डाॅ. निशिकांत श्रोत्री
इंद्रधनुष्य
☆ श्रीमद्भगवद्गीता — अध्याय १६ — दैवासुरसम्पद्विभागयोगः— (श्लोक १ ते १0) – मराठी भावानुवाद ☆ डाॅ. निशिकांत श्रोत्री ☆
संस्कृत श्लोक…
☆
अभयं सत्त्वसंशुद्धिर्ज्ञानयोगव्यवस्थितिः ।
दानं दमश्च यज्ञश्च स्वाध्यायस्तप आर्जवम् ॥ १ ॥
*
जया ठायी नाही भय अंतर्यामी जो निर्मलीन
योगी निरंतर दृढ आर्जवे स्वाध्याय तपाचरण ॥१॥
*
अहिंसा सत्यमक्रोधस्त्यागः शान्तिरपैशुनम् ।
दया भूतेष्वलोलुप्त्वं मार्दवं ह्रीरचापलम् ॥ २ ॥
*
अहिंसा सत्य अक्रोध त्याग शांती अक्रूरता
करुणा अलोलुपता गात्रविवेक लज्जा मृदुता ॥२॥
*
तेजः क्षमा धृतिः शौचमद्रोहो नातिमानिता ।
भवन्ति सम्पदं दैवीमभिजातस्य भारत ॥ ३ ॥
*
क्षमा तेज धैर्य अद्रोह निराभिमान नीतिमानता
लक्षणे ही जन्मजात दैवसंपन्नाची जाण भारता ॥३॥
*
दम्भो दर्पोऽभिमानश्च क्रोधः पारुष्यमेव च ।
अज्ञानं चाभिजातस्य पार्थ सम्पदमासुरीम् ॥ ४ ॥
*
गर्व दंभ अहंकार क्रोध कठोरता तथा अज्ञान
लक्षणे ही संपत्ती ही आसुरी पुरुषाची अर्जुन ॥४॥
*
दैवी सम्पद्विमोक्षाय निबन्धायासुरी मता ।
मा शुचः सम्पदं दैवीमभिजातोऽसि पाण्डव ॥ ५ ॥
*
देवी संपदा मुक्तीदायक आसुरी होत बंधन
तव संपदा दैवी रे न करी शोक पंडुनंदन ॥५॥
*
द्वौ भूतसर्गौ लोकेऽस्मिनदैव आसुर एव च ।
दैवो विस्तरशः प्रोक्त आसुरं पार्थ मे शृणु ॥ ६ ॥
*
दैवी अथवा आसुरी केवळ मनुजाची प्रवृत्ती
कथिली दैवी तुजसी ऐक राक्षसी प्रकृती ॥६॥
*
प्रवृत्तिं च निवृत्तिं च जना न विदुरासुराः ।
न शौचं नापि चाचारो न सत्यं तेषु विद्यते ॥ ७ ॥
*
राक्षसी मनुजा नाही विवेक प्रवृत्ती निवृत्ती
सदाचरण ना सत्य ठावे अंतर्बाह्य ना शुद्धी ॥७॥
*
असत्यमप्रतिष्ठं ते जगदाहुरनीश्वरम् ।
अपरस्परसम्भूतं किमन्यत्कामहैतुकम् ॥ ८ ॥
*
जगदोत्पत्तीसी ईश्वर कारण सर्वथैव असत्य
नर-मादी संभोग या जगताचे हेचि असे सत्य
जगरहाटी राहण्या अखंड काम हाचि कारण
दुजे सारे मिथ्या वदती आसुरी वृत्ती मनुजगण ॥८॥
*
एतां दृष्टिमवष्टभ्य नष्टात्मानोऽल्पबुद्धयः ।
प्रभवन्त्युग्रकर्माणः क्षयाय जगतोऽहिताः ॥ ९ ॥
*
मिथ्या ज्ञानाचा अवलंब मंद जयांची मती
अपकारी हे क्रूरकर्मी जगक्षय कारण होती ॥९॥
*
काममाश्रित्य दुष्पूरं दम्भमानमदान्विताः ।
मोहाद्गृहीत्वासद्ग्राहान्प्रवर्तन्तेऽशुचिव्रताः ॥ १० ॥
*
गर्व दंभ अहंकार युक्त नर अतृप्त कामनाश्रित
भ्रष्ट आचरण अज्ञानी स्वीकारत मिथ्या सिद्धांत ॥१०॥
☆
मराठी भावानुवाद © डॉ. निशिकान्त श्रोत्री
एम.डी., डी.जी.ओ.
मो ९८९०११७७५४
≈संपादक – श्री हेमन्त बावनकर/सम्पादक मंडळ (मराठी) – सौ. उज्ज्वला केळकर/श्री सुहास रघुनाथ पंडित /सौ. मंजुषा मुळे/सौ. गौरी गाडेकर≈
