डाॅ. निशिकांत श्रोत्री
इंद्रधनुष्य
☆ चर्पट पंजरिका स्तोत्र : मराठी भावानुवाद – रचना : आदि शंकराचार्य – मराठी भावानुवाद ☆ डाॅ. निशिकांत श्रोत्री ☆
☆
दिनमपि रजनी सायं प्रात: शिशिरवसन्तौ पुनरायात: ।
काल: क्रीडति गच्छत्यायुस्तदपि न मुच्चत्याशावायु: ।। १ ।।
भज गोविन्दं भज गोविन्दं भज गोविन्दं मूढमते ।
प्राप्ते संनिहिते मरणे नहि नहि रक्षति डुकृञ् करणे ।। (ध्रुवपदम्)
*
रात्रीनंतर दिवस येतसे दिवसानंतर रात्र
ऋतूमागुती ऋतू धावती कालचक्र अविरत
काळ धावतो सवे घेउनी पळे घटिका जीवन
हाव वासना संपे ना जरीआयुष्य जाई निघुन ॥१॥
भज गोविन्दं भज गोविन्दं भज गोविन्दं मूढमते ।
काळ येता समीप घोकंपट्टी रक्षण ना करते ॥ध्रु॥
*
अग्रे वह्नि: पृष्ठे भानू रात्रौ चिबुकसमर्पितजानु: ।
करतलभिक्षा तरुतलवासस्तदपि न मुच्चत्याशापाश: ।। २ ।।
भज गोविन्दं भज गोविन्दं भज गोविन्दं मूढमते ।।
*
पुढूनी अग्नी दिवसा मागे भास्कर देहा भाजुन घेशी
हनुवटी घालुन गुढघ्यामध्ये थंडीने कुडकुडशी
भिक्षा मागुन हातामध्ये तरुच्या खाली तू पडशी
मूढा तरी आशेचे जाळे गुरफटुनीया धरिशी ॥२॥
भज गोविन्दं भज गोविन्दं भज गोविन्दं मूढमते ।
*
यावद्वित्तोपार्जनसक्तस्तावन्निजपरिवारो रक्त: ।
पश्चाद्धावति जर्जरदेहे वार्तां पृच्छति कोऽपि न गेहे ।। ३ ।।
भज गोविन्दं भज गोविन्दं भज गोविन्दं मूढमते ।।
*
सगेसोयरे साथ देउनी मागुती पुढती घुटमळती
हाती तुझिया जोवर लक्ष्मी सुवर्णनाणी खणखणती
धनसंपत्ती जाता सोडुन वृद्ध पावले डळमळती
चार शब्द बोलाया तुजशी संगे सगे कोणी नसती ॥३॥
भज गोविन्दं भज गोविन्दं भज गोविन्दं मूढमते ।
*
जटिलो मुण्डी लुंचितकेश: काषायाम्बरबहुकृतवेष: ।
पश्यन्नपि च न पश्यति लोको ह्युदरनिमित्तं बहुकृतशोक: ।। ४ ।।
भज गोविन्दं भज गोविन्दं भज गोविन्दं मूढमते ।।
*
जटाजूटधारी मुंडित कुंतल करुनीया कर्तन
कषायवर्णी अथवा नानाविध धारण करिशी वसन
नखरे कितीक तरी ना कोणी पर्वा करिती तयाची
जो तो शोक चिंता करितो अपुल्याच उदरभरणाची ॥४॥
भज गोविन्दं भज गोविन्दं भज गोविन्दं मूढमते ।
*
भगवद्गीता किंचिदधीता गंगाजल लवकणिकापीता ।
सकृदपि यस्य मुरारिसमर्चा तस्य यम: किं कुरते चर्चाम् ।। ५ ।।
भज गोविन्दं भज गोविन्दं भज गोविन्दं मूढमते ।।
*
मद्भगवद्गीता करता मनापासुनीया पठण
किंचित असेल केले जरी गंगाजलासिया प्राशन
एकवार जरी श्रीकृष्णाशी अर्पण केले असेल अर्चन
यमधर्मा ना होई धाडस करण्यासी त्याचे चिंतन ॥५॥
*
भज गोविन्दं भज गोविन्दं भज गोविन्दं मूढमते ।
अंगं गलितं पलितं मुण्डं दशनविहीनं जातं तुण्डम् ।
वृद्धो याति गृहीत्वा दण्डं तदपि न मुच्चत्याशा पिण्डम् ।। ६ ।।
भज गोविन्दं भज गोविन्दं भज गोविन्दं मूढमते ।।
*
उरले नाही देहा त्राण केशसंभार गेला पिकुन
मुखात एकही दंत न शेष गेले बोळके त्याचे बनुन
जराजर्जर देहावस्था फिरण्या दण्डाचे त्राण
लोचट आशा तरी ना सोडी मनासिया ठेवी धरुन ॥६॥
भज गोविन्दं भज गोविन्दं भज गोविन्दं मूढमते ।
*
बालास्तावत्क्रीडासक्तस्तरुणस्तावत्तरुणीरक्त: ।
वृद्धस्तावच्चिन्तामग्न: पारे ब्रह्मणि कोऽपि न लग्न: ।। ७ ।।
भज गोविन्दं भज गोविन्दं भज गोविन्दं मूढमते ।।
*
लहानपण मोहवी सदैव खेळण्यात बागडण्यात
यौवन सारे व्यतीत होते युवती स्त्री आसक्तीत
जराजर्जर होता मग्न विविध कितीक चिंतेत
परमात्म्याचे परि ना कोणी करिते कधीही मनचिंतन ॥७॥
भज गोविन्दं भज गोविन्दं भज गोविन्दं मूढमते ।
*
पुनरपि जननं पुनरपि मरणं पुनरपि जननीजठरे शयनम् ।
इह संसारे खलु दुस्तारे कृपयापारे पाहि मुरारे ।। ८ ।।
भज गोविन्दं भज गोविन्दं भज गोविन्दं मूढमते ।।
*
पुनः पुनश्च जन्म घेण्या मातेचा गर्भावास
पुनः पुनश्च मृत्यू येई जीवनास संपविण्यास
दुष्कर अपार भवसागर हा पार तरुनिया जाण्यास
कृपादृष्टीचा टाक मुरारे कटाक्ष मजला उद्धरण्यास ॥८॥
भज गोविन्दं भज गोविन्दं भज गोविन्दं मूढमते ।।
*
पुनरपि रजनी पुनरपि दिवस: पुनरपि पक्ष: पुनरपि मास: ।
पुनरप्ययनं पुनरपि वर्षं तदपि न मुच्चत्याशामर्षम् ।। ९ ।।
भज गोविन्दं भज गोविन्दं भज गोविन्दं मूढमते ।।
*
दिवस मावळे उदय निशेचा पुनरपि मग येई दिवस
पुनरपि येती जाती पुनरपि पक्षापश्चात मास
अयना मागुन अयने येती वर्षामागून येती वर्षे
कवटाळुन तरी बसशी मनात आशा जोपासुनीया ईर्षे ॥९॥
भज गोविन्दं भज गोविन्दं भज गोविन्दं मूढमते ।।
*
वयसि गते क: कामविकार: शुष्के नीरे क: कासार: ।
नष्टे द्रव्ये क: परिवारो ज्ञाते तत्त्वे क: संसार: ।। १० ।।
भज गोविन्दं भज गोविन्दं भज गोविन्दं मूढमते ।।
*
येता वयास ते वृद्धत्व कसला कामविकार
शुष्क होता सारे तोय कसले ते सरोवर
धनलक्ष्मी नाश पावता राही ना मग परिवार
जाणुनी घे या तत्वाला असार होइल संसार ॥१०॥
भज गोविन्दं भज गोविन्दं भज गोविन्दं मूढमते ।।
*
नारीस्तनभरनाभिनिवेशं मिथ्यामायामोहावेशम् ।
एतन्मांसवसादिविकारं मनसि विचारय बारम्बारम् ।। ११ ।।
भज गोविन्दं भज गोविन्दं भज गोविन्दं मूढमते ।।
*
पुष्ट उरोज खोल नाभी नारीचे ही माया
मोहविण्यासी नर जातीला आवेश दाविती त्या स्त्रिया
असती ते तर मांस उतींचे विकार फुकाचे भुलवाया
सुज्ञ होउनी पुनःपुन्हा रे विचार कर ज्ञानी व्हाया ॥११॥
भज गोविन्दं भज गोविन्दं भज गोविन्दं मूढमते ।।
*
कस्त्वं कोऽहं कुत आयात: का मे जननी को मे तात: ।
इति परिभावय सर्वमसारं विश्वं त्यक्त्वा स्वप्नविचारम् ।। १२ ।।
भज गोविन्दं भज गोविन्दं भज गोविन्दं मूढमते ।।
*
कोण मी असे तूही कोण अनुत्तरीत अजुनी हे प्रश्न
जननी कोण ठाउक नाही असे पिता वा तो कोण
विचार विकार जीवनातले असती भासमय स्वप्न
जीवन आहे असार सारे जाणुनी होई सज्ञान ॥१२॥
भज गोविन्दं भज गोविन्दं भज गोविन्दं मूढमते ।।
*
गेयं गीतानामसहस्त्रं ध्येयं श्रीपतिरूपमजस्त्रम् ।
नेयं सज्जनसंगे चित्तं देयं दीनजनाय च वित्तम् ।। १३ ।।
भज गोविन्दं भज गोविन्दं भज गोविन्दं मूढमते ।।
*
नित्य पठण करी भगवद्गीता तथा विष्णुसहस्रनाम
श्रीपाद रूपाचे मनी निरंतर करित रहावे रे ध्यान
साधूसंतांच्या सहवासी करी रे चित्तासी मग्न
दीनदुबळ्यांप्रती धनास अपुल्या करित रहावे दान ॥१३॥
भज गोविन्दं भज गोविन्दं भज गोविन्दं मूढमते ।।
*
यावज्जीवो निवसति देहे कुशलं तावत्पृच्छति गेहे ।
गतवति वायौ देहापाये भार्या बिभ्यति तस्मिन्काये ।। १४ ।।
भज गोविन्दं भज गोविन्दं भज गोविन्दं मूढमते ।।
*
काया जोवर धरून आहे अपुल्या ठायी प्राण
सगे सोयरे कुशल पुसती आपुलकीचे ध्यान
जीव सोडता देहासि तो पतन होउनि निष्प्राण
भये ग्रासुनी भार्या ही मग जाई तयासिया त्यागून ॥१४॥
भज गोविन्दं भज गोविन्दं भज गोविन्दं मूढमते ।।
*
सुखत: क्रियते रामाभोग: पश्चाद्धन्त शरीरे रोग: ।
यद्यपि लोके मरणं शरणं तदपि न मुच्चति पापाचरणम् ।। १५ ।।
भज गोविन्दं भज गोविन्दं भज गोविन्दं मूढमते ।।
*
काल भोगतो सुखात असता कामात उपभोगात
तदनंतर किती व्याधी ग्रासत पीडायासी देहात
शरण जायचे मरणालागी अखेर देहत्यागात
तरी न सोडुनी मोहा जगती सारे पापाचरणात ॥१५॥
भज गोविन्दं भज गोविन्दं भज गोविन्दं मूढमते ।।
*
रथ्याचर्पटविरचितकन्थ: पुण्यापुण्यविवर्जितपन्थ: ।
नाहं न त्वं नायं लोकस्तदपि किमर्थं क्रियते शोक: ।। १६ ।।
भज गोविन्दं भज गोविन्दं भज गोविन्दं मूढमते ।।
*
चार दिसांचे चंचल जीवन नशिबी चादर चिखलाची
पंथा भिन्न अनुसरले चाड मनी पापपुण्याची
नसेन मी नसशील ही तू नाही शाश्वत काहीही
शोक कशासी फुकाच करिशी जाणुनी घ्यावे ज्ञानाही ॥१६॥
भज गोविन्दं भज गोविन्दं भज गोविन्दं मूढमते ।।
*
कुरुते गंगासागरगमनं व्रतपरिपालनमथवा दानम् ।
ज्ञानविहीन: सर्वमतेन मुक्तिं न भजति जन्मशतेन ।। १७।।
भज गोविन्दं भज गोविन्दं भज गोविन्दं मूढमते ।।
*
गंगास्नान करूनिया वा व्रतवैकल्यांचे पालन
दीनदुबळ्या केलेसी धन जरी अमाप तू दान
कर्मबंधा मुक्ती नाही जाहले जरी शतजन्म
मोक्षास्तव रे एकचि दावी मार्ग तुला ब्रह्मज्ञान ॥१७॥
भज गोविन्दं भज गोविन्दं भज गोविन्दं मूढमते ।।
*
॥ श्रीशंकराचार्यविरचितं चर्पट पंजरिका स्तोत्रं सम्पूर्णम् ॥
*
॥ इति श्रीशंकराचार्यविरचित निशिकान्त भावानुवादित चर्पट पंजरिका स्तोत्र सम्पूर्ण ॥
☆
अनुवादक : © डॉ. निशिकान्त श्रोत्री
एम.डी., डी.जी.ओ.
मो ९८९०११७७५४
≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ. उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈
