतो. आधीच केबिनमध्ये येऊन बसलेला आकाश व्यास माझे बोलणे लक्षपूर्वक ऐकत होता. संभाषण संपताच त्याने मला विचारलं, “सर, अभी आप मराठी में बोल रहे थे ना?” 

मी होकारार्थी मान डोलावली. त्याच्या चेहऱ्यावर एक अनामिक आनंद दिसला. “सर, आज शामको आप मेरे घर दस मिनिट के लिए आएंगे तो बडी कृपा होगी। मेरा घर यहाँ से बहुत नजदीक है।” त्याच्या आवाजात कणव भासली. 

“सर, आपने कभी रघुवीरप्रसाद धीरजजी का नाम सुना है?” आकाशनं विचारलं. 

“क्यूं नही? वे हिंदी के बडे साहित्यकार है.” असं म्हणताच आकाश शांतपणे म्हणाला, “सर, वे मेरे ताऊजी है, मैं आपको उनसे मिलवाना चाहता हूं। वे बहुत साल मुंबई में रह चुके है, मेरी बडी मम्मी भी महाराष्ट्रीयन थी।”         

संध्याकाळी आकाशच्या घरी गेलो. वरच्या मजल्यावरच्या एका छोट्याशा खोलीत कोपऱ्यातल्या सोफ्यावर अंग दुमडून, पुस्तकात डोकं खुपसून एक वृद्ध गृहस्थ बसले होते. 

“ताऊजी, ये हमारे बडे साहब श्रीकांतजी है। वे पूना के रहनेवाले है।” असं आकाशने सांगताच धीरजजींनी हलकेच पुस्तकातून डोकं वर काढत मला पाहिलं. मी समोरच्या खुर्चीवर बसलो. 

“आप मराठी जानते ही होंगे?” मी होकारार्थी मान डोलावताच धीरजजींच्या चेहऱ्यावरच्या भावना हळूहळू बदलत गेल्या. 

रघुवीरप्रसाद म्हणजे हिंदी साहित्यातले एक बडे प्रस्थ होते. त्यांच्या नांवावर गाजलेली चार नाटके, दोन कादंबऱ्या, कित्येक कथासंग्रह होते. 

चहा आणण्यासाठी आकाश खाली गेला. प्रश्न विचारल्याखेरीज संवाद सुरू होऊ शकत नाही म्हणून मी धीरजजीना विचारलं, “तुम्ही मुंबईत कधी होता? कशी वाटली मुंबई?”

धीरजजी क्षीण आवाजात अस्खलित मराठीत म्हणाले, “मुंबईवर माझं प्रेम जडलं होतं. माझी पत्नी मुंबईचीच होती आणि……” त्यांच्या तोंडातून पुढचे शब्द बाहेर पडले नाहीत. त्यांचा आवाज घोगरा झाला. मी त्यांच्या वर्मावर बोट ठेवल्यासारखं झालं.  

“तुम्ही लिहिलेलं ‘बहुत याद आओगे’ हे नाटक मी वाचलं आहे. मला खूप आवडलं.” असं सांगताच धीरजजी स्वत:ला सावरत म्हणाले, “हे पाहा, आधे अधूरे, आषाढ का एक दिन, म्हटलं की लोकांना मोहन राकेश आठवतात. हयवदन, तुघलक म्हटलं की गिरीश कर्नाड आठवतात. हिंदी नाटकांच्यासारखं मराठी नाटकांचं नाही. 

मराठी नाटकांच्या लेखकाची नावे पटकन आठवत नाहीत. त्याच लेखकाच्या प्रतिभासंपन्न लेखणीतून उतरलेल्या संवादाला आपल्या अभिनयाच्या कोंदणात बसवून सादर करणारा अभिनेता किंवा अभिनेत्री आठवतात. गारंबीचा बापू म्हटलं की तो घाऱ्या डोळ्यांचा, लालबुंद चेहऱ्याचा डॉ. काशिनाथ घाणेकर समोर उभा ठाकतो. संभाजीराजे म्हणजे उंच, धिप्पाड शरीरयष्टी असलेले व्यक्तिमत्व. पण ‘रायगडाला जेंव्हा जाग येते’ या नाटकात साधारणच अंगकाठी असलेले डॉ. काशिनाथ संभाजीची भूमिका वठवायचे. केवळ जरब बसवणारे भेदक डोळे, उत्कट अभिनय आणि प्रभावशाली संवादफेक या हुकमी अस्त्रांवर अक्षरश: ते रंगमंच उजळून टाकायचे. त्यांचा संभाजी बघताना अंगावर शहारे यायचे. ‘परत आम्हाला असे एकट्याला सोडून नाही ना हो जाणार’ असं म्हणताना कासावीस झालेला संभाजी अजूनही माझ्या डोळ्यांपुढून जात नाही. मी पाहिलेला मराठी रंगभूमीचा तो पहिला सुपरस्टार होता. त्यांच्या पहिल्या प्रवेशानेच टाळ्यांच्या कडकडाटात नाट्यगृह दणाणून जायचे. रायगडाला जेव्हा जाग येते, इथे ओशाळला मृत्यू, अश्रूंची झाली फुले, गारंबीचा बापू, तुझे आहे तुजपाशी यासारख्या अनेक दर्जेदार नाटकांमधील त्यांच्या भूमिका जबरदस्त गाजल्या. डॉ. काशिनाथ घाणेकर यांच्या नांवावर तिकीटबारीवर हाऊसफुलचे बोर्ड लागत असत.” धीरजजी भरभरून बोलत होते. धरण फुटावं, तसं त्यांच्या मुखांतून धो धो शब्द वाहत होते. 

चहाचा ट्रे घेऊन आकाश किती तरी वेळ तसाच ताटकळत उभा होता. मी धीरजजींच्या सोबत चहा घेतला. मराठी नाटकांच्याविषयी आणि नटांच्याविषयी इतक्या आत्मीयतेने बोलणाऱ्या एका उत्तर भारतीयाला पाहून मी भारावून गेलो. परत भेटायला नक्की येईन असं आश्वासन देऊन बाहेर पडलो तर आकाशने माझे दोन्ही हात आपल्या हातात घेऊन घट्ट दाबले आणि एवढंच म्हणाला, “थॅन्क यू सो मच सर.” 

मी म्हटलं, “अरे, खरे तर मीच तुझे आभार मानायला हवेत एवढ्या मोठ्या साहित्यिकाची माझी भेट घडवून आणलीस.”      

दुपारी लंचनंतर आकाश माझ्या केबिनमध्ये शिरला. मी आकाशला म्हटलं, “आकाश, धीरजजी मराठी रंगभूमीविषयी किती भरभरून बोलत होते. गैरसमज करून घेऊ नकोस, पण धीरजजींना मुलं नाहीयेत काय, ते तुमच्याकडे राहतात म्हणून विचारलं. त्यांची प्रकृती देखील खंगल्यासारखी दिसत होती.” 

आकाशनं सांगायला सुरूवात केली, “धीरजजी माझ्या वडिलांचे सख्खे वडील बंधू आहेत. मुंबईत असताना ते एका प्रसिद्ध महाविद्यालयात प्राध्यापक होते. मुंबईच्या वास्तव्यातच त्यांनी महाराष्ट्रीयन मुलीशी लग्न केलं. दोन वर्षापूर्वी ते रिटायर होऊन दिल्लीला परतले. इथे त्यांनी दुमजली घर बांधून ठेवलेलं होतं. दोन्ही मुलांच्या लग्नाच्या जबाबदाऱ्या पार पाडल्या. मुलगा मल्टीनॅशनल कंपनीत चांगल्या पोस्टवर आहे. मुलगी अमेरिकेत सेटल झाली आहे. 

अचानक एका छोट्याशा आजाराचं निमित्त झालं आणि एक आठवड्याच्या आत माझी बडी मम्मी (काकू) वारली. पत्नीच्या मृत्युनंतर ताऊजींचं जीवन एकदम कोलमडून गेल्यासारखे झाले. तिच्याशिवाय त्यांचं पानही हलायचं नाही. त्यांचं मन कुठंच रमत नव्हतं. त्यांचं लिहिणंही खुंटलं म्हणून अधूनमधून येऊन जाणाऱ्या मित्रांचंही येणं बंद झालं. त्यांच्या शिस्तबध्द जीवनाचं वेळापत्रकच कोसळलं. सकाळी फिरायला म्हणून बाहेर पडायचे आणि सकाळचा चहा बाहेरच घेऊन यायचे.

– क्रमशः भाग पहिला 

© श्री व्यंकटेश देवनपल्ली

बेंगळुरू

मो ९५३५०२२११२

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ. उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

Please share your Post !

Shares

मराठी साहित्य – जीवनरंग ☆ “मज नकोत अश्रू, घाम हवा……” ☆ श्री कौस्तुभ केळकर नगरवाला ☆

?जीवनरंग ?

☆ “मज नकोत अश्रू, घाम हवा…” ☆ श्री कौस्तुभ केळकर नगरवाला

हो.. हो.. सगळे सरसोस्तीच म्हणायचे तिला. अगदी एकेरी. पोराटोरांपासून म्हाताऱ्यांपर्यंत. तिच्या नावावर जाऊ नका. वस्तीत तिचा जबरदस्त दरारा होता. बाई कर्तृत्ववान खरी.

लिहण्या वाचण्यापुरतं शिकलेली. तरीही नाव सार्थ करणारी. हजारोंचा हिशोब हाताच्या बोटांवर करायची. काॅम्प्युटरसे भी तेज दिमागवाली, या जगात फक्त दोनच माणसं. एक चाचा चौधरी आणि दुसरी सरसोस्ती. दिमाग आणि जुबान दोन्हीही तेज.

दारूडा नवरा आणि पदरात दोन पोरं. दारू पिवून रोज मारायचा तिला. एक दिवस सहनशक्ती संपली तिची. बांबूच्या फोकानं तुडवला तिनं त्याला. त्या संसाराला लाथ मारली अन् ईथं आली. नाल्याकाठी एकटा बंद जकातनाका. नाक्यापाशी झोपडी बांधून राहू लागली. ऊशाशी कोयता घेऊन झोपायची. काय बिशाद होती कुणाची…?

नाक्यापलीकडं नवीन बिल्डींगा ऊभ्या रहात होत्या. बाई हुशार खरी. भल्या पहाटे मार्केटला जायची. वेचून निवडून भाजी आणायची. सोसायटीवाल्यांना सोईचं झालं. हातगाडीवर लादून दिवसभर भाजी विकली.

मोठं पोर हातगाडीवर दमून तसंच झोपून जायचं. धाकटी पोर खाली झोळीत. प्रत्येक दिवस अंत बघायचा. रडवायचा. बाईनं हिंमत हारली नाही. चार पैसे गाठीशी आले. झोपडीपाशीच भाजीचं दुकान टाकलं. जरा वणवण कमी झाली.

बाई बारा बारा तास दुकानात राबायची. कुणासाठी ? पोरांसाठी. तिला खूप वाटायचं. पोरांनी चांगलं शिकावं. काटकसरीत रहायची. सगळी मौज मारून शाळेची फी भरायची.

पोरगी अभ्यासाला बरी. बारावी झाली अन् तिचं लग्न करून दिलं. पोराचा तेवढा वकूबच नव्हता. शाळेचा निकाल लागला की पोराचाही निक्काल लागायचा. गुरासारखी मारायची पोराला ती. अन् धाय मोकलून रडायची. शेवटी तिनं नाद सोडून दिला. तोही दुकानी राबू लागला. 

ते काहीही असो तिचा पोरगा तिच्यासारखाच. तिच्याच हाताखाली तयार झालेला. धंद्याला पक्का आणि व्यवहाराला चोख. बाईनं त्याला किराण्याचं दुकान थाटून दिलं. तेही जोरात चालायला लागलं. कष्टाला कुणीच कमी नव्हतं. पोराचं लग्न लावून दिलं. सूनबाईही कामाची. घरचं सांभाळून भाजीच्या दुकानात, तिला हातभार लावायची.

खरं तर तिची झोपडी , दुकान सगळंच अनधिकृत. सगळी पडीक, ओसाड, नाल्याशेजारची जागा. तरी ही बाईला शांत झोप लागेना. बाईनं रीतसर ती जागाच विकत घेतली. पक्क घर बांधलं. मागे दहा खोल्यांची बैठी चाळ बांधली. तिथलं भाडं सुरू झालं. टेम्पो घेतला. होलसेलनं भाजी घ्यायला सुरवात केली. मार्केट यार्डला पक्का गाळा घेतला. बाईला कष्टाची नशा चढू लागली. अन् पैशाचीही.

हळूहळू आजूबाजूला वस्ती वाढत गेली. बाईनं चांगली माया जमा केली. नेमकी कशी सुरवात झाली कुणास ठाऊक ?

वस्तीतल्या दिवाकरचा पोरगा.

बारावी झाला. आय.टी.आय. ला टाकायचा होता. फी वाचून अडलेलं सगळं. बाई म्हणाली, मी देते पैसे. शीक, मोठा हो. नोकरीला लाग. अट एकच. पहिल्या सहा महिन्याचा पगार माझा. माती खाल्लीस तर तुझी कातडी सोलून पैसा वसूल करीन. 

पोरगं हुशार, मेहनती. पास झाला. एम.आय. डी.सी.त नोकरीला लागला. बरोब्बर एक तारखेला बाई वसूलीला जायची. सहा महिने असंच चाललं. बाईनं एक पैसा सोडला नाही. काहीही असो, पोरगं लाईनीला लागलं.

हा सिलसिला पुढं चालू राहिला. वस्तीतली पोरं, त्यांचे नातेवाईक..

कित्येक पोरांच्या फीया बाईनं भरल्या. अगदी पोरींच्याही. बाईचा ऊसूल होता. शिकणाऱ्याचा वकूब किती, मेहनत कशी आहे ? शिकून नोकरी मिळेल की नाही ? सगळं बघून पैसा पुरवायची. बाईच्या भितीनं पोरं शिकली.

आय.टी.आय, डिप्लोमा, बी.एड, नर्सिंग. बाईचा एक पैसा कधी वाया गेला नाही. पोरंगं हुशार असलं तर, एम.पी.एस्सी.च्या कोचींगची फी सुद्धा बाई भरायची. अट एकच. पहिल्या सहा महिन्याचा पगार. बाईनं रग्गड पैसा मिळवला यातनं. 

पैसा, सोनं नाणं, जमीन जुमला सगळं स्वतःच्या नावावर. पोराला सांगायची. हे सगळं माझंय. रहायचं तर रहा, नाहीतर वेगळा हो. बाईला फारसं प्रेमानं बोलता यायचंच नाही. कुणावर ही फारसा विश्वास बसायचा नाही. तोंडात सहज शिव्या यायच्या.

चालायचंच.

सहज कानावर आलं. नाल्यापलीकडं बाईनं मोठ्ठी जमीन घेतलीय म्हणे. पैशाकडे पैसा जातो हेच खरं. 

बाई थकली आता. साठीच्या पुढचं वय. एक दिवस पोराला, सुनेला, लेकीला बोलावली. वकील बोलावला. पोराच्या नावावर घर, दुकान. चाळीचं उत्पन्न पोरीच्या नावे करून दिलं. “तुमच्या लायकीप्रमाणं दिलंय तुम्हाला. बाकी तुम्ही आणि तुमचं नशीब.” नवीन घेतलेली जमीन, सोनं नाणं, बँकेतली जमा. आकडा खूप मोठा. बाईनं सगळ्यावरचा हक्क सोडून दिला. चांगल्या माणसांना गळ घातली. ट्रस्ट केला.

दोन वर्षात मोठ्ठी बिल्डींग बांधून तयार. चार वर्ष झालीयेत. ‘सरस्वती विद्या मंदिर’ सुरू होऊन. परवडणारी फी, ऊत्तम शिक्षण. फुकट नको, फी हवीच. त्या शिवाय शिक्षणाची किंमत कळत नाही. बाई असंच म्हणायची. त्याशिवाय हा डोलारा चालणार कसा ?

बाई खरंच ग्रेटय. बाईला यात काहीच विशेष वाटत नाही. सरसोस्ती कळलीच नाही कुणाला. बाई आता थकलीये. तिकडच्या वाटेकडे डोळे लावून बसलीय.

कुणी तरी ट्रस्टीं पैकी म्हणालं. शाळेत बाईचं मोठ्ठं पोट्रेट लावू. चित्रकार बोलावला. बाई वसकन् ओरडली, “माजं न्हाई देवी सोरसोस्तीचं चित्तर लागलं पायजेल शाळंत. माज्या घरावर न्हाई किरपा केली तिनं, समद्या पोरांवर किरपा राहू दे तिची.”

बाईपुढे कुणाचं काय चालणार ?

भरल्या डोळ्यांनी, समाधानानं, बाई लांबच्या प्रवासाला निघून गेलीय. तिचं नाव, तिचा फोटो कुठेच काही नाही. हेच ते सरस्वतीचं चित्र. शाळेच्या पोर्च मधे लावलेलं. खरंय. सोरसोस्ती आम्हाला कधी कळलीच नाही.

© कौस्तुभ केळकर नगरवाला

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ. उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

Please share your Post !

Shares

मराठी साहित्य – जीवनरंग ☆ “दाखला !” ☆ श्री संभाजी बबन गायके ☆

श्री संभाजी बबन गायके

? जीवनरंग ?

☆ “दाखला !श्री संभाजी बबन गायके 

मध्यरात्रीनंतरचा वाढतच जाणारा काळोख त्यात थंडीच्या दिवसांत पडलेलं धुकं. सतरा एकर माळावरच्या एका कोप-यात असलेली सात-आठ खोल्यांची कौलारू शाळा आणि शाळेपासून पायी सात-आठ मिनिटांच्या अंतरावर असलेल्या शिक्षकांसाठीच्या क्वॉर्टर्स या धुक्यात हरवून गेल्या होत्या. गुरूजी आणि त्यांच्या शिक्षिका पत्नी नुकत्याच या क्वार्टर्समध्ये रहायला आले होते. पाच-सातच खोल्या होत्या इथे पण फक्त एक शिपाईच तिथे मुक्कामाला असे. इतर शिक्षकांनी गावातल्या वस्तीत भाड्याने जागा घेऊन राहणं पसंत केलं होतं. कारण माळारानाजवळ सोबतीला वस्ती नव्हती. विंचु-काट्याची,चोरा-चिलटांची भीती होतीच. हे पती-पत्नी दोघंही एकाच संस्थेत असल्यानं दोघांच्या बदल्याही एकाच वेळी आणि एकाच शाळेत होत असत, ते बरं होतं. नुकतंच लग्न झालेलं, नवीन संसार उभा करायचा होता. गावात भाडं भरून राहण्यापेक्षा क्वॉर्टर मध्ये राहणं परवडण्यासारखं होतं. आणि गुरूजींकडे मुख्याध्यापक म्हणून चार्ज असल्याने त्यांनी शाळेजवळच राहणं सोयीचं होतं. शिवाय शिपायाचं कुटुंब सोबतीला होतंच. शिक्षकाच्या घरात चोरांना मिळून मिळून मिळणार तरी काय म्हणा? घाबरायचं काही कारण नाही अशी एकमेकांची समजूत घालून गुरूजी आणि बाई नव्या जागेत रमण्याचा प्रयत्न करीत होते. एके रात्री दरवाजाच्या फटीतून एक नाग घरात शिरला होता. पण गुरूजींनी त्याला वेळीच पाहिल्यामुळे अनर्थ टळला होता. ती आठवण दोघांनाही अस्वस्थ करीत होतीच. 

दोन वाजत आलेले असावेत. दरवाजावर थाप पडली. नव्या जागेत आधीच लवकर झोप लागता लागत नाही. गुरूजींची झोप तशीही जागसूदच असे. ते चटकन अंथरूणवर उठून बसले. बाईही जाग्या झाल्या आणि दाराकडे पाहू लागल्या. एवढ्या रात्री कोण आलं असावं? एरव्ही फक्त रातकिड्यांचा आवाज ऐकण्याची सवय असलेल्या त्या माळालाही दरवाजावरची ही थाप ऐकू गेली असावी. गुरूजींनी खोलीतला चाळीस वॅटचा बल्ब लावला. दाराबाहेरचा बल्ब गेलेला होता. बाई म्हणाल्या… एकदम दरवाजा उघडू नका…खिडकीच्या फटीतून पहा आधी! आणि त्या गुरूजींच्या मागे येऊन उभ्या राहिल्या. डोक्याला मुंडासं, गुडघ्यापर्यंत धोतर, अंगावर काळी घोंगडी पांघरलेले कुणीतरी दरवाजात उभे होते. सोबत अर्ध्या बाहीचा सदरा आणि आणि पांढरा पायजमा घातलेला पोरसवदा तरूण उभा होता. थंडीमुळे कानावर रुमाल बांधलेला होता त्याने. दोन्ही हात काखेत घालून उभा होता पोरगा. म्हाता-याच्या हातात काठी आणि कंदील होता. दारावरचा आवाज शिपाईही जागा झाला होता, पण त्यानेही लगेच दार उघडायची हिंमत केली नाही. साहजिकच होतं ते. 

गुरूजी खिडकीशी आल्याचं पाहून म्हाता-यानं कंदिल त्याच्या चेह-यावर उजेड पडेल असा धरला आणि म्हणाला, “गुरूजी, माफी असावी. पण कामच तातडीचं आहे. म्हणून तुम्हांला त्रास देतो आहे.” त्याच्यासोबत असलेल्या त्या तरूणाने गुरूजींना पाहून हात जोडून नमस्कार केला. गुरूजींनी दरवाजा उघडला आणि ते बाहेर गेले. 

म्हातारा त्या पोराचा आज्जा होता. पोरगा याच शाळेत मामाच्या घरी राहून सातवी पर्यंत शिकला होता. त्याचा बाप मरून गेला म्हणून त्याची आई माहेरी येऊन राहिली होती. आता आईही वारल्यानं पोरगं पुन्हा आज्ज्याकडं राहायला गेलं होतं. या गावापासून त्याच्या वडिलांचं गाव वीस बावीस कोसावर असावं. पोरगं काही पुढं शिकलं नाही. पण शेतात कामं करून, तालमीत कसून त्याची तब्येत मात्र काटक झाली होती. तालुक्याच्या गावात फौजेची भरती निघाल्याचं त्याला आज सांजच्यालाच समजलं होतं. त्यानं आज्ज्याकडं फौजेतच जाणार म्हणून हट्ट धरला होता. शाळा सोडल्याचा दाखला लागणार होता भरतीत दाखवायला. आणि शाळा सोडली तेंव्हा त्यानं दाखला नेला नव्हता. आणि उद्या शाळा उघडेपर्यंत थांबण्याएवढा वेळ त्यांच्याकडे नव्हता. सकाळी सात वाजता भरती मैदानावर कागडपत्रांसह हजर राहायचं होतं. म्हाता-यानं गुरूजींना हात जोडले, “मास्तर, एवढा एक उपकार करा. पोरगं फौजेत गेलं तर चार घास सुखानं खाईल तरी…रांकेला लागंल.” 

बाई दारात उभे राहून सारं ऐकत होत्या. गुरूजींनी बाईंकडे पाहिलं. खोलीत आले,शर्ट,पॅन्ट चढवली. खिशाला पेन आहे याची खात्री केली,छोटी विजेरी घेतली आणि बाहेर पडले. तोवर शिपाई बाहेर आला होता. गुरूजींनी त्याच्याकडून शाळेची किल्ली मागून घेतली. तू बाईंना सोबत म्हणून इथंच थांब असं त्याला म्हणून गुरूजी त्या दोघांसोबत शाळेकडे निघाले सुद्धा.

त्या अंधारात, त्या माळावर आता ही सहा पावलं पायाखालचं वाळलेलं गवत तुडवत तुडवत निघाली होती. तुम्हाला उगा तकलीप द्यायला नको वाटतंय मास्तर, पण नाईलाज झालाय असं काहीबाही म्हातारा बोलत होता. पोरगा मात्र थोडंसं अंतर ठेवून अपराधी भावनेनं चालत होता, त्यालाही इतक्या रात्री गुरूजींना त्रास द्यावसा वाटत नव्हता. पण शेती धड नाही,रोजगार नाही. वय वाढत चालेलं. काहीतरी केलं पाहिजे पोटापाण्यासाठी , यासाठी फौजेसारखी दुसरी संधी मिळणार नाही, असा त्याचा विचार होता. त्याच्या गावातले जवान सुट्टीवर आलेले तो पहायचा. रूबाबादार युनिफॉर्म,काळी ट्रंक,त्यात घरच्यांसाठी आणलेलं काहीबाही. त्यात नोकरी संपवून गावी आलेले लोकही त्याला माहित होते. फौजेतच जायचं असं त्याने मनोमन ठरवलं होतं. 

गुरूजींनी शाळेचे कार्यालय उघडलं. कपाटातून रजिस्टर बाहेर काढलं. पोराचं प्रवेशाचं आणि शाळा सोडल्याचं वर्ष विचारून घेतलं. पोरानं अंदाजे वर्ष सांगितलं. गुरूजींना अचूक नोंद शोधून काढली. आपल्या वळणदार अक्षरात शाळा सोडल्याचा दाखला लिहून काढला. दाखल्याच्या कागदाखाली कार्बन पेपर ठेवायला ते विसरले नाहीत. त्यांच्या सहीचा त्या शाळेतून दिला जात असलेला तो पहिला दाखला होता. गुरुजींनाही त्यांच्या तरूणपणी फौजेत जायचं होतं पण तो योग नव्हता.

म्हाता-याचे डोळे भरून आले होते. त्याने गुरूजींचे दोन्ही हात आपल्या हातात घेतले आणि त्या हातांवर त्याचं मस्तक ठेवलं…उपकार झालं बघा! पोरगं खाली वाकून पाया पडलं आणि ते तिघेही शाळेच्या बाहेर पडले. म्हाता-याला आणि त्या पोराला शाळेपासून पुढच्या बाजूला असलेल्या रस्त्याने त्यांच्या मार्गाला जाता आलं असतं. पण ते दोघं गुरूजींना सोडवायला पुन्हा क्वॉटरपर्यंत आले. 

भरती झाल्यावर सुट्टीवर आलास की शाळेत येऊन जा. बाकीच्या पोरांनाही स्फुर्ती मिळेल देशसेवेची. बाईंनी त्या पोराला सांगितलं आणि त्याच्या हातावर साखर ठेवली. वीस रुपयाची नोट त्याच्या खिशात ठेवली. आईकडून आलेल्या लाडवांमधून चार लाडू त्याला शिदोरी म्हणून रुमालात बांधून दिले. पोरगं बाईंच्याही पाया पडलं आणि निघालं. पहाटेचे तीन वाजत आले होते. त्याला तालुक्यापर्यंत पायी जायला तीन-साडेतीन तास लागणार होते. सह्याद्रीचा पोरगा हिमालयाच्या रक्षणाला निघाला होता… त्याच्या पाठमो-या आकृतीकडे गुरूजी आणि बाई पहात राहिले ते दृष्टीआड होईपर्यंत. बाहेर झुंजुमुंजु होऊ लागलं होतं….गुरूजी आणि बाई यांच्या मनात समाधानाची पहाट उगवू लागली होती! 

(बोल श्री छत्रपती शिवाजी महाराज की जय ही युद्धगर्जना, मानचिन्हात अशोकस्तंभातील तीन सिंह,तुतारी असलेल्या, कर्तव्य,मान,साहस असे ब्रीदवाक्य असलेल्या लढवय्या ‘दी मराठा लाईट इन्फंट्री’चा आज ४ फेब्रुवारी हा स्थापना दिन. यानिमित्ताने एका गुरुजींची ही सत्यकथा सादर केली आहे. देशासाठी लढणा-या सैनिकांना आणि विद्यार्थ्यांसाठी अहोरात्र तत्पर असणा-या शिक्षकांना विनम्र अभिवादन.) 

© श्री संभाजी बबन गायके 

पुणे

9881298260

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – श्रीमती उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

Please share your Post !

Shares

मराठी साहित्य – जीवनरंग ☆ “धाकटा…” ☆ श्री मंगेश मधुकर ☆

श्री मंगेश मधुकर

🔆 जीवनरंग 🔆

☆ “धाकटा…” ☆ श्री मंगेश मधुकर 

बा-बापूजींच्या लग्नाचा पंचेचाळीसावा वाढदिवस दिमाखात साजरा झाला.रात्री झोपण्याच्या तयारीत असताना बापूजी म्हणाले “खुश”

“बहोत.”

“एकदम भारी वाटतय.काय पाहिजे ते माग,आज मूड एकदम हरिश्चंद्र स्टाईल आहे“

“सगळं काही मिळालं फक्त एकच..”बांच्या बोलण्याचा रोख समजून बापूजींचा चेहरा उतरला. 

“कशाला तो विषय काढलास.आज नको.”

“उलट आजच्या इतका दुसरा चांगला दिवस नाही.”

“तो एक डाग सोडला तर सगळं काही व्यवस्थित आहे.”

“असं नका बोलू.तुम्ही असं वागता म्हणून मग बाकीचे सुद्धा त्याच्याशी नीट वागत नाहीत.”

“त्याची तीच लायकी आहे.थोरल्या दोघांनी बघ माझं ऐकून पिढीजात धंद्यात लक्ष घातलं,जम बसवला,योग्य वेळी लग्न केलं अन संसारात रमले.सगळं व्यवस्थित झालं आणि हा अजूनही चाचपडतोय.” 

“उगीच बोलायला लावू नका.तुम्ही हॉस्पिटलमध्ये होता तेव्हा थोरल्यांना दुकानाची जास्त काळजी होती.लोक लाजेस्तव दिवसातून दोनदा भेटून जायचे.दिवसरात्र तुमच्यासोबत फक्त धाकटाच होता.बाकीचे पाहुण्यांसारखे. तेव्हाच थोरल्यांचा स्वार्थीपणा लक्षात आला.हॉस्पिटलचं बिल तिघांनी मिळून भरलं पण नंतर त्या दोघांनी तुमच्याकडून पैसे मागून घेतले.धाकट्यानं मात्र विषयसुद्धा काढला नाही.”

“बापासाठी थोडफार केलं तर बिघडलं कुठं?

“थोरल्यांना पैसे देताना हेच का सांगितलं नाही.”

“ते जाऊ दे.झालं ते झालं”

“का?,ते दोघे आवडते आणि धाकटा नावडता म्हणून ..”

“काहीही समज.”

“उद्या गरजेला तर फक्त धाकटाच आधार देईल हे कायम लक्षात असू द्या.” 

“पोरांकडे पैशासाठी हात पसरावे लागणार नाहीत एवढी सोय केलेली आहे”

“प्रत्येक ठिकाणी पैसा कामाला येत नाही.माणसाची गरज पडतेच”

“आज धाकट्याचा फारच पुळका आलाय.”

“पुळका नाही काळजी वाटते.बिचारा एकटाय”

“स्वतःच्या कर्मामुळे.बापाचं ऐकलं नाही की अशीच गत होणार.”

“बिनलग्नाचा राहिला याला तो एकटा नाही तर तुम्ही पण  जबाबदार आहात”

“हे नेहमीचचं बोलतेस”

“तेच खरंय”

“काय करू म्हणजे तुझं समाधान होईल”बापूजी चिडले. 

“तुमच्यातला वाद संपवा.”

“त्यानं माफी मागितली तर मी तयार आहे..”

“पहिल्यापासून सगळ्या पोरांना तुम्ही धाकात ठेवलं. स्वतःच्या मनाप्रमाणं वागायला लावलं पण धाकटा लहानपणापासून वेगळा.बंडखोरपणा स्वभावातच होता.बापजाद्याच्या धंद्यात लक्ष न घालता नवीन मार्ग निवडला आणि यशस्वी झाला हेच तुम्हांला आवडलं नाही.ईगो दुखवला.याचाच फार मोठा राग मनात आहे.”

“तोंडाला येईल ते बोलू नकोस.मी त्याचा दुश्मन नाहीये.भल्यासाठी बोलत होतो.तिघंही मला सारखेच”.

“धाकट्याशी जसं वागता त्यावरून अजिबात वाटत नाही”

“तुला फक्त माझ्याच चुका दिसतात.पाच वर्षात माझ्याशी एक शब्दही बोललेला नाही.”

“बापासारखा त्याचा ईगोसुद्धा मोठाच…कितीही त्रास झाला तरी माघार नाही.”

“एकतरी गोष्ट त्यानं माझ्या मनासारखी केलीय का?”

“तुमचा मान राखण्यासाठी काय केलं हे जगाला माहितेय.”

“उपकार नाही केले.त्यानं निवडलेली मुलगी आपल्या तोलामोलाची नव्हती.ड्रायव्हरची मुलगी सून म्हणून..कसं दिसलं असतं.घराण्याची इज्जत …..” 

“तरुण पोरगा बिनलग्नाचा राहिला तेव्हा गेलीच ना.थोडं नमतं घेतलं असतं तर ..”

“मला अजूनही वाटतं जे झालं ते चांगलं झालं.”

“त्या दोघांचं एकमेकांवर प्रेम होतं.मनात आणलं असतं तर पळून जाऊन लग्न करणं अवघड नव्हतं परंतु केवळ तुमची परवानगी नव्हती म्हणून लग्न केलं नाही.”

“त्यानंतर एकापेक्षा एक चांगल्या मुलींची स्थळ आणली पण..यानं सगळ्यांना नकार दिला.”

“तुम्हा बाप-लेकाचा एकेमकांवर जीव आहे पण पण सारख्या स्वभावामुळे ईगो आडवा येतोय.” 

“काय जीव बिव नाही.मुद्दाम बिनलग्नाचं राहून माझ्यावर सूड उगवतोय.आपल्या लग्नाच्या वाढदिवसालाच तो जन्मला तिथूच पणवती लागली”बापूजींच्या बोलण्यावर बा प्रचंड संतापल्या.तोंडाला येईल ते बोलायला लागल्या. बापूजीसुद्धा गप्प नव्हते.दोघांत कडाक्याचं भांडणं झालं.ब्लड प्रेशर वाढल्यानं बा कोसळल्या. आय सी यू त भरती करावं लागलं.बापूजी एकदम गप्प झाले पण डोळ्यातलं पाणी थांबत नव्हतं.एक क्षण बांच्या समोरून हलले नाहीत.

—-

“बा,तुझं बरोबर होतं.शेवटी धाकट्यानंच आधार दिला.मी त्याला माफ केलं.माघार घेतो पण तू रुसू नकोस.लगेच धाकट्याला बोलवं.त्याच्याशी मी  बोलतो.आता आमच्यात काही वाद नाही.सगळं तुझ्या मनासारखं होईल.धीर सोडू नकोस.धाकटा कुठायं.त्याला म्हणावं लवकर ये.बा वाट बघातीये.तिला त्रास होतोय.माफी मागतो पण ये.मी हरलो तू जिंकलास.”खिडकीतून पाहत हातवारे करत बोलणाऱ्या बापूजींना पाहून रूममध्ये आलेल्या नर्सनं विचारलं  

“काय झालं.बाबा कोणाशी बोलताहेत ”.

“माझ्या आईशी”

“त्या कुठंयेत ”

“आठ दिवसांपूर्वीच ती गेली.तो धक्का सहन न झाल्यानं बापूजी बिथरले.आपल्यामुळेच हे घडलं या ठाम समजुतीनं प्रचंड अस्वस्थ आहेत.काळचं भान सुटलंय.सतत आईशी बोलत असतात. हातवारे,येरझारा आणि असंबद्ध बोलणं चालूयं.मध्येच चिडतात,एकदम रडायला लागतात म्हणून इथं आणलं.आता सकाळपासून सारखं धाकट्या मुलाला भेटण्यासाठी जीव कासावीस झालाय.त्याला बोलाव म्हणून हजारवेळा मला सांगून झालंय”

“मग त्यांना बोलवा ना.”नर्स 

“मीच तो धाकटा.”

© श्री मंगेश मधुकर

मो. 98228 50034

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ. उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

Please share your Post !

Shares

मराठी साहित्य – जीवनरंग ☆ बाळा होऊ कशी उतराई ? — भाग – २ ☆ सुश्री प्रणिता खंडकर ☆

सुश्री प्रणिता प्रशांत खंडकर

? जीवनरंग ❤️

☆ बाळा होऊ कशी उतराई ? — भाग – २ ☆ सुश्री प्रणिता खंडकर ☆ 

(पण म्हणावी तशी त्याची प्रगती होत नव्हती हातापायांची सहज हालचाल, कुशीवर वळणं, बसणं, कोणी बोललं तर हुंकार, प्रतिसाद देणं हे घडत नव्हतं.) — इथून पुढे —

त्याला पेज, खिमट असं भरवताना बऱ्याचदा ते बाहेर सांडतं, म्हणजे त्याला ते नीटपणे गिळता येत नाही, त्याची लाळ इतरही वेळा गळत असते, असंही करूणानं केलेल्या नोंदीत लिहिलं होतं. 

ही सगळी लक्षणं गंभीर होती. डाॅक्टरांनी त्यासाठी वेगवेगळ्या तपासण्या करायला सांगितल्या. MRI आणि इतर मनोवैज्ञानिक चाचण्यांनंतर cerebral palsy with multiple disorders म्हणजेच मेंदूचा पक्षाघात आणि बहुविकलांगता असं निदान झालं.

सुयशचा IQ – भावनिक बुद्ध्यांक ३० पेक्षा कमी होता. त्यामुळे शारीरिक आणि बौद्धिक क्षमतांचा विकास होऊ शकत नव्हता. तो कायम परावलंबीच राहणार होता. आपल्या नैसर्गिक विधींवरही त्याचं नियंत्रण राहणं कठीण होतं. 

सुवर्णा आणि सुशीलवर हा फार मोठा आघात होता. सुवर्णाला तर नैराश्याचा झटका आला. त्यासाठी तिला मानसोपचार आणि औषधांची मदत घ्यावी लागली. पुढचे सहा महिने ती रजेवरच होती. हळूहळू ती या धक्क्यातून बाहेर आली. नंतर तिच्यावर ओढवलेल्या एकंदर परिस्थितीचा सहानुभूतीने विचार करून, तिला बँकेच्या घाटकोपर येथील शाखेत बदली देण्यात आली.  

सुशीलने ही परिस्थिती खूपच संयमाने हाताळली. या सगळ्या घडामोडींच्या काळात करूणाने सुयशची खूप व्यवस्थित काळजी घेतली. ती त्याचं सर्व काही अगदी निगुतीने करत राहिली. शिवाय घरकामाची जबाबदारीही सांभाळत होती. 

काळ पुढे सरकत राहिला. यमुनाबाईंच्या खटपटीमुळे करूणाचं परत लग्न ठरलं. तिचा होणारा नवरा आणि सासू सायनला राहात होते. आतापर्यंत करूणाचा मुक्काम सुवर्णाच्या घरी होता. पण लग्नानंतर तिला इथे राहणं शक्य नव्हतं. सकाळी लवकर येऊन, संध्याकाळी सातनंतर घरी जायची तयारी तिनं दर्शवली. गरज पडली तर एखाद्या दिवशी उशिरापर्यंत ती थांबणार होती. सायन तसं फार लांब नव्हतं.तिचा नवरा टॅक्सी ड्रायव्हर होता, त्यामुळे येण्या-जाण्याची सोय होती. तिच्या सासरच्यांनीही हे मान्य केलं. करूणाला जेवण-खाण्याशिवाय महिन्याला दहा हजार मिळत होते, हेही त्यांच्या होकाराचं एक कारण होतंच.

सुयशला आणि सुशील- सुवर्णालाही करूणावर अवलंबून राहायची सवय झाली होती. सुयश आता या तिघांचा स्पर्श ओळखत होता. आपली रोजची अंघोळ वगैरे नित्यकर्म या तिघांकडूनच  शांतपणे करून घ्यायला लागला होता. इतर कोणाला मात्र तो जवळपास फिरकू देत नसे. कोणी तसा प्रयत्न केलाच तर आरडाओरडा करून घर डोक्यावर घ्यायचा तो. त्याच्यासाठी चारीकडून उंच कडा असलेला खास बेड बनवून घेतला होता. त्यावरच खेळत काहीतरी करत बसायचा तो. 

करूणाचा सुयशवर जीव होता. तिचंच बाळ होता जणू. त्याच्या कलानं घेत ती त्याचं सगळं करायची. त्याला स्वच्छ ठेवणं, जेऊ घालणं, व्हीलचेअरवर घालून फिरवणं, त्याच्याशी सतत बोलत राहणं सारंच ती ममतेनं करत होती. त्याच्या हावभावांवरून, अस्पष्ट ओरडण्यावरून त्याला काय हवंय, काय होतंय, हे तिला बरोब्बर कळायचं. एक अबोल सांकेतिक भाषा तयार झाली होती त्यांच्यात. 

बारा वर्षे उलटली. त्या दरम्यान करूणाला दोन मुलंही झाली. एक मुलगा आणि मुलगी, तिची सासू दिवसभर नातवंडांची देखभाल करत होती. मुलं शाळेत शिकत होती. नवरा निर्व्यसनी होता, त्यामुळे करूणाचा संसार सुखाचा होता. 

एक दिवस अचानक सुयशला फीट आली. अंगही तापलं होतं त्याचं! करूणानं फोन करून सुवर्णाला सांगितलं आणि टॅक्सी घेऊन नवऱ्याला बोलावलं. मग तिघेजण सुयशला घेऊन घाटकोपरच्या हाॅस्पिटलमध्ये गेली. तिथे ़सुयशचा उपचार होण्यासारखा नाही, त्याला परेलला लहान मुलांच्या हाॅस्पिटलमध्ये न्यायला तिथल्या डाॅक्टरांनी सांगितलं. त्याप्रमाणे हे तिकडे गेले आणि सुशीलला फोन करून  तिकडेच यायला सांगितलं. परेलला सुयशला अ‍ॅडमिट करून घेतलं.तो कोमात गेला होता. पंधरवडाभर त्याच्यावर उपचार चालू होते. पण उपयोग झाला नाही. सुयश वाचला नाही. 

कामतांच्या घरावर दुःखाचा डोंगर कोसळला. कसंही असलं तरी आपलं मूल आई-बापांना प्यारंच असतं. करूणालाही आपलं मूल गमावल्यागत दुःख झालं. त्याच्या जन्मापासून त्याला  सांभाळलं होतं तिनं! नियतीपुढे माणसाचं काही चालत नाही हेच खरं! 

त्याच आठवड्यात सुशीलचं प्रमोशन झालं. त्याला दोन वर्षे फ्रान्सला राहावं लागणार होतं. सुयशच्या जाण्यानं सुवर्णा आणि सुशील सैरभैर झाले होते. त्यामुळे त्यानं हे पोस्टिंग स्वीकारून सुवर्णासह फ्रान्सला जावं, असं सगळ्या आप्तेष्टांना वाटत होतं. नव्या ठिकाणी दुःखाचा थोडा विसर पडेल हा विचार होता. दोन महिन्यांनंतर फ्रान्सला जाॅईन व्हायचं होतं. सुवर्णाची नोकरी तेवीस वर्षे झाली होती. तिला पेंशन मिळणार होती. तिने स्वेच्छा निवृत्ती घेऊन सुशीलसोबत जायचं ठरवलं. तोपर्यंत करूणा त्यांच्याकडे कामाला येणार होती. घाटकोपरच्या फ्लॅटचा विक्रीचा व्यवहार त्यांनी पूर्ण केला होता. 

सर्व सोपस्कार पूर्ण झाले, चार दिवसांनी ती दोघं फ्रान्सला प्रयाण करणार होती. त्याआधी सुवर्णा आणि सुशीलने करूणाचा पगार चुकता केला. तिच्या मदतीचं मोल पैशात होणार नव्हतंच. फूल ना फुलाची पाकळी म्हणून, त्यांनी तिच्यासाठी एकरकमी पाच लाख रुपये गुंतवून आयुर्विम्याची पेंशन पाॅलिसी घेतली. त्यायोगे तिला आयुष्यभर दरमहा २१००रूपये मिळणार होते आणि तिच्या मृत्यूनंतर तिच्या वारसाला पाच लाख रूपये एकरकमी मिळणार होते. ती पाॅलिसी त्यांनी करूणाच्या हवाली केली. 

निरोप घेताना करूणाला आणि त्या दोघांनाही अश्रू आवरत नव्हते. सुयश सोबत काढलेले फोटो करूणानं सुवर्णाकडे मागून घेतले होते. तिचा पाय या घरातून निघत नव्हता, पण आता जायला हवे होते. एवढ्यात सुशीलचा फोन वाजला. बोलता बोलता त्याने हाताने खूण करून करूणाला थांबायची खूण केली. 

फोन परेलच्या लहान मुलांच्या हाॅस्पिटलमधून होता. त्या हाॅस्पिटलमध्ये दिव्यांग आणि मतिमंद मुलांसाठी एक विशेष विभाग उघडण्यात येणार होता. त्यांना अशा मुलांना सांभाळण्याचा अनुभव असलेली मदतनीस हवी होती. सुयश तिथे अ‍ॅडमिट असताना तिथल्या डाॅक्टरांनी करूणाला बघितलं होतं, ती किती आस्थेवाईकपणे आणि निगुतीनं त्याचं सगळं करत होती. 

परेलचं हाॅस्पिटल खूप मोठं आणि नामांकित होतं. करूणाला चांगला पगार आणि इतर सवलती व लाभही मिळणार होते. तिची तयारी असेल तर येत्या एक तारखेपासून तिची नियुक्ती तिथे केली जाणार होती. आर्थिक दृष्ट्या तिची चांगली सोय होईल याचं सुवर्णा आणि सुशीलला समाधान वाटत होतं. सुयशचा फोटो छातीशी धरून ओक्साबोक्शी रडणार्‍या करूणाला मात्र आजवर सगळं आपल्याला सुयशमुळेच मिळालं आणि तो गेल्यावरही हे मिळतंय याची जाणीव तीव्रतेने होत होती. सुयश बाळाच्या या ऋणातून ती कशी मुक्त होणार होती? 

— समाप्त — 

© सुश्री प्रणिता खंडकर

संपर्क – सध्या वास्तव्य… डोंबिवली, जि. ठाणे.

ईमेल [email protected] केवळ वाॅटसप संपर्क.. 98334 79845.

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ. उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

Please share your Post !

Shares

मराठी साहित्य – जीवनरंग ☆ बाळा होऊ कशी उतराई ? — भाग – १ ☆ सुश्री प्रणिता खंडकर ☆

सुश्री प्रणिता प्रशांत खंडकर

? जीवनरंग ❤️

☆ बाळा होऊ कशी उतराई ? — भाग – १ ☆ सुश्री प्रणिता खंडकर ☆ 

सुवर्णा आणि सुशील कामत एक उच्च विद्या विभूषित आनंदी जोडपं. सुवर्णा बँकेत अधिकारी पदावर आणि सुशील एका मल्टिनॅशनल कंपनीत उच्च पदस्थ अधिकारी. तीनच वर्षांपूर्वी लग्न होऊन मुंबईच्या उपनगरात त्यांनी संसार थाटला होता. आणि आता त्यांच्या घरात लवकरच नवीन पाहुण्याचं आगमन होणार होतं.

सुवर्णाची आई मुंबईतच होती. मागच्या वर्षी सुवर्णाच्या वडिलांचं निधन झाल्यापासून ती एकटीच राहात होती. सुवर्णा आणि साधना या दोन्ही लेकींकडे अधून-मधून यायची राहायला. सुशीलचे आई-वडील गोव्यात स्थायिक होते. धाकटी बहीण लग्न होऊन बेंगलोरला आणि मोठा भाऊ सुहास अमेरिकेत होता.

सुवर्णाचं बाळंतपण करायला तिची आई आणि सासूबाई घाटकोपरच्या तिच्या घरी येऊन राहणार होत्या. पण त्या काही कायम तिथे राहणार नव्हत्या. ऑफिसमधून घरी यायला दोघांना उशीर व्हायचा. त्यामुळे बाळाला सांभाळायला आणि घरकामात सुवर्णाला मदत करायला कोणी मिळेल का याचा ते शोध घेत होते. त्यांच्याकडे झाडू-पोछा आणि भांडी घासायला येणाऱ्या यमुनाबाईंनापण सुवर्णानं तसं सांगून ठेवलं होतं.

रविवारी सकाळी कामाला आल्यावर यमुनाबाईं सुवर्णाला म्हणाल्या, “ताई, गावाकडं माझ्या बहिणीची लेक आहे बघा करूणा. १९-२० वर्षाची हाय. गुणाची हाय पोरगी, कामात बी हुशार हाय. मागल्या वर्षी लगीन झालं, पण नवरा दारूपिऊन लय मारहाण करायचा, म्हणून तीन महिन्यांत घरला परत आली बघा. आता माझी बहिण आणि मेवणं तर जिंदा न्हाई. भाऊ-भावजयीच्या संसारात या पोरीची अडगळच होते भावजयीला. तर ती यायला तयार हाय, तुमच्याकडं बाळाला सांभाळायला.

तुमाला चालणार असंल तर मी बोलावून घेते तिला. दोघांचीबी नड भागंल.”

सुवर्णाला तर कोणीतरी हवंच होतं मदतीला. तिला आता सातवा महिना लागला होता. सासूबाई पुढच्या महिन्यात येणार होत्या. तसं काही गरज लागली तर आई तासाभराच्या अंतरावर चेंबूरला होतीच. 

पुढच्याच आठवड्यात करूणा आली गावाहून. सावळ्या रंगाची करूणा चटपटीत आणि स्वच्छ होती. बारावीपर्यंत शिकलेली होती. सुवर्णाची जागा मोठी होती. दोन वन बीएचके  फ्लॅट जोडून घेतलेले होते, त्यामुळे एकूण सहा खोल्या होत्या आणि दोन स्वतंत्र टाॅयलेट! शिवाय दोन गॅलऱ्या होत्या. एका खोलीत करूणाची  व्यवस्था करता येणार होती. बाळ तीन महिन्याचं होईपर्यंत करूणानं सुवर्णाकडेच मुक्काम करायचा असं ठरलं होतं. मधल्या काळात यमुनाबाई तिच्यासाठी रहायला भाड्याने एखादी खोली मिळते का ते बघणार होत्या. 

आल्या दिवसापासून करूणानं कामाचा झपाटाच लावला. किचनची साफसफाई, पडदे-चादरींची धुलाई, घर आणखीनच चकाचक झालं. सुवर्णाला काय हवं-नको ते विचारून ती नाश्ता, जेवण बनवायला शिकली. नाव ठेवण्यासारखं काहीच नव्हतं. 

थोड्याच दिवसात सुवर्णाच्या सासूबाई आल्या. मग त्यांच्या देखरेखीखाली करूणाने डिंकलाडू, आलेपाक, सुपारी असे खास बाळंतिणीसाठीचे पदार्थही बनवले. सुवर्णाच्या आईला शिवणकाम येत होतं. पण आता मशीनवर काम करणं त्यांना जमत नव्हतं. करूणानं त्यांच्याकडे  शिवणकाम शिकायला सुरुवात केली. त्यांची मशीन सुवर्णाकडेच आणली. मग दोघींनी मिळून बाळासाठी दुपटी, झबली-टोपरी असे कपडे शिवून तयार ठेवले. नवीन काही शिकण्याचा करूणाचा उत्साह नावाजण्यासारखा होता. आणि ते पटकन शिकण्याइतकी ती हुशारही होती.

नऊ महिने आणि चार दिवस झाले आणि सुवर्णाला दवाखान्यात अ‍ॅडमिट करायची वेळ आली. पण कळा सुरू होऊन नंतर पूर्णच थांबल्या. इंजेक्शन देऊनही उपयोग झाला नाही. दुसऱ्या दिवशी सकाळी बाळाच्या ह्रदयाचे ठोके अनियमित झाले होते. सोनोग्राफीमध्ये, नाळ बाळाच्या गळ्याभोवती गुंडाळली गेल्याचं दिसलं आणि मग सुवर्णाचं सिझेरियन करावं लागलं. 

बाळाचं वजन साडेपाच पाउंड/अडीच किलो होतं. जन्मल्यावर थोडावेळ ते रडलंच नाही म्हणून जरा टेंशन होतं. पण नंतर हळू आवाजात का होईना ते रडलं आणि सगळ्यांना हुश्श झालं. मुलगा झाला होता. सगळे आनंदात होते. सुशीलही पंधरा दिवस रजा घेऊन घरी होता. 

दहा दिवसांनी बाळ-बाळंतीण घरी आले. दोन्ही आज्या आणि करूणा त्यांच्या सरबराईत गुंतल्या. सव्वा महिन्यानंतर बारसं झालं आणि बाळाचं नाव सुयश ठेवलं. बाळाचं कोडकौतुक करण्यात दोन महिने कसे संपले ते कळलंच नाही. सुशीलचं ऑफिस सुरू होतं. सुवर्णाच्या सासूबाईंना आता गोव्याला परतायला हवं होतं. घर-बागायत सांभाळायला सासरे तिकडे एकटेच होते. बारशाला येऊन लगेच ते परत गेले होते. 

दुसऱ्या महिन्यात सुयशला ट्रिपलचं इंजेक्शन द्यायला हाॅस्पिटलमध्ये नेलं. तेव्हा इंजेक्शन देणाऱ्या नर्सला काही तरी वेगळं जाणवलं. तिनं सुवर्णाला बाळाला लहान मुलांच्या डाॅक्टरांना एकदा दाखवून घ्या, असं सुचवलं. कारण काही सांगितलं नाही. पण सुवर्णानं काही फारसं मनावर घेतलं नाही. आजकाल सगळे कटप्रॅक्टिसचे प्रकार चालतात, तसंच हे असणार अशी तिची समजूत झाली. पण तीन महिने झाले तरी सुयश कोणाकडे बघून असं हसत नव्हता, आवाजाच्या दिशेने त्याची नजर फिरत नव्हती, हे एकदोनदा तिची आई आणि सासूबाईंनी देखील म्हटलं. मग मात्र सुवर्णा आणि सुशील त्याला लहान मुलांच्या डाॅक्टरांकडे दाखवायला घेऊन गेले. करूणाही त्यांच्या सोबत होतीच. 

डाॅक्टरांनी सुयशला तपासलं. त्यांनी दोघांना विशेषतः सुवर्णाला बरेच प्रश्न विचारले. गरोदरपणात ती कधी आजारी पडली होती का? कोणती औषधं घेतली होती यासाठी त्यांनी तिची फाईलही नीट बघितली. पण साध्या सर्दी-खोकल्याखेरीज सुवर्णाला काही झालं नव्हतं आणि त्यासाठी कोणतीही वेगळी औषधं तिनं घेतली नव्हती. 

बाळ जन्मल्यावर लगेच रडलं नव्हतं, त्याला ऑक्सिजन कमी पडल्यामुळे तसं झालं असावं, असं डाॅक्टर म्हणाले. त्याचं वजन तसं व्यवस्थित वाटत होतं. पण तो बराच वेळ झोपून राहतो, भुकेची वेळ टळून गेली तरी न रडता नुसता पडून राहतो, हे त्यांनी सुवर्णाकडे चौकशी केल्यावर, तिलाही जाणवलं. तरी अजून थोडे दिवस जाऊ द्या, काही मुलांची प्रगती उशिरा होते, असंच डाॅक्टर म्हणाले. पण त्याच्या रोजच्या भुकेची, झोपेच्या वेळेची नोंद ठेवायला त्यांनी सांगितलं आणि एक महिन्यानंतर परत दाखवायला घेऊन या म्हणाले. म्हणून दोन्ही आज्यांना कोणी काही सांगितलं नाही. सुवर्णाच्या सासूबाई गोव्याला परत गेल्या. सुवर्णाच्या भाच्याचा हात फ्रॅक्चर झाला, म्हणून आई तिच्या बहिणीकडे गोरेगावला गेली. 

आत्तापर्यंत बाळ फारसं त्रास देत नाही म्हणून आनंद वाटत होता, त्याची जागा आता काळजीनं घेतली. डाॅक्टरांनी सांगितल्याप्रमाणे सर्व नोंदी ठेवण्याचं काम करूणा इतकं व्यवस्थित करत होती, की डाॅक्टरांनीही तिचं कौतुक केलं. पुढचे दोन-तीन महिने सुयशला नियमितपणे डाॅक्टरांकडे नेत होते. पण म्हणावी तशी त्याची प्रगती होत नव्हती हातापायांची सहज हालचाल, कुशीवर वळणं, बसणं, कोणी बोललं तर हुंकार, प्रतिसाद देणं हे घडत नव्हतं. 

– क्रमशः भाग पहिला 

© सुश्री प्रणिता खंडकर

संपर्क – सध्या वास्तव्य… डोंबिवली, जि. ठाणे.

ईमेल [email protected] केवळ वाॅटसप संपर्क.. 98334 79845.

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ. उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

Please share your Post !

Shares
image_print