मराठी साहित्य – विविधा ☆ विदारक तरीही ?? ☆ सौ. सुचित्रा पवार

सौ. सुचित्रा पवार

विविधा

☆ विदारक तरीही ?? ☆ सौ. सुचित्रा पवार ☆

परंपरा या नावाखाली आपण बऱ्याचदा सारासार विवेकबुद्धी हरवतो आणि भले -बुरे याचा विचार न करताच परंपरेशी बुद्धी गहाण ठेऊन एकनिष्ठ रहातो, मनाला न पटले तरी मनाचा दगड करतो, ज्या समाजात फुले, आगरकर, कर्वे यांच्यासारखे समाजसुधारक आयुष्याची होळी करून गेले असले तरी !

परवा एका नातेवाईकांच्या घरी माती सावरणेच्या प्रसंगाला गेल्यावर मन पेटून उठवणारा पण हतबलता लक्षात येऊन मन विषण्ण झाले तो प्रसंग असा..नवरा कावीळ ने गेला लग्न होऊन अवघे दोन वर्षे झालेले, लग्न जोडीदार याचा अर्थ कळायच्या आतच मुलीवर हा प्रसंग, त्यातच मुलगी शामळू, भित्री, नुकतेच कॉलेजचे शिक्षण संपवून हात पिवळे झाले, हळदीचा रंग अजून फिकट व्हायचा होता तोपर्यन्त तिच्यावर आलेला हा प्रसंग ती कोलमडली या अनपेक्षित धक्क्याने, मानसिक अवस्था बिकट झाली, ती नुसतं रडतच होती … विधिलिखित  कुणी बदलू शकत नाही, हेच खरे !तिसरा दिवस …नातेवाईक गोळा झाले, नैवेद्य भरला अन …अन तो प्रसंग आला कुणाही स्त्रीच्या आयुष्यात येऊ नये असा …तिचं अहेव लेण उतरून नैवेद्यावर ठेवण्याची घाई ..कुणी जायचे मंगळ सूत्र तोडायला ? कुजबुज वाढली ..”आवरा …”पुरुषमंडळी बाहेरून ओरडत होती …इतक्यात एक विधवा वृद्धा धीर धरून पुढे आली …खरेच किती विदारक हे …पहिले मंगळसूत्र ….ती मुलगी तोंड लपवून हुंदके दाबत होती तिचा श्वास घुसमटला …ते चित्र मला पाहवेना ..मी उठले न जमलेल्या सर्व जमावाला उद्देशून म्हणले, ” खरेच याची गरज आहे का ?? आपण सगळे सुशिक्षित आहात मग का अश्या पद्धतीने मंगळसूत्र तोडत आहात ? मुलीची मानसिक अवस्था तर पहा ! “

क्षणभर एकदम स्तब्धता पसरली माझं बोलणं अनपेक्षित होतं …कुजबुज सुरु झाली …”ही कोण ?काय करते ?” बऱ्याच स्त्रियांना विचित्र वाटले त्या विचित्र नजरेने पाहू लागल्या, पण मला फिकीर नव्हती .”ठीक तुमची मर्जी … ” एक पुरुष बोलला पण मंगळसूत्र तोडलेच, जोडवी उतरली, बांगडी फोडली अन नैवेद्य असा सजून गेला .गर्दीतली एक बाई उठली अन माझ्या गळ्यात पडून रडत म्हणाली, “बाई माझे …मनातलं गं बोललीस …लाखातलं एक …”अन ती धाड धाड रडू लागली जणू त्यांच्या ठसठसत्या वेदना मी आज मुक्त वाहू दिल्या होत्या !

पण माझं विचारी मन अस्वस्थ झालेय, राहून राहून प्रश्न पडतो, की आपण आज शिकलो, प्रगत झालो, पण अश्या परंपरेच्या मानसिक गुलामीतून का मुक्त होऊ शकत नाही ? का अजूनही स्त्रीला जबरदस्तीने अहेव लेण उतरून ठेवायला लावले जाते ? का नवऱ्याच्या आत्म्यालाही या सगळ्यांची आवश्यकता असते ?? बऱ्याचदा ग्रामीण  भागात असे चित्र दिसते, शेतकरी कामकरी महिलांची पायांची बोटे कष्टाच्या कामाने रापतात जोडवी करकचून फिट्ट झालेली असते, आणि ती सहजा सहजी निघत नाहीत, अशात ज्या महिलेवर असा प्रसंग ओढवलेला असतो तिला हा प्रसंग नको, ते लेण उतरवायला नको असे वाटत असते, ती अंग चोरते, तोंड लपवते आणि जोडवी हिसकावून काढताना जखमा होतात किती विचित्र ! कोणतीही स्त्री परंपरेच्या विरुद्ध सहजासहजी जात नाही मग तिला जेव्हा ते उतरावे वाटेल तेव्हा ते उतरून द्यायची मुभा का नसावी ? समाजातील हे चित्र आता तरुणानीच बदलायला हवे , (कारण स्त्रिया दुःखामुळे पतीवरील प्रेमामुळे असा निर्णय नाही घेऊ शकत )

चंद्रकोर कपाळी मिरवून शिवबाचे पाईक आहोत हे दाखवण्यापेक्षा विचारांचे जरूर पाईक व्हावे, आठवा, शिवरायांनी आपल्या मातेला सती जाऊ दिले नव्हते ! प्रत्येकाने आपल्या नातेवाईक महिलांवर असे प्रसंग आले तर अश्या निरर्थक प्रथेला विरोध करायला हवा, पहिला दगड कुणीतरी उचलल्याशिवाय समाजाला आत्मबल आणि आत्मभान येणार नाही होय ना ??

आठवावे, मंगळसूत्र घालतानाचा विधी किती पवित्र, शुभ मुहूर्त पाहून केला जातो ! मग ते काढताना इतका विदारकपणा अन अमानुष पणा अन भयानकता का ?? कोल्हापूर जिल्ह्यातील एका थोर विचारवंताने आपल्या पत्नीला सांगून ठेवले होते की ‘त्यांच्या माघारी पत्नीच्या आचरणात कोणताच बदल न व्हावा अन अहेव लेणी, कुंकू  तसेच ठेवावे ‘

माणूस किती शिकला याला महत्त्व नाही तर त्याचे आचरणात किती शिक्षितपणा आहे हेच महत्वाचे नाही का ??

© सौ.सुचित्रा पवार

तासगाव, सांगली

8055690240

≈संपादक–श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – श्रीमती उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे ≈