डाॅ. निशिकांत श्रोत्री
इंद्रधनुष्य
☆ गीत ऋग्वेद – मण्डल १ – सूक्त १७ (इंद्रवरुण सूक्त) ☆ डाॅ. निशिकांत श्रोत्री ☆
ऋग्वेद – मण्डल १ – सूक्त १७ (इंद्रवरुण सूक्त)
ऋषी – मेधातिथि कण्व : देवता – अग्नि
ऋग्वेदातील पहिल्या मंडलातील सतराव्या सूक्तात मेधातिथि कण्व या ऋषींनी इंद्र देवतेला आणि वरूण देवतेला आवाहन केलेले आहे. त्यामुळे हे सूक्त इंद्रवरुण सूक्त म्हणून ज्ञात आहे.
मराठी भावानुवाद :
☆
इंद्रा॒वरु॑णयोर॒हं स॒म्राजो॒रव॒ आ वृ॑णे । ता नः॑ मृळात ई॒दृशे॑ ॥ १ ॥
राज्य करिती जे जगतावरती इंद्र आणि वरुण
त्यांच्या चरणी करुणा भाकत दीन आम्ही होउन
शरण पातता त्यांच्या चरणी सर्व भाव अर्पुन
सर्वसुखांचा करीत ते वर्षाव होउनि प्रसन्न ||१||
☆
गन्ता॑रा॒ हि स्थोऽ॑वसे॒ हवं॒ विप्र॑स्य॒ माव॑तः । ध॒र्तारा॑ चर्षणी॒नाम् ॥ २ ॥
उभय देवता इंद्र वरुण येताती झणी धावत
अमुच्या जैसे भक्त घालती साद तुम्हाला आर्त
त्या सर्वांचे रक्षण तुम्ही सदैव हो करिता
अखिल जीवांचे पोषणकर्ते तुम्ही हो दाता ||२||
☆
अ॒नु॒का॒मं त॑र्पयेथा॒मिंद्रा॑वरुण रा॒य आ । ता वा॒ं नेदि॑ष्ठमीमहे ॥ ३ ॥
तृप्ती करण्या आकाक्षांची द्यावी धनसंपत्ती
हे इंद्रा हे वरुणा अमुची तुम्हाठायी भक्ती
उदार व्हावे सन्निध यावे इतुकी कृपा करावी
अमुची इच्छा प्रसन्न होऊनि देवा पूर्ण करावी ||३||
☆
यु॒वाकु॒ हि शची॑नां यु॒वाकु॑ सुमती॒नां । भू॒याम॑ वाज॒दाव्ना॑म् ॥ ४ ॥
कृपाकटाक्षासाठी तुमच्या कष्ट करू आम्ही
श्रेष्ठ करोनी कर्म जीवनी पात्र होऊ आम्ही
सामर्थ्याचा लाभ होतसे कृपादृष्टीने तुमच्या
काही न उरतो पारावार भाग्याला अमुच्या ||४||
☆
इंद्र॑ः सहस्र॒दाव्नां॒ वरु॑णः॒ शंस्या॑नां । क्रतु॑र्भवत्यु॒क्थ्यः ॥ ५ ॥
सहस्रावधी दानकर्मे श्रेष्ठ इंद्र करितो
सकल देवतांमाजी तो तर अतिस्तुत्य ठरतो
वरुणदेवते त्याच्या संगे स्तुती मान मिळतो
या उभयांच्या सामर्थ्याची आम्ही प्रशंसा करितो ||५||
☆
तयो॒रिदव॑सा व॒यं स॒नेम॒ नि च॑ धीमहि । स्यादु॒त प्र॒रेच॑नम् ॥ ६ ॥
कृपा तयाची लाभताच संपत्ति अमाप मिळे
त्या लक्ष्मीचा संग्रह करुनी आम्हा मोद मिळे
कितीही त्याने दिधले दान त्याच्या संपत्तीचे
मोल कधी त्याच्या खजिन्याचे कमी न व्हायाचे ||६||
☆
इंद्रा॑वरुण वाम॒हं हु॒वे चि॒त्राय॒ राध॑से । अ॒स्मान्त्सु जि॒ग्युष॑स्कृतम् ॥ ७ ॥
हे देवेंद्रा वरुण देवते ऐका अमुचा धावा
धनसंपत्ती सौख्यासाठी आम्हाला हो पावा
प्रसन्न होऊनी अमुच्यावरती द्यावे वरदान
अमुच्या विजये वृद्धिंगत हो तुमचाची मान ||७||
☆
इंद्रा॑वरुण॒ नू नु वां॒ सिषा॑सन्तीषु धी॒ष्वा । अ॒स्मभ्यं॒ शर्म॑ यच्छतम् ॥ ८ ॥
इंद्रा-वरुणा सदैव आम्ही चिंतनात तुमच्या
भविष्य अमुचे सोपविले आहे हाती तुमच्या
सदात्रिकाळी जीवनामध्ये होवो कल्याण
कर ठेवूनिया शीरावरी द्यावे आशीर्वचन ||८||
☆
प्र वा॑मश्नोतु सुष्टु॒तिरिंद्रा॑वरुण॒ यां हु॒वे । यामृ॒धाथे॑ स॒धस्तु॑तिम् ॥ ९ ॥
सुरेंद्र-वरुणा तुम्हासि अर्पण स्तुती वैखरीतुनी
प्रोत्साहित झालो आम्ही मोहक तुमच्या स्मरणानी
सुंदर रचिलेल्या या स्तुतिने तुमची आराधना
प्रसन्न होऊनी स्वीकारावी अमुची ही प्रार्थना ||९||
☆
हे सूक्त व्हिडीओ गीतरुपात युट्युबवर उपलब्ध आहे. या व्हिडीओची लिंक येथे देत आहे. हा व्हिडीओ ऐकावा, लाईक करावा आणि सर्वदूर प्रसारित करावा. कृपया माझ्या या चॅनलला सबस्क्राईब करावे.
Attachments area
Preview YouTube video Rugved 1 17
© डॉ. निशिकान्त श्रोत्री
≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ. उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈
