Tag: #मराठी-कथा

सुश्री स्वप्ना मुळे (मायी)

 जीवनरंग 

☆ तृप्ती ☆ सुश्री स्वप्ना मुळे (मायी) ☆

“आजी हे घे पटकन चटका बसतोय मला “ म्हणत चिमणीने आपल्या इवल्याश्या तळहातावर आणलेले गरम दोन भजे झेलत झेलत आजीच्या शॉलमधून आत टाकले आणि आजीने ते शॉल डोक्यावर घेत मुटूमुटू खाऊन घेतले,.. आजीचा मघाचा चेहरा आणि आताच्या चेहऱ्यात एकदम बदल जाणवला आणि हे सगळं बघितलेलं रमाबाई हसून म्हणाल्या, “आजी भाज्यांनी काय औषधांच काम केलं का,.. ?”तिच्या या प्रश्नावर तिला हळू बोल असे दटवत आजी खुसफूस करत म्हणाली, “रमे वीट आला आहे त्या कडूझर औषधांचा आणि त्या मिळमिळीत जेवणाचा,.. जिभेला असं थोडंस चमचमीत किंवा आवडीचं खावे वाटतं ग,.. पण इथे तर काळजीच्या नावाखाली पार तोंड बंद केलं आहे आमचं,.. बोललं तर राग येईल ह्या लोकांना,.. आता 80 वर्षाची मी मला ह्यांच्या संसारात काही जागा नाही,.. एरवी अडगळ होऊन जगते,.. मग खाऊन मेले मी तर बिघडलं कुठे पण ही लोकं औषध देऊन आणि ते आळणी अन्न खाऊ घालून बळजबरी जगवत ठेवत आहेत मला,.. त्यांचा अगदीच जीव नाही असं नाही ग पण वीस वर्षांपूर्वी रक्तातात साखर काय सापडली,.. सगळ्यांनी माझी पुरणपोळी बंद केली,.. अग मी चालून फिरून करत होते की सगळं मेंटेन पण उगाच बाऊ करून सूनबाईंनी माझ्या गोडावर बंधनं घातली,.. आधी वाटलं काळजी आहे त्यांना पण प्रत्येकवेळी नको त्रास होईल ह्या भीतीने घास काढून घेतला,.. हळूहळू मी मान्य करत गेले पण वय वाढायला लागलं आणि माझ्यातल लहान मुल जाग झालं,.. तिकडे भजे, समोसे तळले की इकडे तोंडाला पाणी सुटत ग,.. वासना वाईटच ग पण माणूस जोडलाच आहे ना वासनेशी,.. मग कसं जमवायचं सगळं,.. बर माझ्याच घरात आहे का असं तर नाही माझ्या मैत्रिणी तेच सांगतात,.. परवा त्या जोशीचा फोन आला,.. तिच्या नवऱ्याला आंब्याचं फार वेड,.. आंबा सिझन आला की रसाशिवाय जेवण करत नव्हता,.. पण ह्या चार वर्षात पॅरॅलीसिस ने अंथरुणावर पडला,.. मग सून आणि मुलांनी काही आंबा खाऊ दिला नाही,.. तुम्हाला त्रास होईल म्हणे,.. बिचारा मरताना आंबा हा शब्द उच्चारत गेला ग,.. मी म्हणते दिला असता अर्धी वाटी रस तर काय बिघडलं असत का,.. ?शेवटी हगण मूतं करायला माणूसच लावलाय ना,.. झाले असते दोन जुलाब जास्त,.. दोन हगीज जास्तीचे गेले असते,.. पण तृष्णा तर पूर्ण झाली असती ना,.. मी मात्र आता चिमणीला धरलं आहे हाताशी,.. आणि अति खाऊ नाही हे मलाही कळतंय की पण,.. त्या चावट जिभेला कोणी सांगावं,.. ती म्हातारी झाल्यावर जास्त त्रास देते बहुतेक,.. आणि तिला हे नाक साथ देत ना ग,.. आता मला सांग आयुष्य गेलं त्या स्वयंपाक घरात,.. तिखट, मसाले, अश्या अनेक चवीने स्वयंपाक केला,.. खाल्ला, खाऊ घातला त्या अन्नातून एवढ्या सहज मन कसं बाहेर पडेल,.. बरं खायचं काही खुप नसतं उगाच त्या वासाने चाळवळलेल्या भुकेला शमवायचं असतं बस,.. पण ही लोकं मऊ भात, खिचडी आणून देतात ना त्यावर लोणचं ना काही,.. आणि बाऊ एवढा,.. त्यांची तब्येत बिघडेल,.. मला तर अस्सा राग येतो पण आता चिमणी आली ना कामी मग मी ही झाले आता लबाड,.. हा हा म्हणत आजीने आपलं बिनदाताच बोळकं पसरवलं आणि चिमणीला टाळी दिली,.. चिमणी हसली आणि म्हणाली, ” चल बाय अज्जू अभ्यास आहे मला,.. आणि पळाली,.. “

आजी मग औषध घेऊन अलगद आपली खाली सरकून झोपली,.. रमाबाईने त्यांच्या अंगावरची शाल नीट केली,.. ते करताना रमाबाईला एकदम गहिवरून आलं,.. मागच्या पौर्णिमेला घरात कुळाचार झाला होता,.. आजी आपल्याला म्हणत होती रमा पुरणाच्या पोळीचा तुकडा आणून दे ग चोरून,.. पण आपण नाहीच म्हणालो,.. “सुनांना मागितलं तर सुनांनी लगेच कांगावा केला,.. लेकही अंगावर धावले,.. बिचारी आजी गप्प बसली,.. चिमणी नेमकी ट्रीपला गेली होती,.. आजीला पुरणपोळी खुप आवडते असं नेहमी म्हणतात त्या,.. हे सगळं आठवून रमा गहिवरली होती,.. दुसऱ्या दिवशी रमा छोट्या डबीत काहितरी घेऊनच आली होती,.. आजीची खोली झाडेपर्यंत दार लावते म्हणत तिने आजीला पटकन डबीतून अर्धी पोळी आणि त्यावर तूप असं खायला दिलं,.. आजीला आंनद गगनात मावेना,.. किती किलोच पुरण घालायचे ग मी,.. सगळयांना वाटायचे,.. एवढं म्हणत आजीला रडू फुटलं,.. रमाने डोक्यावर हात फिरवला,.. रडू नका,.. घ्या खाऊन,.. आजी एक एक घास खाताना डोळे बंद करून अगदी तृप्तपणे खात बसली होती,.. रमाला मनातून आंनद झाला,..

दुसऱ्या दिवशी रमा आली तर सूनबाईची तणतण सुरू होती आजीला,.. “जरा दम धरायचा ना पातळ खराब केलं ना,.. आजी अगदी अपराधी होऊन ऐकत होती,.. पण रमाने सावरलं,.. “असू द्या मॅडम मी आवरते सगळं,.. जा तुम्ही,.. आजीचे डोळे भरून आले म्हणाली, “माझ्या हवरट पणाचा रमा तुला त्रास ग”,.. रमा म्हणाली, “आजी काही वाईट वाटून घेऊ नका,.. ह्याचेच पैसे घेतो आम्ही,.. त्यात कसला त्रास… उद्या तुम्हाला आवडणारे मुगाचे लाडू आणते नक्की,.. “

आजी म्हणाली, “आता आवड निवड अशी नाही ग पण काय माहित ह्या जीवाला कशी ही अन्नाची तृष्णा लागते,.. फार नाही पण अगदी घासभर का होईना खाव वाटतं.. रमाबाई निघाली,.. आजी म्हणाली, “रमा, ह्याला तू हवरटपणा समज की काहिही पण तू असे वयस्कर लोकांना सांभाळायचे काम करते म्हणून सांगते,.. जे आमच्यासारखे अगदी जाण्यासारखे आहेत,.. त्यांना खाण्यासाठी तरसु देऊ नकोस ग,.. ह्या देहाचे हे खेळ कळत नाही कधी कधी त्या वासनेत जीव अडकून बसतो ग,.. जा बाई अंधार पडलाय ये उद्या,.. “

रमा निघाली रात्री झोपेत आजी स्वप्नात आली,.. “मुगाचा लाडू आणते म्हंटली ह्याने सुद्धा जीव तृप्त झाला ग रमे,.. “रमा दचकून उठली पहाटेचे पाच वाजले होते,.. तेवढयात मोबाईलवर रिंग वाजली,.. आजीच्या घरून फोन,.. तिने पटकन उचलला,.. आजीची सुनबाई रडत बोलत होती,.. आजी गेल्या रमाबाई,.. जरा मदतीला या लवकर म्हणत फोन ठेवला.. रमाला गहिवरून आलं,.. रात्री ओट्यावर काचेच्या बरणीत बांधून ठेवलेले लाडू देखील रडत होते,.. जणू काही तृप्ती राहिली हे सांगत होते,.. पण स्वप्नातलं आजीचं वाक्य रमाला आठवलं,.. तृप्ती झाली ग रमे… हे सगळं आठवून रमाला अधिकच रडू फुटलं,.. “

© सुश्री स्वप्ना मुळे (मायी)

फक्त व्हाट्सअप संपर्क +91 93252 63233

औरंगाबाद

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ. उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

श्री प्रदीप केळुस्कर

जीवनरंग 

☆ सातारकरची शाळा – भाग-३  ☆ श्री प्रदीप केळूसकर ☆

(या भागातील सुद्धा अनेक तरुण लांबच्या गावात जाऊन तिचे तमाशे पाहत होते. माधवी पाटील हिचा तमाशा गावात होणार म्हणून गावात मोठ्या उत्साहाचे वातावरण होते.) – इथून पुढे —

शेवटी जत्रा जवळ आली. देऊळ माणसांनी भरले होते. लांब लांब चे नातेवाईक या गावात आले होते. छोटी छोटी अनेक दुकाने देवळा भोवती लागली होती. देवीच्या देवळात मोठी गडबड होती. देवीचे मानकरी नवीन कपडे घालून मिरवत होते. तरुण आणि वृद्ध लोक सर्वच माधवी पाटीलच्या तमाशासाठी आसुसले होते.

जत्रा सुरू झाली, देवीची पालखी घरोघरी गेली. बाया बाप्याने देवीची ओटी भरली. रात्री देवळासमोरच्या पटांगणात माधवी पाटील तमाशा सुरू झाला.

“कोन्या गावाचं आलं पाखरू, बसलंय डोलात,

खुदु खुदु हसतंय गालात ‘.

गावकरी बेभान झाले होते, फेटे उडवीत होते. टोप्या फेकत होते. तमाशा कार्यक्रम हाउसफुल्ल होता.

जत्रा संपली, तरी माधवी पाटीलच्या तमाशाची चर्चा घरोघरी सुरू होती. यावर्षी जत्रा कमिटीला पाच लाखापेक्षा जास्त नफा झाल्याचे बोलले जात होते.

सातारकर ना पण समजले, यावर्षी जत्रा कमिटीला पाच लाखापेक्षा जास्त रक्कम मिळाली, ही रक्कम आपल्या शाळेसाठी मिळाली तर, वरच्या वर्गातील मुलांच्या हातात टॅब देण्याचे आपले जे स्वप्न आहे ते पुरे होऊ शकेल. पण हे पैसे मिळवायचे कसे?

सातारकरांचे सौदागर काकांशी आणि यशोदेच्या आईशी याबाबत बोलणे झाले.

सौदागर काका – जत्रा कमिटी तसे ते पैसे देणार नाही. कारण या पैशातून त्यांना अख्या गावाला मटन आणि दारूचे जेवण द्यायचे असते. शिवाय पुढच्या वर्षीच्या तमाशाची पण तजवीज करायची असते. त्यांना मुलांची एवढी काळजी कुठे?

सातारकर – यासाठी आपण एक वेगळी आयडिया करूया. वहिनी, तुम्ही ग्रामपंचायतीतर्फे हळदी कुंकू कार्यक्रम घ्या. गावातील सर्व महिलांना या हळदीकुंकू कार्यक्रमासाठी बोलवा. या कार्यक्रमासाठी प्रमुख पाहुणे म्हणून सौदागर काकांना बोलवा. सौदागर काका आपल्या भाषणात आपल्या गावातील शाळेतील वरच्या वर्गातील मुलांसाठी कॉम्प्युटर शिक्षण अत्यंत आवश्यक आहे हे पटवून सांगतील. आणि त्यासाठी यावेळी पासून मुलांना टॅब देण्याची गरज असल्याचे बायकांना पटवतील. यासाठी सुमारे चार लाख रुपये ची गरज असल्याचे सांगतील. आणि महिलांना सांगतील हे चार लाख रुपये जत्रा कमिटीकडे जमा असलेल्या पैशातून जर मिळाले तर हे शक्य होईल. प्रत्येक बाईने जर आपल्या घरात आपल्या नवऱ्याच्या मागे हट्ट धरला, तर हे पैसे आपल्याला मिळू शकतात. सौदागर काकांना ही कल्पना आवडली. यशोदेच्या आईने ग्रामपंचायतीतर्फे हळदीकुंकू आयोजित केले. गावातील प्रत्येक घरात जाऊन आमंत्रण दिले. गावातील सर्व स्त्रिया नटून थटून हळदीकुंकवासाठी आल्या. हळदीकुंकू दिल्यानंतर प्रमुख पाहुणे सौदागर काका बोलू लागले ” या गावातील माझ्या बहिणींनो, गेली चार-पाच वर्षे सातारकर नावाचे शिक्षक आपल्या शाळेत आल्यापासून आपल्या शाळेची प्रगती तुम्ही पाहत आहात. त्यावेळी शाळेत दहा मुले होती ती आता 600 च्या वर मुले गेली. स्कॉलरशिप परीक्षेत आपली मुले उत्तीर्ण झाली. ड्रॉइंग परीक्षेत आपली मुले चांगले यश मिळवीत आहेत. आपल्या शाळेसाठी नवीन इमारत उभी राहत आहे. आजूबाजूच्या गावातील सुद्धा अनेक मुले आपल्या गावातील शाळेत येत आहेत. सध्या सातवीपर्यंत वर्ग आहेत, पुढील वर्ष आठवीचा पण वर्ग सुरू होणार आहे. नवीन नवीन शिक्षक या शाळेत येणार आहेत. आता काळानुसार मुलांना कॉम्प्युटर शिक्षण आवश्यक झाले आहे. तुम्ही शहरात गेल्यावर पाहिला असाल बँकेत पोस्टात सर्व ठिकाणी आता कॉम्प्युटर शिवाय काम होत नाही. म्हणून आपल्या मुलांनी एवढ्या पासूनच कॉम्प्युटर शिकणे आवश्यक आहे. पुढच्या काळात कॉम्प्युटरमुळेच नोकऱ्या मिळणार आहेत. आपल्या मुलांनी शहरातल्या मुलांपेक्षा मागे पडता नये असे तुम्हाला वाटत असेल, तर आपल्या मुलांच्या हातात टॅब असणे आवश्यक आहे. ‘

काकांनी आपल्या घरातला टॅब हळदी कुंकवासाठी आलेल्या बायकांना दाखवला.

“हा असा टॅबो मुलांच्या हातात असला, म्हणजे मुले दिल्लीतील मुंबईतील सुद्धा क्लास करू शकतात. या गावातून देशा प्रदेशातील तज्ञांची बोलू शकतात. शेती विषयी सुद्धा माहिती मिळू शकतात. याकरता यावेळी पासून या मुलांना टॅब मिळणे आवश्यक आहे. याकरता सुमारे चार लाखाची गरज आहे. आपल्या गावातील जत्रा कमिटीला यंदाच्या तमाशातून सुमारे पाच लाख रुपये मिळाले आहेत. त्यातील जर चार लाख शाळा कमिटीला मिळाले तर मुलांसाठी टॅब घेणे सोपे जाईल. याकरता माझ्या बहिणींनो, तुम्ही प्रत्येकाने आपल्या नवऱ्याच्या मागे हट्ट करायचा की जत्रेमध्ये मिळालेले पैसे शाळा समितीकडे द्या. मला खात्री आहे तुम्ही हट्ट केला म्हणजे तुमचे नवरे तुमच्या हट्ट पेक्षा लांब जाऊ शकत नाही. आणि आपले टॅब घेण्याचे काम होईल. ‘

सर्व बायका आपापल्या घरी गेल्या. गावातील सुनंदाताई आपल्या नवऱ्याशी वाद घालू लागल्या “एवढं पैस जमा झालया, द्या की ते पोरांसाठी, का अजून बाई नाचोंवायची हाय ‘.

सुमनताई नवऱ्यासमोर कडाडल्या ” बाईला नाचवून पैस जमा केल्या न्हवं, न्हाई शाळ साठी दिल तर माझ्याशी गाठ हाय ‘.

यमुनाताई टोमणेच मारत होत्या ” सातारकर गुरुजी शालसाठी एवढं रबत्यात, त्याच हाय काय जीवाला, पैस जमीवलं ते दारू मटण खण्यासाठी, पोरांसाठी करा की खर्च’. सगळा पुरुष वर्ग वैतागला,

सर्वांच्या घरात तीच परिस्थिती, जो तो बायकोला तोंड देता देता कंटाळला. शेवटी गावातले सगळे पुरुष एकत्र आले आणि शाळा कमिटीकडे चार लाख रुपये देण्याचे ठरवले. सौदागर काकांकडे चार लाख रुपये आले. शहरातील एका कंपनीकडे पंचवीस टॅब ची ऑर्डर दिली गेली, आणि मुलांच्या हातात टॅब आले. मुलांना कॉम्प्युटर शिकवायला शेख बाई होत्याच.

सातारकरांच्या मनात आले, आपण या गावात आलो तेव्हा शाळेचे वर्ग म्हशीच्या गोठ्यात भरत होते. 10 11 मुले जेमतेम होती. आता शाळेसाठी स्वतंत्र बिल्डिंग तयार होते आहे. आठ वर्ग बांधून होत आहेत, गरज पडली तर अजूनही बांधण्याची तयारी आहे, आपण आलो तेव्हा एक एकच शिक्षक होतो, आता सहा शिक्षक आले आहेत, सर्व शिक्षक आपल्या हाताखाली तयार झाले आहे. सौदागर काकांचे त्यांना मार्गदर्शन आहे. स्वतः सौदागर काका आणि काकू शाळेत काही तास घेत आहेत. मुलांची प्रगती आहे. आता या शाळेची अशीच प्रगती होत राहणार. यापुढे या शाळेतील मुले एसएससी परीक्षेत चांगले यश मिळणार. आपले आता इथले काम संपले. आपण आता दुसऱ्या गावात जावे. जिथे आपली गरज असेल तेथे जावे.

सातारकर शिक्षणाधिकाऱ्यांना भेटले. सातारकरांवर शिक्षणाधिकारी खुश होतेच. मुलांच्या हातात टॅब देणारी पहिली शाळा होती सातारकरांची. शिक्षणाधिकारी सातारकराना म्हणाले ” आठवीच्या मुलांच्या हातात टॅब देणारी ही पहिली सरकारी शाळा आहे, जिचा नावलौकिक देशात नव्हे परदेशात सुद्धा वाजू लागला आहे. लवकरच या शाळेला परदेशी शिक्षण तज्ञ सुद्धा भेट देणार आहेत. या शाळेला परदेशातून सुद्धा मोठ्या मोठ्या देणग्या मिळतील.

“हो सर, मला कल्पना आहे या शाळेचे भवितव्य उज्वल आहे. पण माझी आता या शाळेला गरज नाही. जेथे माझी गरज आहे तेथे माझी बदली करावी. असे गाव शोधावे येथील मुले अजूनही शाळेत जात नाहीत, पालकांना मुलाच्या अभ्यासाबद्दल काही वाटत नाही, तेथे मला नवीन आव्हान घ्यावयास आवडेल.

शिक्षणाधिकाऱ्यांनी सातारकरांच्या विनंतीचा मान ठेवला, 50 किलोमीटर वरील दुसऱ्या तालुक्यातील टोकाच्या गावात त्यांची बदली केली.

सातारकरांची बदली झाली हे गावात कळले, गावातील पालक त्यांना विनंती करू लागले, हे गाव आणि ही शाळा सोडून जाऊ नका म्हणून. पण सातारकर ठाम राहिले, पालकांनी सौदागर काकांना त्यांची समजूत व घालायला सांगितले. पण सौदागर काका म्हणाले ” सातारकरांचे बरोबर आहे, जेथे गरज आहे तेथे त्यांना जाऊ दे, त्यांचा सारखा शिक्षक ज्या गावात जाईल, तेथे विद्यार्थी जमतील, शाळेची आणि शिक्षणाची भरभराट होईल ‘. आपल्या गावचे नशीब सातारकर आपल्या गावात पाच सहा वर्षे राहिले याचे. ‘

सर्वांचा निरोप घेऊन सातारकर निघाले, त्यांना निरोप देण्यासाठी अख्खे गाव एसटी स्टँडवर हजर होते. शाळेतील सहाशे मुले आठ शिक्षक आणि गावातील लहान-मोठे सर्वजण. बायका डोळ्याला पदर लावत होत्या, पुरुष मंडळी डोळे हळूच पुसत होते. स्वतः सरपंच आणि ग्रामपंचायत सदस्य पण हजर होते.

सर्वांना एकदा नमस्कार करून आणि सौदागर काकांच्या पायांना नमस्कार करून पाच वर्षांपूर्वी आणलेल्या दोन पिशव्या घेऊन सातारकर एसटी चढले.

— समाप्त — 

© श्री प्रदीप केळुसकर

मोबा. ९४२२३८१२९९ / ९३०७५२११५२

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – श्रीमती उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर ≈

श्री प्रदीप केळुस्कर

जीवनरंग 

☆ सातारकरची शाळा – भाग-२ ☆ श्री प्रदीप केळूसकर ☆

(सौदागर काकांनी शाळेची नवीन इमारत होईपर्यंत आपली जागा फुकट वापरायची परवानगी दिली. एका महिन्यात शाळा सौदागर काकांच्या घराच्या पाठीमागे असलेल्या बिल्डिंगमध्ये आली.) – इथून पुढे —–

आता रोजच सातारकर आणि सौदागर काका एकमेकांना भेटत होते, यशोदेची आई सुद्धा अधून मधून तिथे येत होती, एक दिवस सातारकर सौदागर काकांना म्हणाले

सातारकर – काका, तुमच्याकडे एवढी वर्तमानपत्र येतात पुस्तके आहेत अंक येतात, माझी अशी इच्छा आहे की दर शनिवारी मुलानी शाळे ऐवजी इथेच तुमच्या घरी जमावे. तुम्ही मुलांना पुस्तकांबद्दल वर्तमानपत्राबद्दल सांगावे. गोष्टी सांगाव्या. मध्ये मध्ये मी किंवा यशोदेची आई पण त्यांना कथा गोष्टी सांगेल. अशामुळे मुलांना पुस्तकाबद्दल आणि वाचनाबद्दल आस्था निर्माण होईल.

सौदागरकाका – हे फारच चांगले, मला पण मुलांना कथा गोष्टी सांगायला आवडतात, आणि त्यामुळे मुले माझ्या घरी येतील.

पुढील शनिवारपासून शाळेतील मुले आणि सातारकर सौदागर काकांच्या घरीच जमू लागले. सौदागर काकांनी मुलांना विवेकानंदांच्या गोष्टी सांगितल्या. गांधीजींच्या गोष्टी सांगितल्या. सातारकर बाल शिवाजी पासून शिवाजी महाराजांच्या सर्व कथा मुलांना सांगायला लागले. यशोदेची आई रामायणाच्या आणि महाभारतातल्या गोष्टी सांगायला लागली.

मुलांना शाळेत इंटरेस्ट निर्माण झाला. पुस्तकामध्ये त्यांना आस्था वाटू लागली. मुले आता रोजची वर्तमानपत्रे वाचू लागले. लहान लहान पुस्तके वाचू लागली.

एक दिवस सौदागर काका सातारकर आणि यशोदेची आई एकत्र असताना, सातारकर म्हणाले.

“आपल्या मुलांना सारखाच गणवेश मिळणे आवश्यक आहे. त्यामुळे श्रीमंत गरीब असा भेद राहत नाही. सर्वांना सारखेच कपडे. या करतात जर कोणी डोनर असेल तर त्या तर तो बघून त्याचे कडून कपडे मिळवावे. ‘

यशोदेची आई म्हणाली, मी सरपंचांना शाळेच्या गणवेशाची मदत करायला सांगते, हल्ली ते माझ्याकडे शाळेबद्दल आणि शिक्षकांबद्दल नेहमी चौकशी करत असतात. आपण त्यांना पण या धडपडीमध्ये एकत्र घ्यावे.

सातारकर – ही चांगली कल्पना आहे, वाटल्यास मी सरपंचांना भेटतो, त्यांची मदत पुढील अनेक गोष्टीसाठी आपल्याला लागेल.

सातारकर दुसऱ्या दिवशी सरपंचांना भेटले. शाळेची प्रगती सरपंच ऐकून होते. स्वतः शाळेतील शिक्षक त्यांना भेटायला आल्याने त्यांना खूप आनंद झाला. त्यांनी मुलांना गणवेश देण्याची तयारी दाखवली एवढेच नव्हे तर सर्व मुलांना चप्पल देण्याची पण तयारी दाखवली.

सातारकर ने मुलांचे कपडे गावातील शिंप्याकडूनच शोध घेतले. सरपंचांकडून त्याच्यात त्याला पैसे देऊन शहरातून कापड आणायला सांगितले, एवढे का मिळाल्याने गावचा शिंपी सुद्धा खुश झाला. आता शाळेत जाणारी सर्व मुलगी आणि मुली एका ड्रेस मध्ये दिसू लागली. गावातील पालकांच्या पण हे लक्षात आले. शाळेमध्ये चांगले बदल होत आहेत हे त्यांच्या लक्षात आले.

सातारकर ने एकदा सौदागर काकांसमोर कल्पना मांडली. सौदागर काकांनी आणि ज्यांना शक्य असेल त्यांनी शाळेतील मुलांचे एक एक विषय शिकवावा. म्हणजे आपल्यावरील पण दबाव कमी होईल. सौदागर काकांना ही कल्पना फारच आवडली. त्यांनी सातारकरणा सांगितले ” माझ्या पत्नीला गणित शिकवायला फार आवडते, तसेच मला मराठी आणि इतिहास भूगोल शिकवायला फार आवडतो, तुम्ही जर परवानगी दिली तर आम्ही मुलांना हे विषय शिकवू ‘. सातारकर खुश झाले.

सौदागर काकू तिसरी आणि चौथीचे गणित घ्यायला लागल्या. सौदागर काका मुलांचे इतिहास भूगोल आणि मराठी शिकवायला लागले. यशोदेची आई मुलांना इंग्लिश शिकवायला लागली. बाकी सर्व विषयांवर लक्ष ठेवायला सातारकर स्वतः होतेच.

शाळेचे वातावरण बदलले, मुलांना अभ्यासात इंटरेस्ट निर्माण झाला, मुलाची भाषा सुधारली, गणित जमू लागले, इंग्रजीची लिपी पाठ झाली, लिहायला यायला लागली.

तिसरीच्या मुलांपासून सातारकरणी स्कॉलरशिप ची तयारी करून घ्यायला सुरुवात केली. दुसऱ्याच वर्षी दोन मुलांना स्कॉलरशिप मिळाली, त्यापैकी एक यशोदा होती. यशोतेच्या बाबांना आजी-आजोबांना खूप आनंद झाला. छोट्या गावात राहून सुद्धा यशोदेचा अभ्यास व्यवस्थित होत होता म्हणून ते खुश होते.

सातारकरांची इच्छा होती मुलांना सायकल चालवायला शिकवावे, पुढे आयुष्यात त्यांना वाहने चालवायला यायची असतील, तर मुला मुलींना यावेळी पासून सायकल चालवता यायला पाहिजे. पुन्हा सातारकर सरपंचांना भेटले. सरपंचांनी एका निधीतून मुलांच्या दोन सायकली आणि मुलींच्या दोन सायकली भेट दिल्या. मुलं आणि मुली सायकल शिकल्या. काही मुलांनी मग सायकल घेतली आणि सायकल वरून मुलं शाळेत यायला लागली.

हें चालू असताना सातारकर वरच्या वर्गाच्या परवानगी बद्दल धडपडत होते, मुले वाढत होती, पाचवीची परवानगी मिळाली, आजूबाजूच्या गावातील मुले पण या शाळेत यायला धडपडत होती, आता सरकारकडून एस्मिन शेख ही अजून एक शिक्षिका मिळाली, ही नवीन पिढीतील असल्याने कॉम्पुटर शिक्षण घेऊन आलेली होती, शिवाय ती चित्राकेलेच्या परीक्षा पहिल्या वर्गात पास झालेली.

सातारकर खूष झाले, शेख बाई मुलांना चित्रकला शिकवायला लागल्या, शाळेत इ्लिमेंटरी ड्रॉईंग ची तयारी सुरु झाली.

आता त्या गावातील आणि आजूबाजूच्या गावातील लोक या शाळेला ” सातारकरांची शाळा ‘ म्हणु लागले, मुलाला कुठल्या शालला घातलं? म्हंटल की ” सातारकरच्या की, आनी दुसरीकडे कशाला जायचं ‘ आस्स उत्तर यायचं.

शाळेला स्वतःची जागा असावी असे सातारकर ना वाटत होते. सौदागर काकांनी आपली जागा फुकट वापरायला दिली हा त्यांचा मोठेपणा. पण शाळेचे हळूहळू वर्ग वाढत जाणार, तसतसे अजून वर्ग लागतील, त्या दृष्टीने सातारकर यांचे प्रयत्न सुरू होते.

गावच्या सरपंचाकडे सातारकर बोलले, हा तुमच्या गाव आहे आणि तुमची शाळा आहे. तुमच्या पुढच्या पिढीला जर चांगलं शिक्षण हव असेल, तर चांगल्या शाळेसाठी मोठी जागा हवी आहे. त्या दृष्टीने आत्तापासून प्रयत्न करायला हवेत. सरपंचांनी पण अनेकांकडे शब्द टाकला. शेवटी आत्माराम पाटील धावून आले. त्यांनी आपली 20 गुंठे जमीन शाळेकर्ता देण्याचे कबूल केले. आता जमीन तर मिळाली, बांधकाम पुढे करता येईल, असे सातारकर ने मनात म्हटले.

सातारकरणा या गावात येऊन चार वर्षे पुरी झाली होती. त्यांनी बदली फक्त पाच वर्षासाठी मागितली होती. आता सातवीपर्यंत वर्ग सुरू झाले होते. साडेचारशे मुले शाळेत येत होती. सध्याच्या चार खोलीत मुले मावत नव्हती, म्हणून सौदागर काकांच्या घरी पण काही वर्ग बसत होते, शाळेला अजून दोन शिक्षक मिळाले, आता स्टाफ चार शिक्षकांचा झाला,

सौदागर काकांच्या सल्ल्याने गाव मीटिंग झाली. गावातील सर्व मंडळींनी शाळेसाठी बिल्डिंग बांधावयाचे ठरले. सुरुवातीला आठ खोल्यांची बिल्डिंग असणार होती. आणखी खोल्यांसाठी नियोजन करून ठेवण्यात आले होते. पैशासाठी सरपंच आणि इतर ग्रामस्थ जिल्ह्यात फिरले मुंबईत फिरले. मूळ या गावातील पण आता मुंबईत नगरसेवक असलेल्या एका गृहस्थाने शाळा बांधून देण्याचा शब्द दिला. एका महिन्यात भूमिपूजन झाले आणि शाळेचे बांधकाम सुरू झाले.

सातारकर कॉलेजमध्ये असताना हेमल कसा ला जाऊन आले होते. आमटेंच्या त्या शाळेत आदिवासी मुले कॉम्प्युटर आणि टॅब सहजपणे हाताळत होते. सातारकरांची इच्छा होती आपल्या वरच्या वर्गातील मुलांना असे टॅब मिळावे. जेणेकरून ही मुले ऑनलाइन शिक्षण घेऊ शकतील. आता शहरातील मुले मोठमोठ्या विद्यापीठांचे क्लासेस आपल्या टॅब वर घेतात आणि यशस्वी अभ्यास करतात. येणाऱ्या काळासाठी “e’बुक वाचणे पण महत्वाचे होणार आहें.

असे सुमारे 25 ते 30 टॅब मिळणे आवश्यक होते. मुलांसाठी असा टॅब देणारा कोणी डोनर मिळाला तर हवा होता.

त्याच दरम्यान गावात जत्रेची धामधूम सुरू होणार होती. जत्रेचे होल्डिंग्स गावात लावले गेले होते. यावर्षी गावात ” माधवी पाटील ‘ हिचा तमाशा आयोजित केला होता. माधवी पाटील हिच्या तमाशाचे अनेक व्हिडिओज व्हाट्सअप फेसबुक वर फिरत होते. या भागातील सुद्धा अनेक तरुण लांबच्या गावात जाऊन तिचे तमाशे पाहत होते. माधवी पाटील हिचा तमाशा गावात होणार म्हणून गावात मोठ्या उत्साहाचे वातावरण होते.

– क्रमशः भाग दुसरा  

© श्री प्रदीप केळुसकरदुसरा

मोबा. ९४२२३८१२९९ / ९३०७५२११५२

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – श्रीमती उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर ≈

श्री प्रदीप केळुस्कर

जीवनरंग 

☆ सातारकरची शाळा – भाग-१ ☆ श्री प्रदीप केळूसकर ☆

राम सातारकर दुपारी अकराच्या सुमारास एसटी मधून वडगावच्या स्टॉप वर उतरला, समोरास त्याला एक स्टेशनरी दुकान उघडे दिसले, त्याचे कडे जाऊन मराठी शाळेची त्याने चौकशी केली.

सातारकर – अहो, इथे मराठी शाळा कुठे आहे हो?

दुकानदार – असं दोन मिनिटं मागं चालत जावा, तिथं आंब्याचं झाड दिसल, तिच्या समोर दिसते ती मराठी शाळा.

सातारकर – बर बर.

सातारकर मागं चालत गेला, दोन मिनिटं चालल्यानंतर त्याला एक आंब्याचं झाड दिसलं, पण शाळा कुठे दिसेना. तिथं एका पडक्या घरामध्ये दोन-तीन म्हशी बांधलेल्या दिसत होत्या. सातारकर म्हशींच्या दिशेने पुढे निघाला, तिथे त्याला एक बोर्ड दिसला “जिल्हा परिषद मराठी शाळा, गाव वडगाव ‘. सातारकर च्या लक्षात आले, इथे जवळपास कुठेतरी शाळा आहे. म्हशींच्या बाजूने तो पुढे गेला, तेव्हा त्याला पुढे दोन खोल्या दिसल्या, त्या दोन खोल्यात बारा तेरा मुलं बसली होती, आणि खोल्यांच्या बाहेर 35 36 वर्षाचा एक माणूस उभा होता. त्या माणसाला पाहता सातारकरनं ओळखलं, हेच कुरले सर असणार.

सातारकर – नमस्कार सर, मी सातारकर.

कुरले – बरं झालं की, तुमी आलं न्हवं, तुमचीच वाट पहात व्हतो. आता शालचा चार्ज घेवा आनी मल सोडवा.

सातारकर – एवढे कंटाळला की काय सर?

कुरले – कंटाळलो? ह्या गावात दोन वर्ष ऱ्हाणं, म्हणजे अंदमान शिक्षच की वो (कुरले सात मजली हसला). आता घेवा चार्ज.

सातारकर ने शिक्षणाधिकाऱ्यांच या गावात बदली केल्याचा आदेश त्यांना दाखवला. तसं कुरले नी रजिस्टर वर नोंद केली, आणि आदेश फायलीला लावला.

कुरले – चला सातारकर, तुमास्नी शाळा दाखवतो.

कुरले उभे राहिले, तसे सातारकर पण उभे राहिले, मग या खोलीतून त्या खोलीत जात, कुरले सातारकर ना म्हणाले

कुरले – ही आता तुमची शाळा. चार वर्ग हाईत, चार वर्गात मिळून अकरा मुलं हाईत. पाच मुलगे सहा मुली. पहिली दोन मुलं, दुसरी चार मुलं, तिसरी चार मुलं आणि चौथी दोन मुलं.

सातारकर – बरं ठीक आहे, आता मला तुम्ही राहत होता ती जागा दाखवा. माझी तेथे सोय होईल का?

कुरले – व्हाईल की, तसा आत्मराम काका बरा हाय, तेचि घरवाली बी बरी हाये, दुपारी त्यांची ओळख करून देतो.

सातारकर मग मुलांची चाचपणी करू लागले. पहिलीच्या मुलांना अक्षर ओळखच नव्हती. दुसरीची मुलं पण तशीच. तिसरीतील एक मुलगी मात्र स्वच्छ वाचत होती.

सातारकर – तुझे काय नाव ग मुली?

मुलगी – यशोदा, यशोदा उमाकांत सबनीस.

सातारकर – तुझ्या घरी कोण कोण आहेत?

यशोदा – माझे वडील नोकरी निमित्त मुंबईला असतात. इथे आजी आजोबा आणि आई. आजी आजारी असते म्हणून आई इथे राहिली आहे. माझी आई ग्रामपंचायत सदस्य आहे.

सातारकर – हो का, उद्या मी तुमच्या घरी येतो, तुझ्या आजी आजोबांना आणि आईला मला भेटायचं आहे.

यशोदा – या सर, मी आईला सांगते तसं.

दुपारी कुरले सरांनी सातारकरांना खोली दाखवली. कुरले सरांनी आपल्या दोन पिशव्या उचलल्या आणि सातारकरांनी आपली एक शबनम आणि एक पिशवी तिथे ठेवली. मग दोघे आत्माराम पाटलांना भेटायला गेले.

कुरले – पाटील, आमी चाल्लो, माझी बदली झालीय आमच्या गावी, ह्ये नवीन शिक्षक आलेत बघा, सातारकर.

सातारकरांनी पाटलांना नमस्कार केला, तोपर्यंत पाटलांच्या घरवालीने पाणी आणि गूळ आणून ठेवला होता.

सातारकर – कुरले सरांची तुम्ही जशी जेवणाची व्यवस्था केली, तशीबाची व्यवस्था होईल का तुमच्याकडे?

पाटील – व्हाईल की, आमी दोगच असतो इथं, एक पोरगी लगीन करून गेली, आमच्या घासत तुमचा एक घास. काळजी करू नका.

सातारकर – मला जेवण करायला येतं, पण जेवणात अडकलं की मुलांकडे व्यवस्थित पाहता येत नाही. माझं अजून लग्न झालं नाही, आणि घरून कोण माझ्याबरोबर येऊ शकत नाही.

पाटील – काय बी चिंता करू नका, आमी सकाळ सायंकाळी चा पण देऊ तुमाला.

सातारकरांना खोली दाखवून आणि आत्माराम पाटलांकडे जेवणाचे फिक्स करून दुपारच्या गाडीने कुरले आपल्या गावी गेले

दुसऱ्या दिवशी शाळा सुटल्यावर सातारकर यशोदे बरोबर तिच्या घरी गेले. यशोदेने कालच आपले सर उद्या भेटायला येणार आहेत हे सांगितल्यामुळे यशोदेची आई त्यांची वाटच पाहत होती.

यशोदेची आई –या सातारकर सर, कालच इकडे बदलून आलात का?

सातारकर – होय मॅडम, काल आल्या आल्या मी शाळेतील मुलांची चाचपणी घेतली, तेव्हा माझ्या लक्षात आलं, इयत्ता तिसरी मधील यशोदा हीच एक मुलगी तिसरी च्या अपेक्षे एवढा अभ्यास करते आहें, म्हणून मी यशोदेला तिच्या घरच्या माणसांबद्दल विचारलं, तेव्हा ती म्हणाली तिचे बाबा मुंबईत राहतात, आणि तिची आई आणि आजी आजोबा इकडे राहतात. म्हणून माझ्या लक्षात आलं, यशोदेची आई तिच्या अभ्यासावर लक्ष ठेवून असणार, म्हणून मुद्दाम मी भेटायला आलो.

यशोदेची आई – हो खरंय, माझं माहेर रत्नागिरीचं, घरातील सर्व सुशिक्षित, माझ्या सासूबाई गेली दोन वर्षे बिछान्यावर आहेत, त्यांची शहरात यायची इच्छा नाही, आमची मुंबईतील जागा पण तेवढी मोठी नाही, त्यामुळे मी यशोदेसह इथे राहायचे ठरवले, इथल्या शाळेतील मुलांचा अभ्यास व्यवस्थित नाही, या आधीचे शिक्षक पण इंटरेस्ट घेऊन शिकवत नाहीत, त्यामुळे मीच माझ्या मुलीचा अभ्यास घेते.

सातारकर – वहिनी हे तुम्ही चांगलेच करतात, पण शाळेतील सर्व मुलांनी चांगला अभ्यास करावा असे माझे मत आहे, मी या गावात चार ते पाच वर्ष असेन, तोपर्यंत मुलांच्या अभ्यासात चांगला बदल व्हावा अशी माझी इच्छा आहे. या गावातील जे सुशिक्षित मंडळी आहे, ज्यांना शाळेबद्दल आणि मुलांबद्दल आस्था आहे, त्या सर्वांनी एकत्र येऊन हे काम करायला हवे. याकरता मला तुमचे सहकार्य लागेलच, पण अजून ज्यांना शाळेबद्दल आणि मुलांबद्दल आस्था आहे अशी मला माणसे हवी आहेत.

यशोदेची आई – सर, या गावात सौदागर नावाचे गृहस्थ आहेत, सचिवालयातून निवृत्त होऊन ते आणि त्यांची पत्नी इथे राहतात, त्यांना पुस्तकांची आणि वाचनाची खूप आवड आहे, मुलांसाठी काहीतरी करावे यासाठी त्यांची धडपड असते, पण या आधीचे शिक्षक त्यांना सहकार्य करत नव्हते. आपण त्यांना भेटू.

सातारकर – हो वाहिनी, मी उद्या सकाळी नऊ वाजता सौदागर काकांच्या घरी जातो आणि त्यांना भेटतो.

यशोदेची आई – उद्या मी पण काकांकडे सकाळी नऊच्या दरम्यान जाणार आहे, मी त्यांच्याकडून पुस्तके वाचायला आणत असते, मी आणलेली पुस्तके वाचून झाली आहेत, ती देऊन दुसरी पुस्तके घ्यायची आहेत, तेव्हा तुम्ही उद्या नऊ वाजता येणार असाल तर मी तिथे आहे.

सातारकर – हो वहिनी, फार बरे होईल, उद्या सकाळी नऊ वाजता मी तिथे येतो.

दुसऱ्या दिवशी सातारकर सौदागर काकांच्या घरी पोहोचले, तेव्हा काका आपल्या लायब्ररीत बसले होते, काकांच्या अवतीभवती पुस्तके पुस्तके होते, ताजी वर्तमानपत्रे होती. अनेक अंक होते. यशोदेची आई तिथे उभी राहून पुस्तके चाळत होती.

सातारकर तिथे जाताच, यशोदेच्या आईने त्यांची सौदागर काकांबरोबर ओळख करून दिली.

सौदागर काका – मला काल बातमी कळली, शाळेमध्ये कोणीतरी नवीन शिक्षक आले आहेत म्हणून. मागील शिक्षक मला कधी भेटून आल्याचे आठवत नाही. पण तुम्ही मला भेटायला आलात, खूप आनंद झाला.

सातारकर – होय काका, मी पाच वर्ष तरी या शाळेत आणि गावात असेन. मुलांच्या शिक्षणासाठी इथे काही बदल करावे लागतील. तुमची दोघांची मला मदत हवी. सबनीस वहिनी ग्रामपंचायत सदस्य आहेत. त्यांचा पण आपण उपयोग करून घेऊ. पहिली गोष्ट म्हणजे शाळेची इमारत, सध्याची मुलांची शाळा म्हशीच्या गोठ्यात आहे, आपल्याला ही जागा बदलावी लागेल, जर कुठे चार खोल्यांची पण स्वतंत्र अशी जागा देत असेल, तर शिक्षणाधिकाऱ्यांना मी सांगून ती जागा आपण भाड्याने घेऊ शकतो.

सौदागर काका – अहो भाड्याने कशाला, माझीच मागच्या बाजूला एक लहान बिल्डिंग आहे, त्यात खाली दोन खोल्या आणि वर दोन खोल्या आहेत, शाळेची स्वतःची जागा होत नाही तोपर्यंत माझी ही जागा मी शाळेसाठी फुकट देतो.

सातारकर – हे तर छानच झाले, मी तसे शिक्षणाधिकाऱ्यांना कळवतो.

सातारकरनी शिक्षणाधिकाऱ्यांना नवीन जागेबद्दल कळवले. सौदागर काकांनी शाळेची नवीन इमारत होईपर्यंत आपली जागा फुकट वापरायची परवानगी दिली. एका महिन्यात शाळा सौदागर काकांच्या घराच्या पाठीमागे असलेल्या बिल्डिंगमध्ये आली.

– क्रमशः भाग पहिला  

© श्री प्रदीप केळुसकर

मोबा. ९४२२३८१२९९ / ९३०७५२११५२

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – श्रीमती उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर ≈

सुश्री प्रणिता प्रशांत खंडकर

 जीवनरंग 

☆ दंगल… — भाग – ३ – लेखक – श्री रवी दलाल ☆ प्रस्तुती – सुश्री प्रणिता खंडकर ☆

(एक अखेरचा डाव) 

(महाराष्ट्रातील प्रसिद्ध लेखक, कथाकार श्री रवी दलाल यांची नुकतीच दिल्लीतील रॉक्स पुरस्काराकरीता निवड झाली. मराठी साहित्यकाराने दिल्लीतील दंगल जिंकून बहुमोलाचा राष्ट्रीय पुरस्कार पटकावला. राॅक्स हा विविध आठ भाषेतून आंतरराष्ट्रीय दर्जाचा विशेषांक निघतो… या पुरस्कारासाठी त्यांच्या “आंगधुणी” या कथासंग्रहातील “दंगल“ या पुढील कथेची निवड झाली आहे.) 

(आशाला नव्याने संसार करू द्या म्हणून आशाच्या मायने संताजीला समजावलं. संताजी तयार झाला पण एक अट घातली) – इथून पुढे —-

दुसऱ्या दिवशी लखन आणि प्रताप मारोतीच्या घरी आले. आबासाहेबांनी होकार पाठवला पण आबासाहेबांची एक अट आहे. मारोती गुजर बोलता झाला. कोणती अट घातली ? आबासाहेबांनी, आमचं पाटील कुटुंब म्हणजे खानदानी, आज्या – पंज्या पासून कुस्तीची वैभवशाली परंपरा जोपासणार कुटुंब आहे. आमच्या कुटुंबात आजपर्यंत पहेलवानचीच पोरगी मागण्याचा रिवाज आहे. ” माझ्या आज्या – पंज्यापासून ते आम्हा भावापर्यंत आम्ही पहेलवानाच्याच पोरी घरात करून आणल्या आणि आशाला पण बिहाडीला पहेलवानाशीच लग्न गाठ बांधली होती. पोरगी द्यायची तर मर्द माणसाच्या घरात आणि पोरगी करून आणायची तर मर्द माणसाची असा आमचा खानदानी रिवाज आहे. ” तुम्ही आबासाहेबांचे समकालीन वस्ताद पण बळवंताने कधीच मैदान मारले नाही, कधी कुस्ती खेळला नाही. आबासाहेबांचा आदेश आहे. आशा सोबत लगीन करायचं असेल तर मैदानात दोन हात करून जिंकावे लागेल. तेव्हा आशा सोबत लगीन करण्याचा मार्ग मोकळा होईल. आबासाहेबांची ही अट मंजूर असेल तर बोला आणि पानविडा समोर ठेवला. जर कुस्तीची अट मंजूर असेल तर विडा उचला नाहीतर आम्ही निघतो…..

मारोती बळवंताचे चेहरे पडले कारण बळवंता कधीच मैदानात कुस्ती खेळला नव्हता. संताजी पाटलाने अजब अट घालून पेचात पाडले होते. ” कुस्ती जिंकूनच आशा मिळवता येईल अन्यथा संबंध होणार नाही….. मारोती चुपचाप होता कारण पोरगा बळवंताला मैदानी कुस्तीची सवय नव्हती. समजा कुस्तीस होकार दिला तर भर मैदानात आत्महत्या करण्यासारखं होईल. जिंकू किंवा मरू या भावनेने बळवंताने विडा उचलला आणि कुस्ती लढण्यास होकार भरला. शाल – दुपट्टा देऊन संबंध पक्का झाला. “

पंचमीला यात्रा नुकतीच झाल्याने पुढच्या वर्षी पंचमीला लढत होणार. प्रतापने शाल – श्रीफळ देऊन सांगितले. बळवंत तुला एक वर्ष वेळ असून मेहनत घे, कसरत कर अन बापाकडून डावपेच शिकून तरबेज हो !आणि खुल्या मैदानात लखन ला आसमान दाखव. आता नंतरची भेट मैदानात होईल. प्रताप – लखन शाल – दुपट्टा घेऊन रवाना झाले आणि बळवंताने आखाडा पिसायला सुरुवात केली.

बलाढ्य मारोती आता जरी थकला असला तरी चेले त्याने तयार केले होते. मारोती नवीन डावपेचाचा जनक होता, बापाचा हात डोक्यावर असल्याने बळवंताची हिम्मत दुगुनी झाली होती. बळवंताने बापाच्या नजरेत खाली कसरत सुरू केली. आखाड्यातील तरबेज पहेलवानासोबत दंड – बैठका जोर अजमावणे सुरू झालं. पन्नास किलोमीटरवरची दौड सुरू आणि काजू -पिस्ता -बदाम – दूध – तुपाचा अलप सुरू केला. सूर्यनमस्कार दंड – बैठका, दोर -कसरत, पन्नास किलो वजन घेऊन पहाड चढणे सुरू केले. रात्रंदिवस व्यायाम करून शरीर आणखी भरदार होऊ लागलं. अधिक ताकदीच्या पैलवानासोबत खेळून जोर वाढवत होता. आखाड्यातील अनेक तगड्या पहेलवानीशी झुंज सुरू केली. पहेलवानकी हे बळवंताच्या रक्तात होती. फक्त त्याचा उपयोग केला नव्हता आणि फक्त पाच महिन्यातच बळवंता कुस्तीत तरबेज झाला.

पोराचा संसार थाटण्यासाठी मारोतीने वयाच्या 65 व्या वर्षी पुन्हा लंगोट कचली आणि मैदानात उतरला. बापासोबत पोराची तालीम सुरू झाली. आजपर्यंत कुणालाही न दिलेले डावपेच मारोतीने बळवंतावर आजमावले. अख्खा – डाव, बांगडी – डाव, धोबी – डाव, मानतोडी, उलटा – डाव, घिसा – डाव, मानगुटी – डाव, फसली – डाव बळवंताला शिकविले आणि प्रत्येक गावाची पद्धत समोरच्या पहेलवानाचा डाव ओळखण्याची कला मारोतीने शिकविली. एका वर्षात बळवंताने लेवल गाठली. बापाकडून शिकून चपळ आणि तरबेज झाला.

एका वर्षातच बळवंता सात पहेलवानाशी झुंजला. ” भंडाऱ्याचा हिम्मत पहेवानाला चित केले तर देवळीत जाऊन नबू शेख वस्तादाला आसमान दाखवले. मोठ्या पहेलवानाशी लढत देऊन हिंमत आणि ताकत दुप्पट केली. रामटेक थूगावच्या दंगलीत पंजाबी शेरा पहेलवान उतरला आणि लढत झाली पण बळवंता हरला. ज्या डावावर बळवंता पडला त्या अकली डावावर मारोतीने घिस्सा डाव शिकविला आणि पुन्हा पंजाबी शेरा सोबत लढत केली. दुसऱ्या कुस्तीत पंजाबी शेराला अवघ्या पाच मिनिटात भुईसपाट केलं.

यात्रेच्या आधीच बळवंता सात कुस्ती खेळला आणि जिंकला. इकडे लखन कुस्तीत आधीच नावाजलेला होता. त्याला मेहनत घेण्याची गरज नव्हती. पण संताजीच्या देखरेखित लखनची पिंढन चालू होती तर इकडे मारोती लंगोट कचून बळवंताला डावपेचात तरबेज करत होता. वीस वर्षापासून दंड – बैठका मारून लखनच शरीर दगडासारखं टणक होतं. लखनच्या वीस वर्षाच्या मेहनती पुढे बल्लूची एक वर्षाची मेहनत टिकणार नव्हती. लखनने बल्लूला हलक्यात घेतले आणि गाफील राहिला. पण मारोतीने कानमंत्र दिला. शक्तीवर युक्तीने विजय मिळवण्याची कला शिकविली.

आशाने बळवंताला कुस्तीत जिंकण्याचा वचन मागू नये म्हणून लखनने बहिणीकडून राखी बांधली नाही आणि दंगलीचा दिवस उजाडला. वर्षभराची प्रतीक्षा संपली. कुस्तीसाठी जनसागर उलटला होता पण यावेळी लोकांची भावना बळवंता सोबत जुळली होती. ” लखन हारावा व अशा चा संसार बसावा म्हणून अनेकांनी देवापुढे साकडे घातले होते. लखनला पराभूत करून आशाला मिळवायची होती तर लखनला बापाची पगडी शाबूत ठेवून ही कुस्ती जिंकायची होती.

कुस्तीला जातेवेळी आई पत्नी औक्षवंत करायचे पण यावेळी कुणीच ओवाळले नाही. लखन हरावा सर्वांच्याच मनात होतं. मैदान भरले पण यावेळी जोश नव्हता. भयानक शांतता पसरली होती. बळवंताची कुस्ती आशाला नवजीवन देण्यासाठी होती तर सख्खा भाऊ बहिणीला जीवनभर विधवा ठेवण्याच्या तयारीत होता.

लखन बळवंत मैदानात आमने- सामने आले. दोन माजी दिग्गज पहेलवान संताजी – मारोती पेंडॉलमध्ये विराजमान होते. लखन साठी ही लढत बहिणीला विधवा ठेवून घराणेशाहीच्या पारंपारिक सन्मानासाठी होती तर बळवंताची लढाई विधवेला नवजीवन देण्यासाठी होती. बळवंताने बापाचे पाय धरले. मारोतीने शांत राहण्यास सांगितले, घाई करू नको, तू आक्रमण करायचं नाही, आधी बचाव कर, लोकांची ताकद मोठी आहे आणि नंतर बळवंताने संताजीचे पाय धरले. ” संताजीने विजयी भव ” असा आशीर्वाद दिला. मग लखन बापाचा आशीर्वाद घ्यायला गेला ” पण बापाने पाय मागे घेतले.

आता संताजी जनभावना समजून चुकला होता. सर्व गर्दी बळवंताकडून होती. त्याला विधवेला न्याय द्यायचा होता तर लखनला बुरसटली परंपरा जोपासायची होती.

नामदेव सुताराने पहेलवानाचा परिचय करून दिला. कुस्ती सुरू झाली. ताकद आजमावने सुरू झाले. लखनच्या प्रचंड ताकतीपुढे बळवंत टिकाव धरत नव्हता. लखनच्या आडदांड शरीरापुढे बळवंताची ताकत कमी पडत होती. ही लढाई हळूहळू रंगात आली. लखनने वाकून बळवंताला घिस्सा डावात घेतले आणि बळवंताने दोन्ही पायाच्या फटीत लखनचा हात दाबला. पायाची कैची मजबूत केली तशी लखनने मानगुटी सोडली. पायाची आडी देऊन बळवंताला उघडा केला आणि मनगटाचा जबर वार मान्यवर केला. वार चुकवून बल्लू सुटून उभा झाला. लाल माती उडाली आणी जाध ठोकून बल्लू पुन्हा तयार झाला. मारोतीने सांगितलं होतं, लखन ताकदीने हरणे नाही युक्तीने हरवावे लागते. डावा मागून डाव सुरू झाले. लखनला वाटले, नोकरी करणाऱ्या नाजूक फुलाला मिनिटात कुचलून टाकू पण बळवंताला उमदा भरत होता. बळवंताला पाच मिनिटात चित करू हा भ्रम तुटला. लखनला आक्रमण करून बल्लूवर ताबा मिळवण्यासाठी खेळत होता. पण बल्लूने डाव फेल करून वेळ मारून नेली. कुस्तीचा रुख बदलला. आता लखन बल्लूच्या डावातून बचावात्मक पवित्रा घेत होता.

लखनने चढाई थांबवली. बल्लूचा प्रत्येक डाव लखनची धडकी भरवत होता. लखन कडून सर्व डाव खेळून झाले पण बल्लू चित होत नव्हता. ढोबी पझाड, घिस्सा – डाव, पटी – डाव, आतली टांग – बाहेरची टांग, बांगडी डाव मरून झाले. बल्लू मातीने न्हावून निघाला पण चित होत नव्हता. दात ओठ खाऊन लखन पुन्हा भिडला. लखन ताकदीच्या जोरावर लढत होता. बल्लू डावावर डाव मारत डाव परतवत होता. कुस्तीला अर्धा घंटा होऊन गेला पण कुणी कुणाला हात देत नव्हता. संताजीने ओरडून लखनला मोडी डाव मारण्यास सांगितले. योग्य टाइमिंग वेळ साधून गुघडी पोझिशन पाहून शांत बसलेला मारोती एकदम जोशात आला. त्याने लखनच्या डोळ्यातली भीती हेरली होती. शारीरिक थकवा दिसला. हीच योग्य वेळ साधून मारोती ओरडला ” बल्लू, ” मुडी डाव घाल पझाडू ” बापाचा आवाज ऐकून बल्लू पवित्रात आला. लखनला ” मुडी डाव ” माहीत असल्याने लखनने पायाची मोड केली. लखन गाफील झाला आणि बल्लूने मुडी डावाचा पवित्र घेऊन, मानेत हात घालून पायाने ” करठी डाव ” टाकला आणि लखन चीत झाला. नवख्या बल्लूने अखेरचा डाव साधला आणि लखलला आसमान दाखवले.

मैदानात हाहाँकार मचला पंचाने निर्णय दिला, बल्लूला विजय घोषित केले. बल्लूने लखनच्या शक्तीला न जुमानता युक्तीने विजय मिळविला होता. वीस वर्षाचा अनुभवी पहेलवाना समोर एक वर्षाची मेहनत जिंकली होती. मारोतीच्या युक्तीने बल्लूला जिंकविले होते. हा आनंद गावात साजरा करण्यात आला. प्रचंड ताकदीचा लखन घरच्याच मैदानात नवख्या पहेलवानाकडूनच चित झाला. मारोतीचा चेहरा आनंदला – फुलला……

बल्लूने लखनला हरवल्याची बातमी आशाला कळली. आईला कवटाळून आशाने मुका घेतला आणि आनंदाने घिरटी घेतली. बल्लू जिंकला ठरल्याप्रमाणे आशाच लग्न बल्लू सोबत होणार होतं…. विधवा आशा पुन्हा सौभाग्यवती होणार होती. आशाचा संसारवेल बळवंता सोबत फुलला आणि ठरल्याप्रमाणे संताजीने आशाचे लग्न बल्लू सोबत लावून दिले. ” कुस्तीच्या मैदानातील कट्टर हाडवैरी आता व्याही झाले होते. “

– समाप्त – 

लेखक : श्री रवी दलाल

 9960627818

प्रस्तुती –  सुश्री प्रणिता खंडकर

संपर्क – सध्या वास्तव्य… डोंबिवली, जि. ठाणे.

ईमेल [email protected] केवळ वाॅटसप संपर्क.. 98334 79845.

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ. उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

सुश्री प्रणिता प्रशांत खंडकर

 जीवनरंग 

☆ दंगल… — भाग – २ – लेखक – श्री रवी दलाल ☆ प्रस्तुती – सुश्री प्रणिता खंडकर ☆

(एक अखेरचा डाव)

(माझा शब्द पवित्र प्रेमाची कसोटी आहे… मी लग्न करणार नाही… तुझ्या आठवणीत हे जीवन एकटं काढायचं ठरवलं आहे…) इथून पुढे —- 

आशाच हृदय पिवटळून निघालं, अश्रुधारा बाहेर आल्या….

नाही, नाही बल्लू…

माझ्यासाठी जीवाला वनवास करून घेऊ नको.

माझ्या राज्या… तुम्ही लग्न करा

माझी शपथ आहे तुम्हाला…

माझ्या संसारात मी खूप खूप सुखी आहे. आता तुम्हाला सुखी – संसारात पाहायचा आहे मी तुम्हाला वचनमुक्त करते. तुम्ही लग्न करा ! माझ्या राज्या, मी हात जोडते, तुम्ही लग्न करा, मी तुमची नाही झाले म्हणून तर काय झाले ? तुम्हाला असं झुरतं नाही पाहू शकणार…? 

बळवंताने आशाला सावरले,

अगं, चूप रहा… माझं सोडं

तू कशी आहेस…? तू सुखात आहे. माझं सुख, तुझ्या सुखात दडलेलं आहे असं बोलून…

विषय संपवला, कारण जास्त बोलणे शक्य नव्हतं. मैत्रिणी आल्या आणि आशाला सोबत घेऊन गेल्या…. वर्षानंतर आशाची भेट झाली होती. आशाला पाहून बळवंताचा जीव सुखावला, चेहऱ्यावर आनंद ओसंडून वाहत होतं. आशा संसारात सुखी आहे याचं समाधान होतं त्याला. “आशाने खरं प्रेम केलं पण भीतीपोटी आहुती दिली होती आणि पुन्हा आशा गर्दीत हरवून गेली. यात्रेत आल्याचं सार्थक झाल्यासारखं वाटलं होतं. पण एका क्षणात आशा सुखी असल्याचा भ्रम तुटला. तिच्या मैत्रिणीकडून आशाची सत्यता कळली. आशा लग्नानंतर फक्त सहा महिन्यात विधवा झाली होती. तिचा नवरा शेतात पान लागून मेला आणि आशा कायमची वडीलाकडे आली. इतकं दुःख असूनही आशाने जाणवू दिलं नाही. सतत हसून उत्तर दिलं होतं. बल्लूवर दुःखाचा डोंगर कोसळला, डोळ्यात ओलावा दाटला. आशाच्या हसऱ्या चेहऱ्या मागे वेदना लपल्या होत्या” 

बल्लूला समजलं आणी आशाला पुन्हा एकदा भेटण्याचा निर्णय केला. दुसऱ्या दिवशी निरोप पाठवून आशाला नागपूरला बोलाविलं. आशा खरंच आणि खरंच दिसायला सुंदर होती. लांब केस, टपोरे डोळे वेड लावत होते. पण तिच दुर्दैव फक्त सहा महिन्यात विधवा होऊन बापाच्या घरी आली. ” मराठा समाजात पुन्हा लग्न करण्याचा रिवाज नव्हता. म्हणून आशाचा पुनर्विवाह होणार नव्हता. दोघांचंही आयुष्य जाळ लागलेल्या ताव्यासारखं करपलं होतं. “

बळवंताने आशाला आपला निर्णय सांगितला. आशा मी तुझ्यासोबत लग्न करायला तयार आहे. आता तुला दुःखात पाहू शकत नाही. आपण एकदा चूक केली आणि दूर झालो. आता तुला सन्मानाने घरी आणणार आहो. उद्याच तुझ्या घरी येऊन मागणी घालतो…. मग समोर काय होईल ते पाहू ? 

प्र-स्फोटक निर्णय बळवंतने घेतला. दोघांचेही बाप हाडवैरी, विनाकारण रक्तपात नको म्हणून आशाने समजाविले.

“बल्लू,… मी आहे तशी जगेल पण तुम्ही घरी येऊ नका. मी हात जोडते. माझा निर्दयी बाप तुम्हाला गोळी घालायला मागे पाहणार नाही. ” माझ्या राज्या, मी हात जोडते. तुम्ही घरी येऊ नका. मी अशीच जगते, आनंदी आहे. तुम्ही लग्न करा, मी विधवा आहे. ” तुम्हाला छान मुलगी मिळते. तुम्ही माझ्या घरी येऊ नका. खूप तमाशा होईल. माझा निर्दयी बाप आणि दोन भाऊ तुमचा जीव घेतील राज्या. ” मी विनंती करते म्हणून हात जोडते, पाय धरते.. “

पण बळवंताने माघार घेतली नाही. दुसऱ्या दिवशी बळवंत आई – बापाच्या समोर बसला. मला लग्न करायचा आहे. मी पोरगी पण पाहून ठेवली. बाबा तयारी करा. ” आजच मुलीच्या घरापर्यंत जायचं आहे. माय – बाप आनंदाने उसळले. अरे चल, तुझ्या मनासारखं होईल. सांग कुठे जायचं ? 

बळवंताने उत्तर टाळले, ” बाबा आधी तयारी करा, बैलबंडी काढा. ” 

मारोती पहेलवानने नवा सदरा आणि फेटा चढवला. तीन माणसं आणखी सोबत घेऊन गाडी जुंपली आणि बंडी मौद्यात आली. ” कुणाकडे जायचं आहे सांग. तुझी पसंद, तीच माझी पसंद, कोणत्याही जाती धर्माची असेल तरी चालेल. ” 

बळवंत हळूच बोलला,

बाबा, तुम्हाला सांगू कां ? मुलगी तयार आहे पण तिचे वडील लग्नाला तयार नाहीत. ” 

मारोतीने बळवंत आला समजावत म्हटलं….

“अरे, तिच्या बापाचे पाय धरतो पण संबंध जोडूनच परत येऊ 

आणी बंडी संताजी पाटलाच्या दारात थांबली.

ये, इथं कशाला थांबवली, चल पुढे घे गाडी. ” मारुती झटकून बोलला. बळवंताने बैल कचून धरले. बाबा, आपल्याला संताजी पाटलाच्या घरी जायचं आहे. “

मारोती उसळला काय ? 

संताजी पाटलाच्या घरी जायचं आहे. ” मारोतीचा चेहरा लालबुंद झाला. ” इथली मुलगी मागणार आहे. ” अरे, संताजी माझा हाड – वैरी – दुश्मन आहे. माझा खून खराबा होईल. तुला माहित आहे ना. “

“इथे संबंध होणे नाही. चल, बंडी परत फिरव. मी त्याच्या घरात पाय टाकणार नाही. चल, बैल फिरव. ” 

बळवंताने बापाचे पाय धरले. ” माझ्यासाठी वैर विसरा, पण मला आशा सोबत लग्न करायचा आहे. नाहीतर मी जिवंत राहणार नाही. ” म्हणून गडगडला.

मारोती नरमला,…

ठीक आहे. पण असा जीव देण्याचं बोलू नको. ” इच्छा नसतांना मारोती तयार झाला. दारावर थाप दिली. नोकराने दार उघडलं. मारोतीने नम्र आवाजात विचारलं…..

संताजी पाटील घरी आहेत कां ? ” 

होय आहे, पाटील घरीच आहेत. पूजा करत आहे. या… बसा, बैठकीत ! म्हणत हात जोडले.

मारोतीने नोकराला बोलाविले,

जा आणी संताजी पाटलाला निरोप दे, मारोती गुजर आला म्हणून सांग त्यासनी,…

हो, हो, सांगतो म्हणून नोकर आत गेला…. बैठकीत खुर्च्या लावून होत्या आणि समोरच्या भिंतीवर फोटो टांगला होता.

स्व. पृथ्वीराज संताजी पाटील.

मृत्यू – दिनांक – 10 / 10 / 1965. असं लिहिलं होतं

मारोतीची आठवण ताजी झाली. संताच्या हातून पोरांचा खून होतानी पाहिलं होतं. संताजीचा संताप भारी आहे, सहन करावा लागेल म्हणून संयमाने घ्यायचं ठरवलं होतं. आणि थोड्याच वेळात संताजी आतून गरजला.

“वाड्यातील शांतता भंग झाली. ” आवाज दुमदुमला.

कोण, मारोती ? वैरी माझ्या घरी आला. रागाने फणफणत भिंतीची बंदूक ओढली, वाड्यात खळबळ माजली. संताजीचे पोरं, लखन, प्रताप, आशा, नोकर घाबरून कोपऱ्यात दडले. संताजीच्या बायकोने हातचे काम फेकून देवघरात आली. हाहाकार उडाला….. नेमकं काय झालं काहीच कळत नव्हतं. लखन आणि प्रतापने संताजीची बंदूक हीसकावली….

आबासाहेब, भानावर या…. काय झाले ? कशासाठी ही बंदूक ठासली ? थकलेल्या शरीरात हत्तीचं बळ आलं होतं. चेहरा रागाने फणफणत होता. प्रतापने संताजीला विचारले,

काय झालं,? आबासाहेब.. ! 

आशाने पाणी दिलं तसंच ग्लास भिंतीला फेकून मारला. आबासाहेब उसळले,

” काय झालं ?

” अरे, माझ्या वैरी मारोती गुजर आपल्या वाड्यात आला, जा, कापा त्याला…

मारोती, नाव ऐकून प्रताप, लखनची जळफळाट झाली, आग मस्तकात गेली. बंदूक घेऊनच माज घरातून बैठकीकडे धावले. आशाला कळून चुकलं होतं. बळवंत घरी आला… आता रक्त सांडणार… म्हणून तिथेच चक्कर येऊन पडली. आईने आशाला सांभाळलं. संताजी, प्रताप, लखन बैठकीकडे धावले. आता बंदूक संताजी कडे होती. आवाजाने बैठकीत खलबल माजली. बळवंता, मारोती आणि सहकारी खळबळून उभे झाले. संताजीने बंदूक ताणली. मारोती पुढे झाला……

“पाटील, तुम्ही खुशाल गोळी चालवा… पण त्याआधी माझं ऐकून घ्या म्हणून हात जोडले” 

संताजीचे ओठ थरथरत होते. शत्रु मारोती, घराच्या बैठकीत उभा होता. ज्याच्यामुळे मोठ्या पोराचा खून झाला होता. तो वैरी घरात आला होता. प्रताप, लखन दोघेही भाऊ बदला घ्यायला टपून होते.

मारोतीने पुन्हा हात जोडले.

“आबासाहेब ! झालं ते वैर विसरा… मी काय म्हणतो ? ते एकदा ऐकून घ्या. नंतर खुशाल छाताडात गोळी झाडा. ” सोबतच्या सहकाऱ्यांनी हातपाय जोडून संताजीला शांत केलं. काही वेळेसाठी सर्व शांत झालं. इकडे आशा शुद्धीवर आली आणि आई सोबत बाहेर आली.

कपाळावर आड्या पडलेला संताजी डकारला…

” मारोत्या, बोल…. कशासाठी आला तू ? ” 

वाड्यावर एकानं सूचना केली..

आबासाहेब ! एकदा शांततेनं बसा, नंतर बोलु…

संताजी फणफणत खुर्चीवर बसला.. प्रतापने बंदूक घेतली आणि आशाच्या हातात दिली. संताजी पुढे मारोती गुडघ्यावर टेकला आणि हात जोडले….

आबासाहेब, मी तुमचे पाय धरतो, माझं शांत चित्ताने ऐकून घ्या. हा माझा एकुलता एक मुलगा बळवंता, कपडा मिल मध्ये नोकरीला आहे….

” अबे, तू पुढे बोल… माझ्या घरी कां आला ते सांग ? ”

बळवंता पण हात जोडून संताजी पुढे बसला. मारोत्याने डोक्यातली पगडी संताजीच्या पायावर ठेवली…

आबासाहेब, लहान तोंडी – मोठा घास, घेतो पण तुम्ही नाही म्हणू नका. मी हात जोडतो. आशाचा हात बळवंतासाठी मागायला आलो. संताजीने मारोतीच्या पगडीला लाथ मारून फेकली आली उभा झाला. ‘ ये, मारोत्या भानावर आहेस कां ? आशाच लग्न झालं ती विधवा आहे. विसरला काय ? या घराण्यात विधवेच लग्न पुन्हा करण्याची रीत नाही. समजलं आणि ऐकून घे, ” आशा घरात सोडून मरेल पण तुझ्या दारात देणार नाही. ” माझ्या पृथ्वीराज तुझ्यामुळे मेला, जिवंत असेपर्यंत मी विसरणार नाही. उचल पगडी आणि चालता हो…. नाहीतर इथेच बाप-लेकाचे मुर्दे पाडील. ” 

बळवंताने संताजीचे पाय धरले. बाबासाहेब राग सोडा, आशा मला द्या ! मी तिला सुखात ठेवील. नाही म्हणू नका पाटील आणि घट्ट पाय धरले तसेच आशाची धिटाई वाढली. तिने पगडी मारोतीच्या डोक्यावर ठेवली. आबासाहेब, ” मी हात जोडते आबा….. मला नव्याने संसार थाटू द्या ! मी तुम्हाला भीक मांगते, नाहीतर मी जीवाचं बरं – वाईट करून मुक्त होते. म्हणून रडत – भुकत घरात गेली. ” पोरीची भावना पाहून दगड पाझरला आणि बळवंतला उभं केलं. पोरीची इच्छा असेल तर विचार करू आम्ही, आम्हाला वेळ द्या ! उद्या नकार – होकाराचा निरोप पाठवतो. म्हणून बैठक सोडून गेला. संताजी आत गेला. ” आशाला नव्याने संसार करू द्या म्हणून आशाच्या मायने संताजीला समजावलं. संताजी तयार झाला पण एक अट घातली

– क्रमशः भाग दुसरा 

लेखक : श्री रवी दलाल

 9960627818

प्रस्तुती –  सुश्री प्रणिता खंडकर

संपर्क – सध्या वास्तव्य… डोंबिवली, जि. ठाणे.

ईमेल [email protected] केवळ वाॅटसप संपर्क.. 98334 79845.

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ. उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

📚 वाचताना वेचलेले 📖

☆ “वन बेडरुम फ्लॅट…” – लेखक : अज्ञात ☆ प्रस्तुती – श्री सुनीत मुळे ☆

माझ्या वडिलांचे स्वप्न होते, की मी अभियांत्रिकीची पदवी प्राप्त करून अमेरिकेतील बहुराष्ट्रीय कंपनीत नोकरीला लागावे. जेव्हा मी अमेरिकेत आलो, तेव्हा हे स्वप्न जवळपास पूर्ण होत आले होते.

आता शेवटी, मला जिथे हवे तिथे मी पोहोचलो होतो. मी असे ठरवले होते की पाच वर्ष मी इथे राहून बक्कळ पैसा कमवेन, जेणेकरुन भारतात गेलो की पुण्यासारख्या शहरात सेटल होईन.

माझे वडील सरकारी नोकरीत होते. त्यांची आयुष्यभराची कमाई म्हणजे एक बेडरुमचा फ्लॅट अन तुटपुंजी पेन्शन. पण मला त्यांच्यापेक्षा जास्त कमवायचे होते. घरची, आई-बाबाची खूप आठवण यायची. एकटं वाटू लागायचं. स्वस्तातलं एक फोन कार्ड वापरून मी आठवड्यातन २-३ वेळा त्यांना कॉल करत होतो. दिवस वार्‍यासारखे उडत होते. दोन वर्षं पिझ्झा- बर्गर खाण्यात गेली. अजून दोन वर्षं परकीय चलनाचे दर पाहण्यात गेली. रुपयाची घसरण झाली की मला जाम आनंद व्हायचा.

लग्नासाठी रोज नवनवीन स्थळ येत होती. शेवटी ते करण्याचा मी निर्णय घेतला. आईवडिलांना सांगितले, मला फक्त दहा दिवसांची सुट्टी मिळेल. त्या दहा दिवसातच सर्व काही झालं पाहिजे. स्वस्तातलं तिकीट पाहून मी दहा दिवसांची सुट्टी घेतली. मी खूश होतो. आईबाबांना भेटणार होतो. नातेवाईक व मित्रांसाठी खूप सार्‍या भेटवस्तू घ्यायच्या होत्या, त्याही राहून गेल्या.

घरी पोहोचल्यावर आलेल्या सर्व स्थळांचे फोटो मी पाहिले. वेळ कमी असल्याने त्यातीलच एका मुलीची निवड केली. मुलीचे वडील समजूतदार होते. दोन दिवसांत माझे लग्न लागले. खूप सारे मित्र येतील, असं वाटत असताना फक्त बोटावर मोजता येतील, इतकेच मित्र लग्नाला आले.

लग्नानंतर काही पैसे आईबाबांच्या हातावर टेकवले. “आम्हाला तुझे पैसे नकोत रे पोरा. पण वरचेवर भेटायला येत जा, ” असं बाबांनी सांगताना त्यांचा आवाज खोल गेला होता. बाबा आता थकले होते. चेहर्‍यावरच्या सुरकुत्या, पिकलेल्या भुवया त्याची जाणीव करून देत होत्या. शेजार्‍यांना त्यांची काळजी घेण्याची विनंती केली व आम्ही अमेरिकेला पोहोचलो.

पहिली दोन वर्षं बायकोला हा देश खूप आवडला. वेगवेगळे स्टेट्स अन नॅशनल पार्क पाहुन तिला भारी वाटत होतं. बचत कमी होऊ लागली, पण ती खूश होती. हळूहळू तिला एकाकी वाटू लागलं. कधीकधी ती आठवड्यातून दोनदा किंवा तीनदा भारतात फोन करु लागली. दोन वर्षांनी आम्हाला मुले झाली. एक मुलगा अन एक मुलगी. मी जेव्हा जेव्हा आईबाबांना कॉल करायचो, तेव्हा तेव्हा ते नातवंडाना घेऊन भारतात येण्याची विनवणी करायचे. त्यांना नातवंडाना पाहायचे होते.

दरवर्षी मी सहकुटुंब भारतात जायचे ठरवायचो. पण पैशाचं गणित काही जुळायचं नाही. जाण्याचा बेत रद्द करावा लागायचा. वर्षामागून वर्षं सरत होती. भारतात येऊन जायचे स्वप्न लांबत चालले होते.

एक दिवस अचानक ऑफीसमध्ये असताना भारतातून कॅाल आला, “मोहन, बाबा सकाळीच गेले रे”. खूप प्रयत्न केला, पण सुट्टी काही मिळाली नाही, अग्नीला तर सोडाच, पण नंतरच्या विधींनापण जायला जमलं नाही. मन उद्विग्न झालं. दहा दिवसात दुसरा कॅाल आला, आईची पण प्राणज्योत मालवली होती. सोसायटीतील लोकांनी विधी केले. नातवंडांचे तोंड न पाहताच आई-वडील ह्या जगातून निघून गेले होते.

आई- बाबा जाऊन दोन वर्षं सरली. ते गेल्यानंतर एक पोकळी तयार झालेली. आईबाबांची शेवटची इच्छा, इच्छाच राहिलेली.

मुलांचा विरोध असतानाही भारतात येऊन स्थिरस्थावर होण्याचे मी ठरवले. पत्नी मात्र आनंदात होती. राहण्यासाठी घर शोधत होतो, पण आता पैसे कमी पडत होते. नवीन घरही घेता आले नाही. मी परत अमेरिकेत आलो. मुले भारतात राहायला तयार नसल्याने त्यांनापण घेऊन आलो.

मुले मोठी झाली. मुलीने अमेरिकी मुलासोबत लग्न केलं. मुलगाही आनंदात अमेरिकेत राहतो.

मी ठरविले, आता पुरे झाले. गाशा गुंडाळून भारतात आलो. चांगल्या सोसायटीत ‘दोन बेडरुमचा’ फ्लॅट घेण्यापुरते पैसे माझ्याकडे होते. फ्लॅटही घेतला.

आता मी साठ वर्षाचा आहे. ह्या ‘दोन बेडरुमच्या’ फ्लॅटमधे आता मी फक्त एकटाच राहतो. उरलेलं आयुष्य जिच्यासोबत आनंदात घालवायचं ठरवलेलं, तिने इथेच जीव सोडला.

कधीकधी मला वाटते, हा सर्व खटाटोप केला, तो कशासाठी? याचे मोल ते काय?

माझे वडील भारतात राहत होते, तेव्हा त्यांच्या नावावरही एक फ्लॅट होता. माझ्याकडे त्यांच्यापेक्षा जास्त काही नाही. फक्त एक बेडरुम जास्त आहे. त्या एका बेडरुमसाठी मी माझे आईवडील गमावले, मुलांना सोडून आलो, बायको पण गेली.

खिडकीतून बाहेर पाहताना मला माझे बालपण आठवते. त्या सुंदर आठवणी मनात फेर धरू लागतात.

अधूनमधून मुलांचा अमेरिकेतून फोन येतो. ते माझ्या तब्येतीची चौकशी करतात. अजूनही त्यांना माझी आठवण येते, यातच समाधान आहे.

आता जेव्हा माझा मृत्यु होईल, तेव्हा कदाचित शेजारीच माझ्यावर अंत्यसंस्कार करतील. देव त्यांचं भलं करो.

पुन्हा प्रश्न कायम आहे – हे सर्व कशासाठी अन काय किंमत मोजून?

मी अजूनही उत्तर शोधतोय.

फक्त एका बेडरुम साठी?

जगण्याचे मोल त्यापेक्षा कितीतरी पट जास्त आहे. त्यासाठी आयुष्य पणाला लावू नका.

☆ 

लेखक : अज्ञात 

प्रस्तुती : श्री सुनीत मुळे 

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ. उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

सुश्री प्रणिता प्रशांत खंडकर

 जीवनरंग 

☆ दंगल… — भाग – १ – लेखक – श्री रवी दलाल ☆ प्रस्तुती – सुश्री प्रणिता खंडकर ☆

(एक अखेरचा डाव) 

(महाराष्ट्रातील प्रसिद्ध लेखक, कथाकार श्री रवी दलाल यांची नुकतीच दिल्लीतील रॉक्स पुरस्काराकरीता निवड झाली. मराठी साहित्यकाराने दिल्लीतील दंगल जिंकून बहुमोलाचा राष्ट्रीय पुरस्कार पटकावला. राॅक्स हा विविध आठ भाषेतून आंतरराष्ट्रीय दर्जाचा विशेषांक निघतो… या पुरस्कारासाठी त्यांच्या “आंगधुणी” या कथासंग्रहातील “दंगल“ या पुढील कथेची निवड झाली आहे.) 

संताजी पाटील हा मौद्याचा अस्कारलेला पहेलवान. त्याने अनेक तगडे पहेलवान मैदानी मारून नाव कमावले होते आणि आपल्या तिन्ही मुलांना देखील कुस्तीत तरबेज केले होते.

आणी मारोती गुजर हा निमखेड्याचा डावशील पहेलवान, त्याला डावपेचात जोड नव्हता. मोठमोठे पहेलवान मारुती समोर नांगी टाकून बसले होते. आणि कित्येकाला त्याने आसमान दाखविले होते.

संताजी आणी मारोती हे दोघेही फागुजी वस्तादाचे चेले, दोघेही कुस्तीतील महाबली, एक अफाट ताकतीचा तर दुसरा डावपेच महारथी पण यांचे मैदानी कधी पटलं नाही. संताजीला ताकतीचा घमंड होता तर मारुती साधा – सोज्वळ, दोघेही मर्द मराठा जातीचे आणि वयोमानाने जवळपास सारखेच.. संताजी पाटीलाच्या घरात तर बाप – जाद्यापासून कुस्ती वीरांची परंपरा होती तर मारुती वर पिढीजात कुस्तीचे संस्कार नव्हते. पण त्याने कुस्तीला कलात्मक बनवलं होतं. नव्हे डावपेच जन्माला घालून लाल माती व्यापून टाकली होती. म्हणून संताजी मारोतीच्या डावपेचाला दचकून होता. भर जवानीत यांची तीन वेळा कुस्ती झाली. दोन वेळा कुस्त्या बरोबरीत सुटल्या, तिसरी आणि शेवटची कुस्ती देवबाहुली गावात झाली.

तब्बल वीस वर्षानंतर कुस्ती होणार होती. या महा कुस्तीची चर्चा गावागावात – खेडोपाडी रंगली आणी देवबाहुलीत जनसागर उसळला. रामटेकचे श्रीमंत मालगुजर भैय्याजी देशमुख पेंडॉल मध्ये आले आणि माईक मधून जाहीर करण्यात आलं, *शेवटची कुस्ती मारोती गुजर, संताजी पाटील यांच्यात होणार असून या कुस्तीला रामटेकचे मालगुजर श्रीमंत भैय्याजी देशमुख यांच्याकडून चार एकर शेती बक्षीस मिळणार आहे म्हणून जाहीर करण्यात आलं. वस्ताद फागुजी मानकर कुस्तीचे पंच म्हणून काम पाहणार होते. लाल लंगोट कचून मारोती मैदानात शिरला. पिकलेल्या झुप्पेदार मिश्या, बलदंड शरीर, गठेल बांधा, मजबूत देह, सावळ्या वर्णाच्या मारोतीने कसरत करून मैदानी ताकद भरवली. दंड – बैठका ठोकून चक्कर मारला, लाल माती छातीवर घासून कोल्हांड उडी मारली, वयाच्या पन्नाशीत अशी अद्भुत कलाबाजी पाहून भैय्याजी देशमुख अचंबित झाले आणि मंग बँडबाजाच्या गजरात पहेलवान संताजी मैदानात उतरला, टक्कल पडलेलं, पिढीदार मिशी, वयाच्या पन्नाशीत संताजीचे कसदार शरीर कायम होते. बलाढ्य शरीरातील नस -नस फुगली होती. एका बैलाची ताकद अंगात फणफणत होती. भरीव गोलाकार दंड, रग्गड मांड्या आणि पोलादी छाती, ताकदीचे दंड ठोकून मिशीला पीळ दिला आणि मैदानी आवाज केला. फागोजीच्या दोन चेल्यात वर्चस्वाची लढाई पाहायला मिळणार होती. मारोतीला मात देणे सोपे नाही हे संताजी ला माहित होतं. ” मारोती ताकतीने कमी असला तरी डावपेचात गुरु द्रोणाचार्य होता. “

आता दोघात शेवटची लढत होणार होती. वयामानाने कुस्ती पण सोडणार होते म्हणून शेवटची भडास काढायची होती. ही कुस्ती चितपट करेपर्यंत रंगणार होती. देवबावडीचं मैदान गच्च भरलं होतं. पहेलवानात दंगल उसळू नये म्हणून हाफ – पॅन्ट वाल्या पोलिसांचा चोख बंदोबस्त होता.

घड्याळात अकराचा ठोका पडला आणि वस्ताद फागोजीने इशारा केला. मारोती – संताजी दात – ओठ खावून फणफणत पुढे आले. संताजीच्या नजरेत बदला घेण्याची आग ढगढगत होती तर मारोतीच्या नजरेत खेळ भावना होती भैय्याजी देशमुखाने हातात हात देऊन जोड भरला. कुस्ती सुरू झाली. संतांजीने जाध ठोकून मारोतीवर आक्रमण केले, पंजाला पंजा घातला. मारोतीने सावध पवित्र घेऊन पायाची कमान केली आणि दोघांचे डोके जवळ आले. सुरुवातीला ताकदीचा अंदाज घेणे सुरू झाले. ” पहिला घिस्सा डाव संताजीने मारला. मारोतीने दंडाची पकड ढिली करून आतली डाग लावली आणि संताजीचा घिस्सा डाव फेल गेला. पुन्हा दूरवर होऊन मैदानात गोल झाले. संताजीने माती अंगावर उधळली. पुन्हा मारोतीवर चाल केली. प्रचंड ताकदीच्या संताजीने ” ढाक डाव ” मारला पण मारोती डावपेचातला ” महागुरु ” त्याने सहज मानगुटीवर ” छालावं ” घेत संताजीला तोंडघशी पाडले. छातीत नवा दम भरून डाव – प्रतीडाव सुरू झाले. दोघेही घामाने भिजले होते. संताजीने ” कालगज डाव ” टाकून मारोतीला पाडले आणि पाठीवर बसला. मारोतीने पायाच्या ऐडित संताचा पाय दाबून कडीवार केले आणी बाहेरची टांग लावली. आता मारोती – संताजी पाठीवर स्वार झाला होता. डावपेच रंगले, दोघंही उन्नीस-बीस होते. कुस्ती सुरू होऊन बराच वेळ झाला होता. दोघांच्या ताकदीने, डावपेचाने परिसर तपला. बघणाऱ्यांचे डोळे टकणे झाले आणि बघता बघता मारोतीने ” नक्कल बावडी डाव ” मारून संताजीला अलगत उचलून आपटले. संताजी सफाईने पाठ न टेकवता हातात भार तोलून निसटला. आता दोघंही जेरीस पेटले होते. ” गिस्सा डाव, ढोबी डाव, आतली टांग, बाहेरची टांग, नकाल बाळूडी डाव ” मारून झाले. पण हार – जीत ठरत नव्हती. आता शेवटची कुस्ती पण बरोबरीत सुटणारं असा अनेकांचा अंदाज असतांना चतुर मारोतीने अखेरचा ” हुकमी डाव ” खेळला. ” खेमीडाव ” पोझिशन कायम ठेवून संताजीची मान बगलेत दाबली. आणि मोठ्या चतुराईने ” पैठीडाव ” मारला. संताजीला ” पैठी डावाची ” तोड माहीत नव्हती आणी संताजी मातीत आडवा झाला आणि दोन्ही गुडघ्यात मान दाबून ” पैठी डावाने ” संताजीला चीत केले. हा मारोतीचा ” हुकमी डाव ” तोडणे संताजीला जमले नाही आणि संताजी पराभूत झाला. संताजीचे तीनही पोरं मैदानात घुसली, मारोतीवर हमला केला. दंगल उसळली, मैदानात दोन गट भिडले आणि मारामारी सुरू झाली. पोलिसांनी लाठीचार्ज केला. घमंडी संताजीला पराभव पचवता आला नाही. पोलिसांची बंदूक हिसकावून मारोतीच्या छाताडावर लावली आणी गोळी झाडली. चपळ मारोतीने उंच उडी घेऊन गोळी चुकविली. सुटलेली गोळी संताजीच्याच पोराचा कंठ भेदून गेली आणि संताजीचा मोठा पोरगा पृथ्वीराज रक्ताच्या थारोळ्यात पडला. बापाच्या हातून पोराचा खून झाला. पोराच्या खुनात संताजीला सात वर्षाची शिक्षा झाली. सजा भोगून संताजी पाटील बाहेर आला. पण त्याची खुमखुमी कमी झाली नव्हती.

ही घटना होऊन पंधरा वर्षे लोटली. काळ बदलला होता. संताजी – मारोती वयोमानाने थकले. नव्या पिढीची हुजूरात सुरू झाली.

संताजीचे प्रताप आणि लखन बापासारखेच पहेलवान झाले. तर पोरगी आशा नागपूरला शिक्षण घेत होती. मारोती गुजरचा पोरगा बळवंता मिलमध्ये नोकरीला होता. निमखेड्यातील ग्रामपंचायतने मारोती गुजरला आखाड्याकरिता जागा दिली. खाली वेळेत मारोती तरुणांना कुस्त्याचे डावपेच शिकवत होता पण बळवंताने कुस्तीत रुची दाखविली नाही. बळवंता दिसायला आकर्षक, कसलेल्या शरीरयष्टीचा गबरू जवान ! त्यानंही कसरत करून शरीर कमावलं होतं. पण आखाड्यात कधी उतरला नाही. कुस्तीचा सराव केला पण मैदानी उतरला नाही.

अशा देखण्या राजबिंड्या बळवंताचं प्रेम संताजीच्याच आशा सोबत जुळलं. भेटीगाठी वाढल्या पण लग्न केलं नाही. कारण दोघांच्या बापाचं हाडवैर जगजाहीर होतं. हे प्रकरण समोर माहीत झालं तर खून पडणार होते. म्हणून दोघांनी विसरायचं ठरवलं. आणि दोघं वेगळे झाले.

आशाच लग्न बिहाडीच्या जमीनदार मुलाशी झालं. पण बळवंताने लग्न केले नाही. आशाच्या विरहात बळवंता स्वतःला संपवत होता. नोकरी करून घरी येणे आणि पडून राहणे हा एकमेव ठरलेला कार्यक्रम होता.

एकुलत्या एका पोराची दशा पाहून बळवंताची माय काळजीत होती. शेवटी बापाने बळवंताला विचारलं….

बल्लू, तू लग्नाचं काय ठरवलं…

सांग…

कधी जायचं…

मुलगी पाहायला….

मी मुलगी पाहून ठेवली आहे…

बळवंताने खाली मान टाकून लग्नास नकार दिला आणी बोलला.

बाबा, या घरात कधीच असून येणार नाही. मी लग्न करणार नाही..

मारोतीने वैतागून विचारले,

अरे, पण कां लग्न करणार नाही

कोंडलेला श्वास मोकळा करून बळवंता म्हणाला,

बाबा, इच्छा नाही…

तुम्हाला घरात सून मिळेल पण तिला माझी बायको होता येणार नाही

इतकं बोलून बळवंता बाहेर पडला.

बळवंता, आता लग्न करणार नाही. बापाला कळून चुकलं होतं. आणि शेवटी मारोतीने लग्नाचा विषय बंद केला.

मौदाला कन्हान नदीच्या काठावर पंचमीला यात्रा भरली. बळवंता मित्रासोबत यात्रेला गेला. झुल्या जवळ त्याला अचानक आशा दिसली पण तिची नजर दुसरीकडे होती. गर्दीतून रस्ता काढत बळवंता जवळ पोहोचला. तर आशा गर्दीत गडप झाली होती. पण क्षणात आशा नजरेतून औझल झाली. बळवंताची नजर भरारली, आशाला पाहण्याची तळमळ वाढली…… पाळण्यावर चढून दूर नजर फेकली. आशा पुन्हा नजरेत आली. बळवंताचा जीव भेटीसाठी कासावीस झाला. गर्दी लोटत बळवंता आशा जवळ पोहोचला आणि दोघांची नजरावर नजर झाली. ” जवळपास एक वर्षाच्या अंतराने एकमेकांना पहात होते, डोळे पाणावले, हुंदका दाटला. आशाने घट्ट कवटाळून घेतले. दोघांचेही हृदय दाटून आलं…. अश्रूचा बांध फुटला, अशाने आव गिळत विचारले….

बल्लू, कसा आहेस ? 

बल्लूने फक्त मान हलवली, आशाने बल्लूला हात धरून बाजूला ओढले…

बर्रर्र बरं, मला सांग, कुठली मुलगी केली तू ? आता ती पण आली कां यात्रेत ? न थांबता आशा बोलत होती, तर बळवंता तिला न्याहाळत होता. आशाने बल्लूच्या डोळ्याची लिंक तोडली,

ये माझ्या हिरो, कुठे हरवला…. ? 

आरे, बघतच राहशील, कां काही बोलशील ?

चुटकी वाजवून सावध केले… पण बळवंता चूप होता, , ,

कशी आहे, तुझी बायको ती आली कां ?

बळवंताने आशाला थांबवलं….

आशा, मी लग्न नाही केलं गं… ?

आशा एकदम डोळे फाडून बोलली…

काय ? 

तू अजून लग्न नाही केल ? आशा गहिवरली….

मी तुला विसरू शकलो आशा, तुझी जागा कोणीही घेऊ शकत नाही…. बोललो होतो ना…. आशा, माझ्या जीवनात तुझ्याशिवाय कुणी येणार नाही म्हणून ? तुला दिलेल्या वचनावर कायम आहो. माझा शब्द पवित्र प्रेमाची कसोटी आहे… मी लग्न करणार नाही… तुझ्या आठवणीत हे जीवन एकटं काढायचं ठरवलं आहे…

– क्रमशः भाग पहिला 

लेखक : श्री रवी दलाल

 9960627818

प्रस्तुती –  सुश्री प्रणिता खंडकर

संपर्क – सध्या वास्तव्य… डोंबिवली, जि. ठाणे.

ईमेल [email protected] केवळ वाॅटसप संपर्क.. 98334 79845.

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ. उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

श्री मंगेश मधुकर

 जीवनरंग 

☆ “तिचं घर, तिचा संसार” ☆ श्री मंगेश मधुकर ☆

सकाळी अकराच्या सुमारास भाऊ आणि मालतीबाई घराबाहेर पडले. कुठं चाललोय हे भाऊंनी सांगितलं नाही अन मालतीबाईंनी सुद्धा विचारलं नाही. नवऱ्याच्या पाठोपाठ रिक्षात बसल्या. एका बिल्डिंगजवळ दोघं उतरले. मालतीबाईंचा हात धरून भाऊ चालायला लागले. लिफ्टनं तिसऱ्या मजल्यावर पोचले. एका फ्लॅटजवळ थांबून भाऊ म्हणाले “मालती, ही किल्ली घे”

“कसली”

“तुझ्या घराची”

“म्हणजे”

“हे तुझ्या हक्काचं, मालकीचं घर!!”

“कशाला म्हातारीची चेष्टा करताय”

“खरंच !!समोरची पाटी वाच ”पिशवीतून चष्मा काढून मालतीबाईंनी पाटी वाचली. स्वतःचे नाव पाहून प्रचंड खुष झाल्या.

“कसं वाटलं सरप्राइज ?”भाऊंनी विचारल्यावर खूप भरून आल्यानं मालतीबाईंच्या तोंडातून शब्द फुटत नव्हते मात्र डोळे वहात होते. एकाचवेळी त्या हसतही होत्या अन रडतही होत्या. इतका मोठा आनंद नेमका कसा व्यक्त करावा हे न समजल्यानं बाईंनी भाऊंचा हात घट्ट पकडला. भाऊंकडे पाहताना नजरेत अपार कौतुक, अफाट प्रेम आणि कृतज्ञता होती. बाईंच्या मनातल्या भावना शब्दविना भाऊंपर्यंत पोचल्या. आनंद, समाधान, कौतुक अशा मिश्र भावनांच्या कल्लोळात बाईंनी थरथरत्या हातानं दरवाजा उघडला. घरात उजवं पाऊल ठेवताना खूप भावुक झाल्या. छोटसं दोन रूमचं घर सोफा, खुर्च्या, भांडी, गॅस अशा जीवनावश्यक गोष्टींनी सजलेलं होतं.

“अहो, आता आपण इथंच राहू ” मालतीबाई.

“हो, या क्षणाची पस्तीस वर्षे वाट पाहिलीस ना. माझ्याकडूनच उशीर झाला त्याबद्दल माफ कर”

“अहो, काहीही बोलू नका. माझ्यासाठी खूप काही केलंत. तृप्त, समाधानी आहे आणि आज दिलेली ही भेट. काय बोलू सुचत नाही. तुम्ही खूप चांगले आहात उलट मीच खूप त्रास दिला. त्यात ही आजाराची कटकट, ”

“ए गप. आजच्या आनंदाच्या दिवशी नको ते विषय काढू. आता इस बात पे चाय तो बनता है. मी बनवतो. ”

“तुम्ही बसा. खबरदार, माझ्या किचनमध्ये परवानगी शिवाय जायचं नाही. आधी चहा मग छान जेवण करते. ” नव्या नवरीच्या उत्साहानं मालतीबाई घरात वावरत होत्या. त्यांचा उत्साह पाहून भाऊंचे डोळे पाणावले.

दोन्ही मुलं, सुनांच्या विरोधाला न जुमानता वन रूम किचन विकत घेतल्यावर भाऊ थोरल्याच्या घरी आले. तेव्हा धाकटा तिथेच होता. सगळे हॉलमध्ये बसले पण कोणीच बोलत नव्हतं. सगळेच अवघडलेले.

“तुम्हांला माझ्याविषयी प्रचंड राग आहे. ”अखेर भाऊंनी सुरवात केली.

“आता बोलून उपयोग नाही. तुमचा पैसा तुम्ही उडवला. ” धाकटा

“वर्षा-दोन वर्षासाठी उगीच एवढा खर्च केलात ” थोरल्या सून.

“पोरी, तोंड सांभाळून बोल ” भाऊ.

“जे खरं आहे तेच ती म्हणाली ” थोरल्यानं बायकोची बाजू घेतली.

“भाऊ, तुम्ही स्वीकार करा. आता आईचं आयुष्य तेवढंचय. ” धाकटा 

“त्यासाठीच हे सगळं केलंयं ना. ” भाऊंनी कसाबसा हुंदका आवरला.

“भावनेच्या भरात चुकीचा निर्णय घेतलात. ” थोरला 

“तुमच्याकडून पैसे घेतले नाही ना. मग कशाला उगीच !!”

“अगदीच वेगळं घर घ्यायचं तर भाड्यानं घ्यायचं ना. विकत कशाला?” धाकटा.

“तुला कळणार नाही”

“मला समजून सुद्धा घ्यायचं नाही. गरज नसताना पैसे अडकवलेत ” थोरला.

“पुन्हा पुन्हा तेच का सांगताय. माझे पैसे मनासारखे खर्च करायचा मला अधिकार आहे. ”

“भाऊ, एक गोष्ट क्लिअर करतो, आम्हांला तुमच्या पैशात काडी इतकाही इंटरेस्ट नाही. ” थोरला 

“नाहीतर काय, हे पैसे तुम्हालाच उपयोगी पडले असते. ” धाकटा.

“पोरांकडे मोठाली घरं असतानासुद्धा आईबाप वेगळे राहतायेत. लोकं तर आम्हांलाच शिव्या घालणार. ”.. सून.

“मालतीच्या आनंदासाठी घर घेतलंय. मला लोकांशी देणंघेणं नाही. आयुष्यात काहीप्रसंगी व्यवहारापेक्षा आपल्या माणसाचा विचार करून निर्णय घ्यावे लागतात. तेच मी केलं. ”

“तुम्हांला नक्की काय म्हणायचयं. ” थोरला.

“आमच्या लग्नाला छत्तीस वर्ष झाली. लग्न झाल्यापासून तुझ्या आईनं फक्त आणि फक्त तडजोड केली. माझी आई दीर्घायुषी !! नातसून पाहूनच तिनं जगाचा निरोप घेतला. आधी सासू अन नंतर सून सोबतीला त्यामुळे मालतीला कायम मन मारावं लागलं. ”

“या सगळ्याचा इथे काय संबंध?”

“आम्ही कधीच तुमच्याशी वाईट वागलो नाही. आता सासू-सुनेचे वाद तर कोणत्याच घराला चुकलेले नाहीत. ” थोरला.

“मला वेगळं सांगायचं आहे”

“म्हणजे”

“आर्थिक स्थिती फारशी चांगली नसल्याने फार काही हौस-मौज करता आली नाही आणि जेव्हा पैसा आला तेव्हा वेळ राहिला नाही. मालतीच्या दुखण्यानं भयानक वास्तवाची वस्तुस्थिती समोर आल्यावर मी पुरता खचलो. जोडीदाराची अंताकडे चाललेली वाटचाल पाहणं हे नशिबी आलं. म्हणून तिच्या सगळ्या इच्छा पुऱ्या करण्याचा प्रयत्न करतोय. ”

“आईला घर हवं होतं?”

“ती माऊली एका शब्दानंही बोलली नाही आणि कधीच बोलणारही नाही. ”

“मग हे कशासाठी? का?”

“छोटसं का होईना पण स्वतःचं घर असावं. एकटीचा संसार असावा. अशी इच्छा तिनं लग्न ठरल्यावर एकदा बोलून दाखवली होती परंतु आमचा संसार सुरू झालाच नाही. हे घर घेऊन आत्ता तिची इच्छा पूर्ण करतोय. ” दोन्ही मुलं भाऊंजवळ येऊन बसले.

“हक्काचं घर असावं, मनाप्रमानं ते सजवावं. एवढी माफक अपेक्षा पूर्ण करण्यासाठीच घर घेतलं. उशिराने का होईना पण मालतीला तिचं घर, एकटीचा संसार देऊ शकलो. स्वतःच्या घरात तिच्या चेहऱ्यावरचा आनंद पाहून जन्माचं सार्थक झालं. या समाधानाचं मोल होऊच शकत नाही. म्हातारपणात नवीन घर घेणं. वेगळं रहाणं हे सगळं फक्त मालतीच्या आनंदासाठी करतोय. लोकं हसतील, नावं ठेवतील पण फिकीर नाही. आम्हांला सोबत भरभरून जगायचंय. “

“भाऊ, माफ करा. रागाच्या भरात जरा जास्तच बोललो ” थोरला.

“झालं ते झालं. आज इथं यायचं कारण म्हणजे येत्या रविवारी जेवणाचं आमंत्रण द्यायला आलोय. नाही म्हणू नका. प्रचंड आनंदी असलेली मालती अन तिचं घर, तिचा संसार बघायला नक्की या. ” भाऊंनी हात जोडले तेव्हा ‘नक्की येणार’ बाकीचे एकासुरात म्हणाले.

© श्री मंगेश मधुकर

मो. 98228 50034

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ. उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈

सौ. स्मिता पंडित

जीवनरंग

☆ पाहुणे…! – लेखक – अज्ञात ☆ प्रस्तुती – सौ.स्मिता सुहास पंडित ☆

मला संतोष पवार भेटला, तेव्हा मी त्याला विचारले “आता तुझ्यासोबत हे कोण पाहुणे आहेत ?”

तो म्हणाला, ” हे माझे आईवडील आहेत. “

मला खुप आश्चर्य वाटले. मी त्याला लगेच म्हणालो, ” मागच्या वेळी तर वेगळे होते. हे तर दुसरेच कोणीतरी आहेत. हे कसं काय ?”

तर तो मला म्हणाला, ” आपण हाॅटेलमध्ये बसून बोलूया. “

आम्ही जवळच असलेल्या चहाच्या टपरीवर गेलो. तेथे बाकावर बसलो. तो मला सांगू लागला,

“माझे आई वडील लहानपणीच वारले. माझ्या काकाकाकूंनीच मला वाढवले. नोकरी लगेच मिळाली आणि छोकरीही. कारण माझे वर्गातील एका मुलीवर प्रेम होते. मला नोकरी लागताच मी माझ्या काकांना या प्रेमाबद्दल सांगितले. त्यांनी होकार तर दिलाच, शिवाय ते माझ्यासोबत मागणी घालायला तिच्या घरीसुध्दा आले. लग्न नोंदणी पध्दतीने झाले आणि माझी बदली नागपूराहून थेट मुंबईला झाली. आमच्या कंपनी ने मला रहायला विरारला बैठे घर दिले. तेथे सर्व सुखसोयी होत्या, पण मी नोकरीला जाताच घरी बायको कंटाळुन जायची.

मला ती नेहमी म्हणायची “सासूसासरे असते तर बरे झाले असते. त्यांची घरात थोडी मदतही झाली असती आणि मुलांना छान संस्कार मिळाले असते. “

एकदा आम्ही बागेत सगळे फिरायला गेलो होतो. तेथे एक आजी आजोबा उदास बसलेले दिसले. मी विचारले, ” काय काका, काही त्रास होतो आहे का ? मी काही मदत करु शकतो का ?”

तर ते म्हणाले, ” बाळा, आम्हा दोघांना एकटेपणा खातो आहे रे. आयुष्य गेलं स्वप्ने रंगवण्यात. आता काम होत नाही. लगेच थकवा येतो. पण काम करण्याशिवाय पर्यायही नाही. “

मी म्हणालो, “मुले सांभाळत नाहीत ?”

त्यावर ते म्हणाले, ” मुलगा सून अमेरिकेतच असतात. ” आणि दोघांनी त्यांची तोंडे बाजूला वळवली आणि डोळ्यांना रुमाल लावला.

मी काय समजायचे ते समजलो. आणि म्हणालो, “आमच्याकडे येता का आठ दिवस रहायला ? तेवढाच हवाबदलही होईल आणि या दोन नातवंडात वेळही जाईल. “

तर ते म्हणाले, “बाळा तुला कशाला आमचा त्रास ? अरे नेहमी इथेच भेटु आपण सगळे रविवारचे. “

आणि मग दर रविवारी आमची त्यांची भेट होऊ लागली.

माझ्या मनात होतं की बायकोला विचारावे की या दोघांना आपल्याच घरी ठेवुया का ?

पण एकदा तीच मला म्हणाली, “काही बोलायचे होते तुमच्याशी. ” मी म्हणालो, ” बोल ना काय बोलायचे आहे ते. ” तर ती म्हणाली, ” रविवारी आपण बागेत त्या आजीआजोबांना भेटतो ना, त्यांना आपल्या घरीच आणुया का ? म्हणजे मला असं वाटतंय की, आपल्या मुलांनाही त्यांच्या भेटीची उत्सुकता असते आणि दोघेही आपल्या मुलांबरोबर किती आनंदात असतात ना !!”

मला तिचे म्हणणे पटत होते, पण कंपनीने दिलेल्या घरात यांना कसे ठेवायचे ?

आणि आम्ही दोघांनी एक निर्णय घेतला. या दोघांना दत्तक घ्यायचा. कागदोपत्री दत्तक घेतले व कंपनीला ते दत्तक पेपर्स दाखवले. कंपनी मालकाने माझा सत्कार केला आणि माझा पगार त्यांनी दिडपट केला. आजीआजोबांना एक खोली दिली.

त्यांचे नाव श्री सुहास कळसकर व सौ सुहासिनी कळसकर अशी आहेत. त्यांचे टेलरिंगचे दुकान होते. त्यांना एक मुलगा झाल्यावर त्यांनी कुटुंबनियोजन केले व याच मुलाला खुप शिकवायचे ठरवले. मुलाला इंजिनियर केले व पुढील शिक्षणासाठी अमेरिकेत पाठवले. एमबीए करताना तेथील एका मुलीच्या प्रेमात पडला व परस्पर लग्न करुन मोकळा झाला. सुनेला एकदा दाखवायला आणलं होते. नंतर दर तीन चार महिन्यांनी पैसे पाठवायचा. नंतर नंतर सहा महिन्यांनी पैसे येऊ लागले. एकदा तो भारतात आला होता. म्हणाला तुम्ही दोघे तिकडेच रहायला चला. ही तयार नव्हती पण नंतर खुप दिवसांनी तयार झाली पण खुप उशीर झाला होता. नंतर पैसे यायचेही बंद झाले.

पत्रव्यवहार केला तर कळले तो दुसरीकडे वेगळ्या शहरात राहतो. आणि त्याला फोन केला तर त्याने त्याची नोकरी गेल्याचे सांगितले. बायकोच त्याला सांभाळते. सातआठ वर्षात फक्त फोनवर बोलतो. त्याच्या मित्राने सांगितले, ‘त्याची नोकरी वगैरे काही गेली नव्हती उलट बढती मिळाली होती. एक बंगला व गाडी आहे.

आपलेच मुल आहे म्हणून माफ केले आणि नव्या जीवनाला सुरुवात केली.

कळसकर दांपत्याला दत्तक घेतल्यावर आम्हाला जोशी दांपत्य भेटले. त्यांची कथा वेगळीच. त्यांना मुलंच नव्हते आणि ती अतिशय गोड बोलणारी व संस्कारी जोडी होती. मग त्यांनाही आमच्या घरात सामील करुन घेतले. ते आनंदाने आमच्यात राहतात. ते जोशी काका म्हणजे आत्ता माझ्याबरोबर आहेत ते. त्यांना भाजी आणायची खुप आवड. जोशी काकू स्वयंपाक खुप छान करतात. चौघी मिळुन स्वयंपाक घर सांभाळतात आणि आता तर माझी मुलगीही त्यांच्या हाताखाली स्वयंपाक शिकते आहे.

मधल्या काळात आणखी एक जोडी आमच्यात आली. कांबळे काका काकू. त्यांचा तरुण मुलगा अपघातात ठार झाला. ते आमच्यात आले आणि त्यांनाही मी दत्तक घेतले. आता मला तीन आईवडील आहेत. कांबळे काका काकू नोकरी करत होते. त्यांना पेंशन आहे. त्यां दोघांनी त्यांच्याकडील पीएफचे तीस लाख आम्हाला दिले, मग त्यात माझे सेव्ह केलेले टाकले. बायकोने तिचे दागिने विकून आम्ही एक मोकळी जागा घेऊन त्यावर एक बैठे मोठे घर बांधले.

बंगल्याप्रमाणे पुढे बाग केली आहे. कांबळे काका त्यात रमतात. जोशी काका पूजेचे पाहतात व भाजीही आणून देतात.

माझा मुलगा आता काॅलेजमध्ये आहे. मुलीने फॅशन डिझाईनिंगचा कोर्स केला म्हणून तिने बुटीक टाकले त्यात कळसकर काका सुध्दा तिला मदत करतात.

तु तुझ्या फॅमिलीला घेऊन ये ना आमच्या घरी रहायला. पहा घर कसे आनंदाने भरुन वहात असते. आमच्या हातातील चहा केव्हाच संपला होता. मी चहाचे पैसे देत होतो तर चहावाल्याने घेतलेच नाहीत. म्हणाला, “साहेबांकडुन पैसे घेतले तर मला पाप लागेल. माझ्या मुलांच्या शिक्षणाचा सर्व खर्च तेच करतात. किमान फुल ना फुलाची पाकळी उपकार थोडे परतफेड तरी करु द्यात हो. ” असं म्हणताना त्याचे डोळे ओले झाले होते.

संतोष पवार शाळेत खुप अबोल असायचा. आज कळले की आई वडिलांची किंमत फक्त त्यालाच कळाली होती. म्हणूनच तर त्याने तीन आईवडील दत्तक घेतले होते. लहानपणीच्या आईवडिलांची भरपाई करत समाजालाही त्याने एक मोठी शिकवण दिली. कशाला पाहिजेत वृध्दाश्रम ? ज्यांना शक्य आहे त्यांनी एक एक आजीआजोबा दत्तक घ्यायचे आणि समाजाप्रती आपले कर्तव्य पार पाडायचे हीच तर खरी आधुनिक जगाची उभारणी झाली म्हणता येईल.

मी असा विचार करत करतच घरी आलो आणि बायकोला सगळे सांगितले. ती म्हणाली पुढच्या आठवड्यात आपण सगळेच जण जाऊया…. भरपूर गिफ्ट घेऊन जाऊ.

लेखक – अज्ञात

संग्राहिका – सौ. स्मिता पंडित

≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – श्रीमती उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈