श्री सुनील देशपांडे
विविधा
☆ धनतेरस (?) 🪔 ☆ श्री सुनील देशपांडे ☆
वसुबारस नंतर येते ती धनत्रयोदशी.
ज्यांना संस्कृत म्हणणे अवघड वाटते आणि जोडाक्षर म्हणणे गैरसोयीचे वाटते अशा लोकांनी धनत्रयोदशी म्हणण्याऐवजी वसुबारस नंतर धनतेरस असा फंडा तयार करून धनत्रयोदशीला धनतेरस असे नाव देण्याची रूढी निर्माण केली.
त्याचप्रमाणे धनत्रयोदशी ही कशासाठी आहे हे माहीत नसणाऱ्यांनी धनतेरस किंवा धनत्रयोदशी याचा संबंध धनाशी जोडून धनाची पूजा करण्याची रूढी निर्माण केली. धनत्रयोदशी म्हणजे धन्वंतरी पूजनाचा दिवस. धन्वंतरी चा धन त्रयोदशीला जोडून हा शब्द झाला आहे.
दिवाळीचा उत्सव सुरू करण्यापूर्वी पहिल्यांदा वसुबारस म्हणजे गाईचा आदर्श समोर ठेवावा. गाईचे शुद्ध दुग्धजन्य पदार्थ वापरून आपला आहार आरोग्यपूर्ण ठेवावा. नैसर्गिक आणि शाकाहारी पदार्थांचा वापर करून आहार संतुलित ठेवावा. हा वसुबारसचा संदेश आणि उद्देश.
त्यानंतर येणारे धनत्रयोदशी म्हणजे धन्वंतरीला आठवावे. धन्वंतरी ही आरोग्य देणारी देवता. त्याला आपण अलीकडच्या काळात देवांचे डॉक्टर असे म्हणून ही संबोधतो. उत्सव साजरा करताना आरोग्याची काळजी घ्यावी, स्वतःचे कुटुंबाचे आणि समाजाचे आरोग्य नीट राहावे, सर्वांनीच आरोग्यपूर्ण जीवन जगावे यासाठी धन्वंतरीची शिकवण सगळ्यात महत्त्वाची. हा संदेश उत्सव साजरा करण्यापूर्वी देण्यासाठी धनत्रयोदशीचं प्रयोजन असलं पाहिजे असं मला वाटतं.
अलीकडच्या काळात या संदेशाला जास्तच महत्त्व आहे. स्वतःचं आरोग्य सांभाळण्यासाठी आरोग्यपूर्ण, प्रदूषण रहित आणि शक्यतो आपुलकीच्या भावनेने घरीच आरोग्यपूर्णरित्या बनवलेले पदार्थ उत्सव साजरा करण्यासाठी सेवन करावेत. कुटुंबाच्या आरोग्यासाठी कुटुंबातील सर्व वयाच्या आणि सर्व परिस्थितीतील व्यक्तींना योग्य अशा पथ्यकारक आणि आरोग्यपूर्ण पदार्थांसाठी आग्रह धरावा हा कौटुंबिक उद्देश. सामाजिक आरोग्यासाठी एकमेकांच्या घरच्या शुद्ध आणि आपुलकीने बनवलेल्या पदार्थांची देवाण-घेवाण करावी. समाजाचे आरोग्य उत्तम ठेवण्यासाठी घरासभोवतीचे वातावरण स्वच्छ आणि आरोग्यपूर्ण असावे यासाठी फटाक्यांसारख्या धोकादायक आणि प्रदूषणात्मक गोष्टींपासून दूर राहिले पाहिजे. आपले स्वतःचे घर आणि आजूबाजूचा परिसर स्वच्छ व निर्मळ राहावा यासाठी परिसराची स्वच्छता व परिसर दिव्यांनी उजळून निघावा प्रकाशाची पूजा व्हावी हा उत्सवाचा मूळ आत्मा. फटाक्यामधून आपण या मूळ आत्म्यालाच उडवून टाकतो असे नाही वाटत? विकतचे पदार्थ आणून आणि एकमेकांना देऊन आपण सामाजिक आरोग्याचा आत्माच हरवून टाकतो असे नाही वाटत? अलीकडे उत्सवांचं सामाजिकरण होण्याऐवजी व्यापारीकरण होत राहिल्यामुळे उत्सवाचे मूळ उद्देश आणि त्या उत्सवातील आनंदाचा आत्माच हरवून चालला आहे असे नाही का वाटत?
© श्री सुनील देशपांडे
पुणे, मो – 9657709640 ईमेल : [email protected]
≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ. उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈
