डाॅ. निशिकांत श्रोत्री
इंद्रधनुष्य
☆ श्रीमद्‌भगवद्‌गीता — अध्याय १० — विभूतियोगः — (श्लोक ३१ ते ४२) – मराठी भावानुवाद ☆ डाॅ. निशिकांत श्रोत्री ☆
संस्कृत श्लोक…
पवनः पवतामस्मि रामः शस्त्रभृतामहम्‌ ।
झषाणां मकरश्चास्मि स्रोतसामस्मि जाह्नवी ॥ ३१ ॥
*
पावनकर्त्यात पवन श्रीराम मी शस्त्रधाऱी
नक्र मी जलचरातील सरितेत गंगा सुरसरी ॥३१॥
*
सर्गाणामादिरन्तश्च मध्यं चैवाहमर्जुन ।
अध्यात्मविद्या विद्यानां वादः प्रवदतामहम्‌ ॥ ३२ ॥
*
विद्येमधील ब्रह्मविद्या मी तत्ववादही मी
सृष्टीचा समस्त आदी मध्य अंतही मी ॥३२॥
*
अक्षराणामकारोऽस्मि द्वन्द्वः सामासिकस्य च ।
अहमेवाक्षयः कालो धाताहं विश्वतोमुखः ॥ ३३ ॥
*
अक्षरगणातील अकार समासातील द्वंद्व समास मी
अक्षयकाल तथा विराटपुरुष धारणपोषणकर्ता मी ॥३३॥
*
मृत्युः सर्वहरश्चाहमुद्भवश्च भविष्यताम्‌ ।
कीर्तिः श्रीर्वाक्च नारीणां स्मृतिर्मेधा धृतिः क्षमा ॥ ३४ ॥
*
कारण सर्वोत्पत्तीचे सर्वविनाशक मृत्यूचे पार्था मी
नारी कीर्ति लक्ष्मी वाणी स्मृती मेधा धृती क्षमा मी ॥३४॥
*
बृहत्साम तथा साम्नां गायत्री छन्दसामहम्‌ ।
मासानां मार्गशीर्षोऽहमृतूनां कुसुमाकरः ॥ ३५ ॥
*
गेय वदांतील बृहत्साम छंदातील गायत्री मी
मासातील मी मार्गशीर्ष ऋतुश्रेष्ठ वसंत मी ॥३५॥
*
द्यूतं छलयतामस्मि तेजस्तेजस्विनामहम्‌ ।
जयोऽस्मि व्यवसायोऽस्मि सत्त्वं सत्त्ववतामहम्‌ ॥ ३६ ॥
*
कुटिलांमधील मी द्यूत प्रभावी पुरुषांचा प्रभाव
जेत्याचा विजय मी सात्त्विकांचा सात्विक भाव ॥३६॥
*
वृष्णीनां वासुदेवोऽस्मि *पाण्डवानां धनञ्जयः ।
मुनीनामप्यहं व्यासः कवीनामुशना कविः ॥ ३७ ॥
*
वृष्णींमधील वासुदेव मी पांडवांतील धनंजय
मुनींमधील वेदव्यास मी कवींमधील शुक्राचार्य ॥३७॥
*
दण्डो दमयतामस्मि नीतिरस्मि जिगीषताम्‌ ।
मौनं चैवास्मि गुह्यानां ज्ञानं ज्ञानवतामहम्‌ ॥ ३८ ॥
*
शास्त्याचा मी दंड विजीगीषूची नीती मी
गुह्याचा मी मौन ज्ञानीयांचे तत्वज्ञान मी ॥३८॥
*
यच्चापि सर्वभूतानां बीजं तदहमर्जुन ।
न तदस्ति विना यत्स्यान्मया भूतं चराचरम्‌ ॥ ३९ ॥
*
सजीवोत्पत्ती कारण मजला जाणून घे अर्जुना
चराचरात कोणी ही वसूनी नसते माझ्याविना ॥३९॥
*
नान्तोऽस्ति मम दिव्यानां विभूतीनां परंतप ।
एष तूद्देशतः प्रोक्तो विभूतेर्विस्तरो मया ॥ ४० ॥
*
मम विभुतींना वा मम तेजाला नाही अंत परंतपा
तुझ्यास्तवे मी सांगितला चरुनीया संक्षिप्त रूपा ॥४०॥
*
यद्यद्विभूतिमत्सत्त्वं श्रीमदूर्जितमेव वा ।
तत्तदेवावगच्छ त्वं मम तेजोंऽशसम्भवम्‌ ॥ ४१ ॥
*
कांती शक्ती ऐश्वर्यपूर्ण जे वसते विश्वात
मम तेजाचा अंश तेथ झालासे अभिव्यक्त ॥४१॥
*
अथवा बहुनैतेन किं ज्ञातेन तवार्जुन ।
विष्टभ्याहमिदं कॄत्स्नमेकांशेन स्थितो जगत्‌ ॥ ४२ ॥
*
केवळ अंशाने माझ्या धारियले विश्व समस्त
जाण इतुके चिकित्सका पार्था हेचि ज्ञान समस्त ॥४२॥
*
ॐ तत्सदिति श्रीमद्भगवद्गीतासूपनिषत्सु ब्रह्मविद्यायां योगशास्त्रे
श्रीकृष्णार्जुनसंवादे विभूतियोगो नाम दशमोऽध्यायः ॥ १० ॥
☆
ॐ श्रीमद्भगवद्गीताउपनिषद तथा ब्रह्मविद्या योगशास्त्र विषयक श्रीकृष्णार्जुन संवादरूपी विभूतियोग नामे निशिकान्त भावानुवादित दशमोऽध्याय संपूर्ण॥१०॥
अनुवादक : © डॉ. निशिकान्त श्रोत्री
एम.डी., डी.जी.ओ.
मो ९८९०११७७५४
≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ. उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈
कवितेचा उत्सव 
– तू, मी, आणि पाऊस… – 
