॥ श्री रघुवंशम् ॥

॥ महाकवि कालिदास कृत श्री रघुवंशम् महाकाव्य का हिंदी पद्यानुवाद : द्वारा प्रो. चित्र भूषण श्रीवास्तव ‘विदग्ध’॥

☆ “श्री रघुवंशम्” ॥ हिन्दी पद्यानुवाद सर्ग #9 (46-50) ॥ ☆

बसंतोत्सव   में  झूलती  नारियों  ने, कुशल  होते  भी  झूले  की  डोरियों को

शिथिल भुजलताओं से साधा दिखा डर,बिलसने परम प्रिय के अपने गले को। 46।

‘‘अरे मान छोड़ो न रूठो निरर्थक गई आयु सुख की न फिर लौट आती ” –

कोकिल के ऐसा सुनाते सँदेशो, भुला मान हुई प्रेमरस में नहाती ॥ 47॥

फिर विष्णु औं काम सम बसंतोत्सव के जब राजा दशरथ ने सुख सब उठाया

तब जगी इच्छा कि आखेट भी हो, राजा ने तब मृग या हित मन बनाया ॥ 48॥

चलते हुये मृग-वाराहादि को मार जो क्रोध भय का भी लक्ष्य साधती है

रख देह को चुस्त औं विजय हित स्वस्थ नहि दुर्व्यसन, युद्ध कलावती है॥ 49॥

वन में पहुँचने का सा वेषधर वह कंधे पै धर धनुष, रवि सा प्रतापी

अश्वों के खुर से उड़ा धूल, नभ को घटाता सा घेरा गया वन शिकारी ॥ 50॥

© प्रो. चित्र भूषण श्रीवास्तव ‘विदग्ध’   

Captain Pravin Raghuvanshi, NM

☆ Anonymous Litterateur of Social Media # 70 (सोशल मीडिया के गुमनाम साहित्यकार # 70) ☆

Captain Pravin Raghuvanshi —an ex Naval Officer, possesses a multifaceted personality. He served as a Senior Advisor in prestigious Supercomputer organisation C-DAC, Pune. He was involved in various Artificial Intelligence and High-Performance Computing projects of national and international repute. He has got a long experience in the field of ‘Natural Language Processing’, especially, in the domain of Machine Translation. He has taken the mantle of translating the timeless beauties of Indian literature upon himself so that it reaches across the globe. He has also undertaken translation work for Shri Narendra Modi, the Hon’ble Prime Minister of India, which was highly appreciated by him. He is also a member of ‘Bombay Film Writer Association’.

Captain Raghuvanshi is also a littérateur par excellence. He is a prolific writer, poet and ‘Shayar’ himself and participates in literature fests and ‘Mushayaras’. He keeps participating in various language & literature fests, symposiums and workshops etc. Recently, he played an active role in the ‘International Hindi Conference’ at New Delhi.  He presided over the “Session Focused on Language and Translation” and also presented a research paper.  The conference was organized by Delhi University in collaboration with New York University and Columbia University.

हिंदी साहित्य – आलेख ☆ अंतर्राष्ट्रीय हिंदी सम्मेलन ☆ कैप्टन प्रवीण रघुवंशी, एन एम्

In his naval career, he was qualified to command all types of warships. He is also an aviator and a Sea Diver; and recipient of various awards including ‘Nao Sena Medal’ by the President of India, Prime Minister Award and C-in-C Commendation.

Captain Pravin Raghuvanshi is also an IIM Ahmedabad alumnus.

His latest quest involves social media, which is filled with rich anonymous literature of nameless writers, shared on different platforms, like,  WhatsApp / Facebook / Twitter / Your quotes / Instagram etc. in Hindi and Urdu, he has taken the mantle of translating them as a mission for the enjoyment of the global readers. Enjoy some of the Urdu poetry couplets as translated by him.

हम ई-अभिव्यक्ति के प्रबुद्ध पाठकों के लिए आदरणीय कैप्टेन प्रवीण रघुवंशी जी के “कविता पाठ” का लिंक साझा कर रहे हैं। कृपया आत्मसात करें।

फेसबुक पेज लिंक  >>  कैप्टेन प्रवीण रघुवंशी जी का “कविता पाठ” 

☆ English translation of Urdu poetry couplets of  Anonymous litterateur of Social Media# 70☆

❃ ❃ ❃ ❃ ❃ ❃ ❃ ❃

हम कहाँ तुमसे अपने

सवालों के जवाब मांगते हैं,

सिर्फ अपनी आँखों के

हिस्से के ख्वाब मांगते हैं…

When have I asked you

to answer my questions,

I only asked for the part of

my dreams in your eyes!

❃ ❃ ❃ ❃ ❃ ❃ ❃ ❃

ये बिखरी-बिखरी ज़ुल्फें

ये उखड़ी-उखड़ी सांसें

तेरी आँखें बयां कर रही हैं

बीती रात का फसाना…!

These scattered swirls,

these unsettled breaths..

Your eyes are narrating

the testimony of last night..

❃ ❃ ❃ ❃ ❃ ❃ ❃ ❃

कितनी अज़ीब है ये

मेरे अंदर की तन्हाई

कितने अपने हैं पर याद

हमेशा तुम ही आते हो…

How strange is this

loneliness inside me…

So many loved ones are there

but remember do I you only..!

❃ ❃ ❃ ❃ ❃ ❃ ❃ ❃ 

अंजान हो अगर तो

गुजर क्यों नहीं जाते,

पहचान रहे हो तो

ठहर क्यों नहीं जाते….!

If you are a stranger, then

why don’t you go away,

If you recognize me, then

why don’t you stop….!

❃ ❃ ❃ ❃ ❃ ❃ ❃ ❃

© Captain Pravin Raghuvanshi, NM

श्री मनोज कुमार शुक्ल “मनोज”

संस्कारधानी के सुप्रसिद्ध एवं सजग अग्रज साहित्यकार श्री मनोज कुमार शुक्ल “मनोज” जी  के साप्ताहिक स्तम्भ  “मनोज साहित्य ” में आज प्रस्तुत है सजल “सकारात्मकता को खोजें… ”। अब आप प्रत्येक मंगलवार को आपकी भावप्रवण रचनाएँ आत्मसात कर सकेंगे।

मनोज साहित्य # 10 – सकारात्मकता को खोजें…  ☆ 

सजल

समांत- आरों

पदांत- – की

मात्राभार- 16

खोई रौनक बाजारों की।

प्लेटें रूठीं ज्योनारों की।।

घोड़े पर दूल्हा है बैठा,

किस्मत फूटी इन क्वारों की।

सब पर कानूनी पाबंदी,

भूल गए हैं मनुहारों की।

मिलना जुलना नहीं रहा अब,

लगी लगामें सरकारों की।

करोना के जाल में उलझी,

नहीं गूँज अब जयकारों की।

संकट में भी बढ़ी दूरियाँ,

हालत बुरी है दीवारों की।

जन्म-मरण संस्कार गुम गए,

घटी रौनकें त्योहारों की ।

साँसों की अब बढ़ी किल्लतें,

नहीं व्यवस्था अंगारों की।

सकारात्मकता को खोजें,

खबरें झूठी अखबारों की।

©  मनोज कुमार शुक्ल “मनोज”

संपर्क – 58 आशीष दीप, उत्तर मिलोनीगंज जबलपुर (मध्य प्रदेश)-  482002

मो  94258 62550

≈ संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडल (हिन्दी) – श्री विवेक रंजन श्रीवास्तव ‘विनम्र’/श्री जय प्रकाश पाण्डेय  ≈

Captain Pravin Raghuvanshi, NM

☆ Anonymous Litterateur of Social Media # 68 (सोशल मीडिया के गुमनाम साहित्यकार # 68) ☆

Captain Pravin Raghuvanshi —an ex Naval Officer, possesses a multifaceted personality. He served as a Senior Advisor in prestigious Supercomputer organisation C-DAC, Pune. He was involved in various Artificial Intelligence and High-Performance Computing projects of national and international repute. He has got a long experience in the field of ‘Natural Language Processing’, especially, in the domain of Machine Translation. He has taken the mantle of translating the timeless beauties of Indian literature upon himself so that it reaches across the globe. He has also undertaken translation work for Shri Narendra Modi, the Hon’ble Prime Minister of India, which was highly appreciated by him. He is also a member of ‘Bombay Film Writer Association’.

Captain Raghuvanshi is also a littérateur par excellence. He is a prolific writer, poet and ‘Shayar’ himself and participates in literature fests and ‘Mushayaras’. He keeps participating in various language & literature fests, symposiums and workshops etc. Recently, he played an active role in the ‘International Hindi Conference’ at New Delhi.  He presided over the “Session Focused on Language and Translation” and also presented a research paper.  The conference was organized by Delhi University in collaboration with New York University and Columbia University.

हिंदी साहित्य – आलेख ☆ अंतर्राष्ट्रीय हिंदी सम्मेलन ☆ कैप्टन प्रवीण रघुवंशी, एन एम्

In his naval career, he was qualified to command all types of warships. He is also an aviator and a Sea Diver; and recipient of various awards including ‘Nao Sena Medal’ by the President of India, Prime Minister Award and C-in-C Commendation.

Captain Pravin Raghuvanshi is also an IIM Ahmedabad alumnus.

His latest quest involves social media, which is filled with rich anonymous literature of nameless writers, shared on different platforms, like,  WhatsApp / Facebook / Twitter / Your quotes / Instagram etc. in Hindi and Urdu, he has taken the mantle of translating them as a mission for the enjoyment of the global readers. Enjoy some of the Urdu poetry couplets as translated by him.

हम ई-अभिव्यक्ति के प्रबुद्ध पाठकों के लिए आदरणीय कैप्टेन प्रवीण रघुवंशी जी के “कविता पाठ” का लिंक साझा कर रहे हैं। कृपया आत्मसात करें।

फेसबुक पेज लिंक  >>  कैप्टेन प्रवीण रघुवंशी जी का “कविता पाठ” 

☆ English translation of Urdu poetry couplets of  Anonymous litterateur of Social Media# 68☆

❃ ❃ ❃ ❃ ❃ ❃ ❃ ❃

बेवजह भारी बोझ

दिल पे मत रखिये,

ज़िन्दगी एक जंग है

हँसते-गाते जारी रखिये…

Don’t you unnecessarily

burden your heart heavily

If  life  is  a  battle,  then

keep fighting jubilantly..!

❃ ❃ ❃ ❃ ❃ ❃ ❃ ❃

यूँ तो हम अपने…

आप में गुम थे,

मगर सच तो ये है…

वहाँ भी तुम थे…!

Well, as such I was

lost in myself only,

But the truth is that

you were there too…!

❃ ❃ ❃ ❃ ❃ ❃ ❃ ❃

गर ढूँढना है तो सिर्फ चैन

और सुकून ढूँढ़िये, जनाब

कब किसी की  तमन्नाएं

और जरूरतें पूरी हुईं  हैं…

If you’ve to find then just try

finding peace and solace, Sir

When have anyone’s needs

and desires ever been fulfilled…!

❃ ❃ ❃ ❃ ❃ ❃ ❃ ❃

हर वक़्त नया चेहरा

हर वक़्त नया वजूद,

आदमी ने आईने को

हैरत में डाल दिया है…

A new face all the time,

A new entity every time,

The man has surprised

even  the  mirror…!

❃ ❃ ❃ ❃ ❃ ❃ ❃ ❃

© Captain Pravin Raghuvanshi, NM

Captain Pravin Raghuvanshi, NM

☆ Anonymous Litterateur of Social Media # 67 (सोशल मीडिया के गुमनाम साहित्यकार # 67) ☆

Captain Pravin Raghuvanshi —an ex Naval Officer, possesses a multifaceted personality. He served as a Senior Advisor in prestigious Supercomputer organisation C-DAC, Pune. He was involved in various Artificial Intelligence and High-Performance Computing projects of national and international repute. He has got a long experience in the field of ‘Natural Language Processing’, especially, in the domain of Machine Translation. He has taken the mantle of translating the timeless beauties of Indian literature upon himself so that it reaches across the globe. He has also undertaken translation work for Shri Narendra Modi, the Hon’ble Prime Minister of India, which was highly appreciated by him. He is also a member of ‘Bombay Film Writer Association’.

Captain Raghuvanshi is also a littérateur par excellence. He is a prolific writer, poet and ‘Shayar’ himself and participates in literature fests and ‘Mushayaras’. He keeps participating in various language & literature fests, symposiums and workshops etc. Recently, he played an active role in the ‘International Hindi Conference’ at New Delhi.  He presided over the “Session Focused on Language and Translation” and also presented a research paper.  The conference was organized by Delhi University in collaboration with New York University and Columbia University.

हिंदी साहित्य – आलेख ☆ अंतर्राष्ट्रीय हिंदी सम्मेलन ☆ कैप्टन प्रवीण रघुवंशी, एन एम्

In his naval career, he was qualified to command all types of warships. He is also an aviator and a Sea Diver; and recipient of various awards including ‘Nao Sena Medal’ by the President of India, Prime Minister Award and C-in-C Commendation.

Captain Pravin Raghuvanshi is also an IIM Ahmedabad alumnus.

His latest quest involves social media, which is filled with rich anonymous literature of nameless writers, shared on different platforms, like,  WhatsApp / Facebook / Twitter / Your quotes / Instagram etc. in Hindi and Urdu, he has taken the mantle of translating them as a mission for the enjoyment of the global readers. Enjoy some of the Urdu poetry couplets as translated by him.

हम ई-अभिव्यक्ति के प्रबुद्ध पाठकों के लिए आदरणीय कैप्टेन प्रवीण रघुवंशी जी के “कविता पाठ” का लिंक साझा कर रहे हैं। कृपया आत्मसात करें।

फेसबुक पेज लिंक  >>  कैप्टेन प्रवीण रघुवंशी जी का “कविता पाठ” 

☆ English translation of Urdu poetry couplets of  Anonymous litterateur of Social Media# 67☆

❃ ❃ ❃ ❃ ❃ ❃ ❃ ❃

रहने दीजिए कुछ लकीरें

माथे  पे  परेशानी  की…

ग़र हमेशा मुस्कुराएँगे आप तो

नज़र लग जाएगी ज़माने की

Let there be a few worry

lines on your forehead

If you keep smiling always,

World may cast an evil eye…

❃ ❃ ❃ ❃ ❃ ❃ ❃ ❃

फिसलती ही चली गई,

इक पल, रुकी भी नहीं,

अब जा के महसूस हुआ,

रेत के मानिंद है जिंदगी…

Not for a moment, did it

stop, just kept slipping,

Now I realised that why

life is  like sand  only…!

❃ ❃ ❃ ❃ ❃ ❃ ❃ ❃

एक सुकूँ सा मिलता है

तुझे सोचने से भी,

फिर कैसे ये  कह दूँ  कि

मेरा इश्क़ बेवजह सा है…

I get a feeling of solace

even by thinking of you,

Then how can I say that

my love is meaningless…

❃ ❃ ❃ ❃ ❃ ❃ ❃ ❃

कई बार कुछ झूठ

इतने बड़े हो जाते हैं…

कि वो हकीकत को

छोटा  कर  देते  हैं… !!

Sometimes some

lies become so big…

That they even

dwarf  the  truth..!!

❃ ❃ ❃ ❃ ❃ ❃ ❃ ❃

© Captain Pravin Raghuvanshi, NM

Captain Pravin Raghuvanshi, NM

☆ Anonymous Litterateur of Social Media # 66 (सोशल मीडिया के गुमनाम साहित्यकार # 66) ☆

Captain Pravin Raghuvanshi —an ex Naval Officer, possesses a multifaceted personality. He served as a Senior Advisor in prestigious Supercomputer organisation C-DAC, Pune. He was involved in various Artificial Intelligence and High-Performance Computing projects of national and international repute. He has got a long experience in the field of ‘Natural Language Processing’, especially, in the domain of Machine Translation. He has taken the mantle of translating the timeless beauties of Indian literature upon himself so that it reaches across the globe. He has also undertaken translation work for Shri Narendra Modi, the Hon’ble Prime Minister of India, which was highly appreciated by him. He is also a member of ‘Bombay Film Writer Association’.

Captain Raghuvanshi is also a littérateur par excellence. He is a prolific writer, poet and ‘Shayar’ himself and participates in literature fests and ‘Mushayaras’. He keeps participating in various language & literature fests, symposiums and workshops etc. Recently, he played an active role in the ‘International Hindi Conference’ at New Delhi.  He presided over the “Session Focused on Language and Translation” and also presented a research paper.  The conference was organized by Delhi University in collaboration with New York University and Columbia University.

हिंदी साहित्य – आलेख ☆ अंतर्राष्ट्रीय हिंदी सम्मेलन ☆ कैप्टन प्रवीण रघुवंशी, एन एम्

In his naval career, he was qualified to command all types of warships. He is also an aviator and a Sea Diver; and recipient of various awards including ‘Nao Sena Medal’ by the President of India, Prime Minister Award and C-in-C Commendation.

Captain Pravin Raghuvanshi is also an IIM Ahmedabad alumnus.

His latest quest involves social media, which is filled with rich anonymous literature of nameless writers, shared on different platforms, like,  WhatsApp / Facebook / Twitter / Your quotes / Instagram etc. in Hindi and Urdu, he has taken the mantle of translating them as a mission for the enjoyment of the global readers. Enjoy some of the Urdu poetry couplets as translated by him.

हम ई-अभिव्यक्ति के प्रबुद्ध पाठकों के लिए आदरणीय कैप्टेन प्रवीण रघुवंशी जी के “कविता पाठ” का लिंक साझा कर रहे हैं। कृपया आत्मसात करें।

फेसबुक पेज लिंक  >>  कैप्टेन प्रवीण रघुवंशी जी का “कविता पाठ” 

☆ English translation of Urdu poetry couplets of  Anonymous litterateur of Social Media# 66☆

उन दरख़्तों से भी

नाता जोड़िए

जिन दरख़्तों का

कोई साया नहीं…

Connect with

those trees too

The trees that

have no shadow…!

❃ ❃ ❃ ❃ ❃ ❃ ❃ ❃

रात  भर,  रात  को,

एक रात जगाया जाए,

रात को मालूम तो हो,

कि हम पे गुजरती क्या है…

One night, keep the night

awake all night, at night

Just let the night know

what  we  go  through…!

❃ ❃ ❃ ❃ ❃ ❃ ❃ ❃

वो ज़ुबाँ से अल्फाजों

को ढूँढ़ते  रह गए…

और हम आँखों से

पूरी गज़ल कह गए…

She kept searching for the

words from my mouth…

and here I recited the

entire ghazal with the eyes!

❃ ❃ ❃ ❃ ❃ ❃ ❃ ❃

तभी तक पूछे जाओगे

जब तक काम आओगे…

बस चिरागों के जलते ही

तीलियां बुझा दी जाती हैं…

People will appreciate you

only till you’re useful to them

Matchsticks are extinguished

as soon as the lamps are lit….!

❃ ❃ ❃ ❃ ❃ ❃ ❃ ❃

© Captain Pravin Raghuvanshi, NM

☆ Omnipresent….

Covering the time

with my shawl,

I keep playing

hide-and-seek…

I only hide myself,

I only find myself,

I stealthily peep

out of my shawl,

Get astonished

not to find it there,

I look again:

Only to find Time

descending down

in every eye..,

What difference does

it make, whether

eyes’re open or closed,

Time is omnipresent now

ubiquitously present,

here, there & everywhere!

© Captain Pravin Raghuvanshi, NM

Captain Pravin Raghuvanshi, NM

☆ Anonymous Litterateur of Social Media # 65 (सोशल मीडिया के गुमनाम साहित्यकार # 65) ☆

Captain Pravin Raghuvanshi —an ex Naval Officer, possesses a multifaceted personality. He served as a Senior Advisor in prestigious Supercomputer organisation C-DAC, Pune. He was involved in various Artificial Intelligence and High-Performance Computing projects of national and international repute. He has got a long experience in the field of ‘Natural Language Processing’, especially, in the domain of Machine Translation. He has taken the mantle of translating the timeless beauties of Indian literature upon himself so that it reaches across the globe. He has also undertaken translation work for Shri Narendra Modi, the Hon’ble Prime Minister of India, which was highly appreciated by him. He is also a member of ‘Bombay Film Writer Association’.

Captain Raghuvanshi is also a littérateur par excellence. He is a prolific writer, poet and ‘Shayar’ himself and participates in literature fests and ‘Mushayaras’. He keeps participating in various language & literature fests, symposiums and workshops etc. Recently, he played an active role in the ‘International Hindi Conference’ at New Delhi.  He presided over the “Session Focused on Language and Translation” and also presented a research paper.  The conference was organized by Delhi University in collaboration with New York University and Columbia University.

हिंदी साहित्य – आलेख ☆ अंतर्राष्ट्रीय हिंदी सम्मेलन ☆ कैप्टन प्रवीण रघुवंशी, एन एम्

In his naval career, he was qualified to command all types of warships. He is also an aviator and a Sea Diver; and recipient of various awards including ‘Nao Sena Medal’ by the President of India, Prime Minister Award and C-in-C Commendation.

Captain Pravin Raghuvanshi is also an IIM Ahmedabad alumnus.

His latest quest involves social media, which is filled with rich anonymous literature of nameless writers, shared on different platforms, like,  WhatsApp / Facebook / Twitter / Your quotes / Instagram etc. in Hindi and Urdu, he has taken the mantle of translating them as a mission for the enjoyment of the global readers. Enjoy some of the Urdu poetry couplets as translated by him.

हम ई-अभिव्यक्ति के प्रबुद्ध पाठकों के लिए आदरणीय कैप्टेन प्रवीण रघुवंशी जी के “कविता पाठ” का लिंक साझा कर रहे हैं। कृपया आत्मसात करें।

फेसबुक पेज लिंक  >>  कैप्टेन प्रवीण रघुवंशी जी का “कविता पाठ” 

☆ English translation of Urdu poetry couplets of  Anonymous litterateur of Social Media# 65 ☆

❃ ❃ ❃ ❃ ❃ ❃ ❃ ❃

ख्वाहिश नहीं है अपनी कि

हजारों दिलों पर राज हो,

बस जो रहते हैं हमारे दिल में

वो हमसे कभी नाराज न हों

Never nurtured any desire to

rule over thousands of hearts

It’s just that the one residing in

my heart should never get upset …..

❃ ❃ ❃ ❃ ❃ ❃ ❃ ❃

जरा  वक़्त  का  ये

सितम तो देखिए,

खुद गुज़र जाता है

हमें वहीं छोड़ कर…

Just look at the

atrocity of the time,

it itself moves away

leaving us there only…

❃ ❃ ❃ ❃ ❃ ❃ ❃ ❃

ज़ख्म दे कर ना पूछ

तू मेरे दर्द की शिद्दत,

दर्द  तो  फिर  दर्द है

कम क्या ज्यादा क्या…

Having hurt me painfully,

Don’t ask the limit of pain

After all, a pain is a pain,

What more or what less…!

  ❃ ❃ ❃ ❃ ❃ ❃ ❃ ❃

© Captain Pravin Raghuvanshi, NM

श्रीमती उज्ज्वला केळकर

जीवनरंग 

☆ शारदारमण यांची सेटी ☆ श्रीमती उज्ज्वला केळकर☆

मित्र हो, शारदारमणांची सेटी बघितलीत आपण ? थोडी-थोडकी नाही, चांगली पन्नास हजारांची सेटी आहे. एकदा तरी बघून याच आपण!

शारदारमण म्हणजे आपले ते हो, गेल्या वर्षी सर्वाधिक शब्द (४०,४०, ०००) वर्षात लिहिले, म्हणून गिनीज बुकमध्ये ज्यांचं नाव नोंदवलं गेलं. होतं ते. त्यानंतर गप्पा-टप्पा करताना त्यांची मित्रमंडळी म्हणाली, ‘तुमचा कविता संग्रह छापलेला नाही आहे, हे काही बरोबर नाही. जर तो छापला गेला असता, तर जास्तीत जास्त कविता लिहिणारा कवी म्हणून तुमचं नाव गिनीज बुकात छापलं गेलं असतं.’ त्याच बैठकीत शारंचा कविता संग्रह छापण्याची गोष्ट नक्की केली गेली. कविता संग्रह छापायचा आणि त्याचा प्रकाशन समारंभही धुमधडाक्यात करायचा, हे मित्रांनी नक्की केलं. सर्व मित्रांनी आपणहून ती जबाबदारी पत्करली.

शारंच्या १५० कवितांच्या १५-१६ झेरॉक्स प्रती काढल्या गेल्या. वेगवेगळ्या प्रकाशनांकडे पाठवण्यासाठी. त्या मौज, मेहता, राजहंस इ. प्रकाशकांकडे पाठवल्या गेल्या. हे मराठीतले दर्जेदार प्रकाशक मानले जातात ना!

त्यांचे सगळे दोस्त त्यांच्या कवितांच्या झेरॉक्सचा एक एक सेट घेऊन आपल्या परिचयाच्या प्रकाशनाला दाखवायला घेऊन गेले आणि शारं, पुढच्या संग्रहासाठी कविता लिहायला बसले. झेरॉक्सचा आणि दोस्तांच्या जाण्या-येण्याचा खर्च शारंनी करणं भागच होतं.

दुसर्‍या दिवसापासून शारं. रोज प्रकाशकाकडून येणार्‍या स्वीकृतीपत्राची वाट बघू लागले.त्यांनी ३६५ x २४ =८७६० इतके तास उत्तराची प्रतीक्षा केली परंतु ‘साभार परत’ शिवाय पोस्टातून काहीच येत नव्हतं. त्यांनी यापल्या दोस्तांना कविता संग्रहाचं काय झालं, म्हणून विचारलं. त्यांनी पुन्हा प्रकाशकांकडे जायचं ठरवलं. यावेळी त्यांनी शारं.कडून भाड्याची अर्धी रककांच घेतले होती. सगळी जण प्रेस कॉपी जशीच्या तशी घेऊन परतले. सगळे प्रकाशक म्हणाले, आम्ही कविता सग्रह फुकट छापत नाही. सुप्रसिद्ध कवींचाही… अगदी साहित्य अ‍ॅकॅडमीचे अवॉर्ड मिळालेल्यांचाही फुकट छापत नाही.‘

आता पैसे घालूनच काढायचा तर आपण आपल्या इथेच काढू ना!’ त्या दिवशी जोरजोरात चर्चा झाली आणि नक्की झालं, की आपण आपल्या इथेच संग्रह काढायचा. हजार प्रतींसाठी जास्तीत जास्त बारा- चौदा हजार खर्च येईल. प्रत्येक प्रतीची किंमत २५ रु. ठेवावी. प्रत्येक जण २५ प्रती विकेल. खर्च तर निघून जाईलच, काही फायदाही होईल. सगळ्यांनी सर्व प्रकारच्या सहकार्याचं आश्वासन शारं.ना दिलं कोणी मुद्रकाचा शोध घेईल, कुणी चित्रकाराचा. मुखपृष्ठाबरोबरच आतल्या प्रत्येक कवितेवर रेखाचित्र टाकायचे ठरले. त्यामुळे पुस्तक आकर्षक होईल आणि सहजपणे विकला जाईल. कोणी प्रेस कॉपी तपासण्याचे आश्वासन दिले।

शारं.नी पी.एफ. मधून नॉन रिफंडेबल कर्ज घेतले. नंदू मोरेने नवा नवा धंदा सुरू केला होता. त्याच्याकडे पुस्तके छाण्यास दिली. चर्चा अशी झाली, नवखा आहे. पैसे कमी घेईल. सावलतीने पैसे दिले तरी चालतील. पण नंदू धंद्यात बच्चा नव्हे, त्यांचा बाप निघाला. त्याने  कधी कागदांसाठी, कधी प्लेटससाठी, कधी स्कॅनिंगसाठी अ‍ॅडव्हान्स म्हणून जवळ जवळ सार्‍या पुस्तकांचे पैसे आधीच उचलले. 

सहा महिन्यांनंतर पुस्तक निघालं प्रकाशन समारंभ संपन्न झाला. हा समारंभ बाकी काही नाही तरी दहा-बारा हजार खाऊन गेला. प्रकाशन समारंभानंतर कवि संमेलंन झाले. त्यासाठी आस-पासचे शंभर कवी उपस्थित  होते. उपस्थित कवींना शारं.चे कविता संग्रह भेट दिले गेले. विविध मासिकांना आणि नियतकालिकांना अभिप्रायासाठी पुस्तके पाठवली गेली. २०-२५ पुस्तके परिचितांना नातेवाईकांना भेट दिली गेली. ८००-९०० पुस्तके शारं.च्या बाहेरच्या खोलीत, कोपर्‍यापासून खोलीची अर्धी जागा अडवून राहिली, शारं.चे आत्तापर्यंत पुस्तकासाठी   ५०,००० रुपये खर्च झाले होते. आम्ही तुमची २५ पुस्तके तरी विकूच विकू, असं म्हणणारे त्यांचे दोस्त आता तोंडही दाखवत नव्हते. वितरकांशी संपर्क केल्यावर त्यांनी ८५ते ९५ टक्के कमिशननी  पुस्तके मागितली. कुणी तरी तर दीड रुपया किलो या रद्दीच्या भावात पुस्तके मागितली.

 दिवस सरत होते. शारं.च्या दहा बाय दहाच्या खोलीत पुस्तकांचा डोंगर उभा होता. शारं.  रोज ऑफिसमधून आले की तिकडे पाहून सुस्कारे टाकत.

काही दिवसांनंतर शारं.चं लक्ष त्या डोंगरावरून उडालं. मग त्यांच्या रमणीने मुलांच्या मदतीने तो डोंगर उतरवला. एकावर एक पुस्तक ठेवून, तीन लोक आरामात बसू शकतील, इतकी लांबी, रुंदी आणि ऊंची धरून पुस्तकांच्या ओळी बनवल्या.त्यावर प्लायवूडची पट्टी ठोकली. त्यावर फुलाफुलांचं डिझाईन असलेलं रेक्झीन ठोकलं.

आता कोणी  शारं.च्या घरी गेलं, तर गंज चढलेल्या पत्र्याच्या खुर्चीवर बसायची पाळी त्यांच्यावर येत नाही. ते आरामात ५०,००० च्या सेटीवर बसू शकतात.

कुणी विचारतं, ‘काय नवी सेटी घेतलीत?’

‘हो ना!’ शारं.ची रमणी उत्तर देते.

‘पुस्तकांची चांगली कमाई झालेली दिसतीय!’

हो ना! ती उद्गारते. आपण बसलेली सेटी, ५०,००० ची आहे.

तेव्हा, मित्रांनो आणि मैत्रिणींनो, आपण एकदा तरी शारदारमणांच्या सेटीवर बसून याच!     .

© श्रीमती उज्ज्वला केळकर

संपर्क – 176/2 ‘गायत्री’, प्लॉट नं 12, वसंत साखर कामगार भवन जवळ, सांगली 416416 मो.-  9403310170

≈संपादक–श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – श्रीमती उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे ≈