श्री अमोल अनंत केळकर
इंद्रधनुष्य
☆ अरविंद श्रीनिवास… लेखक : श्री बिप्लव पाल ☆ प्रस्तुती – श्री अमोल अनंत केळकर ☆
अरविंद श्रीनिवास :::
Perplexityचे संस्थापक, दीड लाख कोटींची कंपनी — ज्याने अवघ्या दोन वर्षांत Googleला हादरवले!
(१) अरविंद श्रीनिवास कोण आहेत?
गेल्या दोन दशकांपासून सर्च इंजिनच्या जगात निर्विवाद वर्चस्व गाजवणाऱ्या Google ला, ज्याला Microsoft चा Bing सुद्धा तितकीशी टक्कर देऊ शकला नाही, त्याला आज पहिल्यांदा अस्वस्थ केलंय एका भारतीय तरुणाने. चेन्नईच्या मध्यमवर्गीय तमिळ कुटुंबातून आलेला अरविंद, IIT मद्रासची कठीण वाट पार करत, आज जगभर चर्चेत असलेल्या Perplexity AI या AI स्टार्टअपचा संस्थापक आहे.
Google च्या लिंक-आधारित सर्च पद्धतीला थेट आव्हान देणारे हे प्लॅटफॉर्म वापरकर्त्यांना थेट, अचूक उत्तरं देतो—तेही विश्वसनीय स्रोतांसह. अवघ्या ३० व्या वर्षी अरविंदने निर्माण केलेली ही तांत्रिक क्रांती इतिहासात नोंदली जात आहे. आणि ही तर फक्त सुरुवात आहे.
(२) चेन्नईच्या उन्हापासून सिलिकॉन व्हॅलीपर्यंतचा प्रवास – –
पहिलं प्रकरण: अनवधानातली जिज्ञासा
७ जून १९९४ रोजी जन्मलेला अरविंद, ज्याच्या घरी संगणक नव्हता. वडिलांची जुनी स्कूटर आणि रेल्वे स्टेशनातून आणलेल्या जुन्या मासिकांपासून तो छोटे-मोठे मॉडेल तयार करायचा. तांत्रिक गोष्टी हाताळून समजून घेण्याची ओढ त्याला लहानपणापासून होती.
दुसरं प्रकरण: IIT मद्रास — रक्त, घाम आणि स्वप्न
२०११, हॉस्टेल रूम D-208. भिंती ओलसर, छत गळतं. कुटुंब IITची फी परवडत नव्हती—म्हणून अरविंद दिवसात क्लास करत असे, रात्री लॅबमध्ये आणि मुलांना शिकवून फी भरायचा.
पहिला धक्का: कॅल्क्युलसमध्ये नापास.
दुसरा धक्का: एका प्राध्यापकाने रिसर्च आयडिया फेटाळून लावली—”डेटा नसल्यास आयडिया निरर्थक आहे. “
– – – त्या रात्रीच त्याने Kaggle वरून ओपन डेटा डाउनलोड केला. पहिल्यांदाच Amazon EC2 वर आपला AI मॉडेल चालवला—हॉस्टेलमध्ये लाईट्स बंद झाल्यावर, चादरीखाली लॅपटॉपच्या निळसर प्रकाशात.
त्याने शिकलं :
“जसं मशीन न चालवलं तर कार्य करत नाही, तसंच आयुष्यही प्रयत्नांशिवाय पुढे जात नाही. “
तिसरं प्रकरण: UC Berkeley — अमेरिकेची शिडी
– – २०१६, पूर्ण स्कॉलरशिपसह Berkeleyमध्ये प्रवेश. भारतातून आलेल्या सवयी लगेच गेल्या नाहीत:
– – डॉलरचं महत्त्व जाणवलं—धण्यासाठी सुद्धा खर्च करताना विचार.
– – F1 व्हिसामुळे पार्ट-टाइम जॉब करता येत नव्हता—TA-शिप करून खर्च भागवायचा.
– – अमेरिकन क्लासरूममध्ये “I disagree” म्हणणं म्हणजे थेट प्रोफेसरला विरोध—हा एक सांस्कृतिक धक्का होता.
– – पहिले दोन रिसर्च पेपर्स नाकारले गेले. तिसऱ्या पेपरसाठी त्याने १२ तास कोड री-फॅक्टर केला—आणि अखेर ICLR मध्ये “स्पॉटलाइट” मिळाला. तो आता आंतरराष्ट्रीय व्यासपीठावर पोहोचला होता.
चौथं प्रकरण: लंडनच्या उंदरांनी भरलेल्या रात्री — DeepMind
– – २०१९, DeepMind मध्ये इंटर्नशिप. पण वीजा आणि हाउसिंगच्या अडचणींमुळे लंडनमध्ये एका सस्त्या बेसमेंटमध्ये राहायला लागलं—उंदरांमुळे झोप येईना, म्हणून ग्रंथालयाच्या सोफ्यावर रात्र काढायची.
– – संध्याकाळी ६ नंतर ऑफिस रिकामं होतं, तेव्हा तो व्हाइटबोर्डवर Transformer पेपर समजून घ्यायचा. In the Plex ही Google वरील पुस्तक वाचायचा.
– – एक दिवस त्याच्या कोडमुळे टीमचं latency २० मिलीसेकंदांनी कमी झालं—टीम लीडने कौतुक केलं. त्याने समजून घेतलं:
“संघर्ष तात्पुरता असतो, पण परिणाम कायमचा. “
(३) Perplexity ची सुरुवात: गॅरेजमधून Google पर्यंत
२०२२ च्या उन्हाळ्यात, तीन मित्रांसोबत Zoom कॉल—SQL जनरेशनवर चर्चा चालू होती, अचानक प्रश्न आला :
– – ” सर्चचा एक नवीन मार्ग का बनवू नये? “
– – – Perplexity AI हे नाव ठरलं, कारण ते भाषेतील ‘confusion’ मोजतं. उद्दिष्ट—१० लिंक नाहीत, थेट उत्तर, सोबत स्रोत.
– – गॅरेजमध्ये ऑफिस.
– – GPU टीम स्वतः मॉनिटर करत होती.
– – अरविंदने स्वतःचा क्रेडिट कार्ड लिमिट वाढवून मॉडेल टेस्टिंग चालू ठेवलं.
(४) Googleची पहिली घबराट –
२०२४ च्या अखेरीस, Perplexity च्या सर्च ट्रॅफिकमध्ये अचानक १० पट वाढ झाली. Google च्या एका वरिष्ठ प्रोडक्ट मॅनेजरने X (Twitter) वर लिहिलं—
“मला यांचं UI आवडत नाही, पण सर्च रिझल्ट जलद आणि उत्तम आहेत. “
Google च्या माउंटन व्ह्यू ऑफिसमध्ये तातडीने मिटिंग घेण्यात आली.
– – जगाला पहिल्यांदा जाणवलं—Googleलाही भीती वाटू शकते.
(५) अब्जोंची कंपनी, पण संघर्ष न विसरलेले –
फक्त एका वर्षात SoftBank, Nvidia, Jeff Bezos यांसारख्या मोठ्या गुंतवणूकदारांनी गुंतवणूक केली. कंपनीची किंमत १८ अब्ज डॉलर (जवळपास दीड लाख कोटी रुपये). अरविंदची वैयक्तिक संपत्ती ५०, ००० कोटींपेक्षा जास्त—पण आजही तो त्या उंदरांनी भरलेल्या रात्री विसरलेला नाही.
(६) शेवट नाही, नव्या पर्वाची सुरुवात –
अरविंद श्रीनिवासने सिद्ध केलं :
– – मध्यमवर्गीय मर्यादा अडथळा ठरत नाहीत.
– – व्हिसाच्या अटी स्वप्नांपेक्षा मोठ्या नसतात.
– – यशाची सुरुवात बेसमेंटमधल्या उंदरांपासूनही होऊ शकते.
Perplexity आज Googleची खरी स्पर्धा आहे. आणि अरविंद—भारताच्या त्या तरुण स्वप्नाचं नाव आहे, ज्याला थांबता येत नाही.
इतिहास तेच लोक लिहितात जे अडचणींपासून घाबरत नाहीत, त्यांचा सामना करतात.
अरविंदने ते करून दाखवलं—म्हणून तो आज फक्त माणूस नाही, एक प्रेरणा आहे.
आणि सर्वात महत्त्वाचं—मेहनतीला पर्याय नाही.
लेखक : श्री बिप्लब पाल
प्रस्तुति : श्री अमोल केळकर
बेलापूर, नवी मुंबई, मो ९८१९८३०७७९
poetrymazi.blogspot.in, kelkaramol.blogspot.com
