डाॅ. निशिकांत श्रोत्री
इंद्रधनुष्य
☆ गीत ऋग्वेद – मण्डल १ – सूक्त १६ (इंद्र सूक्त) ☆ डाॅ. निशिकांत श्रोत्री ☆
ऋग्वेद – मण्डल १ – सूक्त १६ (इंद्र सूक्त )
ऋषी – मेधातिथि कण्व: देवता – इंद्र
ऋग्वेदातील पहिल्या मंडलातील सोळाव्या सूक्तात मेधातिथि कण्व या ऋषींनी इंद्रदेवतेला आवाहन केलेले आहे. त्यामुळे हे सूक्त इंद्रसूक्त म्हणून ज्ञात आहे.
मराठी भावानुवाद :
☆
आ त्वा॑ वहन्तु॒ हर॑यो॒ वृष॑णं॒ सोम॑पीतये । इंद्र॑ त्वा॒ सूर॑चक्षसः ॥ १ ॥
पर्जन्याची तूच देवता वृष्टी तू करीशी
सोमरसाला तुला अर्पितो स्विकारुनिया घेशी
करीत दर्शन सूर्याचे यावे या यज्ञासी
हरिद्वर्ण तव अश्व रथातून घेउनी यावे तुजसी ||१||
☆
इ॒मा धा॒ना घृ॑त॒स्नुवो॒ हरी॑ इ॒होप॑ वक्षतः । इंद्रं॑ सु॒खत॑मे॒ रथे॑ ॥ २ ॥
ज्या इंद्राचे हिरवे वारू घेऊन येत तयांना
हविर्भाग हे सिद्ध ठेविले प्रसन्न करण्या त्यांना
घृतात ओथंबुनिया धानी तुम्हास्तवे सज्ज
स्वीकारुनिया झणी तयांना राख अमुची लाज ||२||
☆
इंद्रं॑ प्रा॒तर्ह॑वामह॒ इंद्रं॑ प्रय॒त्यध्व॒रे । इंद्रं॒ सोम॑स्य पी॒तये॑ ॥ ३ ॥
प्रभात समयी मंजुळ गातो इंद्रस्तोत्र आम्ही
यज्ञाचा आरंभ होतसे यावे झडकरी तुम्ही
आवाहन हे आर्त होऊनी सुरेन्द्रास करितो
सोमरसाच्या सेवनासि देवेद्रा पाचारितो ||३||
☆
उप॑ नः सु॒तमा ग॑हि॒ हरि॑भिरिंद्र के॒शिभिः॑ । सु॒ते हि त्वा॒ हवा॑महे ॥ ४ ॥
सोमरसाला सिद्ध करोनी पाचारण तुम्हा
आगमनाची तुमच्या आहे आर्त प्रतिक्षा आम्हा
रथयानाला अश्व जोडूनी रथावरी आरुढ व्हा
होऊनिया साक्षात प्राशुनी घ्या या सोमरसाला ||४||
☆
सेमं न॒ स्तोम॒मा ग॒ह्युपे॒दं सव॑नं सु॒तम् । गौ॒रो न तृ॑षि॒तः पि॑ब ॥ ५ ॥
भक्तीभावाने आळवितो तुम्हास ही प्रार्थना
ऐकुनिया तिज अपुली मानुन आम्हा धन्य करा ना
यज्ञी येउन सोमरसाला घावे स्वीकारुनी
मृगासारखे तृषार्त होउनि घ्यावे त्या प्राशुनी ||५||
☆
इ॒मे सोमा॑स॒ इन्द॑वः सु॒तासः॒ अधि॑ ब॒र्हिषि॑ । ताँ इ॑न्द्र॒ सह॑से पिब ॥ ६ ॥
सोमरसाचा मान राखण्या दर्भ इथे मांडिले
सोमरसाने भरुनी कलशा दर्भावर ठेविले
काये तुमच्या आगमनाचे होत फार क्लेश
परिहारार्थ त्याच श्रमांच्या प्राशी सोमरस ||६||
☆
अ॒यं ते॒ स्तोमो॑ अग्रि॒यो हृ॑दि॒स्पृग॑स्तु॒ शंत॑मः । अथा॒ सोमं॑ सु॒तं पि॑ब ॥ ७ ॥
अती मधुर ही स्तवने गातो तुमच्या आवाहना
अंतर्यामी भावुक होवो तुमच्या अंतःकरणा
प्रसन्न व्हावे अशा स्तुतीने देई या दाना
सोमरसाला प्राशुन घेण्या यावे या यज्ञा ||७||
☆
विश्व॒मित्सव॑नं सु॒तमिंद्रो॒ मदा॑य गच्छति । वृ॒त्र॒हा सोम॑पीतये ॥ ८ ॥
सोमरसाचे प्राशन करण्या साऱ्या यज्ञात
रिपुसंहारी इंद्र जातसे मोठ्या मोदात
सोमरसाची अवीट गोडी देवेन्द्रा आहे
यज्ञामध्ये भक्तगणांच्या कल्याणा पाहे ||८||
☆
सेमं नः॒ काम॒मा पृ॑ण॒ गोभि॒रश्वैः॑ शतक्रतो । स्तवा॑म त्वा स्वा॒ध्यः ॥ ९ ॥
समर्थ हे इंद्रा आम्हाला देई रे वैभव
धेनु अश्व अन् धनास देण्या आम्हासी तू पाव
अमुच्या साऱ्या आकाक्षांना स्वरूप मूर्त दे
तुझ्याच स्तवनासाठी बुद्धी जागृत राहू दे ||९||
☆
(हे सूक्त व्हिडीओ गीतरुपात युट्युबवर उपलब्ध आहे. या व्हिडीओची लिंक येथे देत आहे. हा व्हिडीओ ऐकावा, लाईक करावा आणि सर्वदूर प्रसारित करावा. कृपया माझ्या या चॅनलला सबस्क्राईब करावे.)
Attachments area
Preview YouTube video Rugved Mandal 1 Sukta 16 :: ऋग्वेद मंडळ १ सूक्त १६
© डॉ. निशिकान्त श्रोत्री
≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ. उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈
