डाॅ. निशिकांत श्रोत्री
इंद्रधनुष्य
☆ श्रीमद्‌भगवद्‌गीता — अध्याय सहावा — आत्मसंयमयोग — (श्लोक २१ ते ३०) – मराठी भावानुवाद ☆ डाॅ. निशिकांत श्रोत्री ☆
☆
सुखमात्यन्तिकं यत्तद्‍बुद्धिग्राह्यमतीन्द्रियम्‌ ।
वेत्ति यत्र न चैवायं स्थितश्चलति तत्त्वतः ॥ २१ ॥
*
अनंत आनंद इंद्रियातीत ग्रहण होतो सूक्ष्म प्रज्ञेस
अवस्थेत निग्रह करून योगी परमात्म स्वरूपास ॥२१॥
*
यं लब्ध्वा चापरं लाभं मन्यते नाधिकं ततः ।
यस्मिन्‌ स्थितो न दुःखेन गुरुणापि विचाल्यते ॥ २२ ॥
*
हा लाभ होता तयासी प्राप्त
त्यापरी दुजा तो नाही मानत
अवस्थेत अशा योगी निग्रही
विचलित ना होत अतिदुःखानेही ॥२२॥
*
तं विद्याद्‌ दुःखसंयोगवियोगं योगसंज्ञितम्‌ ।
स निश्चयेन योक्तव्यो योगोऽनिर्विण्णचेतसा ॥ २३ ॥
*
दुःखी संसाराचा नाही संयोग
तयासी नाव दिधले आहे योग
नको निरुत्साह अथवा उबग
धैर्य उत्साह निग्रहे आचरा योग ॥२३॥
*
सङ्कल्पप्रभवान्कामांस्त्यक्त्वा सर्वानशेषतः ।
मनसैवेन्द्रियग्रामं विनियम्य समन्ततः ॥ २४ ॥
*
शनैः शनैरुपरमेद्‍बुद्ध्या धृतिगृहीतया ।
आत्मसंस्थं मनःकृत्वा न किञ्चिदपि चिन्तयेत्‌ ॥ २५ ॥
*
संकल्पोद्भव कामना सर्वस्वी त्यागून
सर्वेंद्रियांचे मनाने नियमन करून
क्रमेक्रमे अभ्यासे उपरती व्हावी
मना परमात्मे शाश्वत स्थिती मिळावी ॥२४, २५॥
*
यतो यतो निश्चरति मनश्चञ्चलमस्थिरम्‌ ।
ततस्ततो नियम्यैतदात्मन्येव वशं नयेत्‌ ॥ २६ ॥
*
अधीन होउन विषयांच्या चंचल मानस भरकटते
आवरुनीया ते पुनःपुन्हा स्थिर करावे ब्रह्म्याते ॥२६॥
*
प्रशान्तमनसं ह्येनं योगिनं सुखमुत्तमम्‌ ।
उपैति शान्तरजसं ब्रह्मभूतमकल्मषम्‌ ॥ २७ ॥
*
शांतमानसी किल्मिष रहित रजोगुण जयाचा शांत
सहज साध्य अद्वैत योग्याला श्रेष्ठ मोद होई प्राप्त ॥२७॥
*
युञ्जन्नेवं सदात्मानं योगी विगतकल्मषः ।
सुखेन ब्रह्मसंस्पर्शमत्यन्तं सुखमश्नुते ॥ २८ ॥
*
निरंतर साधतो ब्रह्म्याशी अद्वैत योगी पापरहित
परब्रह्म प्राप्तीच्या आनंदाची अनुभूती तया येत ॥२८॥
*
सर्वभूतस्थमात्मानं सर्वभूतानि चात्मनि ।
ईक्षते योगयुक्तात्मा सर्वत्र समदर्शनः ॥२९॥
*
आत्मा ज्याचा स्थितअनंतात त्याची सर्वत्र समदृष्टी
आत्म्यात सर्वभूतात सर्वभूतासि आत्म्यात तया दृष्टी ॥२९॥
*
यो मां पश्यति सर्वत्र सर्वं च मयि पश्यति ।
तस्याहं न प्रणश्यामि स च मे न प्रणश्यति ॥३० ॥
*
पाही जो सर्वभूतात सर्व जीविता माझ्यात
दर्शन माझे तया सदैव ना होत मी अस्तंगत ॥३०॥
☆
– क्रमशः भाग तिसरा
अनुवादक : © डॉ. निशिकान्त श्रोत्री
एम.डी., डी.जी.ओ.
मो ९८९०११७७५४
≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ. उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈
