डाॅ. निशिकांत श्रोत्री
इंद्रधनुष्य
☆ श्रीमद्‌भगवद्‌गीता — अध्याय तिसरा— कर्मयोग— (श्लोक २१ ते ३०) – मराठी भावानुवाद ☆ डाॅ. निशिकांत श्रोत्री ☆
☆
यद्यदाचरति श्रेष्ठस्तत्तदेवेतरो जनः ।
स यत्प्रमाणं कुरुते लोकस्तदनुवर्तते ॥ २१ ॥
☆
आचरणासी श्रेष्ठांच्या अनुसरती सामान्य
बोल तयांचे समस्त जगत मानिती प्रमाण्य ॥२१॥
☆
न मे पार्थास्ति कर्तव्यं त्रिषु लोकेषु किञ्चन ।
नानवाप्तमवाप्तव्यं वर्त एव च कर्मणि ॥ २२ ॥
☆
तिन्ही लोकी मजला पार्था ना कर्तव्य काही
मजला अप्राप्त असेही काही या विश्वात नाही
देहाचे परि जाणुनिया भोग विन्मुख ना झालो
जीवनात जी विहीत सारी कर्मे करीत आलो ॥२२॥
☆
यदि ह्यहं न वर्तेयं जातु कर्मण्यतन्द्रितः ।
मम वर्त्मानुवर्तन्ते मनुष्याः पार्थ सर्वशः ॥ २३ ॥
☆
उत्सीदेयुरिमे लोका न कुर्यां कर्म चेदहम्‌ ।
सङ्करस्य च कर्ता स्यामुपहन्यामिमाः प्रजाः ॥ २४ ॥
☆
सावध राहूनीया मी पार्था नाही केली कर्मे
सर्वनाश जगताचा होइल जाणुन घे वर्मे
मलाच अनुसरते हे विश्व मजला श्रेष्ठ मानून
अकर्मी होता मीच सारे होतील रे कर्महीन ॥२३-२४॥
☆
सक्ताः कर्मण्यविद्वांसो यथा कुर्वन्ति भारत ।
कुर्याद्विद्वांस्तथासक्तश्चिकीर्षुर्लोकसङ्ग्रहम्‌ ॥ ३-२५ ॥
☆
कर्मे करिती कर्मासक्त असती अज्ञानी
कर्म करावी अनासक्त ज्ञानी विद्वानांनी
संग्रह करणे लोकांचा मनी धरुनी इप्सिता
कर्माचरणी मनुजे व्हावे हे कर्तव्य भारता ॥२५॥
☆
न बुद्धिभेदं जनयेदज्ञानां कर्मसङ्गिनाम्‌ ।
जोषयेत्सर्वकर्माणि विद्वान्युक्तः समाचरन्‌ ॥ २६ ॥
☆
परमात्मस्वरूपी लीन स्थित ज्ञानी विद्वान
कर्मासक्त अज्ञान्याचा करू नये बुद्धीसंभ्रम
शास्त्रविहित आचरुनीया कर्मे आदर्श मांडावा
कर्म करण्याचा सकलांना सुमार्ग दावावा ॥२६॥
☆
प्रकृतेः क्रियमाणानि गुणैः कर्माणि सर्वशः ।
अहङ्कारविमूढात्मा कर्ताहमिति मन्यते ॥ ३-२७ ॥
☆
मनुष्यद्वारे कर्मे घडती गुणपरत्वे प्रकृतीच्या
अहंकारमूढ मानतो परी कर्ता मी मम कर्मांचा ॥२७॥
☆
तत्त्ववित्तु महाबाहो गुणकर्मविभागयोः ।
गुणा गुणेषु वर्तन्त इति मत्वा न सज्जते ॥ २८ ॥
☆
समस्त गुण स्थायी गुणात शूर अर्जुना जाण
ज्ञान्या उमगते त्यांचे विभाग कर्म तथा गुण
जीवन त्याचे असते सदैत तयात विहरत
तयामध्ये तो कधी न बद्ध होउनी आसक्त ॥२८॥
☆
प्रकृतेर्गुणसम्मूढाः सज्जन्ते गुणकर्मसु ।
तानकृत्स्नविदो मन्दान्कृत्स्नविन्न विचालयेत्‌ ॥ २९ ॥
☆
आसक्तीने मूढ जाहले गुणकर्मातच लुब्ध
अर्धज्ञानी ते अज्ञानी असती मंदबुद्ध
बुद्धिभेद ना कधी करावा त्यांच्या आचरणात
प्रज्ञावाने मग्न असावे कर्मा आचरत ॥२९॥
☆
मयि सर्वाणि कर्माणि संन्यस्याध्यात्मचेतसा ।
निराशीर्निर्ममो भूत्वा युध्यस्व विगतज्वरः ॥ ३० ॥
☆
चित्तासी तव एकरूप कर म्या परमात्म्याठायी
अर्पण करी रे तव कर्मांसी माझीया पायी
त्याग करोनी आशेचा ममत्वाचा अन् संतापाचा
शस्त्र धरोनी सिद्ध होई वसा घेउनी युद्धाचा ॥३०॥
☆
– क्रमशः भाग तिसरा
अनुवादक : © डॉ. निशिकान्त श्रोत्री
एम.डी., डी.जी.ओ.
मो ९८९०११७७५४
≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ. उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈
कवितेचा उत्सव 
मेहबूब जमादार ☆
