हिन्दी साहित्य – साप्ताहिक स्तम्भ ☆ क्या बात है श्याम जी # 93 ☆ # सावन का महीना है… # ☆ श्री श्याम खापर्डे ☆

श्री श्याम खापर्डे

(श्री श्याम खापर्डे जी भारतीय स्टेट बैंक से सेवानिवृत्त वरिष्ठ अधिकारी हैं। आप प्रत्येक सोमवार पढ़ सकते हैं साप्ताहिक स्तम्भ – क्या बात है श्याम जी । आज प्रस्तुत है आपकी एक भावप्रवण कविता “# सावन का महीना है…  #”) 

☆ साप्ताहिक स्तम्भ ☆ क्या बात है श्याम जी # 93 ☆

☆ # सावन का महीना है… # ☆ 

सावन का महीना है

अब तो तुम आ जाओ

 

तपती हुई देह में

बूंदे आग लगाती हैं

बह रहा है लावा भीतर

अंदर ही अंदर झुलसाती हैं

अपने शीतल जल से तुम

लावे को राख बना जाओ

सावन का महीना है

अब तो तुम आ जाओ

 

काले काले मेघ

गगन पे कैसे छाये हैं  

प्यासी धरती की

प्यास बुझाने आये हैं

रिमझिम रिमझिम बूंदें बन

तुम मेरी प्यास बुझा जाओ

सावन का महीना है

अब तो तुम आ जाओ

 

सावन में तुम आओगे

मुझे इंतज़ार तुम्हारा है

भीगेंगे अपने तन मन

मुझे एतबार तुम्हारा है

देखो बीत रहा सावन

आकर गले लगा जाओ

सावन का महीना  है

अब तो तुम आ जाओ /

© श्याम खापर्डे 

फ्लेट न – 402, मैत्री अपार्टमेंट, फेज – बी, रिसाली, दुर्ग ( छत्तीसगढ़) मो  9425592588

≈ संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडल (हिन्दी) – श्री विवेक रंजन श्रीवास्तव ‘विनम्र’/श्री जय प्रकाश पाण्डेय  ≈

Please share your Post !

Shares

मराठी साहित्य – कवितेचा उत्सव ☆ हे शब्द अंतरीचे # 92 ☆ निसर्ग-राजा… ☆ महंत कवी राज शास्त्री ☆

महंत कवी राज शास्त्री

?  हे शब्द अंतरीचे # 92 ? 

☆ निसर्ग-राजा ☆

(काव्यप्रकार:- “अंत-ओळ” काव्य…)

 

श्रावण धारा मुक्त बरसता

“निसर्ग-राजा” गहिवरे

हर्ष त्याच्या मनांत दाटता

अंग -प्रत्यांग मोहरे  …०१

 

अंग -प्रत्यांग मोहरे

गवतावर दिसती तुडतुडे

गाई वासरे मुक्त चरतांना

शब्द माझे होती तोकडे…०२

 

शब्द माझे होती तोकडे

नदी ओहोळ एकवटती

नदी ओहोळ एकवटतांना

स्वर्ग प्रगट, भूमीवरती  …०३

 

स्वर्ग प्रगट, भूमीवरती

बळीराजा आनंदून जाई

शेतात घाम गाळतांना

त्याचा घामाला सुगंध येई…०४

 

त्याच्या घामाला सुगंध येई

शेत शिवार खुलून गेले

टपोर कणसे जोमात येता

छान कपाशी बोंड खुले…०५

 

छान कपाशी बोंड खुले

शुभ्र सोने बाहेर येई

सोने शुभ्र बाहेर येता

कास्तकार मोहून जाई…०६

 

कास्तकार मोहून जाई

“राज” ला मग विषय सापडे

ऐसा हरित विषय सापडता

कागदास जाणवती, ओरखडे…०७

© कवी म.मुकुंदराज शास्त्री उपाख्य कवी राज शास्त्री

श्री पंचकृष्ण आश्रम चिंचभुवन, वर्धा रोड नागपूर – 440005

मोबाईल ~9405403117, ~8390345500

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ.उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ.गौरी गाडेकर≈

Please share your Post !

Shares

मराठी साहित्य – विविधा ☆ विचार–पुष्प – भाग-२९ परिव्राजक –७.मीरत / मेरठ ☆ डाॅ.नयना कासखेडीकर ☆

डाॅ.नयना कासखेडीकर

?  विविधा ?

☆ विचार–पुष्प – भाग-२९ परिव्राजक –७.मीरत / मेरठ ☆ डाॅ.नयना कासखेडीकर 

स्वामी विवेकानंद यांच्या जीवनातील घटना-घडामोडींचा आणि प्रसंगांचा आढावा घेणारी मालिका विचार–पुष्प.

 हिमालयातील भ्रमंती, खाण्यापिण्याची आबाळ, कठोर साधना यामुळे स्वामीजींची प्रकृती खालावली. ते अतिशय कृश दिसत होते. तसं अल्मोरा सोडल्यापासूनच अधून मधून त्यांना ताप येत होता. पुरेशी विश्रांती मिळत नव्हती. नीट उपचार मिळाले नव्हते. मिरतचे डॉक्टर त्रैलोक्यनाथ घोष यांच्या उपचाराने आणि पंधरा दिवसांच्या विश्रांतीने स्वामीजींना बरे वाटू लागले. इतर गुरुबंधु पण इथे एकत्र आले. आणि सर्वजण शेठजींची बाग इथे राहायला गेले. शेठजींनी सर्व संन्याशांची आपल्या घरी निवासाची व्यवस्था केली होती. सगळे हाताने स्वयंपाक करीत. बाकी वेळ अध्यात्म चिंतनात जाई.

निरनिराळ्या दिशांना भ्रमण करत असलेले, स्वामीजी, ब्रम्हानंद, सारदानंद, तुरीयानंद, अखंडानंद, अद्वैतानंद, आणि कृपानंद असे सर्व गुरुबंधु वराहनगर मठ सोडल्यानंतर खूप दिवसांनी एकत्र आले होते. त्यामुळे मिरतचे हे वास्तव्य सर्वांनाच आनंद देणारे होते. भजन, ध्यानधारणा, शास्त्रांचे पठन याबरोबर संस्कृत आणि इंग्रजी मधल्या श्रेष्ठ साहित्य कृतींचे वाचन असा त्यांचा कार्यक्रम असे. मेघदूत, शाकुंतल, कुमारसंभव, मृच्छकटिक यांचे वाचन सर्वांनी मिळून केले.

मिरतमध्ये एक ग्रंथालय होतं. तिथून स्वामीजींनी अखंडानंदांना सर जॉन लुबाक यांचे ग्रंथ आणायला सांगितले. त्यानुसार अखंडानंद त्या ग्रंथलयातून रोज एक ग्रंथ घेऊन जात. स्वामीजी तो पूर्ण वाचून काढत आणि लगेच दुसर्‍या दिवशी परत ग्रंथालयात घेऊन जात. तो देऊन लगेच दूसरा ग्रंथ आणायला सांगत. असा रोजचा क्रम पाहून ग्रंथपालाला एक दिवस शंका आली. फक्त वाचनाचा देखावा करण्यासाठी ग्रंथ घेऊन जातात आणि लगेच परत आणून देतात अशी शंका त्यांनी अखंडानंदांकडे बोलून दाखविली, ती स्वामीजीनांही कळली. स्वामीजी त्या ग्रंथपालाला जाऊन भेटले आणि म्हणाले, “मी जे ग्रंथ आता वाचले आहेत त्या बद्दल काहीही आणि कोणताही प्रश्न मला विचारा. आणि काय, त्यांना विचारलेल्या प्रश्नांची अचूक उत्तरं स्वामीजींनी लगेच दिली. ग्रंथपाल हे बघून आश्चर्य चकित झाला. आणि अखंडानंद सुद्धा. त्यांनी विचारले तुम्ही इतकं वेगात कसं काय वाचू शकता? स्वामीजी म्हणाले, मी एकेक असा शब्द वाचत नाही. तर, संपूर्ण वाक्य एकदम वाचतो. कधी कधी याच पद्धतीने मी परिच्छेदामागून परिच्छेद वाचतो. एका दृष्टीत तो समजून घेऊ शकतो.”

इथे आपल्या लक्षात येत की, वाचण्यासाठी नुसता वेग नाही तर मन एकाग्र करण्याचे असाधारण सामर्थ्य स्वामीजींकडे होतं. त्यामुळेच ते असं करू शकत होते. म्हणजेच कोणतीही गोष्ट करतांना मनाची एकाग्रता होणं अत्यंत आवश्यक असतं.

इथे मिरतला म्हणजे आजचे मेरठला उद्यानगृहात झालेली राहायची आणि दोन वेळच्या भोजनाची व्यवस्था, गुरु बंधूंचा सहवास, ध्यानधारणा आणि अध्यात्म संवाद, उत्तमोत्तम ग्रंथांचा आस्वाद व काव्यशास्त्रविनोद यांचा लाभ. एव्हढं सगळं असताना चिंता कसली? असे त्यांचे दोन महीने अतिशय आनंदात आणि दीर्घकाळ स्मरणात राहणारे गेले.

स्वामी तुरीयानंदांनी या आठवणी सांगताना म्हटले आहे, “मिरतच्या वास्तव्यात स्वामीजींनी आम्हाला, साधी चप्पल दुरुस्त करण्यापासून ते चंडीपाठ म्हणण्यापर्यंतचे सारे शिक्षण दिले. एकीकडे वेदान्त व उपनिषदे किंवा संस्कृतमधली नाटके यांचं वाचन चाले, तर दुसरीकडे जेवणातील पदार्थ कसे तयार करायचे त्याचे धडे ते आम्हाला देत.” एके दिवशी त्यांनी स्वत: पुलाव तयार केला होता. इतका स्वादिष्ट झाला होता. आम्हीच तो सारा संपऊ लागलो. तर स्वामीजी म्हणाले, “मी खूप खाल्लेलं आहे. तुम्ही खाण्यात मला समाधान आहे. सगळा पुलाव खाऊन टाका.” तुरीयानंदांनी ही आठवण मिरतला जाऊन आल्यावर पंचवीस वर्षानी काढली आहे. म्हणजे खरच मनावर कोरली गेलेली आठवण आहे.

असे अनेक आणखी सुद्धा अनुभव स्वामीजींनी याही वास्तव्यात घेतले. अनेक प्रकारचे लोक भेटले. आता तब्येत पण सुधारली असल्याने पुन्हा त्यांची परिव्राजकतेची प्रेरणा उफाळून आली, पण हिमालयात आता एकट्याने जाऊ शकणार नव्हते. मग दुसरीकडे जावे असं मनात आलं. पण प्रबळ इच्छा होती ते एकट्याने फिरण्याचीच. कारण श्रीरामकृष्ण यांनी दिलेल्या आदेशाचं पालन करून पुढची कार्याची दिशा ठरवण्याचं भान सतत त्यांना होतं. त्यांनी सर्व गुरुबंधूंना जाहीर सांगितलं की, आता यानंतर मी एकटाच फिरणार आहे कोणीही माझ्याबरोबर येण्याचा प्रयत्न करू नये. अखंडानंदांना याचं सर्वात वाईट वाटलं. तुमच्याशिवाय मी राहू शकत नाही असं त्यांनी म्हणताच स्वामीजींनी समजूत घातली, “गुरुबंधूंचं सान्निध्य हा देखील आध्यात्मिक प्रगतिमध्ये एक अडसर ठरू शकतं. तोही एक मायेचा पाश आहे. तुमच्या बाबतीत तो अधिक बलवान होऊ शकतो.”

आता स्वामीजी दिल्लीला आले. भारताच्या प्राचीन काळापासूनचा इतिहास त्यांच्या डोळ्यासमोर उभा राहिला. दिल्लीहून ते राजस्थान कडे निघाले. आता खर्‍या अर्थाने ते एकटेच भ्रमणास निघाले. दिल्लीच्या मोगल सत्तेशी झुंज देणारं राजस्थान. प्रत्येक प्रांतातला अनुभव वेगळा, माणसं वेगळी, वातावरण वेगळं. संस्थानाच्या राजधानीत अलवार मध्ये स्वामीजी येऊन दाखल झाले.

क्रमशः…

© डॉ.नयना कासखेडीकर 

 vichar-vishva.blogspot.com

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – श्रीमती उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

Please share your Post !

Shares

मराठी साहित्य – वाचताना वेचलेले ☆ गीतांजली भावार्थ … भाग 23 ☆ प्रस्तुति – सुश्री प्रेमा माधव कुलकर्णी ☆

सुश्री प्रेमा माधव कुलकर्णी

? वाचताना वेचलेले ?

☆ गीतांजली भावार्थ …भाग 23 ☆ प्रस्तुति – सुश्री प्रेमा माधव कुलकर्णी ☆

३१.

  “हे बंदिवाना, सांग, तुला कोणी बंदिस्त केलं?”

   बंदिवान म्हणतो, ” माझ्या धन्यानं!”

   “धन आणि सत्ता मिळवून मी

   सर्वश्रेष्ठ होईन, असं मला वाटलं.

   राजाला द्यायचे पैसे मी

   माझ्या तिजोरीत साठवले.

   माझ्या धन्यासाठी

   असलेल्या बिछान्यावर मी पहुडलो.

   जाग आल्यावर मला समजलं…

   मी माझ्याच धनमहालात बंदिवान झालो.”

 

   “हे बंदिवाना, ही अभेद्य साखळी कोणी केली?”

  

   ” मीच ही साखळी अतिदक्षतापूर्वक घडवली.

     वाटलं होतं. . .

     माझ्या अपराजित सत्येनं हे जग

     गुलाम करता येईल

     आणि मी निर्वेध सत्ता उपभोगीन.

     प्रचंड अग्नी आणि निर्दय आघात

     रात्रंदिवस करून ही साखळी मी बनवली.

     काम संपलं.

     कड्या पूर्ण व अभेद्य झाल्या तेव्हा समजलं. .

     मीच त्यात पूर्णपणे अडकलो.”

 

   ३२.

   माझ्यावर माया करणारे

   मला सुरक्षित राखण्यासाठी जखडून ठेवतात.

 

   पण तुझ्या प्रेमाची त‌ऱ्हाच ‌न्यारी

   ते त्यांच्या स्नेहाहून अधिक महान आहे

    कारण तू मला स्वतंत्र ठेवतोस.

 

   त्यांचे स्मरण सतत रहावे

   म्हणून तू मला एकट्याला सोडत नाहीस पण,

   दिवसामागून दिवस गेले तरी तू दिसत नाहीस

 

   माझ्या प्रार्थनेतून मी तुला हाक घातली नाही

   अगर ऱ्हदयात तुला राहू दिले नाही

   तरी तुला माझ्याबद्दल प्रेम वाटतच राहते.

 

मराठी अनुवाद – गीतांजली (भावार्थ) – माधव नारायण कुलकर्णी

मूळ रचना– महाकवी मा. रवींद्रनाथ टागोर

 

प्रस्तुती– प्रेमा माधव कुलकर्णी

कोल्हापूर

7387678883

[email protected]

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – श्रीमती उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

Please share your Post !

Shares

हिन्दी साहित्य – साप्ताहिक स्तम्भ ☆ परिहार जी का साहित्यिक संसार #152 ☆ व्यंग्य – किशनलाल की मौत ☆ डॉ कुंदन सिंह परिहार ☆

डॉ कुंदन सिंह परिहार

(वरिष्ठतम साहित्यकार आदरणीय  डॉ  कुन्दन सिंह परिहार जी  का साहित्य विशेषकर व्यंग्य  एवं  लघुकथाएं  ई-अभिव्यक्ति  के माध्यम से काफी  पढ़ी  एवं  सराही जाती रही हैं।   हम  प्रति रविवार  उनके साप्ताहिक स्तम्भ – “परिहार जी का साहित्यिक संसार” शीर्षक  के अंतर्गत उनकी चुनिन्दा रचनाएँ आप तक पहुंचाते  रहते हैं।  डॉ कुंदन सिंह परिहार जी  की रचनाओं के पात्र  हमें हमारे आसपास ही दिख जाते हैं। कुछ पात्र तो अक्सर हमारे आसपास या गली मोहल्ले में ही नज़र आ जाते हैं।  उन पात्रों की वाक्पटुता और उनके हावभाव को डॉ परिहार जी उन्हीं की बोलचाल  की भाषा का प्रयोग करते हुए अपना साहित्यिक संसार रच डालते हैं।आज  प्रस्तुत है समसामयिक विषय पर आधारित आपका एक अतिसुन्दर व्यंग्य ‘किशनलाल की मौत’। इस अतिसुन्दर व्यंग्य रचना के लिए डॉ परिहार जी की लेखनी को सादर नमन।)

☆ साप्ताहिक स्तम्भ – परिहार जी का साहित्यिक संसार  # 152 ☆

☆ व्यंग्य – किशनलाल की मौत

किशनलाल एकदम मर गया, बिलकुल मर गया। इन छोटे लोगों के साथ यही तो मुश्किल है कि ये जीते तो एक एक कदम दूसरों की परमीशन से हैं, लेकिन मरते हैं तो बिना किसी से पूछे मर जाते हैं।

तो हुआ यह कि किशनलाल सड़क पार कर रहा था और उसकी दाहिनी तरफ से ट्रक आ रहा था। ट्रक वाले  ने सोचा कि किशनलाल सड़क पार कर जाएगा। उसने स्पीड कम नहीं की। लेकिन किशनलाल किसी सोच में खोया था। एकाएक ही ट्रक को देखकर वह हड़बड़ाकर बीच सड़क में रुक गया और ट्रक रुकते रुकते उसे गिराकर उसके ऊपर से गुज़र गया।

हंगामा मच गया और लोग किशनलाल को पास ही एक डॉक्टर के यहाँ ले गये। होश-हवास में किशनलाल उस मँहगे डॉक्टर के दरवाज़े पर नहीं चढ़ पाता, लेकिन उस दिन उसके लिए उस दवाखाने के दोनों दरवाज़े खुल गये। थोड़ी देर में उसकी बीवी भी रोती पीटती आ गयी। उसे भी लोगों ने वीआईपी की तरह लिया और पकड़कर बेंच पर बैठा दिया, जहाँ बैठी वह पागलों की तरह हर किसी से किशनलाल का हाल पूछती रही। लोग उसे धीरज बँधाते रहे, यद्यपि जानते सब थे कि किशनलाल बचेगा नहीं।
भीड़ इतनी बढ़ गयी थी कि सड़क पर ट्रैफिक रुक रुक जाता था। इतने में ही खादी के कुर्ते-पाजामे में स्थानीय विधायक जी वहाँ पहुँच गये। विधायक जी के साथ दो तीन आदमी अटैच्ड थे, जैसा कि ज़रूरी है। विधायक जी ने गेट से घुसते हुए लोगों के चेहरे पर नज़र डाली कि उनके प्रवेश का लोगों पर क्या असर होता है। असर तो होना ही था। सात आठ लोग तुरन्त भीड़ से टूट कर उनकी तरफ लपके।

‘अरे, विधायक जी आये हैं।’

‘वाह साहब, आपने तो कमाल कर दिया।’

‘क्यों न हो। यही तो बात है। सुना और दौड़े आये।’

परम गद्गद होकर उन्होंने हाथ जोड़े, ‘अरे भाई, यह तो हमारा कर्तव्य है। आपकी सेवा के लिए हमेशा तैयार रहता हूँ।’

‘वाह, जैसे गज ने पुकारा और भगवान दौड़े चले आये सुदरसन चक्र लिये।’

‘कमाल कर दिया साहब।’

एक सज्जन लपक कर एक कुर्सी उठा लाये और उसे रखकर अपने गमछे से झाड़ दिया।

‘पधारिए साहब।’

‘अरे भाई, बैठने थोड़इ आये हैं। यह बताइए एक्सीडेंट कैसे हुआ।’

‘साहब, हम बताते हैं। किशनलाल घर से कुछ सौदा लेने को निकला। सौदा लेकर लौट रहा था कि……’

‘तुम्हें कुछ पता नहीं है। हम बताते हैं साहब।’

‘हमें कैसे पता नहीं?’

‘तुम थे वहाँ जब एक्सीडेंट हुआ था?’     

‘तुम थे?’  

‘हाँ, थे। हम वहीं चौराहे पर खड़े थे।’ 

‘अच्छा तो तुम ही बता लो।’   

‘साहब, किशनलाल सड़क पार कर रहा था। लगता है कुछ सोच रहा था। सोचते सोचते ट्रक को देखकर बीच में एकाएक रुक गया। ट्रक वाला रोक नहीं पाया।’    

‘राम राम! चलिए, ज़रा उसकी पत्नी से मिल लें।’    

‘आइए, आइए।’                     

दो लोगों ने भीड़ में से रास्ता निकाला। विधायक जी ने किशनलाल की बेहाल पत्नी के पास जाकर हाथ जोड़े। उसने अपने दुःख के कारण कोई ध्यान नहीं दिया।विधायक जी के साथ नत्थी एक साहब औरत से बोले, ‘विधायक जी आये हैं।’

औरत ने फिर भी कोई ध्यान नहीं दिया।

दूसरे साहब बड़बाये, ‘एकदम जाहिल है। विधायक जी नमस्ते कर रहे हैं, इसे होश ही नहीं है।’

विधायक जी ऊँचे स्वर में बोलने लगे। लोगों ने अपने कान बढ़ाये। ‘धीरज रखिए। होनी के आगे किसी का वश नहीं है। मेरे योग्य जो सेवा हो बताइए। मैं हमेशा तैयार हूँ।’

विधायक जी ने सबके चेहरों की ओर देखा। सब संतोष से मुस्कुराए। विधायक जी फिर एक बार नमस्कार करके चल दिये।

रास्ते में बोले, ‘क्या किया जाए? कुछ समझ में नहीं आता।’

‘हम बताते हैं साहब। इस सड़क पर ट्रक निकलना बन्द करवा दीजिए। नहीं तो कम से कम गाड़ी-ब्रेकर तो बनवा ही दीजिए।’

‘स्पीड-ब्रेकर बोलो जी।’

‘हाँ हाँ, वही।’                              

‘ठीक है’, विधायक जी बोले।

‘अरे साहब, इस मुहल्ले की एक समस्या थोड़े ही है। आप थोड़ी फुरसत से टाइम दीजिए। घर पर कब मिलते हैं?’

‘सेवा के लिए हमेशा हाजिर हूँ। वैसे सवेरे आठ से दस तक बैठता हूँ।’

‘किसी दिन आऊँगा, साहब। एक तो इस मुहल्ले में पानी की इतनी तवालत है कि क्या बताएँ। प्रेशर इतना कम रहता है कि बूँद बूँद टपकता है। दूसरे, आपसे अपने किरायेदार की बात करनी थी। उसके आजकल बहुत पर निकल रहे हैं। थोड़ा छाँटने पड़ेंगे।’

‘आप आइए। फुरसत से बात करेंगे।’

‘ज़रूर। मेहरबानी आपकी।’

इतने में पता चला कि किशनलाल मर गया। उसकी बीवी की चीखें ऊँची हो गयीं।

विधायक जी बोले, ‘बुरा हुआ। अब क्या होगा?’

‘शायद पोस्टमार्टम होगा।’

‘तो अब हम चलते हैं। मेरे योग्य कोई काम हो तो बताइएगा।’

‘कैसे जाएंगे साहब?’

‘ऑटो से निकल जाऊँगा।’

‘अरे वाह साहब, हमारा स्कूटर किस दिन के लिए है?’

‘देख लो, तुम्हारा स्कूटर ठीक न हो तो हम चले जाते हैं।’

‘अरे वाह! अपना स्कूटर एकदम फिट है। आइए साहब।’

‘नमस्ते साहब।’

विधायक जी ने दोनों हाथ जोड़कर पूरी भीड़ की तरफ घुमाये, जो उनकी तरफ देख रहे थे उनकी तरफ, और जो नहीं देख रहे थे उनकी तरफ भी।

इसके बाद स्कूटर पर बैठकर विधायक जी विदा हो गये। जब तक वे दिखायी देते रहे, आठ दस जोड़ी हाथ उनकी तरफ जुड़े रहे और आठ दस जोड़ी ओठ मुस्कान में खुले रहे। फिर हाथ नीचे गिर गये और ओठ सिकुड़ गये।

बहुत देर हो चुकी थी। लोग अपने अपने घरों को चल दिये। किशनलाल तो मर ही चुका था, अब वहाँ रुकना बेकार था।

© डॉ कुंदन सिंह परिहार

जबलपुर, मध्य प्रदेश

 संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडल (हिन्दी) – श्री विवेक रंजन श्रीवास्तव ‘विनम्र’/श्री जय प्रकाश पाण्डेय  ≈

Please share your Post !

Shares

English Literature – Poetry ☆ Anonymous litterateur of Social Media# 104 ☆ Captain Pravin Raghuvanshi, NM ☆

Captain Pravin Raghuvanshi, NM

?  Anonymous Litterateur of Social Media # 104 (सोशल मीडिया के गुमनाम साहित्यकार # 104) ?

Captain Pravin Raghuvanshi —an ex Naval Officer, possesses a multifaceted personality. He served as a Senior Advisor in prestigious Supercomputer organisation C-DAC, Pune. He was involved in various Artificial Intelligence and High-Performance Computing projects of national and international repute. He has got a long experience in the field of ‘Natural Language Processing’, especially, in the domain of Machine Translation. He has taken the mantle of translating the timeless beauties of Indian literature upon himself so that it reaches across the globe. He has also undertaken translation work for Shri Narendra Modi, the Hon’ble Prime Minister of India, which was highly appreciated by him. He is also a member of ‘Bombay Film Writer Association’.

Captain Raghuvanshi is also a littérateur par excellence. He is a prolific writer, poet and ‘Shayar’ himself and participates in literature fests and ‘Mushayaras’. He keeps participating in various language & literature fests, symposiums and workshops etc. Recently, he played an active role in the ‘International Hindi Conference’ at New Delhi.  He presided over the “Session Focused on Language and Translation” and also presented a research paper.  The conference was organized by Delhi University in collaboration with New York University and Columbia University.

हिंदी साहित्य – आलेख ☆ अंतर्राष्ट्रीय हिंदी सम्मेलन ☆ कैप्टन प्रवीण रघुवंशी, एन एम्

In his naval career, he was qualified to command all types of warships. He is also an aviator and a Sea Diver; and recipient of various awards including ‘Nao Sena Medal’ by the President of India, Prime Minister Award and C-in-C Commendation.

Captain Pravin Raghuvanshi is also an IIM Ahmedabad alumnus.

His latest quest involves social media, which is filled with rich anonymous literature of nameless writers, shared on different platforms, like,  WhatsApp / Facebook / Twitter / Your quotes / Instagram etc. in Hindi and Urdu, he has taken the mantle of translating them as a mission for the enjoyment of the global readers. Enjoy some of the Urdu poetry couplets as translated by him.

हम ई-अभिव्यक्ति के प्रबुद्ध पाठकों के लिए आदरणीय कैप्टेन प्रवीण रघुवंशी जी के “कविता पाठ” का लिंक साझा कर रहे हैं। कृपया आत्मसात करें।

फेसबुक पेज लिंक  >>  कैप्टेन प्रवीण रघुवंशी जी का “कविता पाठ” 

? English translation of Urdu poetry couplets of  Anonymous litterateur of Social Media# 104 ?

☆☆☆☆☆

कभी-कभी लोग दौलत कमाने के

लिए रिश्तों तक को खर्च कर देते हैं

तरक्की की राह में बढ़ने के लिए

उसूलों को भी कुर्बान कर देते हैं

Sometimes people even spend

relationships to earn money

Just to grow over ambitiously,

they even sacrifice principles

  ☆☆☆☆☆

वो झूठ बोल रहा था

इस कदर सलीके से…

मैं एतबार ना करता

तो करता भी क्या…!

 

He was lying in such a

skillful manner that…

What else could’ve I done

than believing him…!

☆☆☆☆☆ 

अनदेखे अनछुए धागों से

यूँ  बाँध  गया  कोई,

वो साथ भी नहीं, और

हम  आज़ाद  भी  नहीं…

Someone tied me with the

unseen threads such that,

He is not even with me,

But still I’m not free…!

☆☆☆☆☆

© Captain Pravin Raghuvanshi, NM

Pune

≈ Editor – Shri Hemant Bawankar/Editor (English) – Captain Pravin Raghuvanshi, NM ≈

Please share your Post !

Shares

हिन्दी साहित्य – साप्ताहिक स्तम्भ ☆ संजय उवाच # 150 ☆ अतिलोभात्विनश्यति – 2☆ श्री संजय भारद्वाज ☆

श्री संजय भारद्वाज

(“साप्ताहिक स्तम्भ – संजय उवाच “ के  लेखक  श्री संजय भारद्वाज जी – एक गंभीर व्यक्तित्व । जितना गहन अध्ययन उतना ही  गंभीर लेखन।  शब्दशिल्प इतना अद्भुत कि उनका पठन ही शब्दों – वाक्यों का आत्मसात हो जाना है।साहित्य उतना ही गंभीर है जितना उनका चिंतन और उतना ही उनका स्वभाव। संभवतः ये सभी शब्द आपस में संयोग रखते हैं  और जीवन के अनुभव हमारे व्यक्तित्व पर अमिट छाप छोड़ जाते हैं।श्री संजय जी के ही शब्दों में ” ‘संजय उवाच’ विभिन्न विषयों पर चिंतनात्मक (दार्शनिक शब्द बहुत ऊँचा हो जाएगा) टिप्पणियाँ  हैं। ईश्वर की अनुकम्पा से आपको  पाठकों का  आशातीत  प्रतिसाद मिला है।”

हम  प्रति रविवार उनके साप्ताहिक स्तम्भ – संजय उवाच शीर्षक  के अंतर्गत उनकी चुनिन्दा रचनाएँ आप तक पहुंचाते रहेंगे। आज प्रस्तुत है  इस शृंखला की अगली कड़ी । ऐसे ही साप्ताहिक स्तंभों  के माध्यम से  हम आप तक उत्कृष्ट साहित्य पहुंचाने का प्रयास करते रहेंगे।)

☆ संजय उवाच # 150 ☆ अतिलोभात्विनश्यति-2 ?

गतांक में लोभ को पाप की जड़ कहा था। पत्ती से जड़ तक की प्रक्रिया को विस्तार से समझने के लिए एक श्लोक का संदर्भ लेंगे-

लोभात् क्रोध: प्रभवति लोभात् काम: प्रजायते।

लोभात् मोहश्च नाशश्च लोभ: पापस्य कारणम्।।

लोभ से  क्रोध जन्म लेता है, लोभ से वासना उत्पन्न होती है, लोभ से मोह पलता है और मोह से विनाश होता है, लोभ पाप का कारण है।

यह प्रश्न उठना स्वाभाविक है कि क्रोध और लोभ आपस में कैसे जुड़े हुए हैं? एक उदाहरण की सहायता से उत्तर तक पहुँचने का प्रयत्न करते हैं। आजकल किसी प्रसिद्ध क्षेत्र के निकटवर्ती गाँव में आवासीय संकुल बनाकर मार्केटिंग की दृष्टि से उसे प्रसिद्ध क्षेत्र का एनेक्स कहा जाता है। किसी और को कुछ प्राप्त होते देखने से उत्पन्न होने वाला डाह, लोभ का एनेक्स है। क्रोध का मुख्य घटक है डाह।

मनुष्य में डाह अंतर्भूत है। कम या अधिक है पर हरेक के भीतर है।

इस ‘हरेक’ को समझने के लिए एक प्रयोग अपने आप पर कर सकते हो।…तुम निराश हो, परेशान हो, कुछ हद तक बिखरे-बिखरे हो? सोचो क्यों..? तुम्हें लगा था कि तुम हमेशा बादशाह रहोगे, तुम्हारे सिवा कोई बादशाह न है, न होगा। ध्यान देना, एक समय में दुनिया में कोई अकेला बादशाह नहीं हुआ। अपने-अपने इलाके में अपनी-अपनी तरह के सैकड़ों, हज़ारों बादशाह हुए। हरेक इसी भ्रम में रहा कि उसके सिवा कोई बादशाह नहीं। कुछ ऐसी ही स्थिति तुम्हारी है।

बादशाहत हमेशा के लिए किसी की नहीं थी। बादशाहत हमेशा के लिए किसी की रहेगी भी नहीं। जब तक का इतिहास जान सकते हो, समझ सकते हो, पढ़ सकते हो, पढ़ना-समझना-जानना। उससे पीछे का भी जहाँ तक अनुमान लगा सकते हो, लगाना। अतीत के अनुभव के आधार पर भावी इतिहास की भी कल्पना करना। अपनी कथित बादशाहत का सत्य स्वयं समझ जाओगे।

सत्य तो यह है कि तुम अपने से ऊपर किसी को नहीं पाते। इसलिए टूटने लगते हो, बिखरने लगते हो। किसी को बढ़ते देखते हो तो तुम्हारे भीतर मत्सर जन्म लेने लगता है, जो शनै:-शनै: तुम पर हावी होने लगता है। क्षणभंगुर का स्वामी होने का जो मिथ्या अहंकार है तुम्हें, वह अहंकार भीतर ही भीतर  खाये जा रहा है, कुंठित कर रहा है, कुंठा से बाहर निकलो।

स्मरण रखना कि दूसरे की सफलता से जो कुंठित होता है, सफलता उससे दूर होती जाती है। दूसरे की सफलता से जो प्रेरित होता है, सफलता उसके निकट आने लगती है।

जीवन में आनंदित रहना चाहते हो तो जो तुम्हारे पास है, उसका उत्सव मनाना सीखो।

आनंद असीम है। आनंद वस्तु या विषय में नहीं, ग्रहण करने वाले की क्षमता पर निर्भर करता है। इस क्षमता के विकास के लिए संतोष का संचय करो। यह भी याद रहे कि संतोष कहीं से लाकर संचित नहीं करना पड़ता, बस लोभ को बाहर का मार्ग दिखाओ, संतोष स्वयंमेव भीतर प्रविष्ट हो जाएगा।

संतोष तुम्हारे द्वार पर खड़ा है। यह कथनी को करनी में बदलने का समय है। शुभं अस्तु।

© संजय भारद्वाज

☆ अध्यक्ष– हिंदी आंदोलन परिवार  सदस्य– हिंदी अध्ययन मंडल, पुणे विश्वविद्यालय  संपादक– हम लोग  पूर्व सदस्य– महाराष्ट्र राज्य हिंदी साहित्य अकादमी   ☆  ट्रस्टी- जाणीव, ए होम फॉर सीनियर सिटिजन्स 

मोबाइल– 9890122603

संजयउवाच@डाटामेल.भारत

[email protected]

संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडल (हिन्दी) – श्री विवेक रंजन श्रीवास्तव ‘विनम्र’/श्री जय प्रकाश पाण्डेय ≈

Please share your Post !

Shares

हिन्दी साहित्य – साप्ताहिक स्तम्भ – सलिल प्रवाह # 104 ☆ आवारा मेघ ☆ आचार्य संजीव वर्मा ‘सलिल’ ☆

आचार्य संजीव वर्मा ‘सलिल’

(आचार्य संजीव वर्मा ‘सलिल’ जी संस्कारधानी जबलपुर के सुप्रसिद्ध साहित्यकार हैं। आपको आपकी बुआ श्री महीयसी महादेवी वर्मा जी से साहित्यिक विधा विरासत में प्राप्त हुई है । आपके द्वारा रचित साहित्य में प्रमुख हैं पुस्तकें- कलम के देव, लोकतंत्र का मकबरा, मीत मेरे, भूकंप के साथ जीना सीखें, समय्जयी साहित्यकार भगवत प्रसाद मिश्रा ‘नियाज़’, काल है संक्रांति का, सड़क पर आदि।  संपादन -८ पुस्तकें ६ पत्रिकाएँ अनेक संकलन। आप प्रत्येक सप्ताह रविवार को  “साप्ताहिक स्तम्भ – सलिल प्रवाह” के अंतर्गत आपकी रचनाएँ आत्मसात कर सकेंगे। आज प्रस्तुत है आचार्य जी द्वारा रचित सॉनेट ~ छंद सलिला– प्रदोष )

☆ साप्ताहिक स्तम्भ – सलिल प्रवाह # 104 ☆ 

☆ सदोका सलिला – आवारा मेघ ☆

लिए उच्चार

पाँच, सात औ’ सात

दो मर्तबा सदोका।

रूप सौंदर्य

क्षणिक, सदा रहे

प्रभाव सद्गुणों का।८।

सूरज बाँका

दीवाना है उषा का

मुट्ठी भर गुलाल

कपोलों पर

लगाया, मुस्कुराया

शोख उषा शर्माई।९।

आवारा मेघ

कर रहा था पीछा

देख अकेला दौड़ा

हाथ न आई

दामिनी ने गिराई

जमकर बिजली।१०।

हवलदार

पवन ने जैसे ही

फटकार लगाई।

बादल हुआ

झट नौ दो ग्यारह

धूप खिलखिलाई।११।

महकी कली

गुनगुनाते गीत

मँडराए भँवरे।

सगे किसके

आशिक हरजाई

बेईमान ठहरे।१२।

घर ना घाट

सन्यासी सा पलाश

ध्यानमग्न, एकाकी।

ध्यान भग्न

करना चाहे संध्या

दिखला अदा बाँकी।१३।

सतत बही

जो जलधार वह

सदा निर्मल रही।

ठहर गया

जो वह मैला हुआ

रहो चलते सदा।१४।

पंकज खिला

करता नहीं गिला

जन्म पंक में मिला।

पुरुषार्थ से

विश्व-वंद्य हुआ

देवों के सिर चढ़ा।१५।

©  आचार्य संजीव वर्मा ‘सलिल’

१५-६-२०२२

संपर्क: विश्ववाणी हिंदी संस्थान, ४०१ विजय अपार्टमेंट, नेपियर टाउन, जबलपुर ४८२००१,

चलभाष: ९४२५१८३२४४  ईमेल: [email protected]

 संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडल (हिन्दी) – श्री विवेक रंजन श्रीवास्तव ‘विनम्र’/श्री जय प्रकाश पाण्डेय ≈

Please share your Post !

Shares

हिन्दी साहित्य – साप्ताहिक स्तम्भ ☆ आलेख – आत्मानंद साहित्य #135 ☆ पूंजीवाद ☆ श्री सूबेदार पाण्डेय “आत्मानंद” ☆

श्री सूबेदार पाण्डेय “आत्मानंद”

☆ साप्ताहिक स्तम्भ – आत्मानंद साहित्य# 135 ☆

☆ ‌ भोजपुरी रचना – पूंजीवाद ☆ श्री सूबेदार पाण्डेय “आत्मानंद” ☆

जब से जुग मशीन कै आयल,

छिनल हाथ से काम ।

पूंजी पती अमीर भयल,

‌मजदूरन कै नींद हराम।

 

बढ़ल बेकारी मजदूरन में,

पडल पेट पर लात।

जांगर चोरी सबै सिखाएस,

सबकर भूलि गइल औकात।

।।जब से जुग मशीन…।।१।।

 

मंदिर मस्जिद घर अंगना,

झालर बिजली से सजवला।

प्लास्टिक के पत्तल दोना में,

भगवान के भोग लगवला।

मुसहानें कोहरानें ना गइला,

उहवां जात लजइला।

कइसे जोत जली मंदिर में,

कइसे पूजा पूरी होइ ।

कइसे अशिष मिली माई से,

जब घर में बइठल भाई रोई।

।। जब से जुग मशीन कै…।।२।।

 

ना बगिया उपजल फूल खरीदला,

ना माइ के चढवला।

प्लास्टिक के फुलवन से तूं,

मंदिर के खूब सजवला ।

कइसे मंह मंह मंदिर महकी,

कइसे श्रृंगार माई कै होई।

कइसे सुहाग कै सेज सजी,

कइसे सेहरा सिर आज सजी।

कंहवां कोमल एहसास मिली,

उस फूलवा देहिया गडि़ जाइ।

अपने दुकान पर बइठल माली,

खाली बइठि बइठि पछिताई ।

।।जब से जुग मशीन कै… ।।३।।

 

जब जब पूंजी वाद बढ़ी,

सारा काम यंत्र से होई ।

ना हाथ में तोहरे काम रही,

बेटवा भूखल घर में रोइ।

गाय भइस ना घर में पलबा,

जांगर चोर हो जइबा।

घर में बेटवा भूख से रोइ,

पाउडर के दूध से काम चलइबा।

।।जब से जुग मशीन कै…।।४।।

 

बइठि बइठि चट्टी चौराहा,

खाली समय गवइबा।

खुद मेहनत करै भुला जइबा,

का अगली पीढ़ी के सिखइबा।

ना बेटवा खेलै मैदान में जाइ,

मोबाइल पर घर में खेली।

जबरी घर से बाहर निकलबा,

तोहसे होइ ठेला ठेली ।

कल पुर्जा कै जुग जवने दिन,

सबके लेइ फंसाई।

पीढ़ी आलसी बीमार हो जाई,

जीयल बवाल हो जाई।

।।जब से जुग मशीन कै… ।।५।।

 

एहि सुविधा साधन के चलते,

परदूषन  खूब बढ़त हौ।

धीरे धीरे कदम दर कदम ,

आगे मौत बढ़त हौ।

अबही समय बहुत हौ बाकी,

भइया चेता भयवा जागा।

देश समाज बचावै खातिर,

करा परिश्रम दिन भर भागा।

।।जब से जुग मशीन कै… ।।६।।

© सूबेदार  पांडेय “आत्मानंद”

संपर्क – ग्राम जमसार, सिंधोरा बाज़ार, वाराणसी – 221208, मोबा—6387407266

 संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडल (हिन्दी) – श्री विवेक रंजन श्रीवास्तव ‘विनम्र’/श्री जय प्रकाश पाण्डेय  ≈

Please share your Post !

Shares

मराठी साहित्य – चित्रकाव्य ☆ – हसरा नाचरा– ☆ सुश्री उषा जनार्दन ढगे ☆

सुश्री उषा जनार्दन ढगे

?️?  चित्रकाव्य  ?️?

 ? – हसरा नाचरा –  ? ☆ सुश्री उषा जनार्दन ढगे 

फिरूनी वर्षानी बरसतो श्रावण

सर्वत्र विलसे भक्तिमय वातावरण

मृद्गंध शीतल मृदुल पुष्पपरिमळ

हिरवळ उल्हासित भासे चिरतरुण..

पानांतून वर्षिते थेंबांची सांकळ

ओसंडित स्वच्छंद दिगंत रमणीय

अमिषे भारावते मन होतसे निस्पंद

गर्भार धरती स्फूर्त नि सारेच मृण्मय

घनमेघांच्या पंक्ती विहरती अंबरी

मधूनशी डोकावी कमान इंद्रधनूची

झुळझुळतो निर्झर तृप्त वनराजी

बीजांकुरास ओढ पृथेच्या वात्सल्याची..

रुणझुणत भक्तीसरींत येतो श्रावण

फुलवून पिसारा नाचे मोदित मोर

हिरवाईत विसावते सृष्टी दिसे मनोहर

चिंबणार्‍या मनास खुणवितो चितचोर..

फिरत रहाते कालचक्र असे हे भूवरी

बागडते अद्भुत सृष्टी वसुंधरेवरी

पाहून गमते सारे सार्थ साकल्यापरी

विस्मये भासते कधी तटस्थ चित्रापरी..!

चित्र साभार – सुश्री उषा जनार्दन ढगे 

© सुश्री उषा जनार्दन ढगे

ठाणे

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ.उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ.मंजुषा मुळे/सौ.गौरी गाडेकर≈

Please share your Post !

Shares
image_print