Tag: #मराठी-आलेख

सौ. उज्ज्वला केळकर

 इंद्रधनुष्य 

☆ ‘पुणे… खूप खूप पूर्वीचे…’ लेखक : श्री दिगंबर देशपांडे – संग्राहक : अज्ञात ☆ प्रस्तुती– सौ. उज्ज्वला केळकर ☆

पेशवाईच्या काळात पुणे हे ओढे, नाले, गर्द झाडी, अरूंद रस्ते, गल्ली-बोळ, बखळी, असंख्य मोठ्या बागा, मोकळी सपाट मैदाने यांनी वेढलेले होते. सदाशिव पेठ हे एक खेडे होते. त्याचे नाव “मौजे नायगांव” असे होते. हा भाग “कारकोळपुरा” म्हणुन ओळखला जात असे. अनाथ विद्यार्थी गृह, नृसिंह मंदिर, खुन्या मुरलीधर हा परिसर कारकोळपुऱ्यात येतो. चिमाजीअप्पांचे पुत्र “सदाशिवरावभाऊ” यांच्या स्मरणार्थ माधवराव पेशव्यांनी या पेठेचे नाव सदाशिव पेठ असे ठेवले.

त्या वेळी पुण्यात मोठमोठे वाडे होते. बहुतेक वाड्यांतुन एखादे झाड, विहीर / आड असे. तांबड्या जोगेश्वरीचे मंदिर हे पुण्याच्या वेशीवर होते. तांबडी जोगेश्वरी, हुजुरपागा, तुळशीबाग, बेलबाग या समोरून एक ओढा वाहत होता. पुण्यात हिराबाग, सारसबाग, मोतीबाग, माणिकबाग, रमणबाग, कात्रज बाग, नातुबाग, विश्रामबाग, बेलबाग, तुळशीबाग या सारख्या मोठ्या आणि विस्तीर्ण बागांचे “साम्राज्य” होते. फुले मंडईजवळ खाजगीवाल्यांची चकले बाग होती. बहुतेक ठिकाणी पेरू आणि बोरांची झाडे होती. भवानी पेठेत बोरांच्या झाडांची दाटी असल्याने या भागाला बोरवन असे म्हणत. पूर्वी पुण्याच्या मध्यवर्ती भागात वड, पिंपळ, चिंच ही झाडे विपुल प्रमाणात होती.

सध्या पर्वतीच्या पायथ्याशी जो कॅनॉल वाहतो आहे, त्याच्या दोन्ही तीरांवर गर्द झाडी होती. तसेच द्राक्षांचे मळेही सगळीकडे होते. आंबा, केळी ही झाडे वाड्यातून असत.

तुळशीबागेत रामाच्या दर्शनासाठी जाण्यासाठी हिरवळीतुन पायवाट काढली होती. प्रभात रस्ता, डेक्कन जिमखाना या भागांत तर इमारती नव्हत्या. तेथे गवताच्या उंच गंजी होत्या. गायी म्हशींचे गोठे जागोजागी होते. सुरुवातीला शनिवारवाड्यासमोरील पटांगणात भाज्यांचा बाजार भरत असे. नंतरच्या काळात तेथे प्रवासी मोटार तळ झाला. चतु:श्रुंगीच्या मंदिर परिसरात घनदाट झाडी होती. विश्रामबागेच्या जागी हरिपंत फडक्यांची बाग, शनिपारापलीकडे नारोपंत चक्रदेवांची बाग, शिवाजी मंदिराच्या जागी सावकार गद्रे यांची बाग, पुणे विद्यार्थी गृहाच्या जागी सरदार रास्त्यांची बाग, त्याच्या अलीकडे नगरकरांची बाग अशी बागांची रेलचेल होती.

साधारण इ. स. १७००च्या आसपास पुण्याच्या आजुबाजूला मलकापुर, मुर्तजाबाद, शहापुर, शास्तापुर अशा छोट्या पेठा वसलेल्या होत्या. पुढे बाजीराव पेशव्यांनी मुर्तजाबादचे नाव बदलुन “शनिवार पेठ” असे ठेवले. शनिवार पेठेतल्या वीराच्या मारुतीच्या पुढे रस्ता नव्हता. इ. स. १७५३ मध्ये तळ्यातल्या गणपतीचे तळे नानासाहेब पेशव्यांनी मुद्दाम खणुन घेतले. या तळ्यातील पाण्यामुळे आजुबाजूच्या विहिरींना पाणी आले.

(सध्याच्या) टिळक स्मारक मंदिराच्या जागी पूर्वी पेशव्यांचा बंगला होता. त्याच्या आजुबाजुस मोठी बाग होती. या बागेला पाणी घालण्यासाठी विहीर खणली ती “खजिना विहीर” होय. नानासाहेब पेशव्यांनी १७५० साली हिराबाग बांधली. (येथे नाना साहेबांनी “मस्तानीला” नजर कैदेत ठेवले होते).

माती गणपतीच्या जागी सुद्धा घनदाट जंगल होते. मुठा नदीच्या किनारी असल्यामुळे तेथे मातीचे खूप ढिगारे होते. तेथे गुराखी, आपल्या गुरांना चारण्यासाठी आणत. हुजूरपागेच्या जागी घोड्यांची पागा / तबेले होते. नेहरू स्टेडियमच्या जागी तलाव होता. तो बुजवून तेथे स्टेडियम उभारले. (हल्लीच्या) लॉ कॉलेज रोडवरील फिल्म इन्स्टिट्यूटच्या जागी व्ही. शांतारामांचा “प्रभात स्टुडिओ” होता.

(“जुने पुणे आणि जुने वक्ते” या दिगंबर देशपांडे लिखित पुस्तकातुन साभार.)

लेखक : श्री दिगंबर देशपांडे

संग्राहक : अज्ञात 

प्रस्तती : सौ. उज्ज्वला केळकर 

संपर्क – निलगिरी, सी-५ , बिल्डिंग नं २९, ०-३  सेक्टर – ५, सी. बी. डी. –  नवी मुंबई , पिन – ४००६१४ महाराष्ट्र

मो.  836 925 2454, email-id – [email protected] 

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ. उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

 वाचताना वेचलेले 

☆ घराला स्पर्श कळतात ?… – लेखक : अज्ञात ☆ प्रस्तुती – सौ. सुचिता पंडित ☆

☆

राहत्या घराला चार-आठ दिवसांसाठी कुलूप लावून जाताना जरा जिवावरच येतं. एक हुरहूर वाटते बंद दाराकडे बघून निरोप देताना. मग मनातल्या मनात आपणच घराला सांगतो, “येतो परत आठ दिवसांत. तोवर सांभाळ रे बाबा.. “

तेव्हा घरही उदासल्यासारखं भासतं.

मग कधी कधी आठ दिवसांचे आणखी चारेक दिवस जास्तीचे घेऊन आपण जेव्हा परततो आणि आपल्या घराच्या दरवाजासमोर उभे राहतो, त्या वेळचे समाधान काही वेगळेच असते. प्रवासाचा अर्धा शीण नाहीसा होतो.

पण बहुधा वाट पाहून घर जरा रुसलेलं असतं. दार उघडल्यानंतर घराचं हिरमुसलेपण जागोजागी जाणवतं. मलूलतेची छाया पसरलेली असते. घर आळसावलेलं, रुक्ष, निर्जीव भासतं.

जाताना बदललेले कपडे, गडबडीत न विसळलेल्या कपबश्या, वह्यापुस्तकं, खेळण्यांचा पसारा….. आरशावर एक धुळीचा बारीक थर चढलेला असतो. रोजचीच फरशी डोळ्यांना अन् पायांना वेगळीच लागते,

फ्रीज उघडल्यावर उरल्या सुरल्या भाज्या, कढीपत्ता, कोथिंबीर, टोमॅटोचा येणारा दर्प. सिंक वॉश-बेसिन बाथरूम सुकून गेलेले असतात. वाट पाहून घराच्या छताचा जीव त्याला टांगलेल्या फॅनसारखाच टांगणीला लागलेला असतो. भरीस भर म्हणून प्रवासातून आणलेल्या बॅगा व सामान हॉलमध्येच अंग पसरून बसलेलं असतं.

आता सांगा बरं, घर कसं रुसणार नाही!

रुसलेल्या, रागावलेल्या घराला मग “ती” आवरायला घेते, मलूल झालेल्या तुळस, मोगरी, गुलाबाच्या रोपट्यांना न्हाऊ घातलं जातं, इतके दिवस अंधार पांघरून बसलेल्या खिडक्यांचे पडदे सर्रकन दूर होतात आणि श्वास कोंडलेल्या घराला ताज्या हवेच्या झुळुकीने हायसं वाटते.

दोन तीन तासांत सारं काही जाग्यावर पोहचतं. ती भरभर तिच्या लाडक्या घराला पुन्हा “देखणं” करते. गोंजारते.. त्याला त्याचं “घरपण” पुन्हा बहाल करते. घराच्या डोक्यावरून मायेचा हात फिरवते..

त्या ओळखीच्या स्पर्शाने मग मरगळलेलं घरही विरघळतं अन् सुखावून खुदकन हसू लागतं.

घराला स्पर्श कळतात? हो. कळतात! त्याला आपली माणसेही कळतात. आपली सुखदुःखंही त्याला ठाऊक असतात. आठवून पहा. काही आनंदाश्रू, काही हुंदके, दुःखाचे कढ कधीकधी फक्त घरच्या भिंतींनाच माहिती असतात.

तर अशा आवरलेल्या घराला मग हातात चहाचा कप घेऊन थोडी दमलेली ती समाधानाने न्याहाळत दोन घटका बसते, तेव्हा लाडात आलेल तिचं घर तिच्याकडे पाहत हसतं. तिलाही मनात वाटतं, “कोणाची दृष्ट न लागो”… !

शेवटी “बाईच” घराची “आई” असते.. !

लेखक : अज्ञात

प्रस्तुती :सौ. सुचिता पंडित

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ. उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

सुश्री शीला पतकी 

 मनमंजुषेतून 

☆ देह बोलतो… ☆ सुश्री शीला पतकी ☆

तुम्हीच तोंड दाबून बसल्यावर बोलणार कोण?.. तुम्ही बोलल्याशिवाय होत नाही म्हणजे बोलणे.. वाचा.. यावर आपल्या भावना व्यक्त होणे अवलंबून आहे या गोष्टीचा विचार केला तेव्हा लक्षात आले फक्त वाचा, वाणी, जीभ हीच बोलण्याची साधने नव्हेत आपले संपूर्ण शरीर खरंतर बोलत असते त्याचीच काही उदाहरणे पाहू….

पाहिलंत का तिच्या कपाळावर आठी चढली लगेच म्हणजे… ना पसंती कपाळावर दाखवता येते. तिने नाक कसे मुरडले पहा… ना पसंती दाखवली !नाक जरा वर ओढून घेतले काय चालले ते पसंत नाही मला! ओठ विलग होऊन किंचित हास्य आले.. आवडले किंवा संमती! हसून हसून बेजार झालो.. आनंद !गाल फुगले.. रुसवा !मान उभी हलली.. होकार !मान या कानापासून त्या कानापर्यंत आडवी हलली.. नकार ! मान किंचित झुकवली, आदर !छाती पुढे काढून चालणे.. रुबाब !ऊर बडवून घेणे.. दुःख !पाठीवर थाप.. प्रोत्साहन! मुठी एकत्र करणे आणि हात उंचावणे.. निश्चय !हात हलवणे निरोप देणे! दोन्ही हात वर घेऊन चालत येणे.. शरणागती! दोन्ही हाताने टाळ्या वाजवणे.. आनंद व्यक्त करणे !अंगठा दाखवणे.. चिडवणे किंवा ध्येय साध्य झाले असे सांगणे! करंगळी दाखवणे…. *मी सांगायला नको) एकमेकांच्या हातावर हात देऊन टाळी देणे.. सहमती दर्शक आनंद !हाताने दंड थोपटून दाखवणे, ताकद किंवा बळ !गुडघ्यावर रांगत येणे… शरणागती !एकच पाय विनाकारण हलवणे.. अस्वस्थता! लाथ मारणे.. रागाचा परिपाक खूप रागावणे !लाथा बुक्क्यांनी मारणे प्रचंड राग!! कमरेत वाकणे… मान देणे !साष्टांग दंडवत.. सन्मानदर्शक भक्तीपूर्वक नमस्कार !आणि सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे डोळे… डोळे बारीक करून पाहणे म्हणजे काय चालले याचा अंदाज घेणे!.. डोळे तिरके करणे.. साशंक !डोळे ओले होणे आनंद किंवा भावूक होणे ! डोळे लाल होणे.. संताप !डोळ्यातून घळाघळा अश्रू येणे.. दुःख !डोळे मिटून घेणे.. शांतता !डोळे वटारणे.. धाक, भीती दाखवणे !डोळ्यात कोणताच भावना न दाखवणे.. निर्वीकारिता! भुवया उंचावणे.. प्रश्नचिन्ह???! गाल लाल होणे.. लाजणे !नजर खाली अंगठ्याने जमीन उकरणे आणि बोटाला पदर गुंडाळणे.. लाजेने भिजून जाणे! चेहरा वेडा वाकडा हातवारे डोळे मोठे.. भांडण!( नळावर याचा अनुभव येतो) मान वर न करणे.. विनय व आज्ञाधारकता !थरथर कापणे.. संताप किंवा भीती! जीभ बाहेर काढून दाखवणे.. वेडावणे! मांडीवर एका हाताने थापटणे.. ये तुला बघतोच म्हणणे !दात विचकून दाखवणे… चिडवणे! दोन्ही हाताने समोरच्याला कवेत घेणे.. प्रेम व्यक्त करणे !पाठ फिरवणे.. ती गोष्ट आवडली नाही हे सांगून तिच्यापासून दूर जाणे.. ! या आणि अशा अनेक घटकांच्या हालचाली मधून आपले संपूर्ण शरीर बोलत असते खर तर आपला देह आपले मन आपले हृदय सारेच बोलत असते पण ती भाषा समोरच्या व्यक्तीशी आपण जितके तादात्म्य पावतो तेवढी त्यालाच कळते एकूण हा भाषेचा थोडासा अभ्यास आपल्यासमोर ठेवला आहे देह बोलतो या सदराखाली आपण विचार करा अजून कदाचित काही गोष्टी सापडतील लेख आणि कल्पना आवडली असेल तर लिहा काहीतरी

© सुश्री शीला पतकी

माजी मुख्याध्यापिका सेवासदन प्रशाला सोलापूर 

मो 8805850279

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ. उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

 वाचताना वेचलेले 

☆ स्वतः शिट्टी वाजवून खेळ थांबवू नका –  लेखक : अज्ञात ☆ प्रस्तुती – सौ. दीप्ती गौतम ☆

☆

एकदा मी शाळेच्या खेळाच्या मैदानावर एक स्थानिक फुटबॉल सामना बघितला होता.

तिथे बसल्यावर मी एका मुलाला विचारले की स्कोर काय आहे?

त्याने हसून उत्तर दिले, “ते आमच्यापेक्षा ३-० ने आघाडीवर आहेत. ”

मी म्हणालो, “खरंच.. ! म्हणजे मला म्हणायचे आहे तुम्ही निराश वाटत नाही. “

“निराश!!” त्या मुलाने आश्चर्याने माझ्याकडे बघितलं.

“मी निराश का होईन.. ! अजून पंचांनी खेळ समाप्तीची शेवटची शिट्टी वाजवलेली नाही.

माझा संघावर आणि संघ व्यवस्थापकांवर पूर्ण विश्वास आहे, आम्ही नक्कीच जिंकू. “

खरोखरीच तसेच झाले, खेळ त्या मुलाच्या संघाने ५-४ च्या आघाडीने जिंकला.

त्याने एका स्मित हास्यासह सावकाश माझ्याकडे बघून हात हलवला आणि तो निघून गेला.

मी आश्चर्याने, आ वासून बघतच राहिलो,

असा आत्मविश्वास…

इतका ठाम विश्वास.. !

त्या रात्री मी घरी परत आल्यावरही, त्याचा प्रश्न माझ्या मनात घुमत होता;

“मी निराश का होईन? अजून पंचांनी खेळ समाप्तीची शेवटची शिट्टी वाजवलेली नाही. “

आयुष्य हे सुद्धा एका खेळासारखे आहे, शेवटपर्यंत धैर्याने सामोरे जा…

जीवन अजून संपलेलं नसतांना निराश का व्हायचं?

शेवटची शिट्टी वाजत नाही, तोपर्यंत आशा का सोडायची?

खरी गोष्ट अशी की बरेच लोक खेळ समाप्तीची शेवटची शिट्टी स्वतःच वाजवतात.

जोपर्यंत आयुष्य आहे तोपर्यंत काहीही अशक्य नाही, आणि तुमच्यासाठी कधीही फार उशीर झालेला नसतो.

अर्धवेळ म्हणजे पूर्णवेळ नसते.

स्वतःच शिट्टी वाजवून खेळ समाप्त करू नका. धीर सोडू नका. आपल्या प्रयत्नांवर विश्वास ठेवा. Do your Best. You can.

☆

लेखक : अज्ञात

प्रस्तुती : सौ. दीप्ती गौतम

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ. उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

श्री जगदीश काबरे

 प्रतिमेच्या पलिकडले 

☆ “संघर्ष – –” ☆ श्री जगदीश काबरे ☆

हा फोटो एका टोमॅटोच्या झाडाचा आहे. कदाचित एखाद्या प्रवासी यात्रेकरूने टोमॅटोचे बी धावत्या रेल्वेतून फेकली असेल. हे झाड मातीशिवाय, काळ्या पाषाणात रुजले आणि वाढले. लहान असताना शताब्दी किंवा राजधानी एक्सप्रेससारख्या जलद गाड्या याच्या अगदी जवळून जात असतील, कर्कश आवाज याला हादरवत असतील. अस्तित्व संपण्याची भिती होती, पण झाडाने संघर्ष करत स्वतःला जिवंत ठेवले.

ना पाणी, ना खत, ना माती, ना संगोपन… असल्या प्रतिकूल परिस्थितीतही या झाडाने फळ धरले. त्याचा उद्देश एकच होता, वंश सातत्य टिकवणे. या संघर्षात झाडाने तो उद्देश पूर्ण केला.

समाजात बऱ्याच जणांना वाटते की, आपण अपयशी ठरलो, आपले जीवन निरर्थक झाले. परंतु त्यांनी या टोमॅटोच्या झाडापासून शिकायला हवे. परिस्थिती कितीही कठीण असो, संघर्ष करत राहणे आणि ध्येय गाठणे हेच जीवनाचे खरे यश आहे.

म्हणून साथींनो, परिस्थिती प्रतिकूल असली तरी निराश होऊ नका, संघर्ष करा. कारण यश तुमचे उद्दिष्ट पूर्ण करण्यासाठी तुमची वाट पाहत आहे. जिद्द, चिकाटी आणि विश्वास, हाच असतो माणसाचा यशाकडे जाण्याचा प्रवास. 

© श्री जगदीश काबरे

मो ९९२०१९७६८०

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ. उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

सौ राधिका -माजगावकर- पंडित

 मनमंजुषेतून 

☆ ‘माझी शिदोरी…’ भाग-१६ ☆ सौ राधिका -माजगावकर- पंडित ☆

लग्न पहावं करून-

जोगेश्वरी परिसर म्हणजे अगदी मोक्याची जागा. आत्ताचा गजबजलेला लक्ष्मी रोड तेव्हां अस्तित्वातच नव्हता. तो रस्ता नागमोडी आणि कच्चा होता. काही अंतराने फक्त चार-पाच देवळे होती. गणपतीची मिरवणूक, लग्नाची वरात, भिक्षावळ, पालखी श्रीजोगेश्वरी रस्त्यावरून पुढे जायची ही वर्दळीची जागा म्हणून जोगेश्वरी जवळच श्री. शंकर राव कुलकर्णी ह्यांनी गाळा विकत घेतला होता. त्यामुळे छकडा किंवा बैलगाडीतून सायकली दुरुस्त करायला आणायला त्यांना सोईचं पडायच. मंदिरात ओटा आणि दगडी फरशी होती. शुभ कार्य निघाले की जोगेश्वरी परिसरात शिरल्यावर लग्न कार्यवाहक, सगळीच काम करून समाधानाचा निश्वास सोडून अगदी निर्धास्तपणे तिथून बाहेर पडायचे. कारण सगळ्या वस्तू जोगेश्वरी परिसरांतच मिळायच्या. ‘घर पहाव बांधून आणि लग्न पहावं करून ‘ इतकं शुभ कार्य करणे अवघड होत. वधूपिता प्रथम वळायचा पत्रिकेच्या कारखान्यात. शामसिंग रामसिंग परदेशी उत्तम पत्रिका छापायचे. त्यांची इतकी तत्पर सेवा होती की ‘शाम प्रिंटिंग प्रेस’ मध्ये पन्नास हजार पत्रिका तयार असायच्या, सगळा मसुदा एकदम रेडी. श्रीगणेश प्रसन्न. श्रीजोगेश्वरी प्र. वधू वर, वडील मंडळी, वधू-वर पिता सगळे छापलेले रकाने अगदी तयार असायचे. नंतर फक्त नांव विचारून फायनल करून प्रिंट करायची. की झालं काम. चला! महत्वाचं शुभमुहूर्ताचे पहिलं कार्य असं पार पडून पत्रिकांचे गठ्ठे 2 तासात लग्न घरी वेळेवर व्यवस्थित पोहोचायचे. अशा तऱ्हेने कार्याचा पहिला आणि महत्त्वाचा गड, ‘सर’ केला जायचा. काही हौशी पुणेकर पत्रिकेवर वधूवरांचे फोटो छापून घ्यायचे. आत्ताच्या अवजड, भरभरून, डेकोरेट केलेल्या अल्बम पत्रिका, वाचतानाच वाचणारा वाकतो. पण काही म्हणा हं!त्या वेळच्या ब्लॅक अँड व्हाईट पद्धतीची सर नाही येणार आत्ताच्या लग्न पत्रिकेला. मंडळी कार्याला वाजंत्री, सनई, चौघडा हवाच हो नां? ती चौकडी पण याच परिसरांत भेटायची. दूध भट्टी गॅस बत्तीवाले, दारू गोळे, भुईनळे वाले आमंत्रणाची वाटच बघत बसलेले असायचे. राजीवडेकरांच्या प्रसिद्ध दुकानात धोतर, कोटटोपी जॅकीट, पगडी घेऊन हौशी पुरुष मंडळी बाहेर पडायची, तर शालूकरांच्या दुकानातून शालू घ्यायला बायका अधिर व्हायच्या. मनासारखा शालू मिळाल्यावर नवरीची कळी खुलायची. देण्या घेण्यासाठी हलकी, भारी नऊवारी निवडायला वडीलधाऱ्या बायका खण आळीकडे लगबगीने वळायच्या. वाटेत अचारी अड्डा लागल्यावर अनुभवी वडीलधारी, मजुरी, मेनू, माणसांची संख्या सारं काही भाव कमी जास्त करून, व्यवहार पक्का करून मोकळी व्हायची. चला! जेवणावळीचं मुख्य काम संपलss. ढोल, ताशा, मिरवणूक, वाजंत्री ई. व्यवहार खुंटा बळकट करून पक्का झाला. आता राह्यला अत्यंत आवडीचा, हौसेचा व्यवहार म्हणजे सोननाणं, दागिने खरेदीचा, त्यावेळी रु. 250 /- तोळा सोन्याचा भाव होता. गरीबा घरचे वधू पिते मणी मंगळसूत्र, जोडवी विरोदी, खरेदी करायचे तर हौशी श्रीमंत वधूपिते लाडक्या लेकीसाठी पेशवाई थाटाचे दागिने सोनाराला काढायला लावून, पसंत करायचे, घोंगडे आळीतल्या घोंगड्यांची पण तेव्हां चलती होती. सगळ्या साईजच्या घोंगड्यांनी शरीराला मस्त उब मिळायची. ज्ञानविलास प्रसिद्ध कारखाना पण इथेचं होता. लग्नात नवरा सायकल, घड्याळ्या साठी आणि भारी शूज करता रुसून बसायला नको, म्हणून ओरिएंटल मध्ये लेटेस्ट बुटाची खरेदी व्हायची. नवी कोरी सायकल घ्यायला कुलकर्णी अँड सन्स तिथे सज्ज होतेच, आणि हो अजुनही आहेत बरं का! मिलन, कला विकास फोटो स्टुडिओ पण सेवेला हजर असायचे. सारं काही श्रीजोगेश्वरीच्या सानिध्यातच, मिळाल्यामुळे वरमायपिता वधूमायपिता धन्य धन्य होऊन मानाच्या कसबा गणपतीला पान सुपारी, अक्षत, विडा, शकुनाचे पांच लाडू आणि पत्रिका द्यायला नटून थटून बाहेर पडायचे.  आणि म्हणायचे ‘गणेशा आमचं कार्य निर्विघ्नपणे पार पडू दे रे देवा ‘

– क्रमशः…  

© सौ राधिका -माजगावकर- पंडित

पुणे – 51  

मो. 8451027554

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – श्रीमती उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

सौ. प्रतिभा कुळकर्णी 

 मनमंजुषेतून 

☆ “अशी पाखरे येती…” ☆ सौ. प्रतिभा कुळकर्णी ☆

खरं तर मला म्हणायचं आहे अशी परदेशी पाखरे येती…..

फ्लेमिंगो पक्षी दरवर्षी हिवाळ्यामध्ये सायबेरिया आणि युरोपातील इतर थंड प्रदेशांमधून काही काळासाठी भारतातील अनेक ठिकाणी येतात. कारण या काळामध्ये त्या देशांपेक्षा भारतातील वातावरण जास्त उबदार असते.

अशीच असंख्य पाखरे दरवर्षी भारतातील आपल्या उबदार कुटुंबात काही काळासाठी येऊन विसावतात. आपल्या कुटुंबातील ही पाखरं आपल्या उज्ज्वल भविष्यासाठी दुसऱ्या देशांमध्ये गेलेली असतात. ही पाखरं म्हणजे आपली मुलं आणि मुली.

आज मला हे आठवायचे कारण म्हणजे सकाळी च माझ्या सिंधू ताई चा आलेला फोन. तिला माझी चकल्यांची रेसिपी हवी होती. परवा तिचा लाडका लेक संदीप, सून सारिका आणि नातू सौमिल सह दोन आठवडय़ांसाठी भारतात येणार होता. तसा तो अगदी 

दरवर्षी नाही जमलं तरी २/३ वर्षातून एकदा आपल्या सारिकाआणि सौमिल ला कुटुंबाची ऊब मिळावी म्हणून धडपडत येतोच…..

मग काय… ह्या दिवसात सिंधू ताई कडे “मुलेबाळे येती घरा तोचि दिवाळी दसरा” असेच वातावरण असते.

ही पाखरे इथे Land होण्याच्या आधीच त्यांच्या मिनीटामिनिटाचा कार्यक्रम ठरलेला असतो. पहिले काही तास, फार तर एक दिवस jet lag घालवण्यात जातो. मग त्यांना जास्तीत जास्त सगळ्याच नातेवाईकांना भेटायचं असतं.

शाळा-काॅलेजातील मित्रमंडळींना तर भेटलच पाहिजे याऽऽऽर…. इति संदिप आणि सारिकाही…

मधे च दोघांना ही आठवतात नव्वदी पार केलेल्या कुसुममामी आणि सुशाआज्जी… ह्याना तर भेटलच पाहिजे…. ना जाणो पुढच्या वेळी येऊ तेव्हा……

त्यातच येतात दोन लग्न समारंभ… त्या निमित्ताने सगळे च एकत्र भेटतील…. धम्माल येईल….

अरे पण….

मुंबईत आल्यावर रस्त्यावर उभं राहून गाडीवरचा वडापाव, कांदाभजी खायलाच पाहिजे. आणि भैयाने हाताने कालवलेली तिखट ओली भेळ, झालंच तर मडक्यात हात घालून काढलेली पाणीपुरी व्हायलाच हवी. ताजीताजी गरम जिलेबीने मग तोंडाचा तिखटपणा घालवायचा. हे सारे आधीच ठरलेलं आहे हं…. सौमिलचा हट्ट..

यातलं कांहीही राहिलं तर शेवटच्या दिवशी रात्री २ वाजता विमानात बसताना चुटपुट लागते. “पुढच्या वेळेस नक्की” असं स्वतःचं स्वतःच समाधान करून घ्यायचं……. हे ही ठरल्यासारखेच..

मराठी नाटक हा मराठी माणसाचा weak point. परदेशात मराठी नाटकवाले दौरे करतात. पण इथे येऊन शिवाजी मंदिर अथवा रविंद्र ला नाटक न बघता परत जाणं म्हणजे पंढरीला जाऊन विठोबाचं दर्शन न घेता परत येणं. किंवा शिर्डीला जाऊन साईबांबांचं दर्शन न घेता……

… अरे हो, ह्यावेळी ताईच्या मनात होते सगळ्याना घेऊन शिर्डीला जाऊन यायचे आणि मग तिथून येवला किती लांब राहिलं? सुनेला एक छानशी तिच्या गोर्यापान रंगाला खुलून दिसेलशी

पैठणी घ्यायची. परदेशात असली तरी सारे सणवार अगदी हौसेने करते ती… तेव्हा तीला उपयोगी पडेल ती.

सर्वांनी भारताबाहेरील अनेक देश बघितलेले असतात. पण आपल्या मुलांना ताजमहाल, उदयपूर, जयपूरचे महाल दाखवणं हा अभिमानाचा भाग. किंवा ताडोबा अभयारण्य, जिम काॅर्बेट जमलं तर पर्वणीच. गेला बाजार खंडाळा लोणावळा तर पाहिजेच. हे सगळे संदीप – सायली ने केलेले बेत मनातले मांडे च ठरतात.

काही साध्यासुध्या गोष्टींची खरेदी, जसं बूट, नाईट ड्रेस वगैरे, ही दिवसाचे महत्त्वाचे कार्यक्रम झाल्यावर करण्याची गोष्ट. पण must या यादीतील असते.

मुलांना आवडणा-या पदार्थांची यादी ताई अधूनमधून परत परत बघतच असते. राहिलेले पदार्थ कधी करूया याचं planning ही चालू असतं तीचं. सारिका ला आवडणारा शेपू मिळतंच नाही. संदीप ला आवडणारं माझ्या हातचं वालाचं बिरढं कधी करूया? 

तळलेले बोंबील, चिंबोरीचं कालवण यात सोमवार गुरुवार वगैरे वार आडवे आलेत…. सोम्याच्या आवडीचे अहळीवाचे लाडू आणि भाजाणीची चकली राहिलीच की….. ताई सतत ह्या गहन विचारात…  

आणि एक गोष्ट राहिलीच की. ह्या मुलांना अगदी पूर्ण सक्तीची विश्रांती घ्यायला लावायची. तिकडे अठरा अठरा तास कामात बुडलेली असतात..

पण अजून काही ते साध्य झालेलं नाही…. थोडीशी विश्रांती घेणं…. अर्थात त्यांच्या लेखी ते काही must नसतं. “ते विमानात करू” असं मनानं ठरलवलेलंच असतं त्यांनी… इथल्या प्रत्येक क्षणी आपले आईबाबा आणि बहीण भाऊ यांचा सहवास मिळावा ही सुप्त इच्छा मनात दबलेली/ दडलेली असतेच.

समुला फक्त आजी आजोबा हवे असतात. परदेशी रहात असून ही तो इंग्रजी आणि मराठी दोन्ही भाषा अस्खलित बोलतो इतकच नव्हे तर त्याने रामरक्षा / अथर्वशीर्ष ही फारच सुंदर म्हटलं….. ह्याचे क्रेडिट मात्र संदिप सारिका च्या संस्कारांना च जातं… इति ताई- भावजी 

हळूहळू परतण्याचा दिवस उजाडतो. दमलेली शरीरं. ताटातुटीच्या कल्पनेने दु:खी मनं.

घरची गाडी असली तरी नेहमीची भाड्याची गाडी ठरवली जाते. कितीला निघायचं ही गणितं होतात. “तासभर लवकरच निघा”. ताई भावोजींचा भरून येणारे डोळे पुसत सल्ला….

मग ती वेळ तो क्षण येतो. डोळे ओले होऊ देणं हल्लीच्या संस्कृतीत बसत नाही. पण मनं व्याकुळ असतात….

“६ महिन्यांनी तुम्ही तिकडे या” “नक्की ” असा करार होऊन गाडी हलते.

पाखरं परत आपल्या अभयारण्यात पोचतात.

तिथलं आणि इथलं चाकोरीतलं जीवन पूर्वीसारख सुरू होतं.

“पुढच्या वर्षी येतील नं तेंव्हा…. ” मनातल्या मनात योजना आकार घेऊ लागतात. आणि मनाला उभारी देऊ लागतात.

वर्षानुवर्षे चाललेलं हे चक्र आणखी एक फेरी घ्यायला सुरूवात करतं.

© सौ. प्रतिभा कुळकर्णी

संपर्क – ६, हीरु नाईक बिल्डिंग, धुलेर, म्हापसा, गोवा – ४०३५०७. मोबाईल – ९९२३१४८९०४

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ. उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈