सौ. उज्ज्वला केळकर
जीवनरंग
☆ परिवर्तन – भाग ४ (भावानुवाद) – डॉ हंसा दीप ☆ सौ. उज्ज्वला केळकर ☆
(मागील भागात आपण पहिले – गर्दी मेंढीच्या चालीने निघाली होती. सगळे पळत होते, बस! जो कुणी फुटपाथवर मधे होता, तो त्या ट्रकच्या पकडीत होता. डाव्या-उजव्या बाजूला पळणारे लोक धक्क्यांनी कधी या बाजूला, तर कधी त्या बाजूला पडत होते. असं वाटत होतं, की ट्रक चालवणारा डोळे बंद करून ट्रक चालवतोय. लोकांना चिरडत पुढे पुढे निघालाय. अशा तर्‍हेने तर कुणी किडा—मुंग्यांनाही चिरडत नाही. – आता इथून पुढे )
डॉ. हंसा दीप
साशा पूर्ण ताकदीनिशी ओरडला, ‘ए, थांब… यू ….. बास्टर्ड …’ पण ट्रक वेगाने लोकांना चिरडत जातच होता. पुरुष, महिला, बालके, जे समोर येईल, ते चिरडत ट्रक पुढे पुढे चालला होता आणि शेवटी एका झाडाला धडकून थांबला. साशा भान विसरून त्या ट्रककडे धावत सुटला. पण मधे मधे तडफडणारी शरीरे त्याला थांबवत होती. त्याच्या पायाला त्या मुलाचा हात लागला. त्याच्या हातात आईस्क्रीमचा कप होता. साशा त्याच्यावर पडता पडता वाचला. समोर एक नवयुवती रक्ताने न्हालेली होती. तिच्या अर्ध्या चेहर्‍यावर तिचे कुरळे केस होते आणि अर्ध्या चेहर्‍यावर कुणा अन्य लाल हातांनी आपला आधार शोधला होता. काळ्या-सोनेरी रंगाची पर्स आपल्या मालकिणीकडे बघत होती, जी तिच्यावर आत्यंतिक प्रेम करत होती. व्हील चेअरवर बसलेल्या महिलेचे हात अजूनही हॅंडलवर होते, पण व्हील चेअर तुटून चपटी झाली होती.
साशा एक प्रकारच्या उन्मादाने ओरडत होता. रडत होता. आणि किंचाळतही होता. कण्हणं, किंचाळया, पोलिसांचा सायरन, अ‍ॅम्ब्युलन्सचा सायरन, सगळ्यांचे एकत्रित आवाज वातावरणात घुमत होते. मिनिटापूर्वीचं ते चैतन्यमय वातावरण आता कानफोडू आवाजात बदललं होतं. चारी बाजूला हाहा:कार होता. धावपळ होती. लोक त्या जागेपासून धावत सुटले होते, जसा काही तो ट्रक पुन्हा परतून येणार आहे. सायरन आणि माईकमधून पोलिसांचा आवाज अजूनही ट्रकमधे असलेल्या ड्रायवरला चेतावणी देत होता.
ज्या उद्देशाने साशाने भाड्याचा ट्रक आणला होता, त्या उद्देशाचा त्याला विसरच पडला. असंच तर सगळं तो करणार होता. असंच लोकांना तो चिरडू इच्छित होता. पण आता या क्षणी तो लोकांना वाचवण्याच्या प्रयत्नाला लागला. त्याच्या डोळ्यातून अश्रूंच्या बरोबर संतापही वहात चालला होता आणि संतापाबरोबर आणखीही खूप काही वाहून जात होतं. जसा काही त्याचा भूतकाळच वाहून जात होता.
किंचाळणारं क्रंदन, भयभीत क्रंदन, वेदनामय क्रंदन, सगळीकडे क्रंदनच क्रंदन. काही प्रेतं होती, काही जिवंत प्रेतं होती. फुटपाथवरून वहाणारं रक्त होतं, रक्तरंजित कपडे होते. आणखीही खूप काही होतं, ज्यांच्यासाठी शब्द ध्वनीविहीन झाले होते. पोलिस आणि अ‍ॅम्ब्युलन्सचा सायरन अधीक जोरात वाजू लागला. साशा, जखमी होऊन पाडलेल्या लोकांना मदत करण्यासाठी धावपळ करत होता. आपण काय करतोय, हे त्याला कळत नव्हतं. पण जे लक्षात येईल, ते करण्याचा प्रयत्न करत होता. जखमींना अ‍ॅम्ब्युलन्सपर्यन्त पोचवत होता. कुणी मृत झाला आहे, असं वाटून पुढे जात होता, तर समोर पाडलेल्या शरीरात श्वास चालू आहे, असं प्रतीत व्हायचं. रक्तप्रवाहाच्या वाढत्या गतीबरोबर मेंदूची गती ताळमेळ साधत नव्हती. वेदनेच्या सागरात तो डुबक्या घेत राहिला होता. भागदौड होती, कोलाहल होता, चित्कार होते, संताप होता. माणसाचं वाहणारं रक्त आणि वाहणारे अश्रू, एकमेकांशी जसे स्पर्धा करत होते. कुणाचा वेग जास्त आहे.
साशाचे हात रक्तरंजित होते, पण हे हात मदत करणारे होते. खून करणारे नव्हते. आपल्या त्या हातांकडे तो टवकारून बघत होता. ते हात भक्षक होता होता, एकाएकी रक्षक झाले होते. यात कुणी त्याचे नव्हते. मात्र हेच लोक त्याची शिकार होणार होते. हेच करायची इच्छा होती त्याची?
मग त्याने ऐकलं, त्या खुन्याला पोलिसांनी पकडलय. त्याला पकडल्यावर तो ओरडू लागला. ‘मला मारा.’, ‘मला शूट करा.’ त्याचा हा आवाज त्याच्या भ्याडपणाचं प्रतिबिंब होता. पोलिसांनी त्याला पकडले. त्याचे हात-पाय बांधले. त्याला गाडीत टाकून दिले आणि त्याला घेऊन ते निघाले. बंदूकधार्‍यांच्या काही गाड्या त्याच्या मागून चालल्या. आता सारे पोलीसवले, फायर ब्रिगेडवाले लोकांना मदत करू लागले होते. शहरातील प्रत्येक घरातील प्रत्येक व्यक्ती त्या खुन्याची छी… थू… करू लागले. साशाला वाटलं, ते सारे साशाबद्दल बोलाहेत. त्याची छी… थू… करताहेत. या जघन्य अपराधासाठी त्याच्यावर शिव्यांचा वर्षाव होतोय. सगळ्या भाषेतल्या शिव्या. पण…. हा कोण मधेच आला त्याची शंभर टक्के प्रतिछाया बनून. अगदी त्याच्याच सारखा विचार करणारा . त्याच्याच सारखा न्यायाच्या शोधात असलेला. हा माणूस मधे आला नसता, तर साशाच सगळं करणार होता.
जर तसं खरोखरंच झालं असतं, तर साशाच्या बाबतीत न्याय झाला असता? अखेर कसा न्याय त्याला हवा होता? निर्दोष लोकांना मारून कापून त्याला, लहानपणी भोगलेल्या भोगांचा न्याय मिळणार होता? की ज्याने त्याच्यावर अन्याय केला होता, त्याला शिक्षा मिळणार होती? आणि जे निर्दोष लोक मेले त्यांचा न्याय-निवाडा कोण करणार होतं?
या सगळ्याचा विचार करण्याची शक्ती त्याच्यात आली, तेव्हा तो इतका थकला होता की आता तिला ताबडतोब घरी जावंसं वाटलं. त्याच्या कानात अजूनही चीत्कार घुमत होते. दुपारच्या वेळी हालचाल आणि चैतन्यपूर्ण असणारा हा भाग आता स्मशानघाट बनला होता. पोलिसांच्या पिवळ्या पट्ट्यांनी घेरलेला हा भाग आता मृत्यूच्या विहीरीसारखा प्रतीत होत होता.
साशा रडत होता. मोठमोठ्याने रडत होता. त्याच्या मनात साठलेला क्रोध त्याच्या आसवांतून वाहून जात होता. त्याच्या समोर घडलेल्या खून-खराब्याकडे बघताना त्याला वाटू लागलं, या तूलनेत आपल्याबाबतीत काहीच विशेष घडलं नाही. ज्याने हे घडवलं, तोदेखील आपल्यासारखाच वर्षानुवर्ष मनात आग बाळगून होता का? त्यालादेखील आपलं लहानपण वेदनेने विव्हळत आणि ओरडत-किंचाळत घालवावं लागलं होतं का?
साशासारखं अनेकांच्या बाबतीत घडलेलं असू शकतं, असा विचार त्याच्या स्वप्नातही कधी आला नव्हता. त्याला वाटत राहीलं, सगळा जुलूम आपल्यालाच सहन करावा लागलाय. दुसर्‍या कुणालाच नाही. आता मात्र त्याला वाटतय, असे अनेक लोक असतील, ज्यांच्या मनात असले घाव घर करून राहिले असतील.
त्याच्या डोक्यात वळवळणार्‍या अनेक प्रश्नांची उत्तरे त्याला आता मिळालेली होती. त्या जागेतील रक्तरंजित शरीरे आता कुठल्याही न्यायाबद्दल उमेद बाळगू शकणार नाहीत. साशाने ज्यांना मदत केली, ते काही त्याचे आपले नव्हते, पण त्याला असं केल्याने खूप समाधान, शांती मिळाली होती. ही त्याच्यात अद्यापही असलेल्या माणुसकीची ओळख होती. आपल्यातली द्वेषभावना संपुष्टात यावी, म्हणून हा रक्तपात आवश्यक होता का? तीस सालापर्यंत मनात भरून राहिलेली तिरस्काराची भावना आता प्रेमात बदलत चालली होती. असं प्रेम, जे मनाच्या तळात किती तरी वर्षे लपून राहिलं होतं. यावेळी त्याला असा संतोष वाटत होता, जो यापूर्वी कधीच वाटला नव्हता.
साशाला वाटलं, आता आपण एकटं नाही राहू शकणार. त्याने लीसाला फोन करण्यासाठी आपला फोन शोधला. पण तो कुठे तरी पडून गेला होता. बेसावधसा तो कुणाला तरी बघत होता. कुणाला तरी शोधत होता. कुणाच्या तरी जगण्यासाठी प्रार्थना करत होता. कुणाचा हात कापला गेलेला होता तर कुणाचा पाय. तो त्या सार्‍यांसाठी देवाची करुणा भाकत होता.
त्या ट्रकच्या जवळपासही साशाला जावसं वाटत नव्हतं, ज्याला तो दैत्य बनवून घेऊन आला होता. ट्रकमध्ये बसल्यापासून त्याच्या मन-मस्तकात घोळत असलेल्या विचारांच्या जवळपासदेखील तो फिरकू इच्छित नव्हता. ज्या विचाराने त्याचे मन-मस्तक कलुषित केले होते. ज्या ड्रायव्हरच्या सीटवर बसून त्याने जसा विचार केला होता, तसंच घडताना उघड्या डोळ्यांनी त्याने पाहीलं होतं. आता त्या ड्रायव्हिंग सीटवर बसण्याची त्याची हिंमत होत नव्हती.
एकाएकी त्याला आपल्या गळ्यापाशी भार पडत असल्याचं जाणवलं. दोन कोमल हात त्याच्या खांद्याला स्पर्श करत दिलासा देत होते. त्याने क्षणार्धात मान वळवून पाहीलं. ती लीसा होती. तिला आपल्या हातांनी मिठी मारत साशा रडू लागला. तीही मोठमोठ्याने रडू लागली. तिच्या काळजाचा थरकाप झाला होता. दोघांची थरथर कापणारी शरीरे, एकमेकांना आधार देत होती, सांत्वना देत होती. शहराच्या इतिहासातील त्या खूनी दिवसाचे ते दोघे साक्षीदार होते. भरल्या बाजाराला स्मशानघट बनवणार्‍या त्या क्षणांचे ते दोघे साक्षीदार होते. साशाच्या हृदयाची धडधड अबोल होती, पण ती धडधड, खूप काही सांगत होती. भूतकाळाला, भूतकाळात झोकून देऊन नव्या पानावर नवी कहाणी लिहू पाहत होती. नि:संदेह लीसाच्या बाहूत आता एक नवी व्यक्ती होती. नवे विचार असलेली व्यक्ती. साशा…. शंभर टक्के परिवर्तीत साशा….
मूळ हिंदी कथा 👉 ‘शत प्रतिशत’- मूळ लेखक – डॉ हंसा दीप
अनुवाद – सौ. उज्ज्वला केळकर
संपर्क – 176/2 ‘गायत्री’, प्लॉट नं 12, वसंत साखर कामगार भवन जवळ, सांगली 416416 मो.- 9403310170
≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ. उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈
