डाॅ. निशिकांत श्रोत्री
इंद्रधनुष्य
☆ श्रीमद्भगवद्गीता — अध्याय १८ — मोक्षसंन्यासयोग — (श्लोक ११ ते २०) – मराठी भावानुवाद ☆ डाॅ. निशिकांत श्रोत्री ☆
संस्कृत श्लोक…
☆
न हि देहभृता शक्यं त्यक्तुं कर्माण्यशेषतः ।
यस्तु कर्मफलत्यागी स त्यागीत्यभिधीयते ॥ ११ ॥
*
शक्य न कोण्या देहाला समस्त कर्मांचा त्याग
मानितात त्यागी जो करितो कर्मफलांचा त्याग ॥११॥
*
अनिष्टमिष्टं मिश्रं च त्रिविधं कर्मणः फलम् ।
भवत्यत्यागिनां प्रेत्य न तु संन्यासिनां क्वचित् ॥ १२ ॥
*
त्याग न करी जो कर्मफलांचा त्रिविध फलांची प्राप्ती
इष्टानिष्ट मिश्र फलांची देहत्यागपश्चात खचित प्राप्ती
कर्मफलसंन्यास करीता योग्यासी मिळे सहजी मुक्ती
प्राक्तनात कदापि न त्याच्या कर्मफल देई त्यासी भुक्ती ॥१२॥
*
पञ्चैतानि महाबाहो कारणानि निबोध मे ।
साङ्ख्ये कृतान्ते प्रोक्तानि सिद्धये सर्वकर्मणाम् ॥ १३ ॥
*
विशदती सांख्य कर्मध्वंसाचे पाच हेतू
कथितो तुजसी पार्था जाणुनिया घेई तू ॥१३॥
*
अधिष्ठानं तथा कर्ता करणं च पृथग्विधम् ।
विविधाश्च पृथक्चेष्टा दैवं चैवात्र पञ्चमम् ॥ १४ ॥
*
कर्मसिद्धीस्तव अधिष्ठान कर्ता कर्म तथा क्रिया
पंचमांश कारण दैवाधीन कार्यपूर्ती व्हावया ॥१४॥
*
शरीरवाङ्मनोभिर्यत्कर्म प्रारभते नरः ।
न्याय्यं वा विपरीतं वा पञ्चैते तस्य हेतवः ॥ १५ ॥
*
विधिनेमाने अथवा विपरित देहवाणीमनद्वारे
जे जे कर्म मनुज आचरी या पंच हेतुद्वारे ॥१५॥
*
तत्रैवं सति कर्तारमात्मानं केवलं तु यः ।
पश्यत्यकृतबुद्धित्वान्न स पश्यति दुर्मतिः ॥ १६ ॥
*
अपरिपक्व मतिने केवळ शुद्धात्म्या कर्ता जाणतो
यथार्थ त्यासी नाही ज्ञान दुर्मतिचा अज्ञानी तो ॥१६॥
*
यस्य नाहङ्कृतो भावो बुद्धिर्यस्य न लिप्यते ।
हत्वापि स इमाँल्लोकान्न हन्ति न निबध्यते ॥ १७ ॥
*
अंतर्यामी ज्याच्या नाही अहंकार कर्त्याचा
लिप्त न होई बुद्धी ज्याची मोही संसाराच्या
वधूनिया या समस्त लोका तो वध ना करतो
हत्येच्या पापाने कदापि तो ना बद्ध होतो ॥१७॥
*
ज्ञानं ज्ञेयं परिज्ञाता त्रिविधा कर्मचोदना ।
करणं कर्म कर्तेति त्रिविधः कर्मसंग्रहः ॥ १८ ॥
*
ज्ञाता ज्ञान ज्ञेय त्रिविध कर्मप्रेरणा
कर्ता करण कर्म त्रिविध कर्मसाधन ॥१८॥
*
ज्ञानं कर्म च कर्ता च त्रिधैव गुणभेदतः ।
प्रोच्यते गुणसङ्ख्याने यथावच्छृणु तान्यपि ॥ १९ ॥
*
गुणसंख्याशास्त्रे कर्ता ज्ञान कर्म त्रिधा एव भेदगुण
कथितो यथावत मी तुजला ध्यान देउनी करी श्रवण ॥१९॥
*
सर्वभूतेषु येनैकं भावमव्ययमीक्षते ।
अविभक्तं विभक्तेषु तज्ज्ञानं विद्धि सात्त्विकम् ॥ २० ॥
*
सकल चरात वसतो एक अविनाशी भाव अविभक्ततेने
ज्ञानद जाणुनि घे त्या सात्विकतेच्या विद्येला या ज्ञानाने ॥२०॥
☆
मराठी भावानुवाद © डॉ. निशिकान्त श्रोत्री
एम.डी., डी.जी.ओ.
मो ९८९०११७७५४
≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ. उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈
