डाॅ. निशिकांत श्रोत्री
इंद्रधनुष्य
☆ श्रीमद्भगवद्गीता — अध्याय १६ — दैवासुरसम्पद्विभागयोगः— (श्लोक ११ ते २३) – मराठी भावानुवाद ☆ डाॅ. निशिकांत श्रोत्री ☆
संस्कृत श्लोक…
चिन्तामपरिमेयां च प्रलयान्तामुपाश्रिताः ।
कामोपभोगपरमा एतावदिति निश्चिताः ॥ ११ ॥
*
चिंता अपरिमित जन्मभराची ओझे वाहत जगती
विषयभोग आनंद श्रेष्ठतम मानुनि जीवन जगती ॥११॥
*
आशापाशशतैर्बद्धाः कामक्रोधपरायणाः ।
ईहन्ते कामभोगार्थमन्यायेनार्थसञ्चयान् ॥ १२ ॥
*
पाशांनी आशांच्या बद्ध बाधा कामक्रोधाची
अर्थसंग्रह करित अन्याये तृष्णा विषयभोगाची ॥१२॥
*
इदमद्य मया लब्धमिमं प्राप्स्ये मनोरथम् ।
इदमस्तीदमपि मे भविष्यति पुनर्धनम् ॥ १३ ॥
*
प्राप्त जाहले जे मजला करण्या मनोरथ पूर्ती
धनी मी विपुल धनाचा होईल पुनरपि धनप्राप्ती ॥१३॥
*
असौ मया हतः शत्रुर्हनिष्ये चापरानपि ।
ईश्वरोऽहमहं भोगी सिद्धोऽहं बलवान्सुखी ॥ १४ ॥
*
वधिले शत्रूंना मी माझ्या आणखीनही वधेन मी
सिद्धीप्राप्त ईश्वर भोक्ता बलदंड मी सदा सुखी मी ॥१४॥
*
आढ्योऽभिजनवानस्मि कोऽन्योऽस्ति सदृशो मया ।
यक्ष्ये दास्यामि मोदिष्य इत्यज्ञानविमोहिताः ॥ १५ ॥
*
अनेकचित्तविभ्रान्ता मोहजालसमावृताः ।
प्रसक्ताः कामभोगेषु पतन्ति नरकेऽशुचौ ॥ १६ ॥
*
धनवान मी कुलवान मी मजसम ना येथे कोणी
यज्ञ करूनी दाना देइन जीवन जगेन आनंदानी
मोहाच्या या जाळ्यात अडकले अज्ञानाने भ्रांतचित्ती
कामाच्या भोगात गुंतुती महाऽपवित्र नरकात गती ॥१५, १६॥
*
आत्मसम्भाविताः स्तब्धा धनमानमदान्विताः ।
यजन्ते नामयज्ञैस्ते दम्भेनाविधिपूर्वकम् ॥ १७ ॥
*
धनमान मदाने होउनी गर्विष्ठ उन्मत्त
पाखंडी शास्त्रविधीहीन यज्ञासी करतात ॥१७॥
*
अहङ्कारं बलं दर्पं कामं क्रोधं च संश्रिताः ।
मामात्मपरदेहेषु प्रद्विषन्तोऽभ्यसूयकाः ॥ १८ ॥
*
अहंकार बल दर्प कामना संतापाने ग्रस्त
परनिंदेच्या आनंदात दंग होउनी स्वस्थ
देहस्थ आपुल्या इतरांच्या माझी ना जाण
सदैव माझा द्वेष करती धनञ्जया तू जाण ॥१८॥
*
तानहं द्विषतः क्रूरान्संसारेषु नराधमान् ।
क्षिपाम्यजस्रमशुभानासुरीष्वेव योनिषु ॥ १९ ॥
*
क्रूर द्वेषी त्या पाप्यांना कृपा माझी ना लाभे
माझ्याकरवी संसारीं त्यां योनी आसुरी लाभे ॥१९॥
*
आसुरीं योनिमापन्ना मूढा जन्मनि जन्मनि ।
मामप्राप्यैव कौन्तेय ततो यान्त्यधमां गतिम् ॥ २० ॥
*
ऐशा मूढा मी न प्राप्त हो जन्मोजन्मांतरी
प्रतिजन्मी त्यां जन्म लाभतो योनी आसूरी
सदैव त्यांना अधःपात होउनिया नीचगती
घोर नरक त्यांच्या वाटे जाणी रे तनयकुंती ॥२०॥
*
त्रिविधं नरकस्येदं द्वारं नाशनमात्मनः ।
कामः क्रोधस्तथा लोभस्तस्मादेतत्त्रयं त्यजेत् ॥ २१ ॥
*
काम-क्रोध-लोभाची त्रिविध द्वारे नरकाला
नाश करूनी अधोगतीला नेती आत्म्याला
प्राप्त करण्यासी सद्गती विवेक जागवुनी
त्याग करा या तिन्ही गुणांचा सद्गुण जोपासुनी ॥२१॥
*
एतैर्विमुक्तः कौन्तेय तमोद्वारैस्त्रिभिर्नरः ।
आचरत्यात्मनः श्रेयस्ततो याति परां गतिम् ॥ २२ ॥
*
नरक कवाडे मुक्त जाहला कल्याणाच्या आचरणे
प्राप्त तयासी परम गती ममस्वरूपी विलीन होणे ॥२२॥
*
यः शास्त्रविधिमुत्सृज्य वर्तते कामकारतः ।
न स सिद्धिमवाप्नोति न सुखं न परां गतिम् ॥ २३ ॥
*
स्वैर जयांचे असे आचरण शास्त्रविधी त्यागुनी
सुखही नाही सिद्धी नाही परमगती ना कोठुनी ॥२३॥
*
ॐ तत्सदिति श्रीमद्भगवद्गीतासूपनिषत्सु ब्रह्मविद्यायां योगशास्त्रे श्रीकृष्णार्जुनसंवादे दैवासुरसंपद्विभागयोगो नाम षोडशोऽध्यायः ॥१६॥
*
ॐ श्रीमद्भगवद्गीताउपनिषद तथा ब्रह्मविद्या योगशास्त्र विषयक श्रीकृष्णार्जुन संवादरूपी दैवासुरसंपद्विभागयोग नामे निशिकान्त भावानुवादित षोडशोऽध्याय संपूर्ण ॥१६॥
☆
मराठी भावानुवाद © डॉ. निशिकान्त श्रोत्री
एम.डी., डी.जी.ओ.
मो ९८९०११७७५४
≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ. उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈
