डाॅ. निशिकांत श्रोत्री
इंद्रधनुष्य
☆ श्रीमद्‌भगवद्‌गीता — अध्याय आठवा — अक्षरब्रह्मयोग — (श्लोक १ ते १०) – मराठी भावानुवाद ☆ डाॅ. निशिकांत श्रोत्री ☆
।। अथाष्टमोऽध्याय: ।।
अर्जुन उवाच :
किं तद्ब्रह्म किमध्यात्मं किं कर्म पुरुषोत्तम ।
अधिभूतं च किं प्रोक्तमधिदैवं किमुच्यते ।।१।।
कथित अर्जुन
केशवा कथिले मज ब्रह्म अध्यात्म कर्म आहे काय
अधिदैव कशाला म्हणताती अधिभूत आहे काय ॥१॥
*
अधियज्ञ: कथं कोऽत्र देहेऽस्मिन्मधुसूदन ।
प्रयाणकाले च कथं ज्ञेयोऽसि नियतात्मभि: ।।२।।
*
अधियज्ञ कोण केशवा वास्तव्य देही कसे तयाचे
अंतःकाळी युक्तचित्त पुरुषा ज्ञान होते कसे तुमचे ॥२॥
*
अक्षरं ब्रह्म परमं स्वभावोऽध्यात्ममुच्यते ।
भूतभावोद्भवकरो विसर्गः कर्मसंज्ञित: ।।३।।
*
परब्रह्म अविनाशी स्वरूपस्थिती अध्यात्म नाव
जीवभावा निर्मितो विसर्ग त्याग कर्म तयाचे नाव ॥३॥
*
अधिभूतं क्षरो भाव: पुरुषश्चाधिदैवतम् ।
अधियज्ञोऽहमेवात्र देहे देहभृतां वर ।।४।।
*
उत्पत्ती-नाश बंध जयासी जीव ते अधिभूत
देहात जीव अधिदैव तर मी अधियज्ञ कायेत ॥४॥
*
अन्तकाले च मामेव स्मरन्मुक्त्वा कलेवरम् ।
य: प्रयाति स मद्भावं याति नास्त्यत्र संशय: ।।५।।
*
देहत्याग समयी जो करी माझे स्मरण
निःसंशये तो होत मम स्वरूपी विलीन ॥५॥
*
यं यं वापि स्मरन्भावं त्यजत्यन्ते कलेवरम् ।
तं तमेवैति कौन्तेय सदा तद्भावभावित: ।।६।।
*
अंतकाळी जागृत ज्या भावना मनी
त्यांचीच प्राप्ती तया देहास त्यागुनी
जीवनभर जयांचे सदैव करितो चिंतन
अखेरच्या क्षणी त्यासी तयांचे स्मरण ॥६॥
*
तस्मात्सर्वेषु कालेषु मामनुस्मर युध्य च ।
मय्यर्पितमनोबुद्धिर्मामेवैष्यस्यसंशयम् ।।७।।
*
जाणूनी वर्म मतीस पार्था करी माझे स्मरण
करशील प्राप्त मम करोनी मनप्रज्ञा मम अर्पण ॥७॥
*
अभ्यासयोगयुक्तेन चेतसा नान्यगामिना ।
परमं पुरुषं दिव्यं याति पार्थानुचिन्तयन् ।।८।।
*
भगवद्ध्यान अभ्यासपूर्ण योग अर्जुन
एकाग्र चित्त मम ठायी माझेची चिंतन
दिव्य पुरुषाप्रती होता एकरूप ध्यान
मजसी प्राप्त तो खचित हेचि विश्वज्ञान ॥८॥
*
कविं पुराणमनुशासितारमणोरणीयांसमनुस्मरेद्य: ।
सर्वस्य धातारमचिन्त्यरूपमादित्यवर्णं तमस: परस्तात् ।।९।।
*
प्रयाणकाले मनसाचलेन भक्त्या युक्तो योगबलेन चैव ।
भ्रूवोर्मध्ये प्राणमावेश्य सम्यक् स तं परं पुरुषमुपैति दिव्यम् ।।१०।।
*
सर्वज्ञ अनादि सकल नियंता अचिंत्यस्वरूप
अविद्यातीत तमारी आदित्यवर्ण प्रकाशरूप
सूक्ष्मात सूक्ष्म असुनी धारक-पोषक सर्वांचा
सदैव करितो स्मरण जो अशा शुद्ध परमात्म्याचा
आज्ञाचक्रे सुस्थापित अंतकाले योगे प्राणाला
निरुद्धचित्ते करित तो प्राप्त दिव्य परमात्म्याला ॥९,१०॥
☆
अनुवादक : © डॉ. निशिकान्त श्रोत्री
एम.डी., डी.जी.ओ.
मो ९८९०११७७५४
≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ. उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈
– “गोधन…” – 
कवितेच्या उत्सव 
