वाचताना वेचलेले
☆ “कुटुंब प्रमुखाला का जपायचं?” – लेखक : अज्ञात ☆ प्रस्तुती – सौ. राधा पै ☆
गावातलं एक शेतकरी कुटुंब.
आई, वडील व तीन मुलं, त्यांच्या बायका असं एकत्र कुटुंब.वडील शिस्तबद्ध, कष्टाळू, प्रामाणिक आणि मेहनती. एकट्याच्या बळावर त्यांनी आपलं घर पुढं आणलेलं. मुलंही चांगली निघाली.नंतर आलेल्या सुनाही त्याप्रमाणे एकजिनसी राहू लागल्या.
मात्र घरातली कोणती कामं कुणी करायची,यावर गोंधळ होऊ लागला आणि कामं खोळंबू लागली. एकीला वाटायचं की,’ हे काम मी का करू? धाकटीने करावं.’ असं इतर दोघीनाही वाटायचं अन् त्यामुळे गुंता वाढत गेला.
वडिलांनी (म्हणजे सासऱ्यांनी) हे सगळं पाहिलं अन् एके दिवशी तिन्ही सुनांना बैठकीत बोलावून घेतलं. स्वतःच्या बायकोलाही हाक मारली आणि त्या चौघीत कामाबद्दल त्यांनी चक्क वाटणीच करून दिली.
ते म्हणाले, “सर्वांत लहान सून… हौशी आहे, नव्या काळातली आहे. आहार विहार कसा असावा, हे शिकलेली आहे. तर आजपासून घरचा सर्वांचा स्वयंपाक तिनं पाहायचा. बाकी दिवसभर मग तिनं वाटलं, तर इतरांना मदत करावी, मात्र त्याची सक्ती नाही. बाकी वेळ ती आरामदेखील करू शकते.
मधली सून…. नीटनेटकी आहे. टापटीप आहे. तर आजपासून तिनं घरची धुणीभांडी पाहायची.बाकी काही नाही केलं तरी चालेल.
थोरली सून…. जुन्या काळातली आहे.कष्टाळू आहे. शेतीभातीचे ज्ञान आहे.परंपरा रीतिरिवाज माहीत आहेत.तर आजपासून तिनं फक्त शेताकडं पहायचं.बाकी तिन्ही मुलं शेतात असतातच. त्यांना हातभार लावायचा. घरची बाकी कामं नाही केली तरी चालेल.
यावर मग सासू बोलली, “सगळ्यांना कामं सांगितलीत. मलाही काही काम सांगा की,मी काय करू ते.”
सासरा म्हणाला, “खूप वर्षं तू माझ्या बरोबरीनं कष्ट केले आहेस.त्यामुळं तुझ्यावर आता कामाचं ओझं टाकावं असं वाटत नाही.आराम कर, सुख घे.”
तर सासू म्हणाली, “तसं नको.नुसतं बसून आजारी पडेल मी ! काहीतरी काम सांगाच.”
सासरा म्हणाला, “बरं,मग एक काम कर.आजपासून घराची मुकादम तू. सगळीकडं लक्ष ठेवायचं.पै पाव्हणे पाहायचे आणि या तिन्ही सुना जिथं कुठं कमी पडतील, तिथं तू त्यांना पाठबळ द्यायचं.”
कामाची अशी वाटणी झालेली पाहून सगळ्याच बायका एकदम खूश !
आणि मग तेच घर पुन्हा शिस्तीत चालू लागले.गाडी रुळावर आली आणि अशाच एक दिवशी लहान सुनबाई स्वयंपाक करत होती.भाकरी भात वगैरे झाला होता. फक्त आता भाजी राहिली होती. भाजीही चिरून वगैरे तिने घेतली. कढई चुलीवर चढवली.फोडणी केली. नंतर चिरलेली भाजी टाकली. तिखट, मसाला, हळद टाकली. मीठ मात्र टाकलं नाही. का नाही टाकलं ? तर आधीच मीठ टाकलं तर भाजी शिजायला वेळ लागतो. म्हणून सुगरण गृहिणी नेहमी उकळीच्या वेळी मीठ घालते. (गोष्टीच्या निमित्तानं नव्या पिढीच्या महिलांना ही टीप दिली)
आणि रश्श्यासाठी पाणी टाकून उकळी यायची वाट पाहत बसली. इतक्यात निरोप आला की तिची माहेरी आलेली मैत्रीण आता सासरी जायला निघालीय. तर पाच मिनिटं तरी उभ्या उभ्या भेटून यावं असं तिला वाटल.
पण इकडं तर भाजीला उकळी यायची होती. त्यात वेळ जाणार होता.
मग ती धाकटी सुनबाई मधल्या सुनेकडं (म्हणजे जावेकडं) गेली. अन म्हणाली की, “माझी मैत्रीण निघालीय. मला जायचंय, तर आजच्या दिवशी जरा भाजीला उकळी आल्यावर मीठ तेव्हढं घालता का ?”
त्यावर मधली जाऊ म्हणाली, “माझ्यापेक्षा लहान असून मला काम सांगतेस ? तुला काही संस्कार बिंस्कार आहेत की नाहीत? निघ तू…. तुझं तू बघ.”
धाकटी बिचारी नंतर थोरल्या जावेकडे गेली.
थोरलीने तर मधलीपेक्षा मोठा आवाज करून धाकटीला “तुझं तू बघ” म्हणून घालवून दिलं .
धाकटी मग तोंड लहान करून शेवटी हायकमांडकडे
(सासूकडे) गेली. तसं सासूनंही नकार देत… “तुझं तू पहा. मला आता कामं झेपत नाहीत बाई,” असं म्हणत तिला घालवून दिलं.
या एकूण प्रकारात इतका वेळ गेला की तिकडं तेव्हढ्या वेळेत भाजीला उकळी आली पण ! ते पाहून धाकटीने त्यात पटकन मीठ टाकून झाकण ठेवून ती गेली मैत्रिणीला भेटायला.
आणि मग या दोन सुना व सासू स्वतःशीच विचार करत बसल्या की,’आपण केलं ते चूक की बरोबर ?’
मधलीनं विचार केला,’कधी नव्हे ते धाकटी मदत मागायला आलेली. आपण घालवून दिली. हे बरोबर नाही केलं आपण.’
असं म्हणत ती स्वयंपाघरात जाऊन त्याच भाजीत मीठ टाकून गेली.
थोरलीनंही तसाच विचार केला आणि थोड्या वेळानं तीही स्वयंपाकघरात जाऊन त्याच भाजीत मीठ टाकून गेली.
आणि सासूलाही पश्चाताप झाला, ‘नको होतं इतकं रागवायला तिला.’असं म्हणत थोड्या वेळानं तिनंही स्वयंपाघरात जाऊन त्याच भाजीत मीठ टाकलं.
सर्वांनी स्वतःच्या मनाला दिलासा दिला की, आपण चुकलो होतो, पण नंतर दुरुस्ती केली.
पण आता जिथं एक चमचा मीठ पडायचं होतं, त्या भाजीत चार चमचे मीठ पडलेलं.
दुपारी सासरे जेवायला शेतातून घरी आले.
सुनेने त्यांच्यासाठी ताट वाढलं.
सासऱ्यांनी पहिलाच घास खाल्ला अन त्यांच्या लक्षात आलं, भाजी खारट झालीय.
त्यांनी सुनेला सांगितलं, “अग बेटा,घरात दही आहे का ? असेल तर वाटीभर आण.”
सुनेनंही पटकन जाऊन दही आणलं. सासऱ्यांनी ते त्या भाजीत मिसळून टाकलं अन मस्त मजेत जेवण करून शेताला निघालेसुद्धा.(बाय द वे दुसरी टीप : पदार्थात मीठ जास्त पडलं असेल तर दही टाकावं किंवा असेल तर बटाटा बारीक किसून टाकावा. काम होऊन जातं.)
नंतर तिन्ही मुले घरी जेवायला आली.
त्यांनाही जेवण वाढलं गेलं. मात्र त्यांनी पहिल्याच घासाला एकमेकांकडे पाहायला सुरुवात केली आणि खुणेनं “काही खरं नाही भाजीचं,” असं सांगितलं.
थोरल्या मुलानं आईला विचारलं, “आबा जेवून गेले का ?”
आईनं ‘हो’ सांगितल्यावर त्यानं विचारलं, “काय जेवले आबा?”
तर आई म्हणाली, “हेच जेवण की, जे तुम्हाला वाढलं आहे. पण आज काय माहीत, त्यांनी दही मागून घेऊन ते भाजीत टाकून खाल्लं, बाबा.”
यावर पटकन तिन्ही मुलं म्हणाली, “आम्हालाही दही आणा.”
त्याप्रमाणं मुलांनीही मग भाजीत दही मिसळून छान जेवण करून ते शेतात गेले.
नंतर जेव्हा बायका जेवायला बसल्या, तेव्हा त्यांना कळलं की मीठ जास्त पडलंय. सासूनं याबद्दल विचारणा केल्यावर सगळ्यांनी “मी पण मीठ टाकलं,”असं सांगितलं. शेवटी मग त्यांनीही भाजीत दही मिसळून जेवण केलं.
गोष्ट इथं संपलीय !
एखाद्या गोष्टीवरून हमखास जिथं वाद होऊ शकतो, मनं कलुषित होऊ शकतात, अशावेळी कुटुंब प्रमुख जो सल्ला देतो, जी कृती करून नकळत मार्गदर्शन करतो, तो बाकीच्यांनी मानला, तर मग वरील गोष्टीप्रमाणे वाद न होता तो मुद्दाच अडगळीत पडतो आणि घरात एकोपा राहतो.
प्रश्न मीठ जास्त पडण्याचा नसतो तर नंतर त्यावर काय करावं ? याचा असतो.
प्रमुख म्हणून तो सासरा रागावू शकला असता. पण त्यानं तसं केलं नाही. कारण बिनभिंतीच्या उघड्या शाळेत असे अनेक खारट अनुभव पचवून त्यात उपायाचं दही कसं मिसळायचं हे तो शिकलेला असतो. त्याची दही घेण्याची कृती नंतर मुलांनीही स्वीकारली अन तेही जेवण करून खूश झाले. वाद टळला.
कुटुंबप्रमुखाला म्हणून मान द्यावा. भले काही वेळा त्याचे निर्णय तुम्हाला चुकीचे वाटत असतील. पण तुमच्यापेक्षा चार पावसाळे त्यानं जास्त पाहिलेले असतात. त्या अनुभवाचं भांडारच ते तुमच्यासाठी उधळत असतात.
ते लाथाडू नका ! स्वीकारा !
त्यातच भलाई आहे!
लेखक :अज्ञात
प्रस्तुती :सौ. राधा पै
≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ. उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈
– “आयुष्याचा खरा शिल्पकार…” – 
ग़ज़ल # 114 – “एक दिन तेरा तो पक्का ठहरा है…” ☆ श्री सुरेश पटवा ‘आतिश’ 
नवगीत – सत्य की छाँव ☆ 
